“Ang Tagsatagsa ka Maalamon Molihok Uban ang Kahibalo”

ANG giya gikan sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya, ‘tilinguhaon pa kay sa bulawan—labi pa kay sa dinalisay nga bulawan.’ (Salmo 19:7-10) Ngano man? Tungod kay “ang balaod sa maalamon [Jehova] maoy tuboran sa kinabuhi, aron ilikay ang usa gikan sa mga lit-ag sa kamatayon.” (Proverbio 13:14) Kon ipadapat, ang tambag sa Kasulatan dili lang mopauswag sa kalidad sa atong kinabuhi kondili motabang usab kanato sa paglikay sa mga lit-ag nga magpameligro niana. Pagkahinungdanon gayod nga mokuha kitag kahibalo gikan sa Kasulatan ug molihok sumala sa atong nakat-onan!

Ingon sa narekord sa Proverbio 13:15-25, si Haring Solomon sa karaang Israel naghatag ug tambag nga motabang kanato sa paglihok uban ang kahibalo aron mabatonan nato ang mas maayo ug mas taas nga kinabuhi.a Pinaagi sa paggamit ug mugbong mga proverbio, gipakita niya kon sa unsang paagi makatabang ang Pulong sa Diyos kanato aron maangkon ang pag-uyon sa uban, makapabiling matinumanon sa atong ministeryo, makabaton ug hustong tinamdan sa disiplina, ug makapilig maayo sa atong mga kauban. Gipakita usab niya ang kaalam sa paghatag ug panulondon sa atong mga anak maingon man pagdisiplina kanila diha sa gugma.

Ang Pag-uyon Maangkon Pinaagig Hait nga Salabotan

“Ang hait nga salabotan mohatag ug kaluoy,” matod ni Solomon, “apan gansangon ang dalan niadtong mga nagmaluibon.” (Proverbio 13:15) Ang orihinal nga pulong nga gigamit alang sa “hait nga salabotan,” o maayong pagsabot, “naghubit sa kapasidad alang sa maayong panabot, hustong pangatarongan, ug maalamong mga opinyon,” matod sa usa ka reperensiyang basahon. Ang tawo nga nakabaton nianang mga hiyasa sayon ra nga makaangkon sa pag-uyon sa uban.

Tagda ang maalamong paagi nga nakiglabot ang apostol nga si Pablo uban sa iyang isigka-Kristohanon nga si Filemon sa dihang gipabalik niya ang milayas nga ulipon ni Filemon nga si Onesimo, kinsa nahimong Kristohanon. Giawhag ni Pablo si Filemon sa pagdawat kang Onesimo sa malulotong paagi, sama gayod sa iyang pagdawat sa apostol mismo. Gani, si Pablo mitanyag sa pagbayad sa bisan unsang utang ni Onesimo kang Filemon. Oo, mahimo untang gamiton ni Pablo ang iyang awtoridad ug sugoon si Filemon kon unsay angay niyang buhaton. Apan ang apostol mipili sa pagdumala sa maong butang sa mataktikanhon ug mahigugmaong paagi. Sa paghimo niana, si Pablo masaligon nga mokooperar si Filemon, nga magpalihok pa gani kaniya sa pagbuhat ug labaw pa sa gihangyo kaniya nga buhaton. Dili ba angayng makiglabot usab kita sa atong mga isigkamagtutuo sa samang paagi?—Filemon 8-21.

Sa laing bahin, ang dalan sa maluibon maoy gansangon, o dili hapsay. Sa unsang diwa? Sumala sa usa ka eskolar, ang pulong nga gigamit dinhi nagkahulogag “gahi o bagtok, nga nagtumong sa matig-a nga panggawi sa daotang mga tawo. . . . Ang tawo nga magpabilin sa iyang daotang mga paagi, nga dili manumbaling ug dili magtagad sa maalamong mga pahimangno sa uban, nagpadulong sa kaalaotan.”

Si Solomon mipadayon: “Ang tagsatagsa ka maalamon molihok uban ang kahibalo, apan ang hungog magpakaylap sa iyang binuang.” (Proverbio 13:16) Kining maalamon nga tawo dili usa ka malansison nga tawo. Ang gihisgotan dinhi nga pagkamaalamon nalangkit uban sa kahibalo ug nalambigit sa usa ka masinaboton nga tawo, kinsa maghunahunag maayo una pa molihok. Sa dihang sawayon nga di-makataronganon o bisan insultohon, pugngan sa maalamong tawo ang iyang dila. Mainampoon siyang maningkamot sa pagpasundayag sa mga bunga sa balaang espiritu aron dili siya sobrang mapungot. (Galacia 5:22, 23) Dili tugtan sa maalamong tawo ang ubang tawo o ang situwasyon nga moapektar kaniya. Hinunoa, magpabilin siyang kalmado ug likayan ang panag-away nga kasagarang mahitabo sa usa ka tawo nga masuko dayon kon maagrabiyado.

