SISTEMA SA MGA BUTANG

Ang prase nga “sistema sa mga butang” mao ang diwa sa Gregong termino nga ai·onʹ diha sa kapin sa 30 ka beses nga kini makita sa Kristohanon Gregong Kasulatan.

Labot sa kahulogan sa ai·onʹ, si R. C. Trench nag-ingon: “Sama [sa koʹsmos, kalibotan] kini [ai·onʹ] adunay pangunang diwa nga nagtumong sa pisikal nga butang, ug kini usab adunay ikaduhang diwa nga nagtumong sa moral. Sa panguna [nga diwa] niini, nagtumong kini sa walay bugto nga panahon, mubo man o taas; . . . apan ilabina sa panahon diin ang tanang butang nga gilalang naglungtad, ug sa gidugayon sa ilang paglungtad . . . Sanglit nagtumong man sa panahon, kini sa pagkakaron nagpasabot sa tanang butang nga naglungtad sa kalibotan ubos sa mga kahimtang sa panahon; . . . ug dayon, sa moral nga diwa, sa dagan ug lakat sa mga panghitabo niining kalibotana.” Sa pagpaluyo niining ulahi nga diwa, siya mikutlo sa Aleman nga eskolar nga si C. L. W. Grimm nga naghatag sa kahulogan niini: “Ang tanan nga madayag sa paglakat sa panahon.”​—Synonyms of the New Testament, London, 1961, pp. 202, 203.

Busa ang pangunang diwa sa ai·onʹ mao ang “edad,” o “yugto sa paglungtad,” ug sa Kasulatan kini sagad nagpasabot sa taas nga yugto sa panahon (Buh 3:21; 15:18), nga naglakip sa walay-kataposang yugto sa panahon, nga mao, hangtod sa kahangtoran, walay kataposan. (Mar 3:29; 11:14; Heb 13:8) Alang niini nga mga kahulogan, tan-awa ang EDAD, PANAHON. Hinunoa, dinhi atong tagdon ang diwa sa maong termino nga gihisgotan sa ulahing bahin sa kahulogan nga gikutlo sa nag-unang parapo.

Ingong tabang sa pagsabot niini nga diwa, mahimong hinumdoman nato ang pipila ka paggamit sa mga termino nga “edad” ug “yugto” diha sa Cebuano. Kita mahimong maghisgot sa edad, o yugto diha sa diwa nga nagtumong sa usa ka yugto sa panahon diha sa kasaysayan nga mailhan pinaagi sa usa ka linaing kaugmaran o dagan sa mga panghitabo o pinaagi sa usa ka iladong tawo o sa tipikal nga kinaiyahan o mga kinaiyahan niana nga yugto. Pananglitan, kita moingon sa “Yugto sa Pagpanuhid” nga nagtumong sa panahon ni Columbus, Magellan, ug ni Cook, ug sa ubang mga eksplorador o tigpanuhid sa kadagatan, o sa “Edad Medya o sa Mangiob nga Katuigan” o, niining mas bag-o pa, sa Yugto sa Pagpanuhid sa Kawanangan. Niini nga mga pananglitan, ang gipasiugda dili mao ang yugto sa panahon, kondili ang kinaiyahan o mga kinaiyahan nga nagpaila sa maong yugto sa panahon. Ang maong mga kinaiyahan maoy magtino o magpaila sa mga butang nga nagtimaan sa sinugdanan, gidugayon, ug kataposan sa maong yugto. Kon wala kini, ang maong yugto maoy usa ka ordinaryong panahon lamang, dili usa ka linaing yugto, panahon, o edad.

Busa ang usa ka kahulogan sa ai·onʹ nga gitala sa Greek-English Lexicon ni Liddell ug Scott mao ang “yugto sa panahon nga may tinong sinugdanan ug kinutoban, linaing yugto, edad.” (Girebisar ni H. Jones, Oxford, 1968, p. 45) Ug ang Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (1981, Tomo 1, p. 41) nag-ingon: “ang edad, yugto . . . [kini] nagpasabot sa usa ka yugto nga dili tino ang gidugayon, o panahon may kalabotan sa kon unsay nahitabo sa maong yugto.”

