Andam Ka na ba sa Adlaw ni Jehova?
“Ang dakong adlaw ni Jehova haduol na. Kini haduol na, ug kini nagadali pag-ayo.”—SOFONIAS 1:14.
1. Sa unsang paagi gihubit sa Kasulatan ang adlaw ni Jehova?
ANG “dako ug makapukawg-kalisang nga adlaw” ni Jehova sa dili madugay modangat niining daotang sistema sa mga butang. Ang Kasulatan naghubit sa adlaw ni Jehova ingong usa ka gubat, kangitngit, kapungot, kalisdanan, kasub-anan, kalisang, ug kalumpagan. Bisan pa, adunay mangaluwas, kay “ang si bisan kinsa nga magtawag sa ngalan ni Jehova maluwas.” (Joel 2:30-32; Amos 5:18-20) Oo, pagalaglagon dayon sa Diyos ang iyang mga kaaway ug pagaluwason ang iyang katawhan.
2. Nganong angay kitang mobatig pagkadinalian sa adlaw ni Jehova?
2 Gibati sa mga manalagna sa Diyos ang pagkadinalian sa adlaw ni Jehova. Pananglitan, si Sofonias nagsulat: “Ang dakong adlaw ni Jehova haduol na. Kini haduol na, ug kini nagadali pag-ayo.” (Sofonias 1:14) Ang kahimtang mas dinalian karong adlawa tungod kay ang Pangulong Tigpatay sa Diyos, ang Haring Jesu-Kristo, hapit nang ‘magtakin sa iyang espada diha sa iyang hawak ug magkabayo diha sa kawsa sa kamatuoran, kaaghop, ug pagkamatarong.’ (Salmo 45:3, 4) Andam ka na ba alang nianang adlawa?
Dagko Sila ug mga Ginapaabot
3. Unsay mga ginapaabot sa ubang mga Kristohanong taga-Tesalonica, ug unsang duha ka katarongan nga sila nasayop?
3 Daghan ang nangapakyas sa ilang mga ginapaabot mahitungod sa adlaw ni Jehova. Ang ubang unang mga Kristohanon sa Tesalonica miingon, ‘ang adlaw ni Jehova ania na!’ (2 Tesalonica 2:2) Apan adunay duha ka paninugdang mga katarongan kon nganong kini wala moabot. Nagkutlo sa usa niini, si apostol Pablo miingon: “Sa diha nga sila magaingon: ‘Kalinaw ug kasegurohan!’ niana ang kalit nga kalaglagan modangat dihadiha kanila.” (1 Tesalonica 5:1-6) Niining “panahon sa kataposan,” kita mismo naghulat sa katumanan niadtong mga pulonga. (Daniel 12:4) Ang mga taga-Tesalonica usab kulang ug laing pamatuod nga ang dakong adlaw ni Jehova miabot na, kay sila giingnan ni Pablo: “Kini dili moabot gawas kon ang apostasya moabot una.” (2 Tesalonica 2:3) Sa dihang gisulat ni Pablo kadtong mga pulonga (mga 51 K.P.), “ang apostasya” gikan sa matuod nga Kristiyanidad wala pa gayod bug-os maugmad. Karong adlawa, atong nakita kini nga milambo nag maayo diha sa Kakristiyanohan. Apan, bisan pag napakyas ang ilang mga ginapaabot, kadtong matinumanong mga dinihogan sa Tesalonica, kinsa nagpadayon sa pag-alagad sa Diyos nga matinumanon hangtod sa kamatayon, sa ulahi nakadawat ug langitnong ganti. (Pinadayag 2:10) Kita usab pagagantihan kon kita magpabiling matinumanon samtang kita naghulat sa adlaw ni Jehova.
4. (a) Uban sa unsa gilangkit ang adlaw ni Jehova diha sa 2 Tesalonica 2:1, 2? (b) Unsay mga hunahuna sa ginaingong mga Amahan sa Iglesya bahin sa pagbalik ni Kristo ug sa nalangkit nga mga butang?