Ang maalamong tawo molihok usab uban ang kahibalo sa dihang mohimog mga desisyon. Nasayod siya nga ang pagpanaghap, paglihok pinasukad sa emosyon, o pagsundog lang sa ginabuhat sa daghan dili gayod mosangpot sa maalamong mga desisyon. Busa, susihon niya pag-ayo ang iyang situwasyon. Tigomon niya ang tanang impormasyon ug tan-awon kon unsay iyang mga kapilian. Dayon susihon niya ang Kasulatan ug mohukom kon unsang mga balaod o mga prinsipyo sa Bibliya ang mapadapat. Ang dalan sa maong tawo magpabiling tul-id.—Proverbio 3:5, 6.

‘Ang Matinumanon nga Sinugo Makahatag ug Kaayohan’

Ingong mga Saksi ni Jehova, gipiyalan kita sa pagpahayag sa mensahe sa Diyos. Ang mga pulong sa mosunod nga proverbio motabang kanato nga magmatinumanon sa pagbuhat sa atong buluhaton. Kini nag-ingon: “Ang mensahero nga daotan mahulog ngadto sa kadaot, apan ang matinumanon nga sinugo maoy makaayo.”—Proverbio 13:17.

Gipasiugda dinhi ang mga hiyas sa mensahero. Komosta kon ang tigdalag mensahe magtuis o mag-usab sa mensahe? Dili ba siya makadawat ug grabeng silot? Hunahunaa ang tig-alagad ni manalagnang Elias nga si Gehazi, kinsa mahakogong nagsulti ug bakak nga mensahe ngadto sa Siryanhong pangulo sa kasundalohan nga si Naaman. Ang sanla ni Naaman mitapot kang Gehazi. (2 Hari 5:20-27) Komosta kon dili na magmatinumanon ang sinugo ug mohunong na sa pagpahayag sa mensahe? “[Kon] ikaw wala mosulti aron sa pagpasidaan sa daotan gikan sa iyang dalan,” nag-ingon ang Bibliya, “siya ingong daotan mamatay sa iyang kaugalingong kasaypanan, apan ang iyang dugo paninglon ko [Jehova] diha sa imong kamot.”—Ezequiel 33:8.

Sa laing bahin, ang matinumanon nga sinugo makahatag ug kaayohan sa iyang kaugalingon ug sa mga mamati kaniya. Si Pablo miawhag kang Timoteo: “Tagda kanunay ang imong kaugalingon ug ang imong pagpanudlo. Magpabilin niining mga butanga, kay sa pagbuhat niini pagaluwason mo ang imong kaugalingon ug kadtong mamati kanimo.” (1 Timoteo 4:16) Hunahunaa ang ipahinabong kaayohan sa makanunayong pagpahayag sa maayong balita sa Gingharian. Makapukaw kini sa interes sa maayog-kasingkasing nga mga tawo ug motultol kanila sa kamatuoran nga magpahigawas kanila sa kabakakan. (Juan 8:32) Bisag ang mga tawo dili mamati sa mensahe, ang maunongong mensahero ‘magluwas sa iyang kaugalingong kalag.’ (Ezequiel 33:9) Hinaot nga dili nato pakyason ang pagtuman sa atong buluhatong pagsangyaw. (1 Corinto 9:16) Ug angayng magmahunahunaon kita kanunay sa ‘pagwali sa pulong,’ nga dili ikompromiso ang mensahe sa Bibliya aron lang himoon kana nga dalawaton o madanihon sa ubang tawo.—2 Timoteo 4:2.

‘Ang Manumbaling sa Pagbadlong Pagahimayaon’

Angay bang masuko ang maalamong tawo kon siya makadawat ug mapuslanong tambag? Ang Proverbio 13:18 nag-ingon: “Ang wala magpakabana sa disiplina modangat sa kakabos ug kaulawan, apan ang manumbaling sa pagbadlong mao ang pagahimayaon.” Maalamong dawaton nato bisan ang wala-hangyoa nga mga tambag. Ang maayong tambag lagmit mapuslanon kaayo bisag wala nato hunahunaa nga gikinahanglan nato kana. Makalingkawas kita sa mga kasakitan ug makalikay sa kagul-anan pinaagi sa pagpatalinghog sa maong mga tambag. Ang pagsalikway niana magpahinabog kaulawan.

