Si Jehova Napamatud-ang Nagauban Kanako

SUMALA SA GIASOY NI MAX HENNING

Kadto maoy 1933, ug si Adolf Hitler bag-o lang mimando sa Alemanya. Bisan pa niana, ang mga 500 ka Saksi ni Jehova sa teritoryo sa Berlin wala maluya. Daghang batan-on ang nahimong mga payunir, o bug-os-panahong mga ministro, ug ang uban midawat gani ug mga asaynment sa ubang Uropanhong mga nasod. Ang akong higalang si Werner Flatten ug ako kanhi nagpangutan-anay sa usag usa: “Nganong magduhaduha man ta, nga nag-usik sa atong panahon? Nganong dili man kita moadto didto ug magpayunir?”

WALO ka adlaw human sa akong pagkatawo sa 1909, giatiman ako sa mahigugmaong tigsagop nga mga ginikanan. Sa 1918 ang among pamilya naguol sa hilabihan sa dihang ang batang babaye nga anak sa nagsagop kanako kalit nga namatay. Wala madugay human niadto ang mga Estudyante sa Bibliya, nga maoy pag-ila kaniadto sa mga Saksi ni Jehova, miduaw sa among balay, ug ang mga kasingkasing sa mga ginikanang nagsagop kanako mahinamong midawat sa kamatuoran sa Bibliya. Gitudloan usab nila ako sa pagpabili sa espirituwal nga mga butang.

Gitunong nako ang akong pagtagad sa akong sekular nga pagtungha ug nahimong usa ka tubero. Apan labawng hinungdanon, ako mibarog sa espirituwal nga paagi. Si Werner ug ako misugod sa pagpayunir sa Mayo 5, 1933. Magbisikleta kami paingon sa usa ka lungsod nga mga 100 kilometros gikan sa Berlin, diin moestar kami ug mosangyaw sulod sa duha ka semana. Unya mobalik kami sa Berlin aron sa pag-atiman sa hinungdanong mga butang. Human niana mobalik kami sa among teritoryong sangyawan sulod sa laing duha ka semana.

Mihangyo kami nga moalagad sa laing nasod, ug sa Disyembre 1933 nakadawat kami ug asaynment nga moadto sa kanhing Yugoslavia. Apan, sa wala pa mi makabiya, ang among asaynment gibalhin sa Utrecht sa Netherlands. Wala madugay human niadto ako nabawtismohan. Niadtong mga adlawa wala kaayo hatagig dakong pagtagad ang bawtismo; ang ministeryo mao ang hinungdanong butang. Ang pagsalig kang Jehova niadtong tungora nahimong bahin kanunay sa akong kinabuhi. Nakaplagan nako ang dakong kahupayan sa mga pulong sa salmista sa Bibliya: “Tan-awa! Ang Diyos mao ang akong magtatabang; si Jehova nahiapil niadtong nagasapnay sa akong kalag.”​—Salmo 54:4.

Pagpayunir sa Netherlands

Wala madugay human sa pag-abot sa Netherlands, giasayn kami pag-usab sa siyudad sa Rotterdam. Ang amahan ug usa ka anak lalaki sa pamilya nga among giestaran maoy mga payunir usab. Pipila ka bulan sa ulahi, usa ka dakong balay sa Leersum, usa ka lungsod nga dili halayo sa Utrecht, gipalit ingong puy-anan sa mga payunir, ug si Werner ug ako mibalhin didto.

Samtang nagpuyo sa maong puy-anan sa payunir, mobiyahe kami pinaagig bisikleta ngadto sa mga teritoryo sa haduol ug mogamit ug pitoy-pasahero nga sakyanan alang sa lagyong mga teritoryo. Niadtong panahona, dihay usa ka gatos lamang ka Saksi sa tibuok Netherlands. Karong adlawa, 60 ka tuig sa ulahi, ang teritoryo nga among gisangyawan gikan niadtong puy-anan sa payunir adunay kapin sa 4,000 ka magmamantala diha sa mga 50 ka kongregasyon!

