Kristohanong Panghunahuna Bahin sa mga Kostumbre sa Paglubong

ANG kalit, wala damhang kamatayon sa usa ka minahal makapaguol gayod. Moresulta kini sa kasamok sa hunahuna, nga sundan ug grabeng emosyonal nga kasakit. Dili ikatingalang makita ang usa ka minahal nga mamatay human ang dugay ug masakit nga balatian, apan ang kasubo ug kahaw-ang magpabilin.

Way sapayan sa mga kahimtang sa pagkamatay sa usa ka minahal, ang namatyan nagkinahanglag pagpaluyo ug paghupay. Ang namatyang Kristohanon kinahanglan usab tingaling moatubang ug paglutos gikan niadtong moinsistir sa pagsunod sa di-kasulatanhong mga kostumbre sa paglubong. Komon kini sa daghang nasod sa Aprika ug usab sa ubang mga bahin sa yuta.

Unsay makatabang sa namatyang Kristohanon sa paglikay sa di-kasulatanhong mga kostumbre sa paglubong? Sa unsang paagi ang mga isigkamagtutuo magmapaluyohon sa maong mga panahon sa pagsulay? Ang mga tubag niining mga pangutanaha angayng tagdon sa tanan nga buot mopahimuot kang Jehova, kay “ang dagway sa pagsimba nga hinlo ug wala-mahugawi sa panglantaw sa atong Diyos ug Amahan mao kini: ang pag-atiman sa mga ilo ug sa mga babayeng balo diha sa ilang kasakitan, ug ang pag-amping sa kaugalingon nga dili mabulingan sa kalibotan.”​—Santiago 1:27.

Nalangkit sa Usa ka Pagtuo

Ang komon nga hinungdan nga naglangkit sa daghang kostumbre sa paglubong mao ang pagtuo nga ang mga patay nagkinabuhi diha sa dili makitang dapit sa mga katigulangan. Aron sa paglukmay kanila, daghang nagbangotan mobating obligado sa pagbuhat ug pipila ka mga rituwal. O sila nahadlok nga ilang mapasuko ang mga silingan nga nagtuo nga ang kadaot modangat sa katilingban kon ang mga rituwal dili himoon.

Ang matuod nga Kristohanon kinahanglang dili magpadala sa kahadlok sa tawo ug moapil sa mga kostumbre nga di-makapahimuot sa Diyos. (Proverbio 29:​25; Mateo 10:28) Gipakita sa Bibliya nga ang mga patay walay panimuot, kay kini nag-ingon: “Ang mga buhi nasayod nga sila mangamatay; apan bahin sa mga patay, sila walay nahibaloan nga bisan unsa . . . Walay buluhaton ni lalang ni kahibalo ni kaalam sa Sheol, ang dapit diin ikaw moadto.” (Ecclesiastes 9:​5, 10) Busa, si Jehova nga Diyos nagpahimangno sa iyang katawhan sa karaang kapanahonan nga dili mosulay sa paglukmay sa mga patay o sa pagpakigsulti kanila. (Deuteronomio 14:​1; 18:​10-​12; Isaias 8:​19, 20) Kining Biblikanhong mga kamatuoran mosumpaki sa daghang iladong mga kostumbre sa paglubong.

Komosta ang Bahin sa “Seksuwal nga Paghinlo”?

Sa ubang mga nasod sa sentral Aprika, ang namatyan nga kapikas gidahom nga makigsekso sa suod nga paryente sa namatay. Kon dili kini himoon, gituohan nga ang patay magdaot sa nahibilin nga pamilya. Kini nga rituwal gitawag ug “seksuwal nga paghinlo.” Apan ang Bibliya naghubad sa bisan unsang seksuwal nga relasyon nga gawas sa kaminyoon ingong “pakighilawas.” Sanglit ang mga Kristohanon kinahanglang “mokalagiw sa pakighilawas,” sila maisogong mosupak niining di-kasulatanhong kostumbre.​—1 Corinto 6:18.