4 Gilangkit sa Bibliya “ang dakong adlaw ni Jehova” sa “pagkaanaa sa atong Ginoong Jesu-Kristo.” (2 Tesalonica 2:1, 2) Ang ginaingong mga Amahan sa Iglesya adunay nagkalainlaing ideya bahin sa pagbalik ni Kristo, sa iyang presensiya, ug sa iyang Usa ka Libo ka Tuig nga Pagmando. (Pinadayag 20:4) Sa ikaduhang siglo K.P., si Papias sa Hierapolis nagdahom ug katingalahang pagkamabungahon sa yuta panahon sa Pagmando ni Kristo sa Milenyo. Si Justin Martyr kanunayng naghisgot bahin sa presensiya ni Jesus ug nagpaabot sa napasig-uling Jerusalem nga mahimong kaulohan sa Iyang Gingharian. Si Irenæus sa Lyons nagtudlo nga human malaglag ang Imperyo sa Roma, si Jesus magpakita, magagapos kang Satanas, ug magmando sa yutan-ong Jerusalem.
5. Unsay giingon sa ubang mga eskolar bahin sa “Ikaduhang Pag-abot” ni Kristo ug sa iyang Pagmando sa Milenyo?
5 Ang magsusulat sa kasaysayan nga si Philip Schaff nag-ingon nga “ang labing talagsaong pagtuo” sa yugto una pa sa Konsilyo sa Nicaea sa 325 K.P. mao “ang pagtuo sa usa ka makitang pagmando ni Kristo diha sa himaya dinhi sa yuta uban sa nangabanhawng mga santo sulod sa usa ka libo ka tuig, una pa sa pagkabanhaw ug paghukom sa kadaghanan.” Ang A Dictionary of the Bible, nga giedit ni James Hastings, nagkanayon: “Si Tertullian, Irenæus, ug Hippolytus nagpaabot gihapon sa haduol nga Pag-abot [ni Jesu-Kristo]; apan bag-ong ideya ang gipailaila kanato sa Alexandrianhong mga Amahan. . . . Sa dihang giisip ni Augustine ang Milenyo nga managsama ra sa yugto sa panahon sa mga militante sa Iglesya, ang Ikaduhang Pag-abot napalangan sa halayong umaabot.”
Adlaw ni Jehova ug ang Presensiya ni Jesus
6. Nganong dili kita angay moingon nga ang adlaw ni Jehova halayo pa kaayo?
6 Ang sayop nga mga pagsabot misangpot ug mga kahigawad, apan dili kita maghunahuna nga ang adlaw ni Jehova halayo pa kaayo. Ang dili-makitang presensiya ni Jesus, diin kini gilangkit sa Kasulatan uban sa adlaw ni Jehova, nagsugod na. Ang Bantayanang Torre ug ang kaubang mga publikasyon sa mga Saksi ni Jehova subsob nga naghatag ug pamatuod sa Kasulatan nga ang presensiya ni Kristo nagsugod na sa tuig 1914.a Busa, unsay gisulti ni Jesus bahin sa iyang presensiya?
7. (a) Unsa ang ubang mga ilhanan sa presensiya ni Jesus ug sa katiklopan sa sistema sa mga butang? (b) Sa unsang paagi kita maluwas?
7 Ang presensiya ni Jesus nahimong topiko sa panaghisgot sayosayo una pa siya namatay. Human makadungog kaniya nga nagtagna sa kalaglagan sa templo sa Jerusalem, ang iyang mga apostoles nga si Pedro, Santiago, Juan, ug Andres nangutana: “Kanus-a man kining mga butanga mahitabo, ug unsa man unya ang ilhanan sa imong pagkaanaa ug sa katiklopan sa sistema sa mga butang?” (Mateo 24:1-3; Marcos 13:3, 4) Sa pagtubag, si Jesus nagtagna ug mga gubat, kagutmanan, mga linog, ug ubang mga bahin sa “ang ilhanan” sa iyang presensiya ug sa katiklopan sa sistema sa mga butang. Siya usab miingon: “Siya nga nakalahutay hangtod sa kataposan mao ang maluwas.” (Mateo 24:13) Kita maluwas kon kita matinumanong molahutay hangtod sa kataposan sa atong presenteng kinabuhi o sa kataposan niining daotang sistema.