Ang nahiangay nga komendasyon makapalipay ug makapadasig gayod. Apan kinahanglan usab natong dahomon ug dawaton ang pagbadlong. Tagda ang duha ka sulat ni apostol Pablo kang Timoteo. Bisag gidayeg siya tungod sa iyang pagkamatinumanon, ang mga sulat naundan ug daghang mga tambag alang kang Timoteo. Si Pablo naghatag ug daghang tambag sa batan-ong lalaki bahin sa paghupot ug pagtuo ug usa ka maayong konsensiya, pagpakiglabot sa uban diha sa kongregasyon, pag-ugmad ug diyosnong pagkamahinalaron ug pagkatagbaw sa kaugalingon, pagtudlo sa uban, pagsalikway sa apostasya, ug pagtuman sa iyang ministeryo. Ang batan-ong mga membro sa kongregasyon angayng mangayo ug modawat ug tambag gikan sa mas eksperyensiyadong mga igsoon.

‘Paglakaw Uban sa mga Tawong Maalamon’

“Ang tinguha sa dihang makab-ot na makapahimuot sa kalag,” matod sa maalamong hari, “apan dulumtanan alang sa mga hungog ang pagpahilayo gikan sa daotan.” (Proverbio 13:19) Maylabot sa kahulogan niini nga proverbio, usa ka reperensiyang basahon miingon: “Kon makab-ot na ang usa ka tumong o matuman na ang usa ka tinguha, ang tawo mobati gayod ug katagbawan . . . Sanglit ang pagtuman sa tinguha sa usa makapahimuot man kaayo, ikaingon nga ang pagpahilayo gikan sa daotan maoy dulumtanan alang sa mga hungog. Ang ilang mga tinguha matuman lang pinaagi sa paghimog daotan, ug kon biyaan nila ang paghimog daotan, mahikawan sila sa kalipay sa pagtuman sa ilang mga pangandoy.” Pagkahinungdanon gayod nga ugmaron nato ang hustong mga tinguha!

Pagkadako gayod sa epekto sa atong mga kauban diha sa atong mga hunahuna, sa atong mga gusto, ug dili-gusto! Gipahayag ni Solomon ang usa ka dili-mabag-o nga kamatuoran sa dihang siya miingon: “Siya nga nagalakaw uban sa mga tawong maalamon mahimong maalamon, apan siya nga may pakiglabot sa mga hungog mahisugamak sa kadaot.” (Proverbio 13:20) Sa pagkatinuod, ang atong mga kauban, bisan kanang pinaagi sa mga kalingawan, Internet, ug mga basahon, adunay epekto kon kinsa kita ug kon unsa unya kita. Pagkahinungdanon gayod nga pilion natog maayo ang atong mga kauban!

“Magbilin ug Usa ka Panulondon”

“Ang mga makasasala mao ang ginagukod sa katalagman,” matod sa hari sa Israel, “apan ang mga matarong mao ang ginagantihan sa maayo.” (Proverbio 13:21) Ang pagtinguha sa pagkamatarong magantihon kaayo, tungod kay si Jehova nahingawa sa mga matarong. (Salmo 37:25) Apan, kinahanglang dawaton nato nga “ang panahon ug ang wala damhang panghitabo” modangat kanatong tanan. (Ecclesiastes 9:11) Makapangandam ba kita alang sa wala-damhang mga panghitabo?

“Ang maayong tawo magbilin ug usa ka panulondon alang sa mga anak sa mga anak,” matod ni Solomon. (Proverbio 13:22a) Mapasa sa mga ginikanan ang bililhon kaayo nga panulondon kon tabangan nila ang ilang mga anak sa pagkuhag kahibalo bahin kang Jehova ug sa pag-ugmad ug suod nga relasyon uban kaniya! Apan dili ba maalamon usab nga mohimog mga kahikayan, kon posible, alang sa materyal nga kaayohan sa pamilya engkasog mamatay ug ahat ang usa ka ginikanan? Sa daghang dapit, ang mga ulo sa pamilya mahimong mokuha ug insyurans, mosulat ug legal nga testamento, ug magtigom ug salapi alang sa umaabot.

Unsa may mahitabo sa bahandi sa mga daotan? “Ang bahandi sa makasasala gitipigan alang sa matarong,” nagpadayon si Solomon. (Proverbio 13:22b) Dugang pa sa makuhang kaayohan karon, kanang mga pulonga mapamatud-ang tinuod sa dihang tumanon na ni Jehova ang iyang saad sa paghimog “bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta” nga niana “magpuyo ang pagkamatarong.” (2 Pedro 3:13) Ang daotan mawala na unya, ug “ang mga maaghop magapanag-iya sa yuta.”—Salmo 37:11.