Naghago kami, hangtod sa 14 ka oras diha sa ministeryo kada adlaw, ug kana naglipay kanamo. Ang pangunang tumong mao ang pagpahimutang ug daghang literatura kutob sa maarangan. Kasagarang magbilin kami ug kapin sa gatos ka pulyeto sa usa ka adlaw uban sa mga interesado. Ang pagbalik-duaw ug pagdumala ug mga panagtuon sa Bibliya niadtong panahona dili pa bahin sa among regular nga kalihokan.

Usa ka adlaw ang akong kauban ug ako nagsangyaw sa lungsod sa Vreeswijk. Samtang gisangyawan niya ang usa ka tawo diha sa ganghaan sa usa ka kota sa militar, gigamit nako ang panahon sa pagbasa sa akong Bibliya. Kini daghan kaayog badlis nga pula ug asul. Sa ulahi, usa ka panday nga nagtrabaho sa haduol nga atop nagpasidaan sa tawo diha sa ganghaan nga lagmit ako usa ka espiya. Ingong sangpotanan, nianang adlawa ako gidakop samtang nagsangyaw sa usa ka tindero, ug giembargo ang akong Bibliya.

Gidala ako sa korte. Didto gisumbong nga ang mga marka sa akong Bibliya maoy paningkamot sa pagdibuho sa kota. Ako gipahayag nga sad-an, ug ang huwes naghukom kanako nga mabilanggo sulod sa duha ka tuig. Apan, ang kaso giapelar, ug ako naabsuwelto. Pagkadako sa akong kalipay nga ako nakagawas, apan mas malipayon ako sa dihang ang akong Bibliya uban sa tanang nota niini giuli!

Panahon sa ting-init sa 1936, si Richard Brauning, usa sa mga payunir sa balay, ug ako migugol sa ting-init nga nagsangyaw sa amihanan sa nasod. Sa unang bulan, migugol kami ug 240 ka oras diha sa ministeryo ug nakapahimutang ug daghang literatura. Nagpuyo kami sa usa ka tolda ug nag-atiman sa tanan namong mga panginahanglan, nga naglaba, nagluto, ug uban pa.

Sa ulahi gibalhin ako sa barko nga ginganlag Lightbearer, nga nailado kaayo sa amihanang Netherlands. Lima ka payunir ang nagpuyo sa barko, ug gikan niana nakaarang kami sa pag-abot ug daghang hilit nga teritoryo.

Dugang nga mga Pribilehiyo

Sa 1938, gitudlo ako ingong alagad sa sona, ingon sa pagtawag kaniadto sa mga magtatan-aw sa sirkito sa mga Saksi ni Jehova. Busa mibiya ako sa Lightbearer ug misugod sa pagduaw sa mga kongregasyon ug nahilit nga mga Saksi sa tulo ka habagatang mga probinsiya.

Ang bisikleta mao ang among bugtong paagi sa transportasyon. Sagad dangtag tibuok adlaw ang pagbiyahe gikan sa usa ka kongregasyon o grupo sa mga interesado ngadto sa lain. Lakip sa mga siyudad nga akong giduaw mao ang Breda, diin ako nagpuyo karon. Niadtong panahona, ang Breda walay kongregasyon ug may usa lamang ka edarang Saksi nga magtiayon.

Samtang nag-alagad sa mga igsoon sa Limburg, gidapit ako sa pagtubag sa daghang pangutana nga gipatungha sa usa ka minero nga ginganlag Johan Pieper. Lig-on siyang mibarog dapig sa kamatuoran sa Bibliya ug nahimong maisogong magwawali. Upat ka tuig sa ulahi siya gibalhog sa usa ka kampong konsentrasyon, diin migugol siya ug tulo ka tuig ug tunga. Human sa pagbuhi kaniya masiboton siyang misugod pag-usab sa pagsangyaw, ug karon siya usa gihapon ka matinumanong ansiano. Kadtong gamayng kongregasyon sa 12 ka Saksi sa Limburg sa pagkakaron mitubo ngadto sa 17 ka kongregasyon nga adunay mga 1,550 ka magmamantala!