8. Una pa natapos ang Hudiyohanong sistema, unsay natuman, ug unsay ginahimo bahin niini karong adlawa?
8 Sa dili pa ang kataposan, usa ka linain kaayong bahin sa presensiya ni Jesus matuman. Mahitungod niana, siya miingon: “Kining maayong balita sa gingharian igawali sa tibuok gipuy-ang yuta ingong usa ka pagsaksi ngadto sa tanang kanasoran; ug unya moabot ang kataposan.” (Mateo 24:14) Una pa gilaglag sa mga Romano ang Jerusalem ug ang Hudiyohanong sistema sa mga butang natapos sa 70 K.P., si Pablo nakaingon nga ang maayong balita “gikawali diha sa tibuok kalalangan ilalom sa langit.” (Colosas 1:23) Karon, hinunoa, ang mas masangkaron nga buluhaton sa pagwali ginahimo sa mga Saksi ni Jehova “sa tibuok gipuy-ang yuta.” Sa nangaging kataposang pipila ka tuig, gibuksan sa Diyos ang dalan aron mahatag ang dakong pagpamatuod sa Sidlakang Uropa. Uban sa mga imprentahanan ug ubang mga pasilidad sa tibuok-kalibotan, ang organisasyon ni Jehova andam na alang sa dugang nga kalihokan, bisan diha sa “wala matandog nga teritoryo.” (Roma 15:22, 23) Ang imo bang kasingkasing nagtukmod kanimo sa paghimo kutob sa imong maarangan sa pagpamatuod sa dili pa moabot ang kataposan? Kon mao, ang Diyos makapalig-on kanimo nga makabaton ug magantihong bahin sa buluhaton sa unahan.—Filipos 4:13; 2 Timoteo 4:17.
9. Unsang punto ang gihimo ni Jesus, sumala sa narekord sa Mateo 24:36?
9 Ang gitagnang buluhatong pagsangyaw sa Gingharian ug ubang mga bahin sa ilhanan sa presensiya ni Jesus nangatuman karon mismo. Busa, ang kataposan haduol na niining daotang sistema sa mga butang. Tinuod, si Jesus miingon: “Mahitungod niana nga adlaw ug takna walay nahibalo, ni ang mga anghel sa kalangitan ni ang Anak, gawas sa Amahan lamang.” (Mateo 24:4-14, 36) Apan ang tagna ni Jesus makatabang kanato nga magmainandamon alang “niana nga adlaw ug takna.”
Sila Andam
10. Sa unsang paagi kita nahibalo nga posibleng magpabiling nagatukaw sa espirituwal?
10 Aron maluwas sa dakong adlaw ni Jehova, kinahanglang magpabilin kitang nagatukaw sa espirituwal ug nagabarog nga malig-on alang sa matuod nga pagsimba. (1 Corinto 16:13) Kita nahibalo nga ang ingon niana nga pagkamalahutayon posible, kay nahimo kana sa usa ka diyosnong pamilya ug naluwas sa Lunop nga naglaglag sa daotang mga tawo sa 2370 W.K.P. Nagtandi sa maong panahon uban sa iyang presensiya, si Jesus nag-ingon: “Maingon kaniadto sa mga adlaw ni Noe, mao man usab unya ang pagkaanaa sa Anak sa tawo. Kay ingon nga sila niadtong mga adlawa sa wala pa ang baha, nanagpangaon ug nanagpanginom, nanagpangminyo ang mga lalaki ug ang mga babaye gipanghatag diha sa kaminyoon, hangtod sa adlaw nga misulod si Noe sa arka; ug wala sila magmatikod hangtod nga ang baha miabot ug mibanlas kanilang tanan, mao man usab unya ang pagkaanaa sa Anak sa tawo.”—Mateo 24:37-39.
11. Unsang dalan ang gisubay ni Noe bisan pa sa kapintasan nga naglungtad sa iyang panahon?
11 Sama kanato, si Noe ug ang iyang pamilya nabuhi sa usa ka mapintas nga kalibotan. Ang masinupakong manulondang “mga anak sa matuod nga Diyos” nagmateryalisar ug nangasawa diin pinaagi kanila sila nangahimong amahan sa banggiitang Nepilim—mga daogdaogan kinsa sa walay duhaduha naghimo sa mga kahimtang nga mas mapintas. (Genesis 6:1, 2, 4; 1 Pedro 3:19, 20) Apan, “si Noe naglakaw uban sa matuod nga Diyos” diha sa pagtuo. Iyang “napamatud-an ang iyang kaugalingon nga walay sala taliwala sa iyang mga katalirongan”—ang daotang kaliwatan sa iyang panahon. (Genesis 6:9-11) Uban sa mainampoong pagsalig sa Diyos, mahimo usab nato ang samang butang diha niining mapintas ug daotang kalibotan samtang kita naghulat sa adlaw ni Jehova.
