PURIM

Ang pista nga gisaulog sa ika-14 ug ika-15 sa Adar, ang kataposang bulan sa Hudiyohanong tuig, nga katumbas sa ulahing bahin sa Pebrero ug unang bahin sa Marso; gitawag usab nga Pista sa mga Ripa. (Est 9:21) Ang ngalan naggikan sa gibuhat ni Haman nga paghulog sa pur (ripa) aron sa pagtino sa labing maayong adlaw nga himoon ang laraw sa pagpuo sa mga Hudiyo. Kay usa ka Agagihanon, lagmit usa ka harianong Amalekanhon, ug usa ka magsisimba sa paganong mga bathala, siya mihimo niini ingong “usa ka matang sa pagpanag-an.” (Est 3:​7, ftn sa Le; tan-awa ang PAGPANAG-AN; RIPA; PUR.) Sa ika-12 nga tuig ni Haring Ahasuero (Jerjes I), sa Nisan 13, lagmit sa tingpamulak sa 484 W.K.P., ang opisyal nga mando sa pagpuo nga gipahinabo ni Haman nga mauyonan sa hari giandam alang sa tanang Persianhong mga lalawigan, nga nagsugo sa paglaglag sa mga Hudiyo.

Paghandom sa Kaluwasan. Ang pista naghandom sa kaluwasan sa mga Hudiyo gikan sa kalaglagan tungod sa laraw ni Haman. Busa, lagmit nga ang mga Hudiyo naghatag sa ngalang Purim sa lahi nga diwa. (Est 9:24-26) Gitawag usab kini diha sa Apokripal nga basahon sa Mga Macabeo ingong “adlaw ni Mardokeo,” sanglit si Mardokeo adunay mahinungdanong bahin sa mga panghitabo may kalabotan sa pista. (2 Macabeo 15:​36, AT) Pinaagi sa mga paningkamot ni Rayna Ester, nga nagpameligro sa iyang kinabuhi ug sumala sa pagtultol sa iyang magulang nga ig-agaw nga si Mardokeo, ang mga Hudiyo naluwas. Si Ester nagpuasa sulod sa tulo ka adlaw sa wala pa moatubang sa hari sa pagdapit kaniya alang sa usa ka bangkete, ug dayon alang sa ikaduhang bangkete diin iyang ikapahayag ang iyang hangyo. (Est 4:6–​5:8) Paborableng gidungog ang hangyo, ug sanglit ang orihinal nga mando dili na mausab tungod sa pagkadili-mausab sa balaod sa mga Medianhon ug mga Persianhon (Dan 6:8), ang laing mando gipagula sa ika-23 nga adlaw sa Sivan. Kini nga dokumento naghatag sa mga Hudiyo sa katungod sa pagdepensa sa ilang kaugalingon ug tungod niana sila nakapangandam. Gisulat kini ni Mardokeo ug gihubad ngadto sa daghang pinulongan alang sa lainlaing mga distrito sa Persianhong Imperyo. Ang mga Hudiyo nakig-away​—uban sa tabang sa mga prinsipe, mga satrapa, ug mga gobernador​—ug nagbalit-ad sa mga kahimtang sa batok-Hudiyo nga mga kaaway. Usa ka dakong pagpamatay ang nahitabo niadtong Adar 13, dili sa mga Hudiyo, kondili sa ilang mga kaaway. Kini nagpadayon didto sa harianong siyudad sa Susan hangtod sa ika-14 nga adlaw. Sa ika-14 nga adlaw sa Adar, ang mga Hudiyo sa sakop nga mga distrito nakapahulay, ug kadtong didto sa Susan sa ika-15 nga adlaw, nga may pagbangkete ug pagmaya.​—Est 8:3–​9:19.

Aron handomon kini nga kaluwasan, gipatuman ni Mardokeo sa mga Hudiyo ang obligasyon sa pagsaulog sa Adar 14 ug 15 sa matag tuig nga may “pagbangkete ug pagmaya ug pagpadalhanay ug mga bahin ngadto sa usag usa ug mga gasa ngadto sa mga tawong kabos.” (Est 9:20-22) Sa ulahi, laing sulat nga nagpatuman niini nga pista ang gisulat, ug kini gikompirmar ni Rayna Ester. Ang matag kaliwatan, matag banay, sakop nga distrito, ug siyudad magasaulog niini sa tinudlong panahon matag tuig.​—Est 9:28-31; tan-awa ang ESTER, BASAHON NI.