Ilalom sa Pagmando sa Nazi

Sa Mayo 1940 ang mga Nazi misulong sa Netherlands. Nakadawat ako ug asaynment sa sangang buhatan sa Watch Tower Society sa Amsterdam. Kinahanglang ipadayon namo ang among buluhaton uban ang tumang pagbantay, nga nagpaapresyar kanamo sa proverbio sa Bibliya: “Ang tinuod nga kauban . . . maoy usa ka igsoon nga natawo sa dihang may kagul-anan.” (Proverbio 17:17) Ang makapahimuot nga bugkos sa panaghiusa nga milambo sulod niining panahon sa kapit-os may dakong epekto sa akong espirituwal nga pagtubo, ug kadto nag-andam kanako alang sa mas lisod pang mga adlaw sa unahan.

Ang akong asaynment mao ang pagdumala sa paghatod ug literatura ngadto sa mga kongregasyon, nga kasagarang gibuhat sa mga mensahero. Ang Gestapo kanunayng mangita ug mga batan-ong lalaki aron motrabaho ingong pinugos nga mga trabahador sa Alemanya, busa gigamit namo ang Kristohanong mga igsoong babaye ingong mga mensahero. Ngadtongadto si Wilhelmina Bakker, nga kanunayng nailhang Nonnie, gipadala kanamo gikan sa The Hague, ug gidala nako siya diin ang among magtatan-aw sa sanga, si Arthur Winkler, nagtago. Aron dili mailhan kutob sa maarangan, nagtakoban ako ingong usa ka Olandes nga mag-uuma, nga nagsul-ob ug bakya ug uban pang isul-ob sa mga mag-uuma, ug giubanan si Nonnie sakay sa tren. Sa ulahi akong nahibaloan nga nalisdan siya sa pagpugong sa iyang pagkatawa, sanglit gibati niya nga mailhan kaayo ko.

Sa Oktubre 21, 1941, ang pondohanan sa literatura ug papel sa Amsterdam nahibaloan sa kaaway. Panahon sa pagronda sa Gestapo, si Winkler ug Nonnie gidakop. Sa dihang gidala sila sa bilanggoan, ilang nadunggan ang duha ka sakop sa Gestapo nga naghisgot kon giunsa nila paggukod ang “usa ka gamay lugom-ug-buhok nga tawo” nga wala nila masundi sa nagsiot nga kadalanan. Dayag nga naghisgot sila kanako, busa si Winkler nakahimo sa pagpadala ug mensahe ngadto sa mga igsoon. Dihadiha, gibalhin ako sa The Hague.

Sa kasamtangan si Nonnie gipagawas sa bilanggoan, ug siya mibalik sa The Hague aron magpayunir. Didto nahibalag nako siya pag-usab. Apan sa dihang ang alagad sa kongregasyon sa Rotterdam nadakpan, gipadala ako sa pagpuli kaniya. Sa ulahi ang alagad sa kongregasyon sa Kongregasyon sa Gouda gidakop, ug gibalhin ako didto sa pagpuli kaniya. Sa kataposan, sa Marso 29, 1943, ako gidakop. Samtang nagsusi ako sa among pondong literatura sa Bibliya, nakurat ako sa kalit nga pagsulod sa Gestapo.

Gawas pa sa literatura sa Bibliya nga giladlad sa lamesa, diha usab ing lista sa mga ngalan sa Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye, bisan tuod nga kini maoy sa pormang kodigo. Sa kabalaka, ako miampo nga si Jehova magtagana kanako ug paagi nga makapanalipod niadtong gawasnon pa aron makasangyaw. Nga wala mamatikdi, nakahimo ako sa paghakop sa lista sa mga ngalan ug pagkumot niana. Unya mihangyo ako nga moadto sa kasilyas, diin akong gigisi ang lista ug giplas kana.

Sa dihang anaa sa maong malisod nga kahimtang, nakakat-on ako sa pagbaton ug kusog gikan sa mga pakiglabot ni Jehova sa iyang katawhan sa nangagi ug gikan sa iyang mga saad sa pagluwas. Mao kini ang usa ka dinasig nga pasalig nga kanunayng nagpabilin sa akong panumdoman: “Kon wala pa modapig kanato si Jehova sa dihang ang mga tawo mialsa batok kanato, nan sila milamoy unta kanato nga buhi.”​—Salmo 124:2, 3.

