Pagbuntog sa Depresyon—Kon sa Unsang Paagi Makatabang ang Uban

KADTO ang ikatulong beses sa pila ra ka adlaw nga si Ann miteleponog long distance sa daw wala lamay hinungdan. Ang iyang inahan, si Kay, nakamatikod nga ang iyang tingog daw walay kadasig. “Kadto sama sa tingog sa depresyon,” mipatin-aw si Kay. “Bisan pag siya wala magmulo, ang tono sa iyang tingog kusog mipahayag, ‘Gikinahanglan ko ang tabang!’” Gikulbaan si Kay kay siya nakamatikod sa suliran.

“Gisultihan ko ang akong anak babaye nga moadto ako didto sa pagkaugma!” nahinumdom si Kay. “Si Ann misugod sa paghilak, nga misultig hinay nga ‘OK,’ ug unya gibutang ang telepono.” Sa pag-abot, ang inahan nakurat sa pagkasayod nga gibutyag ni Ann ngadto sa iyang mga higala nga gibati siyag bug-os nga kawalay paglaom ug kawalay pulos. Seryoso pa niyang gihisgotan ang paghikog! Bisan pa niana, ang pagpaluyo nga gihatag ni Kay sulod sa iyang lima-ka-adlawng pagduaw nakatabang nga maulian ang iyang anak babaye. Kadto ang punto sa dakong kausaban. “Kadto nagtudlo kanako sa usa ka leksiyon bahin sa pagpamati,” nahinumdom ang inahan. “Siya mahimong naghikog, ug daotan gayod unta ang among bation kon kami wala makatabang sa panahon sa iyang panginahanglan.”

Ang tabang gikan sa uban kadaghanan magpasabot sa kalainan tali sa kinabuhi ug kamatayon alang sa tawong may seryosong depresyon. Ikaw kaha igmat sama kang Kay? Sanglit kada tuig usa ka gatos ka milyong tawo sa tibuok kalibotan makaugmad ug seryosong depresyon, ang purohan mao nga may higala ka o paryente nga tingali maapektahan. Apan ang pagtabang sa usang may seryosong depresyon mahimong makapalagot.

Si Dr. Leonard Cammer diha sa iyang librong Up From Depression nagsugilon bahin sa usa ka inahan nga wala na mahibalog unsay buhaton sa usa ka anak lalaking may depresyon. Samtang siya ug ang iyang anak nakigsulti sa doktor, siya mimulo: “Siya nagapahilayo lamang kanamo ug nagalihok nga daw kami wala diha. Siya nasayod nga siya among gihigugma. Ngano bang sakiton niya kami niining paagiha? Wala ka masayod kon unsay akong nasinati, Doktor.” Si Dr. Cammer mikomento: “Kon nasayod lang unta siya sa pag-antos nga iyang giagian! . . . Gisabot sa tawong may depresyon nga siya pabug-at sa pamilya. Apan siya pabug-at sa iyang kaugalingon usab, kay siya walay mahimo sa pagtul-id sa iyang kahimtang ug maulaw ug mapaubos niana. Ang iyang kapaingnan lamang mao ang dugang pagpahilayo.” Ang kakulang sa pagkasensitibo sa inahan nakapagrabe sa kahimtang. Busa, aron sa pagtabang ang unang kinahanglanon mao ang . . .

Empatiya

Ang empatiya, o “pagkamabination,” mao ang paningkamot nga makighiusa sa emosyon sa lain. (1 Pedro 3:8) Amgoha nga ang tawong may depresyon tinuod may kasakit. Ang iyang kaguol tinuod ug dili pagpakaaron-ingnon. “Panghilak kamo duyog sa mga nagapanghilak,” mitambag si apostol Pablo. (Roma 12:15) Sa laing mga pulong, sulayi ang pagsabot sa kasakit nga gibati sa tawong may depresyon.