Tagda ang usa ka balo nga ginganlag Mercy.a Sa dihang namatay ang iyang bana niadtong 1989, buot sa mga paryente nga siya mohimog seksuwal nga paghinlo uban sa usa ka lalaking paryente. Siya midumili, misaysay nga ang rituwal sukwahi sa balaod sa Diyos. Napakyas, ang mga paryente mibiya human siya balikasa. Usa ka bulan sa ulahi ilang gilungkab ang iyang balay, nga gilangkat ang mga palid nga sin gikan sa iyang atop. “Ang imong relihiyon makaatiman kanimo,” sila miingon.

Gihupay sa kongregasyon si Mercy ug gitukoran pa ngani siya ug bag-ong balay. Ang mga silingan nakadayeg pag-ayo nga ang pipila mihukom sa pag-apil sa proyekto, uban sa Katolikong asawa sa pangulo nga maoy unang nagdalag kugon alang sa atop. Ang matinumanong panggawi ni Mercy nagdasig sa iyang mga anak. Sukad niadto upat kanila ang nagpahinungod kang Jehova nga Diyos, ug ang usa di pa dugayng mieskuyla sa Tunghaan sa Ministeryal nga Pagbansay.

Tungod sa kostumbre sa seksuwal nga paghinlo, ang ubang mga Kristohanon nagpapig-ot sa ilang kaugalingon nga makigminyo sa usa ka di-magtutuo. Pananglitan, usa ka balo nga nag-edad na ug mga 70 anyos nagdalidali sa pagpakigminyo sa usa ka batan-ong babaye nga paryente sa iyang namatayng asawa. Sa pagbuhat niini, siya makaingon nga nakahimo na sa seksuwal nga paghinlo. Bisan pa niana, ang maong dalan sukwahi sa tambag sa Bibliya nga ang mga Kristohanon kinahanglang magminyo “lamang diha sa Ginoo.”​—1 Corinto 7:39.

Mga Seremonyas sa Tibuok-Gabiing Paglamay

Sa daghang nasod, ang mga nagbangotan magtigom sa balay sa namatyan ug magpulaw sa tibuok gabii. Kini nga mga paglamay kasagarang maglakip ug kombira ug kusog nga musika. Gituohan nga kini makalukmay sa patay ug manalipod sa nahibiling pamilya gikan sa pang-ungo. Ang maulog-ulogong mga pakigpulong hayan ihatag aron sa pag-angkon sa pabor sa namatay. Human sa pakigpulong, ang mga nagbangotan tingali mokantag relihiyosong awit una pa ang laing indibiduwal mobarog aron sa pagsulti. Mahimong magpadayon kini hangtod sa banagbanag.b

Ang tinuod nga Kristohanon dili makig-ambit sa maong mga seremonyas sa tibuok gabiing paglamay tungod kay gipakita sa Bibliya nga ang mga patay dili makahimo sa pagtabang o pagdaot sa buhi. (Genesis 3:​19; Salmo 146:​3, 4; Juan 11:​11-​14) Ang Kasulatan nagkondenar sa pagbuhat ug espiritismo. (Pinadayag 9:​21; 22:15) Apan, ang Kristohanong balo tingali malisdan sa pagpugong sa uban sa pagbuhat sa espiritistikanhong mga kalihokan. Sila tingali moinsistir sa paghimog tibuok gabiing paglamay diha sa iyang balay. Unsay mahimo sa kaubang mga magtutuo sa pagtabang sa namatyang mga Kristohanon nga nag-atubang niining dugang kasakitan?

Ang mga ansiyano sa kongregasyon sagad nga makahimo sa pagpaluyo sa namatyan nga Kristohanong pamilya pinaagi sa pagpangatarongan uban sa mga paryente ug mga silingan. Human sa maong pagpangatarongan, kini nga mga indibiduwal tingali mouyon nga mobiya sa balay nga malinawon ug magtigom pag-usab alang sa serbisyo sa paglubong sa laing adlaw. Apan komosta kon makig-away ang uban? Ang padayong mga pagsulay sa pagpangatarongan tingali motultol sa kapintasan. ‘Ang ulipon sa Ginoo dili kinahanglan nga makig-away, kundili gikinahanglan nga siya padayong nakapugong sa kaugalingon ilalom sa daotan.’ (2 Timoteo 2:24) Busa kon ang dili matinabangong mga paryente mamugos gayod sa pagpaningamot, ang usa ka Kristohanong balo ug iyang mga anak tingali dili makapugong niini. Apan dili sila makig-ambit sa bisan unsang relihiyosong seremonyas nga himoon sa ilang balay, kay ilang sundon ang sugo sa Bibliya: “Ayaw pagpayugo nga dili timbang uban sa mga dili-magtutuo.”​—2 Corinto 6:14.