Mga Bilanggoan ug mga Kampong Konsentrasyon

Gidala ako sa bilanggoan sa Rotterdam, diin mapasalamaton ako nga dala nako ang akong Bibliya. Dala usab nako ang librong Salvation, mga bahin sa librong Children, ug daghang panahon sa pagbasa niining tanang literatura. Human sa unom ka bulan grabe akong nasakit ug kinahanglang moadto sa ospital. Sa wala pa ako mobiya sa bilanggoan, akong gitagoan ang literatura ilalom sa akong kutson. Sa ulahi akong nahibaloan nga laing Saksi, si Piet Broertjes, ang gibalhin sa akong selda ug nakadiskobre niana. Busa ang literatura gigamit sa pagpalig-on sa uban pa diha sa pagtuo.

Sa dihang naulian ako gibalhin ako sa usa ka bilanggoan sa The Hague. Samtang didto akong nahimamat si Leo C. van der Tas, usa ka estudyante sa abogasiya nga nabilanggo gumikan sa pagsukol sa pagmando sa Nazi. Wala pa gayod siya makadungog bahin sa mga Saksi ni Jehova, ug may kahigayonan ako sa pagsangyaw kaniya. Usahay pukawon niya ako sa tungang gabii ug mangutana. Wala niya ikatago ang iyang pagdayeg sa mga Saksi, ilabina human masayod nga mahimo kaming buhian kon mopirma lamang kami sa usa ka dokumento nga nagsalikway sa among pagtuo. Human sa gubat, si Leo nahimong abogado ug midepensag dinosenang legal nga mga kaso dapig sa Watch Tower Society nga naglangkit sa kagawasan sa pagsimba.

Sa Abril 29, 1944, gisakay ako sa usa ka tren alang sa lisod kaayong 18-ka-adlawng panaw paingon sa Alemanya. Sa Mayo 18 gibilanggo ako sa kampong konsentrasyon sa Buchenwald. Hangtod nga kami gibuhian sa Alyadong mga puwersa duolan sa usa ka tuig sa ulahi, ang kinabuhi maoy hilabihan ka makalilisang. Linibo ang nangamatay, daghan ang among nasaksihan. Sanglit midumili ako sa pagtrabaho sa haduol nga pabrika nga naggama ug mga materyales sa gubat, gipatrabaho ako sa imburnal.

Usa ka adlaw ang pabrika gibombahan. Daghan ang nanagan paingon sa kuwartel aron maluwas, samtang ang uban nanagan paingon sa mga kakahoyan. Naigo ang kuwartel sa saag nga mga bomba, ug ang mga bomba nga nagkayo nagsunog sa kakahoyan. Makalilisang kadtong talan-awon! Daghan ang nasunog nga buhi! Nakakaplag ako ug luwas nga tagoanan, ug sa dihang napalong ang kalayo, miagi ako sa daghang patayng lawas paingon sa kampo.

Kadaghanang tawo karong adlawa nahibalo sa mga makalilisang nga hitabo sa Nazi nga Holocaust. Ako mapasalamaton kang Jehova nga iyang gipalig-on ang akong katakos sa panghunahuna, mao nga ang mga kalisang nga akong nasinati wala magdominar sa akong mga hunahuna latas sa mga katuigan. Sa dihang hunahunaon nako ang yugto sa akong pagkabilanggo, ang akong kinadak-ang pagbati mao ang kalipay tungod sa paghupot sa integridad kang Jehova alang sa paghimaya sa iyang ngalan.​—Salmo 124:6-8.

Tapos-Gubat nga Kalihokan

Human sa pagpagawas kanako ug pagbalik sa Amsterdam, midiretso ako sa sangang buhatan alang sa usa ka asaynment. Naghinamhinam akong mahibalo sa nahitabo sa dihang wala ako. Si Nonnie nagtrabaho na didto. Panahon sa kataposang tuig sa gubat, nag-alagad siya ingong mensahero nga naghatod ug literatura sa Bibliya ngadto sa mga kongregasyon. Wala na siya madakpi pag-usab, bisan tuod nga makadaghan na nga hapit siyang madakpan.

