“Yano” ba ang Imong Mata?

“Busa, kon yano ang imong mata, ang tibuok mong lawas mohayag.”—MATEO 6:22.

ANG panan-aw giisip sa kadaghanan nga mao ang labing bililhon ug hinungdanon sa mga sentido​—ilabina niadtong nawad-an niana. Ang mga siyentipiko nagasulti kanatong matag segundo napulo ka trilyong partikulo sa kahayag molapos sa mga kalimutaw sa atong mga mata. Inig-abot niana sa retina, kana dawaton sa usa ka gatos ka milyong rod ug cone nga mga selula. Kay palihokon sa kahayag, kining mga selula sa nerbiyos mosugod sa pagpadalag mga signal elektrikal ngadto sa utok. Didto, ang dakong bahin sa usa ka gatos ka bilyong neuron motrabaho sa pagbadbad kon unsay nadawat ug paghukom kon unsay kinahanglang buhaton. Kining tanan mahimo sa usa ra ka tipik sa segundo. Sa pagkamatuod, ang mata maoy makalilisang nga pananglitan sa kahibulongang intelihenteng mga linalang.​—Salmo 139:14.

2. Unsang kinaiya sa panan-aw ang nagapabilin pang tanghaga alang sa mga siyentipiko?

² Bisan tuod daghag nasayran ang mga siyentipiko mahitungod sa biyolohikanhong mga lihok sa mata ug sa utok, sila diyutay rag nahibaloan mahitungod sa paagi ug hinungdan sa atong pagsanong ngadto sa atong makita. Pananglitan, wala bug-os hisabti nganong ang usa ka tawo mopalabi sa pula inay sa asul samtang ang lain tingali mopalabi sa asul inay sa pula, o kon nganong ang nagkalainlaing kolor magaapektar kanato sa nagkalainlaing paagi. Ang relasyon tali sa panan-aw ug sa reaksiyon nagapabiling tanghaga. Apan si Jehova, ang Magbubuhat sa mata, ug ang iyang Anak ug kaubang-magbubuhat, si Jesu-Kristo, nahibalo kaayo sa makuting mga bahin sa pisikal nga mata ug sila nahibalo kon sa unsang paagi ang mata magaimpluwensiya sa atong mga lihok ug sa atong mga kinabuhi.

“Ang Suga sa Lawas”

³ Si Jesus miingong “ang suga sa lawas mao ang mata.” (Mateo 6:22) Ang usa ka suga gamiton aron mohayag ang mangitngit nga dapit aron masayran nato kon diin kita, kon sa unsang paagi molihok, kon asa kita mopaingon, ug uban pa. Sa pagpasulod sa kahayag sa atong lawas, ang atong mga mata nagabuhat sa samang trabaho sa usa ka suga. Kini mopaarang kanato sa pagkakita sa kalibotan alirong kanato ug pagsanong uban ang intelihente ug tinong mga reaksiyon inay sa pagkarapkarap, pagkapandol, ug lagmit pagdaot sa atong kaugalingon.

4. Sa unsang paagi kita apektado sa kahimtang sa mata?

⁴ Ugaling, ang gidak-ong ang mata makasilbing suga sa lawas nagadepende ilabina sa kahimtang sa mata. Tungod niini, si Jesus mipadayon sa pag-ingon: “Nan, kon yano ang imong mata, ang imong tibuok lawas mohayag; apan kon daotan ang imong mata, ang imong tibuok lawas mangitngit. Sa pagkamatuod kon ang kahayag nga anaa kanimo mao ang kangitngit, pagkadako gayod sa maong kangitngit!” (Mateo 6:22, 23) Gikan niini atong makita ang dako kaayong impluwensiya nga ginahimo sa mata diha sa tibuok natong pagkinabuhi, sa kaayohan o sa kadaotan.