Tungod niini, kon ang mga kinaiyahan nga nagpaila sa usa ka yugto mao ang ideya nga gipasiugda diha sa usa ka partikular nga teksto inay sa panahon, ang ai·onʹ tukmang hubaron ingong “sistema sa mga butang” o “kahimtang.” Ang tukmang pananglitan niini gipakita diha sa Galacia 1:4 diin ang apostol misulat: “Iyang gihatag ang iyang kaugalingon alang sa atong mga sala aron kita iyang ikapahigawas gikan niining daotang sistema sa mga butang [porma sa ai·onʹ] sumala sa kabubut-on sa atong Diyos ug Amahan.” Daghang hubad dinhi naghubad sa ai·onʹ ingong “yugto o panahon,” apan dayag nga ang halad lukat ni Kristo wala magluwas sa mga Kristohanon gikan sa usa ka panahon o yugto sa panahon, tungod kay sila padayong nagkinabuhi sa samang panahon diin nagkinabuhi usab ang ubang katawhan. Apan sila giluwas gikan sa kahimtang o sistema sa mga butang nga naglungtad sa maong yugto sa panahon ug sa mga kinaiyahan nga nagpaila niini nga yugto sa panahon.​—Itandi ang Tit 2:11-14.

Ang apostol misulat sa mga Kristohanon sa Roma: “Hunong na sa pagpaumol sumala niining sistemaha sa mga butang, kondili mag-usab kamo pinaagi sa pagbag-o sa inyong hunahuna.” (Rom 12:2) Dili ang yugto sa panahon ang nagpatungha sa uso, sumbanan, o pamaagi sa pagkinabuhi sa katawhan sa maong panahon, kondili ang mga sukdanan, mga binuhatan, mga batasan, mga kostumbre, mga paagi, panglantaw, mga estilo, ug ang ubang mga kinaiyahan nga nagpaila sa maong yugto sa panahon. Sa Efeso 2:​1, 2 ang apostol naghisgot niadtong iyang gisulatan ingong “mga patay diha sa inyong kalapasan ug mga sala, nga diha niana kamo kaniadto milakaw uyon sa sistema sa mga butang [“naglakaw sa dalan,” JB; “nagsubay sa dalan,” RS] niining kalibotana.” Sa pagkomento niini nga teksto, gipakita sa The Expositor’s Greek Testament (Tomo III, p. 283) nga ang panahon dili mao ang bugtong o pangunang diwa sa ai·onʹ niini nga teksto. Sa pagpaluyo sa hubad sa ai·onʹ ingong “dalan,” kini nag-ingon: “Ang tulo ka ideya nga gipunting niining pulonga mao ang kahimtang, kaugmaran, ug limitadong gidugayon. Ang dalan sa usa ka daotang kalibotan maoy pagkadaotan, ug ang pagkinabuhi uyon niini maoy pagkinabuhi sa kalapasan ug sa mga sala.”​—Giedit ni W. Nicoll, 1967.

Mga Yugto sa Panahon, mga Kahimtang, mga Sistema sa mga Butang. Adunay nagkalainlaing mga sistema sa mga butang, o nagpatigbabaw nga mga kahimtang, nga naglungtad na o maglungtad pa. Kadtong gipahinabo sa Diyos pinaagi sa iyang Anak dayag nga maoy matarong nga mga sistema sa mga butang.

Pananglitan, pinaagi sa pakigsaad sa Balaod gipatungha sa Diyos ang gitawag sa pipila nga Israelinhon o Hudiyohanon nga Panahon. Apan sa makausa pa ang gipaila niini nga yugto sa kasaysayan (bahin sa pagpakiglabot sa Diyos ngadto sa mga tawo) mao ang mga kahimtang ug ang mga kinaiyahan nga mitungha tungod sa pakigsaad sa Balaod. Lakip sa mga kinaiyahan niini mao ang pagkaadunay mga saserdote; mga paghalad ug mga reglamento labot sa pagkaon ingon man sa pagsimba didto sa tabernakulo ug sa templo lakip sa mga pista ug mga igpapahulay niini, ug ang tanan niini adunay matagnaong mga larawan ug mga landong; ug usab usa ka nasodnong sistema nga sa ulahi adunay usa ka tawhanong hari. Hinunoa, sa dihang gitagna sa Diyos ang usa ka bag-ong pakigsaad (Jer 31:​31-34), ang daang pakigsaad nahimong karaan na, bisan tuod gitugotan sa Diyos nga kini magpadayon sulod sa kasiglohan human niana. (Heb 8:13) Dayon, niadtong 33 K.P., gitapos sa Diyos ang pakigsaad sa Balaod nga ingon ug iyang gilansang kini diha sa estaka sa pagsakit sa iyang Anak.​—Col 2:13-17.