Nagpayunir ako ug makadiyot sa Haarlem, apan sa 1946, gihangyo ako nga moadto sa sangang buhatan sa Amsterdam aron sa pagtrabaho sa Shipping Department. Sa hinapos sa 1948, si Nonnie ug ako naminyo, ug mibiya kami sa sangang buhatan aron duyog nga magpayunir. Ang among payunir nga asaynment maoy sa Assen. Napulog-duha ka tuig kanhi si Richard Brauning ug ako migugol sa ting-init didto, nga nagpuyo sa tolda ug nagsangyaw. Akong nasayran nga si Richard gipusil ug namatay sa pagpaingon sa usa ka kampong konsentrasyon.

Ang yugto sa akong pagkabilanggo dayag nga nakadaot sa akong panglawas. Unom ka tuig human sa pagpagawas kanako gikan sa Buchenwald, naglubog ako sa banig sulod sa upat ka bulan gumikan sa sakit. Katuigan sa ulahi, sa 1957, nasakit ako sa tesis sulod sa tibuok tuig. Ang akong lawas naluya, apan ang akong espiritu sa pagpayunir lig-on gihapon. Sa panahong nasakit ako, gipahimuslan nako ang matag higayon sa pagsangyaw. Akong gibati nga kining espiritu sa pagpayunir maoy usa ka hinungdanong katarongan sa dili pagtugot sa akong mga pagkasakit nga mohimo kanako nga usa ka tapolan masakitong tawo. Si Nonnie ug ako determinado nga magpabilin sa bug-os-panahong pag-alagad hangtod sa itugot sa among panglawas.

Human sa akong pagkaayo, giasayn kami sa siyudad sa Breda. Kadto maoy 21 ka tuig human nako unang giduaw ang siyudad ingong magtatan-aw sa sona. Sa dihang miabot kami sa 1959, dihay usa ka gamayng kongregasyon sa 34 ka Saksi. Karon, 37 ka tuig sa ulahi, miuswag kini sa unom ka kongregasyon nga may kapin sa 500 ka Saksi, nga nagtigom sa tulo ka Kingdom Hall! Sa among lokal nga mga tigom ug mga asembliya, makita namo ang daghan nga midawat sa kahibalo sa kamatuoran sa Bibliya ingong sangpotanan sa among mga paningkamot. Subsob bation namo ang gibati ni apostol Juan sa dihang siya misulat: “Wala akoy labaw nga hinungdan sa pagkamapasalamaton kay sa niining mga butanga, nga madungog ko nga ang akong mga anak nagapadayon sa paglakaw diha sa kamatuoran.”​—3 Juan 4.

Karon tigulang na kami. Ako 86 anyos, ug si Nonnie 78 anyos, apan kinahanglang moingon ako nga ang pagpayunir maoy makapahimsog nga buluhaton. Sukad nga dinhi ako sa Breda, nabuntog nako ang kadaghanan sa mga suliran sa panglawas nga mitakboy kanako panahon sa akong pagkabilanggo. Napahimuslan usab nako ang daghang mabungahong mga tuig sa pag-alagad kang Jehova.

Ang paghinumdom sa daghang katuigan sa mabungahong pag-alagad maoy tinubdan sa kalipay namong duha. Ang among adlaw-adlaw nga pag-ampo mao nga si Jehova maghatag unta kanamo sa espiritu ug sa kusog nga mopadayon sa iyang pag-alagad hangtod nga may gininhawa pa kami. Nga masaligon, among gipahayag ang among kaugalingon diha sa mga pulong sa salmista: “Tan-awa! Ang Diyos mao ang akong magtatabang; si Jehova nahiapil niadtong nagsapnay sa akong kalag.”​—Salmo 54:4.

[Hulagway sa panid 23]

Nagbarog tapad sa tolda nga gigamit samtang nagpayunir sa katuigang 1930

[Hulagway sa panid 23]

Ang barko nga gigamit sa pag-abot sa hilit nga teritoryo

[Hulagway sa panid 23]

Giinterbiyo panahon sa programa sa kombensiyon sa 1957

[Hulagway sa panid 24]

Uban sa akong asawa karong adlawa