SUNDALO

Usa ka tawo nga anaa sa serbisyo militar. Diha sa Hebreohanong Kasulatan ang mga sundalo sagad nga gitawag sumala sa ilang espesipikong buluhaton: mga mangangabayo (Ex 14:9), mga magdadagan (1Sa 22:17), mga tiglambuyog (2Ha 3:25), mga tawong naggamit ug bangkaw ug taming (2Cr 25:5), o mga magpapana (2Cr 35:23; Job 16:13; Isa 21:17). Ang Gregong pulong alang sa “sundalo” maoy stra·ti·oʹtes.​—Tan-awa ang KASUNDALOHAN, PANON.

Sa panahon nga nailalom sa paggahom sa Roma ang Judea, ang mga sundalo sagad nga makita didto. Sanglit ang usa ka opisyal sa kasundalohan sa Capernaum miingon: “Kay ako . . . may mga sundalo ilalom kanako,” kini nagpakitang may mga sundalo nga nakapuwesto didto ilalom sa iyang pagdumala. (Mat 8:5-9) Ang Romanhong kasundalohan gipapuwesto sa Torre sa Antonia didto sa Jerusalem, nga gigamit ingong dapit aron mabantayan ang mga Hudiyo. Sa dihang si Pablo mihimo sa iyang kataposang pagduaw sa Jerusalem, ang komandante militar didto nagluwas kaniya gikan sa usa ka magubtanong panon, ug usab pagkasunod adlaw nagluwas kaniya gikan sa manggugubot nga mga Pariseo ug mga Saduseo. (Buh 21:30-35; 22:​23, 24; 23:10) Sa dihang nabutyag ang usa ka laraw batok sa kinabuhi ni Pablo, ang komandante nagtaganag 70 ka mangangabayo, 200 ka sundalo, ug 200 ka magbabangkaw aron kuyogan si Pablo hangtod sa Antipatris, ug ang mga mangangabayo mikuyog kaniya gikan didto hangtod sa Cesarea.​—Buh 23:12-33.

Mga Sundalong Hudiyo. Aduna poy mga sundalong Hudiyo, ug ang pipila kanila mao kadtong miduol kang Juan nga Tigbawtismo nga nangutana, “Unsay among pagabuhaton?” Lagmit nga sila nalangkit sa pagpang-inspeksiyon, ilabina maylabot sa mga aduwana o sa pagpangolekta ug buhis.​—Luc 3:12-14.

Pagpatay ug Paglubong Kang Jesus. Ang Romanong mga sundalo maoy gigamit sa pagpatay kang Jesus, sanglit gitugyan siya ngadto sa Romanong gobernador, nga gisumbong ug pag-alsa batok sa Roma. Kini nga mga sundalo hilabihang nagpakaulaw kaniya, nagyagayaga kaniya, nagluwa kaniya, ug nagbun-og kaniya sa wala pa siya dad-a aron ilansang. (Mat 27:27-36; Ju 18:​3, 12; 19:32-34) Gibahinbahin nila ang iyang panggawas nga besti ug giripahan ang iyang pang-ilalom nga besti. Dayag nga upat ka sundalo ang gigamit sa paglansang kang Jesus. (Ju 19:​23, 24) Sa dihang ang opisyal sa kasundalohan nga maoy nangulo sa pagpatay kang Jesus nakakita sa talagsaong mga panghitabo ug sa mga kahimtang nga niana namatay si Jesus, siya nakaingon: “Sa pagkatinuod kining tawhana maoy Anak sa Diyos.” (Mar 15:33-39) Ang Romanong mga sundalo gipapuwesto usab ingong mga bantay sa lubnganan ni Jesus. (Mat 27:​62-66) Kon kini sila mao pa untay Hudiyong mga bantay sa templo, ang mga Hudiyo dili na unta mohangyo kang Pilato bahin niini. Sa susama, ang pangulong mga saserdote misaad nga sila ang magpatin-aw ngadto sa gobernador kon iyang masayran ang pagkawala sa lawas ni Jesus.​—Mat 28:14.

Ang Unang Hentil nga Kristohanon. Mga tulo ug tunga ka tuig sa ulahi, usa ka Romanong sundalo, usa ka senturyon, ang nagpadala ug duha sa iyang mga sulugoon sa balay ug sa “usa ka debotadong sundalo” aron dapiton si Pedro ngadto sa Cesarea. Tungod sa pagwali ni Pedro, si Cornelio ug ang iyang panimalay, walay duhaduha lakip ang “debotadong sundalo” nga nag-alagad kaniya, gibuboan sa balaang espiritu ug nahimong unang mga sakop sa Kristohanong kongregasyon nga gikuha taliwala sa mga Hentil.​—Buh 10:​1, 7, 44-48.

Ang Pagpagawas Kang Pedro. Si apostol Pedro giaresto sa ulahi tungod sa sugo ni Herodes Agripa I ug siya gibilanggo nga binantayan sa upat ka relibo sa tinagup-at ka sundalo. Panahon sa matag relibo duha ka sundalo ang magbantay sa pultahan sa bilanggoan samtang ang duha personal nga magbantay kang Pedro, kinsa gikadena sa isigkakilid ngadto kanila. Ang usa ka manulonda mitungha sa kagabhion, ug nagbuhi kang Pedro gikan sa iyang mga kadena ug nagpagawas kaniya gikan sa bilanggoan. Kini nagpagubot sa mga sundalo, ug si Herodes, human mausisa ang mga sundalo nga maoy responsable, nagsugo nga sila “dad-on aron silotan,” lagmit aron patyon subay sa Romanhong kostumbre.​—Buh 12:4-10, 18, 19.