Dayag nga tungod niini, ang Hebreohanon 9:26 nag-ingon labot kang Kristo nga siya ‘nagpadayag sa iyang kaugalingon makausa alang sa tanang panahon sa kataposan sa mga sistema sa mga butang aron sa pagwagtang sa sala pinaagi sa paghalad sa iyang kaugalingon.’ Bisan pa niana, ang mga kinaiyahan nga nagpaila sa maong yugto natapos lamang sa bug-os niadtong 70 K.P., sa dihang ang Jerusalem ug ang templo niini gilaglag ug ang Hudiyong katawhan nangatibulaag. Kini nga katalagman​—bisan tuod ang kataposang Judeanhong kuta (didto sa Masada) nailog sa mga Romano tulo pa ka tuig sa ulahi, o niadtong 73 K.P.​—permanenteng nagtapos sa Hudiyohanong pagkasaserdote, sa mga halad, ug sa pagsimba didto sa templo sumala sa gilatid sa Balaod; kini nagtapos usab sa nasodnong kahikayan sa mga Hudiyo nga giestablisar sa Diyos. Dayag nga kini ang hinungdan kon nganong ang apostol, mga katuigan human sa kamatayon ni Kristo apan sa wala pa malaglag sa mga Romano ang Jerusalem, nag-ingon maylabot sa usa ka bahin sa kasaysayan sa Israel: “Karon kining mga butanga nahitabo kanila ingong mga panig-ingnan, ug kini gisulat ingong pasidaan kanato nga naabtan sa mga kataposan sa mga sistema sa mga butang.”​—1Co 10:11; itandi ang Mat 24:3; 1Pe 4:7.

Pinaagi sa iyang halad lukat ug sa bag-ong pakigsaad nga gibalido niini, gigamit sa Diyos si Jesu-Kristo aron ipatungha ang usa ka lahi nga sistema sa mga butang, usa ka sistema nga pangunang nalangkit ang kongregasyon sa dinihogang mga Kristohanon. (Heb 8:7-13) Kini ang nagtimaan sa pagsugod sa usa ka bag-ong yugto diin anaa niini ang mga katumanan sa gilandongan sa pakigsaad sa Balaod. Giestablisar niini ang usa ka ministeryo sa pagpasig-uli, daghang kalihokan sa balaang espiritu sa Diyos, pagsimba pinaagi sa usa ka espirituwal nga templo nga may espirituwal nga mga halad (1Pe 2:5) inay nga usa ka literal nga templo ug mga halad nga hayop; ug lakip usab niini ang mga pagpadayag sa katuyoan sa Diyos ug sa usa ka relasyon sa Diyos nga nagkahulogan ug usa ka bag-ong paagi sa kinabuhi alang niadtong anaa sa bag-ong pakigsaad. Kining tanan nagpaila sa sistema sa mga butang nga gimugna ni Kristo.

Dili-Matarong nga Yugto sa Panahon, o Sistema sa mga Butang. Sa dihang misulat si Pablo kang Timoteo bahin sa “mga dato niini nga sistema sa mga butang,” walay duhaduha nga siya wala maghisgot sa Hudiyohanong sistema sa mga butang o yugto sa panahon, kay sa iyang ministeryo si Timoteo nakiglabot man dili lamang sa Hudiyong mga Kristohanon kondili usab sa daghang Hentil nga mga Kristohanon, ug ang bahandi ni bisan kinsa niining Hentil nga mga Kristohanon wala gayoy kalangkitan sa Hudiyohanong sistema sa mga butang. (1Ti 6:17) Sa susama, sa dihang naghisgot kang Demas ingong usa nga mibiya kaniya “tungod kay iyang gihigugma kini nga sistema sa mga butang,” dayag nga wala ipasabot ni Pablo nga si Demas nahigugma sa Hudiyohanong sistema sa mga butang, hinunoa iyang gihigugma ang mga kahimtang sa kalibotan nianang panahona ug ang kalibotanong paagi sa kinabuhi.​—2Ti 4:10; itandi ang Mat 13:22.