12. (a) Gawas nga nagtukod ug arka, unsang buluhaton ang gihimo pa ni Noe? (b) Unsay reaksiyon sa mga tawo sa pagsangyaw ni Noe, ug unsay misangpot kanila?
12 Si Noe ilado ingong magtutukod ug arka sa pagluwas sa kinabuhi latas sa Baha. Siya usab maoy “usa ka magwawali sa pagkamatarong,” apan ang iyang mga katalirongan “wala magmatikod” sa iyang hinatag-sa-Diyos nga mensahe. Sila nanagpangaon ug nanagpanginom, nanagminyo, nanagpanganak, ug nagpadayon sa normal nga kalihokan sa kinabuhi hangtod nga gibanlas silang tanan sa Lunop. (2 Pedro 2:5; Genesis 6:14) Sila dili gustong maminaw bahin sa matul-id nga sinultihan ug paggawi, sama sa daotang kaliwatan karon nga nanagsira sa mga dalunggan niini sa ginapamulong sa mga Saksi ni Jehova bahin sa “paghinulsol ngadto sa Diyos,” pagtuo diha kang Kristo, pagkamatarong, ug “sa paghukom nga moabot.” (Buhat 20:20, 21; 24:24, 25) Walay makuhang rekord kon pila ang gidaghanon sa mga tawo ang nagpuyo sa yuta sa dihang si Noe nagsangyaw sa mensahe sa Diyos. Apan usa ka butang ang tino, ang populasyon sa yuta kalit nga midiyutay sa 2370 W.K.P.! Gibanlas sa Baha ang daotan, giluwas lamang ang mga tawong andam alang nianang buhata sa Diyos—si Noe ug ang pito pang uban sa iyang pamilya.—Genesis 7:19-23; 2 Pedro 3:5, 6.
13. Sa unsang hudisyal nga mando nga si Noe bug-os nga misalig, ug sa unsang paagi siya milihok nga kaharmonya niini?
13 Si Noe wala pahibaloa sa Diyos nga abante sa daghang katuigan bahin sa eksaktong adlaw ug takna sa pag-abot sa Lunop. Apan, sa dihang nag-480 anyos na ang edad ni Noe, si Jehova nagsugo: “Ang akong espiritu dili molihok sa tawo hangtod sa hangtod tungod kay siya usab unod. Apan ang iyang adlaw mahimong usa ka gatos ug kawhaan ka tuig.” (Genesis 6:3) Si Noe bug-os nga misalig niining hudisyal nga mando sa Diyos. Human makaabot sa edad nga 500, siya “nahimong amahan kang Sem, Ham ug Japheth,” ug ang batasan niadtong panahona nagpakita nga palabyon una ang 50 ngadto sa 60 anyos ayha pa nagminyo ang iyang mga anak. Sa dihang gisugo si Noe sa pagtukod ug arka aron maluwas sa Lunop, kadtong mga anaka ug ang ilang mga asawa dayag nga mitabang kaniya nianang buluhatona. Ang pagtukod sa arka lagmit nagkaatol sa pag-alagad ni Noe ingong “usa ka magwawali sa pagkamatarong,” nga nagpahimo kaniyang okupado sa kataposang 40 ngadto sa 50 ka tuig una pa ang Lunop. (Genesis 5:32; 6:13-22) Sa tanan niadtong mga tuiga, siya ug ang iyang pamilya milihok diha sa pagtuo. Kita usab magpasundayag ug pagtuo samtang kita magwali sa maayong balita ug nagahulat sa adlaw ni Jehova.—Hebreohanon 11:7.