Ang Impluwensiya sa Mata

5. Sa unsang gidak-on ang mata nalangkit sa pagpanulay ni Satanas kang Eva?

⁵ Tagda ang kahimtang sa unang babaye, si Eva. Ang gidak-on sa pag-impluwensiya sa mata sa iyang mga lihok makita gikan sa asoy sa Bibliya mahitungod sa iyang pakigtagbo sa Maglilimbong, si Satanas nga Yawa. (2 Corinto 11:3; 1 Timoteo 2:14) Nahauna, gisugyot ni Satanas nga ‘ang iyang mga mata mangabuka’ kon dili niya sundon ang sugo sa Diyos ug mokuha ug mokaon sa bunga gikan sa “kahoy sa kahibalo sa maayo ug daotan.” Unsay iyang tubag? Ang Bibliya nagasugid kanato: “Busa nakita sa babaye nga ang kahoy maayo nga pagakan-on ug kadto butang mapangandoy sa mga mata, oo, ang kahoy maayo nga tan-awon.” Iyang gitugotang ang iyang mga mata motutok sa butang gidili kaniya. Kana tinuyong sayop nga paggamit sa mata. Unsay misangpot? “Busa misugod siya sa pagkuha sa bunga niana ug mikaon niana.”​—Genesis 2:17; 3:4-6.

6. Sa unsang paagi ang mata magaimpluwensiya sa atong mga lihok?

⁶ Pihong kadto dili unang panahong nakita ni Eva “ang kahoy sa kahibalo sa maayo ug daotan” o ang bunga niana. Apan may butang lahi nga nagkahitabo. Niadtong panahona kadto mipatim-aw nga “butang mapangandoy sa mga mata” ug “maayo nga tan-awon.” Ang pagpangandoy ug pagtinguha kasagaran maoy mga hiyas nga dili iya sa mata kondili sa kasingkasing. Apan ang makita sa mata mopasamot sa pangandoy ug tinguha sa kasingkasing, mao nga mosangpot ang lihok. Sa kahimtang ni Eva, ang maong lihok mitultol sa daotang sangpotanan alang sa iyang kaugalingon ug sa iyang bana si Adan, ingon man sa tanan nilang umaabot nga anak, apil kanato karong adlawa.​—Roma 5:12; Santiago 1:14, 15.

7. Sa unsang paagi ang mata nalangkit sa ikatulong paningkamot ni Satanas sa paglimbong kang Jesus, ug unsa ang sangpotanan?

⁷ Bisan pa niana, sa pagpakitang posible ang pagsukol sa bisan unsang impluwensiya sa kadaotan nga tingali moabot pinaagi sa mata, atong mapalandong si Jesu-Kristo. Sa makausa pa nalangkit ang samang Manenental, si Satanas. Sa iyang ikatulong paningkamot sa pagpahilayo kang Jesus gikan sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos, “gidala siya sa Yawa ngadto sa hataas kaayong bukid, ug gipakita kaniya ang tanang gingharian sa kalibotan ug ang ilang himaya.” Matikding si Satanas wala lamang magtanyag nga binaba kang Jesus sa tanang gahom ug himaya sa kalibotan baylo sa usa ka buhat sa pagsimba. Iyang “gipakita kaniya” kining mga butanga, nga gipahimudsan ang kusog nga impluwensiya sa mata. Bisan pa niana, kay ang mata ni Jesus wala mabalda sa makapadaning tanyag kondili bug-os natumong sa iyang relasyon uban sa iyang langitnong Amahan, si Jehova, siya milampos sa pagpakyas sa malalangong plano ni Satanas.​—Mateo 4:8-10.

8. Unsang mga pagtulon-an ang atong makat-onan gikan sa mga panig-ingnan ni Eva ug ni Jesus?

⁸ Unsay atong makat-onan gikan sa nag-unang mga panig-ingnan? Nahauna, nga ang butang tutokan sa atong mga mata makapalig-on sa maayo o daotang mga tinguha sa atong kasingkasing. Kini mahimong mosangpot sa lihok nga mopatungha kaha sa panalangin o katalagman alang sa atong kaugalingon ug sa uban. Ikaduha, matin-aw nga ang mata maoy paboritong galamiton ni Satanas sa paglimbong sa iyang mga biktima. Sa tanang “mga laraw” nga gamiton ni Satanas sa paglimbong sa katawhan, kining pandani sa mata daw usa sa labing kusganon.​—2 Corinto 2:11.