Ang kalibotanong ai·onʹ, o sistema sa mga butang, naglungtad na bisan sa wala pa maestablisar ang pakigsaad sa Balaod. Kini nagpadayon nga dungan sa ai·onʹ niana nga pakigsaad, ug kini milungtad saylo pa sa kataposan sa ai·onʹ, o mga kahimtang nga giestablisar sa pakigsaad sa Balaod. Ang kalibotanong ai·onʹ dayag nga nagsugod human sa Lunop, sa dihang mitungha ang dili-matarong nga pagkinabuhi, usa ka pagkinabuhi nga puno sa sala ug pag-alsa batok sa Diyos ug sa iyang kabubut-on. Busa si Pablo naghisgot usab bahin sa “diyos niini nga sistema sa mga butang” nga nagbuta sa mga hunahuna sa mga dili-magtutuo, ug dayag nga ang iyang gitumong mao si Satanas nga Yawa. (2Co 4:4; itandi ang Ju 12:31.) Sa panguna, ang pagmando ug impluwensiya ni Satanas mao ang nag-umol sa kalibotanong ai·onʹ ug naghatag sa linaing mga kinaiyahan ug espiritu niini. (Itandi ang Efe 2:​1, 2.) Sa pagkomento sa Roma 12:​2, ang The Expositor’s Greek Testament (Tomo II, p. 688) nag-ingon: “Bisan ang taphaw nga pagpahiuyon sa usa ka sistema nga gikontrolar sa maong espiritu, ilabina ang aktuwal nga pagsunod sa mga paagi niini, makadaot sa Kristohanong kinabuhi.” Ang maong kalibotanong ai·onʹ nagpadayon pa human sa adlaw sa apostol.

Pananglitan, sa Mateo 13:37-43, sa dihang gipatin-aw ang usa ka sambingay, si Jesus miingon nga “ang uma mao ang kalibotan [koʹsmos]; . . . Ang pag-ani mao ang kataposan sa sistema sa mga butang [porma sa ai·onʹ] . . . Busa, ingon nga ang mga bunglayon ibton ug sunogon sa kalayo, mao usab kini ang mahitabo sa kataposan sa sistema sa mga butang.” Gigamit sa ubang mga hubad, sama sa King James Version, ang “kalibotan” ingong hubad sa koʹsmos ug ai·onʹ niini nga mga bersikulo. Apan dayag nga ang mag-uuma diha sa sambingay wala magsunog sa “uma,” nga naghawas sa “kalibotan,” apan nagsunog lamang sa “mga bunglayon.” Busa ang natapos dili ang “kalibotan” (koʹsmos) kondili ang “sistema sa mga butang” (ai·onʹ). Kini gihubad ni George Campbell niining paagiha: “Ang uma mao ang kalibotan . . . ang pag-ani mao ang kataposan niini nga kahimtang . . . busa ingon usab niini ang mahitabo sa kataposan niini nga kahimtang.”​—The Four Gospels, London, 1834.

