Makataronganon ug Patas ba ang Balaod sa Diyos sa Israel?

SA USA ka lugar sa America, gisentensiyahag kamatayon ang duha ka lalaki nga giakusahang nakapatay, base sa sayop nga ebidensiya. Dihang milutaw ang kamatuoran, naningkamot ang mga abogado nga maabsuwelto ang usa sa mga akusado. Pero bisag unsa pa sila ka hawod, wala na silay mahimo sa laing akusado kay siya gipatay na.

Kay posibleng matuis ang hustisya sa bisan asang korte, ang Bibliya nag-awhag: “Hustisya—hustisya ang imong pagasundon.” (Deuteronomio 16:20) Kon sundon kini sa mga huwes, o maghuhukom, ang mga tawo makabenepisyo. Makataronganon ug patas ang Balaod sa Diyos ngadto sa karaang Israel. Atong susihon ang maong Balaod aron makita kon ‘ang tanang dalan sa Diyos hustisya.’—Deuteronomio 32:4.

Makabenepisyo ang katawhan kon ang mga maghuhukom hanas, patas, ug dili masuholan. Sa Balaod sa Diyos sa Israel, gipabilhan pag-ayo ang maong mga maghuhukom. Sayo pa lang sa ilang panaw sa kamingawan, si Moises giingnan nga mangitag “kasaligan nga mga lalaki, nagadumot sa dili-minatarong nga ganansiya,” aron magsilbing mga maghuhukom. (Exodo 18:21, 22) Paglabayg 40 ka tuig, gipasiugda na sab niya nga ang mga maghuhukom kinahanglang ‘maalamon, maayog pagsabot, ug may kasinatian.’—Deuteronomio 1:13-17.

Gatosan ka tuig sa ulahi, gisugo ni Haring Jehosapata sa Juda ang mga maghuhukom: “Pagmatngon kamo sa inyong buhaton; ayaw kamo paghukom aron sa pagpahimuot sa tawo kondili sa Dios. Mag-uban siya kaninyo sa inyong mga panghukom. Busa pagbaton kamog kahadlok sa GINOO, kay dili buot ang atong GINOONG Dios nga tuison ninyo ang hustisya ug modawat kamog suborno [o, hiphip].” (2 Cronicas 19:6, 7, Maayong Balita Biblia) Gipahinumdoman sa hari ang mga maghuhukom nga kon sila modesisyon nga may pagpihigpihig o kahakog, papanubagon sila sa Diyos sa moresultang kadaot.

Dihang gisunod sa mga maghuhukom sa Israel ang maong taas nga sukdanan, ang nasod napanalipdan ug may kasegurohan. Apan ang Balaod sa Diyos may mga prinsipyo sab nga nakatabang sa mga maghuhukom sa paghimog patas nga mga desisyon, bisan sa kinalisdang mga kaso. Unsa ang pipila niini?

Bisag maalamon ug may katakos ang mga maghuhukom sa Israel, dili sila angayng mosalig lang sa ilang abilidad o kaalam. Gihatagan sila ni Jehova nga Diyos ug mga prinsipyo o lagda aron makahimog hustong mga desisyon. Ania ang pipila niini.

Paghimog bug-os nga imbestigasyon. Pinaagi ni Moises, gisugo sa Diyos ang mga maghuhukom sa Israel: “Sa dihang maghusay tali sa inyong mga igsoon, maghukom kamo uban ang pagkamatarong.” (Deuteronomio 1:16) Mahimo lang nga patas ang desisyon sa mga maghuhukom kon konsiderahon nila ang tanang detalye sa kaso. Busa gisugo sa Diyos kadtong nagdumala sa mga kaso: “Ikaw kinahanglang magsusi ug magtino ug magpakisayod sa bug-os.” Angayng sutaon sa mga maghuhukom sa korte kon “tinuod” ang sumbong bahin sa usa ka kaso sa dili pa kini hukman.—Deuteronomio 13:14; 17:4.

Paminawa ang mga testigos. Hinungdanon sa imbestigasyon ang testimonya sa mga testigos, o saksi. Ang Balaod sa Diyos nag-ingon: “Dili mahimo nga usa ra ka saksi ang motindog batok sa usa ka tawo labot sa bisan unsang kasaypanan o sala, sa bisan unsang sala nga iyang mahimo. Tungod sa pulong sa duha ka saksi o tungod sa pulong sa tulo ka saksi ang maong butang malig-on.” (Deuteronomio 19:15) Gisugo sab ang mga motestigo: “Ayaw ninyo itaho ang dili tinuod. Ayaw ninyo tabangi ang tawong sad-an pinaagi sa pagsaksig bakak.”—Exodo 23:1, MBB.