9. Sa unsang paagi si Satanas nagapausbaw sa “pangibog sa mga mata” karong adlawa?

⁹ Karong adlawa, gigamit gihapon ni Satanas ang samang taktika sa iyang mga laraw sa pagpahilayo sa tanang tawo gikan sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos. Pinaagi sa magilawon ug maanindot nga butang sa kalibotan, si Satanas nagapausbaw sa “pangibog sa unod ug sa pangibog sa mga mata ug sa mapagawalong pasundayag sa pangabuhi sa usa.” (1 Juan 2:16) Kini tin-awng hisabtan sa mga laraw sa panganunsiyo nga gigamit sa mga komersiyante. Dili ba tinuod nga ang labing malamposong mga anunsiyo mao kadtong nagapahimulos sa epekto diha sa ilang panan-aw? Ang libolibong buloknong billboards ug nagapangidlap nga mga karatula, ang sinawong mga hulagway sa mga magasin ug peryodiko, ang kleber nga mga anunsiyo sa TV​—ug ang bilyonbilyong dolyar nga gigasto sa paggama kanila​—tanan nagapamatuod sa kamatuorang ang tibuok nga ideya sa pag-anunsiyo mao ang pagdasig sa “pangibog sa mata” sa pumapalit.

10. Unsay tinuod ginapasiugda sa kalibotan sa komersiyo?

¹⁰ Bisan tuod daghan sa maong mga anunsiyo mahilas, ang labi pang malalangon mao ang kamatuorang ang maong mga anunsiyo nagapasiugda gayod dili lamang sa mga produkto kondili sa mga paagi usab sa kinabuhi. Subsob kaayong ang mga produkto ipasundayag ingong gigamit sa labing pribilehiyado, impluwensiyado, malipayon, ug matahom nga katawhan. Ang mensahe mao nga kon gamiton sa pumapalit ang maong produkto ang iyang “pagkinabuhi” awtomatikong mohaom sa usa nianang mga kategoriya. Nahibalo ang mga tig-anunsiyo nga dihang dawaton sa usa ka tawo ang usa ka paagi sa kinabuhi, dili na kinahanglang hayloon siya sa pagdawat sa mga manggad ug mga butang nga duyog niana. Niining kahayaga, pagkamaalamong ang dedikadong mga Kristohanon mamati sa tambag nga makaplagan sa Hebreohanon 13:5! Kini atong mabasa diha niana: “Pasagding ang inyong pagkinabuhi mahigawas sa gugma sa salapi, samtang kamo matagbawon sa mga butang karon.”

Paghupot sa Mata nga “Yano,” Dili “Daotan”

11. Isaysay ang mga terminong “yano” ug “daotan” sa pamulong ni Jesus mahitungod sa mata.

¹¹ Kay giatubang kada adlaw sa dako kaayong han-ay sa mga pandani sa mata, labaw kitang makapabili nganong mitambag si Jesu-Kristo kanato nga huptang “yano” ang atong mata ug dili “daotan.” (Mateo 6:22, 23) Unsay kahulogan niana? Ang “yano” dinhi gihubad gikan sa Gregong pulong ha·plousʹ, nga nagkahulogang pagkausa sa hunahuna o debosyon ngadto sa usa ka katuyoan. Sa laing bahin, ang “daotan” sa orihinal nga Grego maoy po·ne·rosʹ ug may kahulogang daotan, walay pulos, yawan-on. Busa, ang ‘yano nga mata,’ inay mabalda o mahitipas tungod sa tanang nagakahitabo, magtumong sa pagtagad niini sa usa lamang ka butang. Sa kaatbang ang ‘daotan nga mata’ maoy galirawliraw, malinglahon, ug maibogon, ug madani sa mga butang gililong ug madulom.