Si Pablo Gipakitaan ug Kalulot. Sa dihang si apostol Pablo gidala sakay sa barko paingon sa Roma tungod sa iyang pag-apelar ngadto kang Cesar, gipabantayan siya sa usa ka grupo sa mga sundalo ilalom sa pagdumala sa usa ka opisyal sa kasundalohan nga ginganlag Julio sa pundok ni Agusto. Kining tawhana maluloton nga nagtratar kang Pablo ug nagtugot kaniya nga moadto sa iyang mga higala ug makapahimulos sa ilang pag-atiman. Sa una, dayag nga wala siya motuo kang Pablo ingong tinultolan sa Diyos, ug mao nga siya mas namati sa tag-iya sa barko ug sa timonil. Apan human gipadpad ang barko sa usa ka kusog kaayong bagyo ug gikusokuso pag-ayo sulod sa pipila ka adlaw, ug sa dihang si Pablo miasoy sa iyang panan-awon diin siya gipasaligan nga walay mamatay sulod sa barko, ang opisyal ug ang iyang mga sundalo namati kang Pablo. Sa dihang misugod pagkagupok ang barko duol sa Malta ang mga sundalo nangandam aron patyon ang tanang binilanggo, apan ang opisyal nga si Julio, nga nagtinguhang dad-ong luwas si Pablo, nagpugong kanila. (Buh 27:​1, 3, 9-11, 20-26, 30, 31, 39-44) Didto sa Roma, si Pablo gitugotan nga mopuyo sa iyang giabangang balay uban sa usa ka sundalo nga nagbantay kaniya.​—Buh 28:​16, 30.

Simbolikong Paggamit. Sa pagdepensa sa iyang pagkaapostol diha sa iyang sulat ngadto sa kongregasyon sa Corinto, si Pablo misulat: “Kinsa bay nagserbisyo ingong sundalo nga mao ray naggasto sa iyang kaugalingon?” (1Co 9:7) Bisan tuod si Pablo wala modawat ug materyal nga tabang gikan sa mga taga-Corinto, siya nangatarongan nga ingong usa ka sundalo nga nag-alagad sa iyang Agalon nga si Kristo, siya tinong adunay katungod sa pagdawat ug materyal nga tabang. Giisip usab ni Pablo ingong mga sundalo ni Kristo kadtong nakigtambayayong kaniya sa pagwali sa maayong balita, nga nagtawag kanila nga mga “isigkasundalo.”​—Flp 2:25; Flm 2.

Si Timoteo, kinsa gitugyanan ni Pablo ug mabug-at nga responsibilidad, gisulatan sa apostol: “Ingon nga maayong sundalo ni Kristo Jesus dawata ang imong bahin sa pag-antos sa daotan. Walay tawo nga nagserbisyo ingong sundalo ang magpalambigit sa iyang kaugalingon sa mga pamatigayon sa kinabuhi, aron nga mabatonan niya ang pag-uyon sa usa nga nagtala kaniya ingon nga sundalo.” (2Ti 2:​3, 4) Ang usa ka maayong sundalo nasayod nga siya moagig mga kalisod, ug siya nahibalo nga kinahanglang magmaandam siya sa pag-alagad sa tanang panahon ug sa paglahutay sa lisod kaayong mga kahimtang. Samtang siya anaa sa panggubatan siya dili mangitag kaharuhay ug nianang makapahimuot kaniya. Dili siya ang magbuot sa iyang panahon ug kusog kondili ang iyang superyor. Dugang pa, biyaan sa usa ka sundalo ang negosyo, panguma, patigayon, o trabaho aron mag-alagad. Dili niya ilambigit ang iyang kaugalingon sa ubang mga butang nga mokuha sa iyang hunahuna ug kusog gikan sa labing hinungdanong pakigsangka nga iyang giapilan. Kay kon dili, lagmit nga mawala kaniya ang iyang kinabuhi o ang kinabuhi niadtong nagdepende kaniya. Sumala sa mga historyador, ang Romanong mga sundalo wala tugoti nga magpatigayon ug gidid-an nga magtrabaho ingong mga magtutudlo o ingong piyado sa usa ka kabtangan aron sila dili malinga sa ilang pagkasundalo. Gani, ilalom sa Moisesnong Balaod, ang usa ka lalaki nga bag-ong naminyo, o usa ka tawo nga may balay nga wala pa ikapahinungod o parasan nga wala pa niya kaanihi, gipahigawas sa pag-alagad ingong sundalo. Ug dili gayod mahimong usa ka maayong sundalo ang usa ka tawo nga hadlokan ug makadaot lamang sa kadasig sa iyang isigkasundalo; busa ang maong tawo gipahigawas ilalom sa Balaod. (Deu 20:5-8) Busa ang mga Kristohanon, mga Hudiyo ug mga Hentil, makasabot gayod sa puwersa sa ilustrasyon ni Pablo.

Sa sulat ngadto sa mga taga-Efeso, tin-aw nga gipakita ni Pablo nga ang pagpakigsangka sa Kristohanong sundalo maoy dili batok sa dugo ug unod kondili batok sa “daotang mga puwersa nga espirituhanon sa langitnong mga dapit.” Busa ang armadura nga gikinahanglan alang niini nga pakigsangka dili gikan sa kalibotanong mga tinubdan kondili gikan gayod kang Jehova nga Diyos nga magpahinabog kadaogan ilalom sa iyang Komandante sa kasundalohan, si Jesu-Kristo.​—Efe 6:11-17.