Bisan tuod sa tukma dili ka mahibalo kon unsay iyang gibati, makapakita kag tiunayng interes sa pagkabuot mahibalo. Dasiga siya sa pagsulti, ug kon iyang ipahungaw ang iyang mga pagbati, sulayi ang pagsabot sa mga butang pinaagi sa iyang pagsabot, nga ibutang ang imong kaugalingon sa iyang dapit. Likayi ang mahukmanong mga pahayag sama sa, ‘Dili ka angay mobati sa ingon’ o, ‘Kana sayop nga tinamdan.’ Ang mga emosyon sa tawong may depresyon tandogonon sa linain, ug ang maong mga komentong nagasaway makahimo lamang kaniyang mobating mas daotan sa iyang kaugalingon. Kasagarang ang iyang pagtamod-sa-kaugalingon nawala na.

Pag-ugmad Pag-usab sa Pagtamod-sa-Kaugalingon

Aron ipasig-uli ang iyang pagtamod-sa-kaugalingon, kinahanglang dasigon nimo ang katakos sa pagpangatarongan sa usa ka tawo. Nga malumo kaayo, buligi siya sa pagsabot nga dili husto ang iyang menos nga pagtulotimbang sa iyang kaugalingon. Apan ang yanong paghatag ug makatandog nga pahayag, nga sultihan siyang siya ‘usa ka talagsaong tawo,’ dili mao ang sulbad. “Siya nga nagahukas sa usa ka sapot sa adlawng matugnaw maoy sama sa suka diha sa soda ug sama sa mag-aawit uban ang mga awit sa usa ka masulob-ong kasingkasing,” nagaingon ang Proverbio 25:20. Ang maong hapawng paningkamot maghimo sa tawong may depresyon nga sa emosyon bugnaw ug mapikal, sanglit kana talagsa rang magtumong sa mga hinungdan nga siya mobatig kawalay-pulos.

Pananglitan, ang tawong may depresyon tingali moingon: ‘Gibati ko nga ako dili maayo ug wala gayoy bili bisan kanus-a.’ Ikaw makasukna sa dili-mahagitong paagi: ‘Ikasulti mo ba kanako nganong kana ang imong gibati?’ Inigsugod niya sa pagsaysay, pamatig maayo. Ang ingong pagtagad nagapasalig kaniyang ang iyang ginasulti mapuslanon. Samtang siya magpadayganon, ikaw makasuknag dugang pangutana sa pagtabang niya sa pag-ila ug pagtul-id sa mga pangatarongan nga makapahinabog depresyon.a

Gamita ang yano, laktud nga mga pangutana, dili sa nangasabang paagi, kondili sa paningkamot nga mangatarongan ang tawo. (Tan-awa ang kahon, panid 13.) Kon imong makita nga ang tawo nagabuhat sa mga butang nga nakaabag sa suliran, nan sa dili-nagasumbong nga paagi, ikaw malulutong makasukna: ‘Ang imo bang ginabuhat hangtod niining puntoha nagatabang kanimo? Kinahanglan bang buhaton nimo ang lahi?’ Ang pagpahatag niyag mga sugyot basin makapasig-uli sa bahin sa iyang pagsalig-sa-kaugalingon.

Ang tawong may depresyon lagmit dili magtagad sa tanan niyang maayong hiyas; busa ibug-os ang iyang pagtagad sa iyang personal nga mga maayong hiyas ug mga katakos. Tingali siya may abilidad uban sa mga tanom o maayong mangluto. Tingali siya nakaatiman sa malipayon, malig-ong mga anak. Pangitag mga bahin diin ang usang may depresyon milampos ug iawhag kini sa iyang pagtagad. Mahimo pa nga imong ipasulat niya ang pipila niini aron masubli sa ulahi. Makatabang usab kon gamiton niya ang iyang hiyas sa pagtabang kanimo.

Pananglitan, si Maria, kinsa ekselenteng mananahig bestida, gibatig seryosong depresyon. Usa sa iyang mga higala nangutana: “Gusto ba nimong motabang nako sa pagpilig panapton ug sumbanan? Buot nakong motahig terno.” Si Maria mitanyag sa pagtahi niana alang kaniya. “Oy, tinuod ba?” mitubag ang iyang higala. Sa ulahi, mainiton niyang gipasalamatan si Maria tungod sa terno ug pinaagi sa sulat gisuginlan siya sa tanang pagdayeg nga iyang nadawat alang niadto. “Kadto nakapadako sa akong pagsalig ug nakapasanag sa akong mga adlaw,” matud ni Maria. “Sa ulahi akong nadiskobrehan nga siya nakaagig depresyon ug nasayod nga ang maong trabaho dakog ikatabang. Tinuod nga kadto nakatabang. Labaw ang iyang nabuhat kanako kay sa akong nabuhat kaniya.”