Ang pista gisaulog sa mga Hudiyo hangtod niining adlawa diha sa detalyadong paagi, uban ang daghang mga pagdugang. Usa sa tradisyonal nga mga pagdugang sa paglabay sa panahon mao ang paglain sa ika-13 nga adlaw sa Adar ingong usa ka adlaw sa pagpuasa, nga gitawag ug Puasa ni Ester. Ang pagnegosyo o pagtrabaho wala idili panahon niini nga pista.

Usa ka Kuwestiyon Labot sa Juan 5:1. Walay direktang paghisgot sa Pista sa Purim diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Gipangangkon sa pipila nga gihisgotan kini diha sa Juan 5:1: “Human niining mga butanga dihay usa ka pista sa mga Hudiyo, ug si Jesus mitungas sa Jerusalem.” Apan, ang pagpadapat niini nga bersikulo ngadto sa Pista sa Purim walay basehanan. Ang pipila ka manuskrito adunay tinong artikulo, nga mabasa: “ang pista sa mga Hudiyo.” (Tan-awa ang ftn sa Rbi8.) Kini magpaila nga usa gayod kini sa tulo ka solemneng popanahon nga mga pista nga gitala sa Deuteronomio 16:​16, ilabina nga atong mamatikdan nga si Jesus mitungas sa Jerusalem, nga dili niya kinahanglang himoon sa pagtuman sa Pista sa Purim. Ang Purim mas nalangkit sa lokal nga sinagoga ug sa lokal nga dapit kay sa templo; ang pista pagasaulogon diha sa siyudad nga nahimutangan sa pinuy-anan sa usa ka tawo. Imposible usab nga si Jesus mopanaw nga magbaktas paingon sa Jerusalem ug dayon mobalik pag-usab sa Galilea, nga ang Paskuwa usa na lamang ka bulan. Dugang pa, kon ibutang nato nga ang Juan 5:1 nagtumong sa Purim ug ang Juan 6:4 sa Paskuwa usa ka bulan sa ulahi, imposibleng mahitabo ang daghan kaayong panghitabo niining mubong yugto sa panahon, nga maglakip sa ministeryo ni Jesus sa Capernaum, sa iyang mga pagpanaw sa Galilea, ug sa iyang pagbalik sa Capernaum, sa Judea, ug sa Jerusalem. (Tan-awa ang JESU-KRISTO [Tsart sa Pangunang mga Hitabo sa Yutan-ong Kinabuhi ni Jesus].) Nan, may katarongan sa pagtuo nga ang “pista sa mga Hudiyo” sa Juan 5:1 sa aktuwal mao ang pista sa Paskuwa sa 31 K.P.​—Tan-awa ang JESU-KRISTO (Ebidensiya sa tulo-ug-tunga ka tuig nga ministeryo).

Katuyoan. Bisan tuod giingon sa pipila ka komentarista nga ang Pista sa Purim ingon sa gisaulog sa mga Hudiyo karong adlawa maoy mas sekular inay nga relihiyoso ang kinaiyahan ug usahay inubanan pa sa mga paghinobra, kini dili ingon niini sa panahon sa pagsugod ug sa unang pagsaulog niini. Si Mardokeo ug Ester maoy mga alagad sa matuod nga Diyos nga si Jehova, ug ang pista gihimo aron sa pagpasidungog Kaniya. Ang kaluwasan sa mga Hudiyo sa maong panahon mahimong ikapasidungog kang Jehova nga Diyos, tungod kay ang isyu mitungha gumikan sa integridad ni Mardokeo maylabot sa iyang eksklusibong pagsimba kang Jehova. Si Haman lagmit maoy usa ka Amalekanhon, kansang nasod espesipikong gitunglo ug gihukman ni Jehova sa kalaglagan. Gitahod ni Mardokeo ang mando sa Diyos ug midumili sa pagyukbo kang Haman. (Est 3:​2, 5; Ex 17:14-16) Dugang pa, ang mga pulong ni Mardokeo kang Ester (Est 4:14) nagpaila nga siya milantaw sa usa ka mas hataas nga gahom alang sa kaluwasan sa mga Hudiyo, ug ang pagpuasa ni Ester sa wala pa moatubang sa hari aron isulti ang iyang unang hangyo, ang pagdapit alang sa usa ka bangkete, nagpakita nga siya nangaliyupo sa Diyos alang sa tabang.​—Est 4:16.