14. Unsay gisulti sa kataposan ni Jehova kang Noe, ug ngano?
14 Sa hapit nang mahuman ang arka, si Noe tingali nagtuo nga ang Lunop haduol na, bisan pag wala siya mahibalo kon kanus-a gayod kini mahitabo. Gisultihan siya ni Jehova sa ulahi: “Pito na lamang ka adlaw nga magpaulan na ako sa yuta sa kap-atan ka adlaw ug kap-atan ka gabii.” (Genesis 7:4) Kana naghatag kang Noe ug sa iyang pamilya ug igong panahon sa pagpasulod sa tanang matang sa mananap ngadto sa arka ug sa ilang pagsulod mismo niana sa wala pa magsugod ang Lunop. Kita dili kinahanglang masayod sa adlaw ug sa takna sa pagsugod sa kalaglagan niining sistemaha; ang kaluwasan sa mga mananap wala ipiyal kanato, ug ang umaabot nga tawhanong mangaluwas nanagsulod na sa simbolikong arka, ang espirituwal nga paraiso sa katawhan sa Diyos.
“Padayong Magbantay”
15. (a) Sa imong kaugalingong mga pulong, sa unsang paagi ikapatin-aw mo ang mga pulong ni Jesus nga makita sa Mateo 24:40-44? (b) Ang pagkawalay-kahibalo sa eksaktong panahon sa pag-abot ni Jesus sa pagpahamtang sa panimalos sa Diyos adunay unsang epekto?
15 Mahitungod sa iyang presensiya, si Jesus nagpatin-aw: “Duha unya ka tawo [magtrabaho] sa uma: ang usa pagadad-on ug ang usa pagabiyaan; duha ka babaye magagaling [sa mga lusok sa paghimog harina] sa kinamot nga galingan: ang usa pagadad-on ug ang usa pagabiyaan. Busa, padayong magbantay tungod kay wala kamo mahibalo kon sa unsang adlawa moabot ang inyong Ginoo. Apan hibaloi ang usa ka butang, nga kon nahibaloan pa sa tag-iya sa balay kon sa unsang yugtoa sa pagbantay moabot ang kawatan, pabilin unta siyang nagmata ug dili itugot nga lungkabon ang iyang balay. Tungod niini kamo usab pamatud-i ang inyong kaugalingon nga andam, tungod kay sa takna nga wala ninyo hunahunaa nga kini mao, ang Anak sa tawo moabot.” (Mateo 24:40-44; Lucas 17:34, 35) Ang pagkawalay-kahibalo sa eksaktong panahon sa pag-abot ni Jesus aron sa pagpahamtang sa panimalos sa Diyos magpakiling kanato nga magmabinantayon ug maghatag kanato ug adlaw-adlawng kahigayonan sa pagpamatuod nga kita nag-alagad kang Jehova nga walay mahakogong mga motibo.
16. Unsay mahitabo sa mga tawong “pagabiyaan” ug niadtong “pagadad-on”?
16 Ang mga tawo nga “pagabiyaan” nga malaglag uban sa daotan maglakip sa mga tawo nga kas-a nadan-agan apan gilamoy sa mahakogong dalan sa kinabuhi. Hinaot nga malakip kita niadtong “pagadad-on,” kadtong bug-os nga mahinalaron kang Jehova ug tinuod nga mapasalamaton sa iyang espirituwal nga mga tagana pinaagi sa “kasaligan ug mabuot nga ulipon.” (Mateo 24:45-47) Hangtod sa kataposan, alagaron nato ang Diyos uban ang “gugma gikan sa hinlong kasingkasing ug gikan sa maayong tanlag ug gikan sa pagtuo nga walay pagkasalingkapaw.”—1 Timoteo 1:5.
Balaang mga Buhat Hinungdanon
17. (a) Unsay gitagna diha sa 2 Pedro 3:10? (b) Unsa ang pipila ka lihok ug mga buhat ang gidasig sa 2 Pedro 3:11?
17 Si apostol Pedro nagsulat: “Ang adlaw ni Jehova moabot ingon sa usa ka kawatan, diin ang mga langit motaliwan uban ang nagasagitsit nga kabanha, apan ang mga elemento kay hilabihan kainit mangatunaw, ug ang yuta ug ang mga buhat diha niana mahikyad.” (2 Pedro 3:10) Ang simbolikong mga langit ug yuta dili maluwas sa kainit sa nagdilaab nga kasuko sa Diyos. Busa si Pedro midugang: “Sanglit kining tanang butanga pagatunawon man, unsa gayong matanga sa mga tawo angay nga kamo mao diha sa balaang mga buhat sa panggawi ug mga buhat sa diyosnong pagkamahinalaron!” (2 Pedro 3:11) Ang nalakip niining mga lihok ug mga buhat mao ang regular nga pagtambong sa Kristohanong mga tigom, paghimog maayo ngadto sa uban, ug mapuslanong pakigbahin sa pagsangyaw sa maayong balita.—Mateo 24:14; Hebreohanon 10:24, 25; 13:16.