Busa tabangi ang mga tawong may depresyon sa pag-ugmad ug pila ka tino dili-tagdugayng mga tumong nga sulod sa ilang katakos ug kahimtang. Kini mahimong yanong mga buluhaton sa panimalay, usa ka buhat-sa-kamot nga proyekto, o bisan maayong mga pulong. Sumala sa giingon sa usa ka babayeng may grabeng depresyon: “Akong sulayan sa matag adlaw ang pagsultig butang makapalig-on ngadto kaha sa akong pamilya o sa usa ka higala.” Ang pagkab-ot niining ginagmayng mga tumong nagaugmad sa pagtamod-sa-kaugalingon.

Kon Kini Imong Kapikas

Ang unang pagtuo sa daghan kansang mga kapikas may grabeng depresyon mao nga sila sa usa ka paagi ang nakaingon sa iyang luyang disposisyon. Kini mopatunghag pagbati sa sala nga, sa baylo, magmugna sa kabingkilan. Apan ang depresyon dili sa kanunay ilhanan nga dili maayo ang kaminyoon sa usa.

Tapos sa pagtuon sa kinabuhi sa 40 ka babayeng may depresyon, si Myrna Weissman ug Eugene Paykel diha sa ilang librong The Depressed Woman mihinapos: “Dili tanang babayeng may depresyon may dili maayong mga kaminyoon una pa sa ilang mga sakit. Among nakaplagan ang daghang kaminyoon diin ang libre ug sayong mga komunikasyon, pagkasensitibo sa duha ka kapikas sa mga panginahanglan sa matag usa, . . . naglungtad una sa depresyon. Ang sakit nakadaot kaayo sa relasyon.”—Italiko amoa.

Ugaling, usahay bisan pag dili magpahinabo sa kanunay sa depresyon, ang daot o dili-matinagdanong relasyon uban sa kapikas makamugnag palibot nga lagmit kaayong magpahinabo sa depresyon. Ang pila ka hinungdang makapadasig sa depresyon gitala sa kahon sa panid 15. Usa ka bana kansang asawang may depresyon buot maghikog miangkon: “Ako dili ugdang sa pagbantay sa iyang emosyonal ug espirituwal nga mga panginahanglan. Alang kanako siya kauban sa kuwarto inay asawa. Ako puliki kaayo sa pagtabang sa uban aron ihatag ang pagpasalig ug kainit nga iyang gusto ug gikinahanglan. Kinahanglang akong pauswagon ang pakigkomunikar ingon man pagpakig-ambit sa akong kaugalingon ug sa akong kinabuhi uban kaniya.” May mga bahin bang imong makita nga kinahanglang pauswagon diha sa imong pamilya? Apan unsa pay makatabang sa kapikas?

◻ Pailob, Pailob, Pailob! Tungod kay ang tawong may depresyon anaa man sa emosyonal nga kasakit, siya tingali mosinghag sa usa ka kapikas. Si Victoria, kinsa nag-antos sa dakong depresyon, misugid: “Gidumtan ko ang akong kaugalingon ug masulob-on kaayo ako. Seguradong gusto sa akong bana ug sa mga bata nga ako kandadohan sulod sa lawak sa besti ug isalibay ang yawi. Bisan pa niana, nadungog ko sa ginatos ka beses, ‘Gihigugma ka namo; kami nasayod nga wala nimo kana tuyoa’ o, ‘Gikapoy ka lamang.’” Oo, amgohang ang tawo mosultig daghang butang nga wala niya tuyoa. Bisan si Job, usa ka tawo sa pagtuo, miangkon nga tungod sa iyang kaguol “ang akong mga pulong mismo dili tinuyong mga pulong.” (Job 6:3) Ang pagkasabot nga ikaw dili mao ang tumong makapaarang nimo nga mobalos sa malumo, malulutong mga tubag nga kasagarang makahupay sa situwasyon. (Proverbio 15:1; 19:11) Ayaw dahomang ang kapikas mamaayo sa usa ka gabii.