Obligaha nga mosultig tinuod ang motestigo. Bug-at ang silot sa pagpamakak diha sa korte: “Ang maghuhukom maghimo sa kuti nga pagtuki sa sumbong. Kon mahibaloan nga ang saksi namakak sa paglutos niya sa iyang igsoon, silotan siya sa silot nga iya untang ipahamtang sa iyang igsoon. Sa ingon, mawagtang ang daotan taliwala ninyo.” (Deuteronomio 19:18, 19, Biblia sa Kristohanong Katilingban) Busa kon ang usa mamakak sa korte aron mailog ang panulondon sa uban, pabayron siya sa tumbas nga kantidad niini. Kon siya mamakak aron mahukmag kamatayon ang usa ka inosenteng tawo, siya mismo patyon. Kini nga lagda mag-aghat sa tanan sa pagsultig tinuod.

Patas nga maghukom. Human makonsiderar ang tanang ebidensiya, ang mga maghuhukom mohimog desisyon. Niining higayona, angay nilang sundon ang importante kaayong detalye sa Balaod sa Diyos: “Ayaw usab pagdapig sa mga kabos, ni sa mga adunahan; hinunoa, hukmi sa matarong nga paghukom ang inyong isigkatawo.” (Levitico 19:15, MBB) Sa tanang kaso, ang mga maghuhukom kinahanglang modesisyon base sa mga ebidensiya, dili sa hitsura o pinansiyal nga kahimtang sa akusado.

Kini nga mga prinsipyo, nga makita sa Balaod sa Diyos ngadto sa Israel, mapuslanon gihapon sa mga korte karon. Kon sundon kini, malikayan ang sayop nga mga paghusay ug inhustisya.

Gipangutana ni Moises ang mga Israelitas: “Unsa bang nasora nga dako nga may matarong nga mga regulasyon ug hudisyal nga mga hukom nga sama niining tibuok balaod nga akong gibutang sa inyong atubangan niining adlawa?” (Deuteronomio 4:8) Walay laing nasod ang nakabenepisyo niini. Sa pagmando ni Haring Solomon, kinsa nagsunod sa mga balaod ni Jehova sa batan-on pa, ang katawhan may kasegurohan, kalinaw ug kadagaya, “nga nangaon ug nanginom ug nagmaya.”—1 Hari 4:20, 25.

Ikasubo nga sa ulahi gitalikdan sa mga Israelitas ang Diyos. Gipahayag ni propetang Jeremias ang mensahe sa Diyos: “Tan-awa! Sila nagsalikway sa pulong mismo ni Jehova, ug unsa nga kaalam ang anaa kanila?” (Jeremias 8:9) Ang Jerusalem nahimong “siyudad nga sad-an sa dugo” ug napunog “dulumtanang mga butang.” Sa kataposan, kini gilaglag ug wala puy-i sulod sa 70 ka tuig.—Ezequiel 22:2; Jeremias 25:11.

Nasaksihan ni propetang Isaias ang gubot nga panahon sa kasaysayan sa Israel. Mao nga siya nakasulti niini nga kamatuoran bahin kang Jehova ug sa Iyang Balaod: ‘Sa dihang adunay mga paghukom gikan kanimo alang sa yuta, ang pagkamatarong mao gayod ang makat-onan sa mga molupyo sa yuta.’—Isaias 26:9.

Malipayong gitagna ni Isaias ang pagmando sa Mesiyanikong Hari, si Jesu-Kristo: “Siya dili mohukom sumala sa makita lamang sa iyang mga mata, ni mobadlong sumala sa butang nga nadungog lamang sa iyang mga dalunggan. Ug uban sa pagkamatarong siya magahukom sa mga timawa, ug uban sa katul-id siya magabadlong sa mga maaghop sa yuta.” (Isaias 11:3, 4) Pagkanindot nga paglaom para sa mga mahimong sakop sa Mesiyanikong Hari sa Gingharian sa Diyos!—Mateo 6:10.