12. Sublia ug isaysay ang konteksto sa gihisgotan ni Jesus.

¹² Apan unsay tutokan sa mata aron ang “ang tibuok lawas mahayag”? Ang pagtagad sa konteksto motabang kanato sa pagkaplag sa tubag. Sa nag-unang mga bersikulo, si Jesus naghisgot mahitungod sa “mga bahandi sa yuta” ug sa “mga bahandi sa langit.” Siya miingong “kon hain gani ang imong bahandi, atua usab didto ang imong kasingkasing.” Unya, tapos sa paghisgot sa mata, gipasiugda na usab niya ang panginahanglan sa pagpakita sa pagkausa sa katuyoan sa pag-ingon: “Walay makapaulipon sa duha ka agalon,” ang Diyos ug ang Bahandi. Sa sunod nga mga bersikulo, iyang gihatag ang tambag bahin sa pangisip sa usa sa matag-adlawng mga panginahanglan sa kinabuhi ug gitapos kana sa tambag: “Nan, ipadayon ninyo ang pagpangita pag-una sa gingharian ug sa iyang pagkamatarong, ug tanan kining ubang butang igadugang ra kaninyo.”​—Mateo 6:19-34.

13. Unsay pagatutokan sa atong mata aron ang atong “tibuok lawas mahayag”? Ngano?

¹³ Unsay atong masabot gikan niining tanan? Si Jesus dinhi naghisgot mahitungod sa mga tumong sa kinabuhi, nga mipunting sa pagkakawang sa pag-agpas sa materyal nga mga butang ug ang panalangin sa pag-ugmad sa interes sa espirituwal nga mga butang. Tin-aw, siya nagasulti kanatong pinaagi sa pagtutok sa atong mga mata sa intereses lamang sa Gingharian, ang atong “tibuok lawas mahayag.” Ngano man? Tungod kay kon atong himoong tumong nato sa kinabuhi ang pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos, atong tinguhaon ang pagpabanaag sa mahimayaong maayong balita diha sa tanang bahin sa atong mga kinabuhi. Kita dili lamang makapanan-aw sa masanagong kaugmaon kondili kita mahigawas usab sa madulom ug sinuwitik nga mga butang nga ipatungha sa kinabuhing gideboto ngadto sa hinakog nga mga pangagpas.​—2 Corinto 4:1-6.

14. Sa unsang paagi ang pagtutok sa mata sa usa sa materyal nga bahandi mosangpot sa “kangitngitan”?

¹⁴ Gilig-on ni apostol Pablo ang mga pulong ni Jesus sa mipatin-aw siya: “Kadtong matinguhaong madato mahulog sa panulay ug sa lit-ag ug sa daghang binuang ug daotang mga pangibog, nga magabalhog sa mga tawo ngadto sa kadaotan ug sa kalaglagan.” (1 Timoteo 6:9) Tinong may kahulogan kining mga pulonga! Ang balita napunog mga estorya mahitungod sa mga senador, alkalde, huwes, magbabangko, mga ehekutibo sa korporasyon, ug uban nga nadakpan sa white-collar nga mga krimen nga, sumala sa usa ka taho, “nakahipos sa labing menos 200 bilyong dolyar sa matag tuig” sa Tinipong Bansa lamang. Ang ‘panulay ug lit-ag’ nga madato naghimo sa daghang niadto-talahurong tawo nga mga malapason ug mga kriminal. Segurado, buot natong molikay nga ‘mahibalhog sa kadaotan ug kalaglagan,’ nga makaagom sa “kangitngitan” nga gipasidaan ni Jesus.​—Tan-awa ang Proverbio 23:4, 5.

15, 16. (a) Unsang laing “pangibog sa mga mata” ang pagalikayan? (b) Unsaon nimo pagpadapat ang tambag sa Proverbio 27:20 sa atong gihisgotan?