18. Kon atong ginaugmad ang paghigugma sa kalibotan, unsa ang angay natong himoon?
18 Ang “balaang mga buhat sa panggawi ug mga buhat sa diyosnong pagkamahinalaron” nagkinahanglan nga kita ‘mag-amping sa atong kaugalingon nga dili mabulingan sa kalibotan.’ (Santiago 1:27) Apan komosta kon ginaugmad nato ang paghigugma niining kalibotana? Basin ug kita ginadani sa makuyaw nga baroganan atubangan sa Diyos pinaagi sa pagpangitag mahugaw nga kalingawan o sa pagpamatig musika ug mga awit nga nagapasiugda sa dili-diyosnong espiritu niining kalibotana. (2 Corinto 6:14-18) Kon mao kana, mangayo kitag tabang sa Diyos diha sa pag-ampo aron kita dili mahanaw uban sa kalibotan apan magbarog nga inuyonan atubangan sa Anak sa tawo. (Lucas 21:34-36; 1 Juan 2:15-17) Kon kita nagpahinungod na sa Diyos, tino buot natong himoon ang atong labing maayo aron matukod ug magpadayon ang mainit nga relasyon uban kaniya ug busa andam alang sa dako ug makapukawg-kalisang nga adlaw ni Jehova.
19. Nganong ang panonpanon sa mga magwawali sa Gingharian makadahom nga makalabang buhi latas sa kataposan niining daotang sistema sa mga butang?
19 Ang diyosnong si Noe ug iyang pamilya nakalabang buhi sa Lunop nga naglaglag sa karaang kalibotan. Ang matarong nga mga tawo nangaluwas sa kataposan sa Hudiyohanong sistema sa mga butang sa 70 K.P. Pananglitan, si apostol Juan aktibo pa gihapon sa pag-alagad sa Diyos sa mga 96-98 K.P., sa dihang iyang gisulat ang basahon sa Pinadayag, ang iyang asoy sa Ebanghelyo, ug tulo ka dinasig nga mga sulat. Taliwala sa linibo nga midawat sa matuod nga pagtuo sa Pentekostes sa 33 K.P., malagmit daghan ang nakalabang buhi sa kataposan sa Hudiyohanong sistema. (Buhat 1:15; 2:41, 47; 4:4) Karon panonpanon sa mga magwawali sa Gingharian makalaom nga makalabang buhi sa kataposan sa presenteng daotang sistema sa mga butang.
20. Nganong angay kitang magmadinasigon nga ‘mga magwawali sa pagkamatarong’?
20 Uban sa pagkaluwas ngadto sa bag-ong kalibotan nga anaa sa atong atubangan, hinaot nga magmadinasigon kita nga ‘mga magwawali sa pagkamatarong.’ Pagkadakong pribilehiyo ang pag-alagad sa Diyos niining kataposang mga adlaw! Ug pagkadakong kalipay ang pag-agak sa mga tawo ngadto sa presenteng-adlawng “arka,” ang espirituwal nga paraiso nga gitagamtam sa katawhan sa Diyos! Hinaot nga ang minilyon karong adlawa nga anaa niana magpabiling matinumanon, nagatukaw sa espirituwal, ug andam alang sa dakong adlaw ni Jehova. Apan unsay makatabang kanato aron magpabiling nagatukaw?
[Footnote]
a Tan-awa ang mga kapitulo 10 ug 11 sa librong Kahibalo nga Motultol sa Kinabuhing Walay Kataposan, gipatik sa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Unsay Imong Tubag?
◻ Unsay mga ginalaoman sa pipila mahitungod sa adlaw ni Jehova ug sa presensiya ni Kristo?
◻ Nganong makaingon kita nga si Noe ug ang iyang pamilya andam sa Lunop?
◻ Unsay mahitabo niadtong ‘padayong nagabantay’ ug niadtong wala?
◻ Nganong hinungdanon ang balaang mga buhat, ilabina nga kita nagakaduol na sa dakong adlaw ni Jehova?