Gipakita ni Jesus nga ang trigo naghawas sa matuod nga dinihogang mga Kristohanon, tinuod nga mga tinun-an, samtang ang mga bunglayon naghawas sa mini nga mga Kristohanon. Busa ang kataposan sa sistema sa mga butang nga gihisgotan dinhi, nga gihulagway dinhi ingong panahon sa pag-ani, wala magtumong sa kataposan sa Hudiyohanong sistema sa mga butang, ni magtumong sa kataposan sa “kahimtang” nga niana ang “trigo” ug “mga bunglayon” gipasagdang dungan nga manubo, apan nagtumong gayod sa kataposan sa samang sistema sa mga butang ingon sa gipunting sa ulahi sa apostol, nga mao, ‘ang presenteng sistema sa mga butang’ nga gimandoan ni Satanas. (1Ti 6:17) Ingon usab niana ang dugang sambingay nga gihatag ni Jesus labot sa baling ug sa paglainlain sa mga isda, nga naghulagway sa “mahitabo sa kataposan sa sistema sa mga butang: ang mga manulonda manggula ug magalain sa mga daotan gikan sa mga matarong.” (Mat 13:47-50) Sa walay duhaduha, kini nga mga pulong ni Jesus mao ang anaa sa hunahuna sa mga tinun-an sa dihang sa ulahi sila nangutana bahin sa ‘ilhanan sa iyang presensiya ug sa kataposan sa sistema sa mga butang.’ (Mat 24:3) Ang saad ni Jesus nga siya magauban sa iyang mga tinun-an diha sa ilang buluhaton sa paghimog mga tinun-an hangtod sa kataposan sa sistema sa mga butang nagpunting gayod usab sa kataposan sa mga kahimtang ingong resulta sa pagmando ni Satanas.​—Mat 28:​19, 20.

Ang ubang pananglitan diin ang ai·onʹ nagtumong sa maong daotang sistema sa mga butang mao ang Lucas 16:8; 1 Corinto 1:20; 2:​6, 8; 3:18; Efeso 1:21.

Ang Umaabot nga Sistema sa mga Butang. Gihisgotan sa Mateo 12:32 nga si Jesus nag-ingon nga ang si bisan kinsa nga mosulti batok sa balaang espiritu dili pasayloon niining “sistemaha sa mga butang ni nianang sa umaabot.” Kini mahimong sabton nga magtumong sa Hudiyohanong sistema sa mga butang ug sa umaabot nga sistema sa mga butang niadtong panahona nga ipadangat ni Kristo pinaagi sa bag-ong pakigsaad. Apan, ang ebidensiya nagpakita nga siya naghisgot sa presenteng daotang sistema sa mga butang ug sa usa ka sistema sa mga butang nga magsugod sa pagkatapos nianang daotang sistema sa mga butang. Iyang gitumong ang mao ra usab nga umaabot nga kahimtang sa dihang siya misaad nga kadtong mobiyag balay ug pamilya tungod sa Gingharian sa Diyos makabaton ug “pilopilo pa niining yugtoa sa panahon [porma sa kai·rosʹ, nga nagkahulogang “tinudlong panahon”], ug sa umaabot nga sistema sa mga butang [porma sa ai·onʹ] sa kinabuhing walay kataposan.” (Luc 18:​29, 30) Sulod sa maong umaabot nga sistema sa mga butang mao usab ang yugto sa panahon diin ang mga tawo pagabanhawon ug may kahigayonan nga isipon nga lakip sa mga anak sa Diyos. (Luc 20:​34, 35) Ang plural nga porma sa ai·onʹ gigamit diha sa Efeso 2:7 sa pagtumong sa “umaabot nga mga sistema sa mga butang” diin ang dinihogang mga Kristohanon makapahimulos sa dili-takos nga kalulot sa Diyos nga dagayang ipasundayag ngadto kanila “nga nahiusa kang Kristo Jesus.” (Itandi ang Efe 1:18-23; Heb 6:​4, 5.) Kini nagpakita nga adunay mga sistema sa mga butang, o mga kahimtang, sulod sa katibuk-ang “umaabot nga sistema sa mga butang,” maingon nga dihay nalangkit ug kadungan nga mga sistema sulod sa sistema sa mga butang ilalom sa pakigsaad sa Balaod ingon sa nahisgotan na.

“Gihan-ay” sa Diyos ang “mga Sistema sa mga Butang.” Ang Hebreohanon 11:3 nag-ingon: “Tungod sa pagtuo atong masabtan nga ang mga sistema sa mga butang [plural sa ai·onʹ] gihan-ay pinaagi sa pulong sa Diyos, mao nga ang mga butang nga makita mitungha gikan sa mga butang nga dili-makita.” Giisip sa daghan nga susama ra ang pagkagamit sa plural sa ai·onʹ diha sa Hebreohanon 1:2; kini nag-ingon nga si Jehova misulti pinaagi sa iyang Anak, si Jesu-Kristo, “nga iyang gitudlo nga manununod sa tanang butang, ug pinaagi kang kinsa iyang gibuhat ang mga sistema sa mga butang.” Ang partikular nga kahulogan sa Gregong pulong nga ai·onʹ niining duha ka bersikulo gisabot sa lainlaing paagi.