¹⁵ Apan kadto ba lamang nagbutang sa ilang mga mata sa pagpakadato ang nagaatubang sa kapeligrohan sa paglakaw sa kangitngitan? Dili, kay “ang pangibog sa mga mata” nagaapil usab sa daghan ubang butang. Hinumdomi ang mga pulong ni Jesus sa Mateo 5:28: “Ang matag usa nga magatutok sa usa ka babaye mao nga makabaton ug mainit nga pagbati alang kaniya nakapanapaw na uban kaniya sa iyang kasingkasing.” Tinong kanang pasidaana ikapadapat usab sa pagtugot sa mga mata sa usa sa pagtutok sa materyal nga gilaraw sa pagdasig o pagpukaw sa supak-sa-kasugoan mainit nga mga pagbati ug mga pangibog.

¹⁶ Unya anaa ang kabalaka mahitungod sa pagkaon, ilimnon, ug panapot nga gihisgotan ni Jesus. (Mateo 6:25-32) Bisan tuod kining mga butanga kinahanglanon, ang hinobrang tinguha nga makabaton kanunay sa kinabag-ohan, kinamahalan, labing pinangita, makaulipon sa atong hunahuna ug kasingkasing. (Roma 16:18; Filipos 3:19) Bisan sa kalingawan, mga palabay-sa-panahon, mga dula, ehersisyo, ug uban pa, kinahanglang atong huptan ang tukmang katimbang ug magbantay nga hisakpan sa mga urog ug mga gikabuangan sa kalibotan. Niining tanang bahin, maayong atong hinumdoman ang maayong mga pulong hikaplagan sa Proverbio 27:20: “Ang Sheol ug ang dapit sa kalaglagan dili matagbaw; ni ang mga mata sa tawo matagbaw.” Sa pagkamatuod, kinahanglang kita magpugong sa kaugalingon aron kita dili madaot sa espirituwal nga paagi tungod sa paningkamot nga matagbaw ang atong mga mata.

Mga Panalangin sa Paghupot sa Mata nga “Yano”

17. Sa unsang paagi ang paghupot sa mata nga “yano” nakatabang sa pipila sa pagpatunhay sa intereses sa Gingharian?

¹⁷ Kadtong naghupot sa ilang mata nga “yano” ug nagtumong niana sa bug-os sa mga saad sa Gingharian sa Diyos nakadawat ug daghang panalangin gikan kang Jehova. Kini giilustrar pag-ayo sa mga kasinatian sa mga tawo sa tibuok kalibotan ug gikan sa daghang kahimtang sa kinabuhi. Tagda kining mga panig-ingnana:

“Sa dihang ako nag-alagad sa dapit nga dako ang panginahanglan sa Colombia, Amerika del Sur, nagkinabuhi lang ako sa kinitaang mga $100 sa usa ka bulan. Misugod ako sa pagpayunir, apan sa sinugdan sa bulan, ako nahulog ug nabali ang akong buulbuul. Ang misangpot nga gastos sa pagpatambal nakahurothurot sa akong salapi, ug ako walay madawat nga salapi hangtod sa kataposan sa bulan. Ang akong alamotan sa Kingdom Hall angay nang bayran, apan kon iamot ko ang salapi, wala na akoy ikapalit sa mga groseria alang sa sunod semana. Tapos sa pagpalandong bahin niana sa pila ka adlaw, akong gihukom nga kinahanglang bayran ang abangan sa tigomanan, busa akong gibutang ang salapi sa kahon sa amot. Sa pagkabuntag gayod, nakadawat akog sulat gikan sa usa ka igsoong babaye sa Tinipong Bansa nga nakaduaw kanako sa Colombia. Iyang gisukip sa iyang sulat ang pila ka Colombianong kuwarta nga nabilin gikan sa iyang pagbisita. Ang kantidad niadto eksakto sa akong gihulog sa kahon.”

Sa usa ka igang nga hapon sa Martes, si Ki, nga nagadumala sa usa ka klinika sa Taechun, Korea, gidapit sa tulo ka kaubang trabahante nga magpalabay sa hapon didto sa baybayon. Bisan tuod madanihon ang ideya, nasayod si Ki nga kon moadto siya, siya dili mahibalik sa igong panahon sa pagtambong sa Pagtuon sa Basahon sa Kongregasyon niadtong gabhiona. Busa gibalibaran niya ang imbitasyon. Mga gutlo sa ulahi, ang tulo gidala pagbalik sa klinika​—nga patay na! Sila may makapatay nga disgrasya sa sakyanan tapos sa pagbiya sa klinika. Gikaguol ni Ki ang nahitabo apan siya nalipay nga naluwas ang iyang kinabuhi tungod sa iyang pagsunod sa maayong batasang iyang naugmad latas sa katuigan.​—Hebreohanon 10:24, 25.