◻ Ihatag ang Espirituwal ug Emosyonal nga Pagpaluyo. Nadiskobrehan sa daghang tawong may depresyon nga ang mga tigom sa mga Saksi ni Jehova nagtagana sa espirituwal nga kadasig sa pag-antos. (Hebreohanon 10:25) Apan si Irene, kansang depresyon milungtad ug 18 ka bulan, miangkon: “Usa ka gabii una sa tigom, ako mihilak kay ako dili makaantos sa paghunahuna nga moatubang sa tanan.” Siya midugang: “Apan gidasig ako sa akong bana, ug tapos sa pag-ampo, ang among pamilya nangadto. Bisan pag kinahanglang pugngan ko ang mga luha panahon sa tigom, ako mapasalamaton kaayo kang Jehova nga Diyos sa paghatag kanako sa kusog nga maatua didto.”

Gawas pa sa espirituwal nga tabang, ang kapikas nga may depresyon kinahanglang pasaligan nga siya nakabaton sa imong emosyonal nga pagpaluyo. Si Irene nagbatbat kon giunsa kini paghimo sa iyang bana: “Sa balay sa dihang mangatulog na ang mga bata, ang akong bana ug ako mag-estoryahay, ug usahay ako mohilak sa halos usa ka oras. Nakatabang kaayo ang iyang mapaluyohong pagkamasinabtanon. Siya miampo uban kanako, namati kanako, o mialam-alam kanako sa akong paghilak—o mihatag sa bisan unsang akong gikinahanglan sa maong panahon.” Sanglit ang Kristohanon mabalak-on sa pagpahimuot sa iyang kapikas, subsob pasaligi ang usang may depresyon nga siya nagabuhat niini.—1 Corinto 7:33, 34.

◻ Itagana ang Pisikal nga Tabang. Ang mga buluhaton sa balay ug pag-atiman sa mga anak basin kalit daw bug-at kaayo alang sa asawang may depresyon. Ang bana (ingon man mga anak) makatabang sa panghinlo ug pagluto. Sulayi ang paglikay sa pagsukna kaniya kon unsay buhaton, kay kana makadugang sa kapit-osan. “Wala itugot sa akong bana, si Bob, nga may magpabug-at kanako sa maong panahon. Siya usa ka matang sa tigneyutral,” misaysay si Elizabeth, usa ka inahan nga nakabatog seryosong depresyon. “Ang gihatagan ko lang ug bug-os nga pagtagad mao ang pagkaayo.” Siya midugang: “Ang doktor wala lamang magresetag tambal kondili nagsulti usab kanako sa pag-ehersisyo kada adlaw. Gidasig ako ni Bob sa pagsunod sa mga mando sa doktor. Kami nanglakaw kada adlaw.” Ang maayong-pagkaplanong ekskursiyon uban sa usang may depresyon makatabang usab. Kining tanan nagakinahanglag dakong inisyatiba sa bahin sa bana.

Tabang Gikan sa Uban

“Ang usa ka matuod nga kauban mahigugmaon sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoong matawo sa dihang may kasakitan,” nagaingon ang Proverbio 17:17. Ang pagkatinuod sa panaghigala dayag sa panahon sa kasakitan, sama sa depresyon. Sa unsang paagi makatabang ang usa ka higala?

“Sa dihang ako may depresyon, gisulatan ako sa kadaghan sa usa ka higala ug giapil kanunay ang makapadasig nga mga Kasulatan,” mitaho si Maria. “Akong gibalikbalik pagbasa ang sulat, nga naghilak samtang nagbasa niana. Ang maong mga sulat samag bulawan alang kanako.” Ang makapadasig nga mga sulat, mga kard, ug mga tawag sa telepono dulot pabilhan. Ang makapadasig nga mga pagduaw makatabang usab. “Kon walay moduaw, kana nagalig-on sa pagtuo nga kami nagainusara gayod,” midugang si Elizabeth. “Pag-ampo uban sa tawo, isugilon ang pila ka makapalig-ong mga kasinatian, lutoa ang usa ka pagkaon ug ihatod kana ingong pamilya. Gigam-an ako sa usa ka higala sa usa ka kahon nga may sulod nga bisan unsa na lang. Ang pagbukas sa matag butang nahimong nindot nga sorpresa.”