Ang usa ka paagi sa pagsabot niini mao ang pag-isip sa Gregong termino ingong nagtumong sa ilhanan o mga kinaiyahan nga nagpaila sa usa ka yugto sa panahon. Sa Hebreohanon kapitulo 11, ang inspiradong magsusulat naghisgot kon sa unsang paagi, pinaagi sa pagtuo, “ang mga tawo sa karaang kapanahonan gipamatud-an.” (Ber 2) Dayon, sa iyang misunod nga mga pulong, iyang gihisgotan ang mga panig-ingnan sa matinumanong mga tawo sa panahon nga wala pa ang Lunop, sa panahon sa mga patriarka, ug sa yugto nga nabatonan sa Israel ang relasyon sa Diyos tungod sa iyang pakigsaad. Sulod niining tanan nga mga yugto, ug pinaagi sa mga butang nga nahitabo, naugmad, ug napalampos sulod niini nga mga yugto, ang Diyos nagtuman sa iyang katuyoan nga wagtangon ang pag-alsa ug itagana ang paagi nga mapasig-uli ang takos nga mga tawo ngadto kaniya pinaagi sa sunodsunod nga “mga sistema sa mga butang.” Busa ang mga tawo sa karaang panahon kinahanglang makabaton, ug gani nakabaton, ug pagtuo nga ang dili-makitang Diyos sa pagkatinuod nagdumala sa mga butang diha sa hapsay nga paagi. Sila nagtuo nga siya ang dili-makitang Magmumugna sa lainlaing mga sistema sa mga butang ug nga ang tumong nga ilang gitinguha, ang “katumanan sa saad,” maoy tino gayod sumala sa gitakdang panahon sa Diyos. Tungod sa pagtuo, sila naglaom sa dugang pang katumanan sa katuyoan sa Diyos, nga naglakip sa sistema sa mga butang nga gipatungha sa bag-ong pakigsaad nga gipasukad sa halad ni Jesus.​—Heb 11:​39, 40; 12:​1, 18-28.

Ang laing paagi sa pagsabot sa paggamit sa ai·onʹ diha sa Hebreohanon 1:2 ug 11:3 mao nga kini maoy katumbas sa Gregong termino nga koʹsmos nga nagtumong sa kalibotan o uniberso, sa tanang mga butang nga gilalang lakip sa adlaw, bulan, mga bituon, ug sa yuta mismo. Kini nga panglantaw dayag nga gisuportahan sa giingon sa Hebreohanon 11:3 nga “ang mga butang nga makita mitungha gikan sa mga butang nga dili-makita.” Mahimong isipon usab nga kini nga bersikulo nagtumong sa asoy sa paglalang diha sa Genesis, nga makataronganong nauna diha sa mga paghisgot ni Pablo kang Abel (ber 4), Enoc (ber 5, 6), ug Noe (ber 7). Busa lagmit nga gipalapad ni Pablo ang iyang paghubit sa pagtuo pinaagi sa paghisgot sa paglungtad sa uniberso nga naglakip sa adlaw, bulan, ug mga bituon ingong tin-aw nga pamatuod nga adunay usa ka Maglalalang.​—Itandi ang Rom 1:20.

Diha sa Hebreohanong Kasulatan. Ang Hebreohanong termino nga cheʹledh poparehog kahulogan sa ai·onʹ, nga sa pipila ka teksto nagtumong sa ‘gidugayon sa kinabuhi’ (Job 11:17; Sal 39:5; 89:47), apan sa ubang mga teksto mopatim-awng ang pangunang gipasiugda mao ang mga kinaiyahan sa yugto sa panahon, nga mahimong hubaron ingong “sistema sa mga butang.” (Sal 17:​13, 14; 49:1) Ang pipila ka hubad migamit sa pulong nga “kalibotan” sa paghubad niini nga termino diha niining ulahing mga teksto, apan daw nasayloan niini nga hubad ang diwa nga gipasabot, nga mao, ang diwa nga nagtumong sa nagpadayon nga panahon.