18. Sa unsang paagi ang mga bata katudloan sa paghupot sa ilang mata nga “yano”?

¹⁸ Bisan ang mga bata katudloan sa pagtumong sa ilang mga mata sa intereses sa Gingharian, sumala sa giilustrar sa mosunod nga kasinatian:

“Sa dihang among nadungog gikan sa duha ka bisita nga ang mga igsoon sa tulo ka kongregasyon sa Pilipinas kinahanglang magpatunghag $1,000 matag kongregasyon​—nga dakong kantidad alang kanila​—aron itukod sa nasunog nilang Kingdom Hall, ang akong bana ug ako mihukom nga kami moamot. Komosta ang among upat ka anak, nga nag-edad gikan sa upat ka bulan ngadto sa unom ka tuig? Matag semana dihang masuweldohan ang akong bana, magpailis siyag usa ka dolyar alang sa matag bata. Bahinon sa akong bana ang mga sensilyo aron makita sa matag bata kon pilay iyang nabatonan. Hisgotan usab namo ang pila ka butang nga giplano nilang paliton sa kuwarta. Apan ang tubag pareho kanunay​—buot nilang ihatag ang kuwarta ngadto sa mga igsoon.” Uban sa ilang $99, ang mga bata nagpadala usab ug yano nga sulat. Ang mga igsoon dinhi sa Pilipinas natandog pag-ayo sa gugma ug pagkamanggihatagon nga daghan kanila ang nakahilak sa gibasa ang sulat.

19. Makasalig kita sa masanagong kaugmaon kon atong itutok ang atong mga mata sa unsa?

¹⁹ “Mahitungod sa imong mga mata, itutok kana sa unahan, oo, ang imong masidlakong mga mata itutok sa atubangan nimo.” (Proverbio 4:25) Pagkamaalamon nga atong sundon kanang tambaga ug dili nato palirawlirawon ang atong mga mata nga kita mahitipas! “Pagbantay kamo nga ang inyong paggawi dili ingon sa mga buangbuang kondili ingon sa mga tawong maalamon,” mao ang tambag ni Pablo, “nga inyong paliton ang kahigayonan alang sa inyong kaugalingon, tungod kay ang mga adlaw daotan.” Siya miawhag usab: “Magpadayon sa pagsabot kon unsa ang kabubut-on ni Jehova.” (Efeso 5:15-17) Pinaagi sa pagbuhat niana, kita makasalig nga kita magmalamposon sa paghupot sa atong mata nga “yano,” ug masaligong makalantaw sa unahan sa masanagong umaabot​—ang kinabuhing walay kataposan sa gisaad nga bag-ong kahikayan sa mga butang sa Diyos.​—Itandi ang 2 Corinto 4:17, 18.

Makapatin-aw Ka Ba

◻ Sa unsang paagi ang mata mao “ang suga sa lawas”?

◻ Sa unsang paagi ang mata magaimpluwensiya sa atong mga lihok, sumala sa gihatag nga panig-ingnan ni Eva ug ni Jesus?

◻ Sa unsang mga paagi si Satanas nagahaylo sa “pangibog sa mga mata” karong adlawa?

◻ Unsay kinahanglang atong buhaton aron ang atong mata mahuptang “yano”?

◻ Unsay pagatutokan sa atong mga mata karon?

1. Nganong ikaingong ang mata usa ka kahibulongan sa intelihenteng mga gilalang?

3. Sa unsang paagi ang mata mao “ang suga sa lawas”?

[Hulagway sa panid 12]

Ang tutokan sa atong mga mata makapadako sa pangibog sa kasingkasing