Kining prinsipyoha mapadapat usab sa paglubong. Ang mga Saksi ni Jehova dili makig-ambit sa pagkanta, pag-ampo, o sa mga rituwal nga gidumala sa usa ka ministro sa bakak nga relihiyon. Kon ang mga Kristohanon nga suod nga mga membro sa pamilya maghunahuna nga kinahanglang motambong sa maong serbisyo, sila dili makig-ambit.​—2 Corinto 6:​17; Pinadayag 18:4.

Dungganong mga Serbisyo sa Paglubong

Ang mga serbisyo sa paglubong nga gidumala sa mga Saksi ni Jehova dili maglakip sa mga rituwal nga gituyo aron sa paglukmay sa mga patay. Ang usa ka pakigpulong sa Bibliya mahimong ihatag sa Kingdom Hall, sa punerarya, sa balay sa namatyan, o duol sa lubnganan. Ang katuyoan sa pakigpulong mao ang paghupay sa namatyan pinaagi sa pagsaysay kon unsay gisulti sa Bibliya bahin sa kamatayon ug sa paglaom sa pagkabanhaw. (Juan 11:​25; Roma 5:​12; 2 Pedro 3:13) Ang usa ka awit nga gipasukad sa Kasulatan mahimong kantahon, ug ang serbisyo taposon uban ang makapahupay nga pag-ampo.

Di pa dugay, usa ka serbisyo sa paglubong nga sama niini ang gidumala alang sa usa sa mga Saksi ni Jehova nga mao diay ang kinamanghorang igsoong babaye ni Nelson Mandela, presidente sa Habagatang Aprika. Human sa serbisyo, ang presidente sinserong nagpasalamat sa mamumulong. Daghang dungganong mga tawo ug tag-as nga mga opisyal ang nanambong. “Kini mao ang labing dungganong paglubong nga akong natambongan sukad,” matod sa usa ka ministro sa gabinete.

Dalawaton ba ang Paglutu?

Ang mga Saksi ni Jehova magbangotan sa kamatayon sa mga minahal. Sama kang Jesus, sila tingali mohilak. (Juan 11:​35, 36) Apan wala nila isipa nga kinahanglanon ang pagpakita sa ilang kasubo sa publiko pinaagi sa pipila ka panggawas nga simbolo. (Itandi ang Mateo 6:​16-18.) Sa daghang nasod, ang mga balo gidahom nga maglutu aron sa paglukmay sa nangamatay. Kining mga bestiha kinahanglang isul-ob sa pipila ka bulan o bisan usa ka tuig human sa paglubong, ug ang paghubo niini maoy okasyon alang sa laing kombira.

Ang kapakyasan sa pagpakitag mga ilhanan sa pagbangotan giisip nga kasal-anan batok sa namatay. Tungod niini, sa mga bahin sa Swaziland, ang mga pangulo sa tribo nagpapahawa sa mga Saksi ni Jehova gikan sa ilang kaugalingong mga balay ug yuta. Bisan pa niana, ang maong matinumanong mga Kristohanon kanunayng giatiman sa ilang espirituwal nga mga igsoon nga nagpuyo sa laing dapit.

Ang Swaziland High Court nagmando pabor sa mga Saksi ni Jehova, nga nag-ingong sila kinahanglang tugotan sa pagpauli sa ilang mga balay ug yuta. Sa laing kaso, usa ka Kristohanong balo ang gitugotan sa pagpabilin diha sa iyang propiedad human makapakitag sulat ug tape recording nga niana ang iyang namatayng bana tin-awng nag-ingon nga ang iyang asawa kinahanglang dili maglutu. Busa, napamatud-an niyang siya matinahuron gayod sa iyang bana.