Ang masinaboton nga tawo molihok uban ang kahibalo bisag siya kabos. “Ang dinaro nga yuta sa mga tawong kabos nagapatunghag daghang pagkaon,” nag-ingon ang Proverbio 13:23, “apan adunay gianod tungod sa pagkawalay-hustisya.” Ang diyutay modaghan pinaagi sa atong pagkugi ug uban sa panalangin sa Diyos. Apan, kon walay hustisya, ang mapihigon nga paghukom makawagtang sa bahandi.

“Nagapangita Kaniya Uban ang Disiplina”

Ang dili-hingpit nga mga tawo nagkinahanglag disiplina, ug gikinahanglan nila kana sukad pa sa pagkabata. “Ang nagapugong sa iyang bunal nagadumot sa iyang anak,” matod sa hari sa Israel, “apan ang nahigugma kaniya nagapangita kaniya uban ang disiplina.”—Proverbio 13:24.

Ang bunal maoy usa ka simbolo sa awtoridad. Sa Proverbio 13:24, kini nagtumong sa awtoridad sa mga ginikanan. Niini nga konteksto, ang paggamit sa bunal sa disiplina wala kanunayng magpasabot sa pagbunal sa bata. Hinunoa, kini naghawas sa lainlaing paagi sa pagsaway. Adunay mga kahimtang nga igo na ang maluloton nga pagbadlong aron tul-iron ang dili-hustong panggawi sa usa ka bata. Ang laing bata basin nagkinahanglag mas kusganong pagbadlong. “Ang pagbadlong mas lawom ug dulot diha sa usa nga may pagsabot kay sa pagbunal sa usa ka gatos ka higayon sa usa ka hungog,” nag-ingon ang Proverbio 17:10.

Ang disiplina sa ginikanan angay nga ipahamtang kanunay diha sa gugma ug kaalam aron makahatag ug kaayohan sa mga bata. Dili pasagdan sa usa ka mahigugmaong ginikanan ang mga sayop nga nahimo sa iyang anak. Sa kasukwahi, panid-an niya kini aron tul-iron sa dili pa kini mogamot pag-ayo. Siyempre, sundon sa mahigugmaong ginikanan ang pahimangno ni Pablo: “Mga amahan, ayaw palagota ang inyong mga anak, kondili magpadayon sa pagmatuto kanila sa disiplina ug sa pagdumala-sa-kaisipan ni Jehova.”—Efeso 6:4.

Komosta kon ang usa ka ginikanan matinugoton ug mapakyas sa paghatag sa gikinahanglang pagtul-id? Ang maong ginikanan pasalamatan ba unya tungod sa iyang pagkamatinugoton? Dili gayod! (Proverbio 29:21) Ang Bibliya nag-ingon: “Ang usa ka bata nga pinasagdan maghatag ug kaulawan sa iyang inahan.” (Proverbio 29:15) Ang pagdumili sa mga ginikanan sa paggamit sa ilang awtoridad nagpadayag ug kawalay-pagtagad o kakulang sa gugma. Hinunoa, ang maluloton ug may-puwersa nga paggamit sa awtoridad nagbanaag ug mahigugmaong pagtagad.

Panalanginan ra unya ang masinaboton ug matul-id nga tawo nga molihok uban sa hustong kahibalo. Si Solomon nagpasalig kanato: “Ang matarong nagakaon hangtod mabusog ang iyang kalag, apan ang tiyan sa mga daotan walay sulod.” (Proverbio 13:25) Si Jehova nahibalo kon unsay makahatag kanatog kaayohan diha sa lainlaing bahin sa atong kinabuhi—mga kahikayan sa atong pamilya, atong relasyon sa uban, atong ministeryo, o sa dihang kita disiplinahon. Ug kon maalamon natong ipadapat ang tambag nga makaplagan sa iyang Pulong, walay duhaduha nga mabatonan nato ang kinamaayohang paagi sa kinabuhi.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 28]

Sa dihang sawayon nga di-makataronganon, pugngan sa maalamong tawo ang iyang dila

[Hulagway sa panid 29]

Ang usa ka matinumanong magmamantala sa Gingharian daghag mahimong kaayohan

[Hulagway sa panid 30]

Bisan tuod makapadasig ang komendasyon, kinahanglan natong dawaton ang pagtul-id

[Hulagway sa panid 31]

Dili pasagdan sa usa ka mahigugmaong ginikanan ang mga sayop nga nahimo sa iyang anak