Hinungdanon kaayo nga tin-awng ipahayag ang mga instruksiyon sa paglubong una pa mamatay ang usa, ilabina sa mga dapit diin komon ang di-kasulatanhong mga kalihokan. Tagda ang pananglitan ni Victor, usa ka molupyo sa Cameroon. Iyang gisulat ang programa nga maoy sundon sa iyang lubong. Sa iyang pamilya adunay daghang impluwensiyadong mga tawo nga sakop sa kultura nga may nakagamot nga mga tradisyon maylabot sa mga patay, lakip ang pagsimba sa mga kalaberang bagolbagol sa tawo. Sanglit si Victor maoy tinahod nga membro sa pamilya, siya nasayod nga ang iyang kalaberang bagolbagol lagmit nga tagdon niining paagiha. Busa siya naghatag ug tin-awng mga instruksiyon kon sa unsang paagi angayng dumalahon sa mga Saksi ni Jehova ang iyang lubong. Nagpasayon kini sa kahimtang alang sa iyang balo ug sa iyang mga anak, ug ang maayong pagpamatuod nahatag diha sa katilingban.

Likayi ang Pagsundog sa Di-Kasulatanhong mga Kostumbre

Ang ubang may kahibalo sa Bibliya nahadlok sa pagpalahi. Aron malikayan ang paglutos, ilang gisulayan ang pagpahimuot sa ilang mga silingan pinaagig pagpakaaron-ingnon nga naghimog tradisyonal nga paglamay sa patay. Bisan tuod dalayegon ang pagduaw sa namatyan aron sa paghatag ug personal nga paghupay, wala kini manginahanglan nga ang gamayng serbisyo sa patay himoon diha sa balay sa namatay matag gabii una pa ang aktuwal nga paglubong. Ang pagbuhat niini hayan makapandol sa mga tig-obserbar, sanglit mahimong maghatag kini kanila ug impresyon nga ang mga sumasalmot wala gayod magtuo sa giingon sa Bibliya bahin sa kahimtang sa mga patay.​—1 Corinto 10:32.

Ang Bibliya nag-awhag sa mga Kristohanon sa paghimo sa pagsimba sa Diyos nga una sa kinabuhi ug sa paggamit nga maalamon sa ilang panahon. (Mateo 6:​33; Efeso 5:​15, 16) Apan, sa ubang mga dapit, ang kalihokan sa kongregasyon nahunong sulod sa usa ka semana o kapin pa tungod sa paglubong. Kining sulirana dili lamang iya sa Aprika. Bahin sa usa ka paglubong, ang taho gikan sa Amerika del Sur nag-ingon: “Diyutay ra kaayo ang nanambong sa tulo ka Kristohanong mga tigom. Ang pagsangyaw sa kanataran wala paluyohi sulod sa mga napulo ka adlaw. Bisan ang mga tagagawas ug mga estudyante sa Bibliya natingala ug nahigawad nga nakakita sa pipila sa atong mga igsoong lalaki ug babaye nga nangapil sa kalihokan sa paglubong.”

Sa ubang mga katilingban, ang namatyang pamilya magdapit tingali ug pipila ka suod nga mga higala ngadto sa ilang balay alang sa diyutayng meryenda human sa paglubong. Apan sa daghang bahin sa Aprika, ang ginatos nga mitambong sa paglubong mosaka sa balay sa namatyan ug magdahom ug kombira, diin ang mga hayop sagad nga gihalad. Ang ubang sakop sa Kristohanong kongregasyon misundog niining kostumbreha, nga naghatag ug impresyon nga sila nagsunod sa naandang mga kombira sa paglukmay sa patay.

Ang mga serbisyo sa paglubong nga gidumala sa mga Saksi ni Jehova dili magdat-og ug mahal nga luwan sa namatyan. Busa dili kinahanglang maghimog linaing kahikayan alang niadtong presente sa pag-amot ug salapi aron hulipan ang dagkong gastos sa paglubong. Kon ang kabos nga mga balo dili makaarang sa kinahanglanong mga gastos, ang uban sa kongregasyon sa walay duhaduha malipay sa pagtabang. Kon ang maong tabang dili paigo, ang mga ansiyano mahimong maghikay sa pagtaganag materyal nga tabang ngadto sa mga takos niini.​—1 Timoteo 5:​3, 4.

Ang mga kostumbre sa paglubong dili kanunayng sukwahi sa mga prinsipyo sa Bibliya. Kon kini sukwahi, ang mga Kristohanon determinado sa paglihok uyon sa Kasulatan.c (Buhat 5:29) Bisan tuod kini hayan magpadugang sa kasakitan, daghang alagad sa Diyos makapamatuod nga ilang nasagubang ang maong mga pagsulay nga malamposon. Nahimo nila kadto uban ang kusog gikan kang Jehova, “ang Diyos sa tanang paghupay,” ug uban ang mahigugmaong tabang sa kaubang mga magtutuo nga naghupay kanila sa ilang kasakitan.​—2 Corinto 1:​3, 4.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 23]

Gipanalanginan Tungod sa Ilang Lig-ong Pagbarog

Si Sibongili maoy usa ka maisog nga Kristohanong balong babaye nga nagpuyo sa Swaziland. Human sa di pa dugayng kamatayon sa iyang bana, midumili siya sa pagsunod sa mga kostumbre nga gihunahuna sa daghan nga maglukmay sa patay. Pananglitan, wala siya magpaupaw. (Deuteronomio 14:1) Walo ka membro sa iyang pamilya nasuko niini ug pinugos siyang giupawan. Gidid-an usab nila ang mga Saksi ni Jehova sa pagduaw sa balay aron sa paghupay kang Sibongili. Bisan pa niana, ang ubang mga indibiduwal nga interesado sa mensahe sa Gingharian nalipay sa pagduaw kaniya uban ang mga sulat sa pagdasig nga gisulat sa mga ansiyano. Sa adlaw nga si Sibongili gidahom nga maglutu, dihay wala damhang panghitabo. Usa ka impluwensiyadong membro sa pamilya nagpatawag ug tigom aron hisgotan ang iyang pagdumili sa pagsunod sa naandang mga kostumbre sa pagbangotan.

Si Sibongili nagtaho: “Sila misukna kon ang akong relihiyosong mga tinuohan nagtugot kanako sa pagpakita sa kasubo pinaagi sa paglutu. Human nakong gikasaysay ang akong baroganan, ila akong giingnan nga dili nila ako pugson. Sa akong katingala, silang tanan nangayog pasaylo sa pagdagmal kanako ug sa pag-upaw sa akong ulo nga supak sa akong kabubut-on. Silang tanan nangayog pasaylo kanako.” Sa ulahi, ang igsoong babaye ni Sibongili mipahayag sa iyang kombiksiyon nga nabatonan sa mga Saksi ni Jehova ang tinuod nga relihiyon, ug siya mihangyo ug pagtuon sa Bibliya.

Tagda ang laing pananglitan: Usa ka lalaki sa Habagatang Aprika nga ginganlag Benjamin maoy 29 anyos sa dihang iyang nadunggan ang kalit nga kamatayon sa iyang amahan. Sa maong panahon, si Benjamin mao ang bugtong Saksi sa iyang pamilya. Panahon sa serbisyo sa paglubong, ang tanan gidahom nga moagi sa lubnganan ug molabay ug usa ka hakop sa yuta ngadto sa lungon.d Human sa paglubong, ang tanang duol nga mga membro sa pamilya nagpaupaw. Sanglit si Benjamin wala makig-ambit niini nga mga rituwal, ang mga silingan ug mga membro sa pamilya nagtagna nga silotan siya sa espiritu sa namatay niyang amahan.

“Tungod kay ako misalig kang Jehova, walay nahitabo kanako,” matod ni Benjamin. Ang mga membro sa pamilya nakamatikod nga wala siya siloti. Sa ulahi, ubay-ubay kanila nagsugod sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova ug nabawtismohan ingong simbolo sa ilang pahinungod ngadto sa Diyos. Ug si Benjamin? Misulod siya sa bug-os-panahong buluhaton sa pag-ebanghelyo. Sa miaging pipila ka tuig, nakabaton siyag maayong pribilehiyo sa pag-alagad sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova ingong nagapanawng magtatan-aw.

[Footnote]