Hinuon, kon bahin sa mga pagpasugo ug pagbuhat sa mga buluhaton sa balay alang sa usa ka tawong may depresyon, magmasinabtanon. Pamati kaniya. Ayaw ipugos nga buhaton ang butang kon dili niya gusto. Usahay, ang pagkahibalong may nagabuhat sa buluhatong angay niyang buhaton makadugang sa pagbati sa sala. Basin palabihon sa usang may depresyon nga kana dili matrabaho.

Ang mga ansiano, o espirituwal nga mga magbalantay, diha sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova nagtagana usab sa bililhong tabang. Si Irene misaysay: “Ako nakigsulti sa duha ka ansiano bahin sa akong suliran. (Ang akong bana mikuyog ingong pagpaluyo.) Kadto dakong tikang ug nakatabang pag-ayo kanako. Akong nadiskobrehang kining mga tawhana matinagdanon gayod.” Pinaagi sa mainampingong pagpamati ug pagkaandam pag-ayo, kining mga tawhana makahimo sa “pagpakigsulti nga mahupayon sa mga kalag nga magul-anon.”b—1 Tesalonica 5:14; Proverbio 12:18.

Ang pagkahibalo kanus-a mangitag propesyonal nga tabang bililhon—sa pagkamatuod, kini basin makaluwas ug kinabuhi! Usahay ang kahimtang mograbe kaayo nga angay himoon ang mga kahikayan sa pagtinong ang usang may depresyon makabaton sa gikinahanglang propesyonal nga pag-atiman. Ayaw isalig sa usang may depresyon ang paghukom. Kadaghanan kini nagkahulogan sa paghimo sa gikinahanglang kasabotan alang kaniya. Makapasalig ka kaniya pinaagi sa pag-ingon: ‘Natino kong dili seryoso ang imong sakit, apan angay kini susihon aron mahupay ang mga pagduhaduha sa tanan. Bisan tuod dako kaayo ang akong paghigugma kanimo, ako dili doktor.’ Magmaluluton apan malig-on!

Ang pagtabang sa higala o kapikas sa pagbuntog sa depresyon dili sayong trabaho, apan ang paglahutay mahimong magluwas sa kinabuhi. Ang imong pagkamatinagdanon kadaghanan mohatag sa kalainan. Pananglitan, si Margaret, sa nahidangat siya sa kinaubsan niyang pagbati, misulti sa iyang bana nga buot na niyang mosurender ug mamatay. Mainiton siyang miingon: “Tabangan tikaw sa dili pagsurender.” Kay nalipay sa pagkakita sa iyang pagkamatinagdanon, si Margaret misaysay: “Akong nahibaloan niadto nga ako makapadayon sa kinabuhi.” Siya nakapadayon ug sa kadugayan nakabuntog sa iyang depresyon.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 13]

Pagpangatarongan sa Paaging Maugmad ang Pagtamod-sa-Kaugalingon

Usa ka babaye, kansang kaminyoon nabungkag kay nagluib ang iyang bana, nakabatog depresyon ug buot maghikog. Sa ulahi siya mibutyag ngadto sa hanas nga magtatambag: “Kon wala si Raymond, ako walay pulos . . . Ako dili magmalipayon kon wala si Raymond.”

Ang magtatambag nangutana: “Malipayon ka ba dihang kauban nimo si Raymond?” Iyang tubag: “Dili, kami kanunayng mag-away ug daotan ang akong pagbati.” Siya mipadayon: “Moingon ka nga wala kay pulos kon wala si Raymond. Sa wala pa nimo mahibalag si Raymond, gibati ba nimong walay pulos?”

“Dili, gibati ko nga ako importanteng tawo,” kalit mitubag ang babayeng may depresyon. Unya ang magtatambag mitubag: “Kon ikaw importanteng tawo sa wala pa nimo mahibalag si Raymond, nganong gikinahanglan nimo siya aron mahimo kang importanteng tawo karon?” Sa paghisgot niining kasoha diha sa iyang librong “Cognitive Therapy and the Emotional Disorders,” si Dr. Aaron Beck mipahayag: “Sa misunod nga interbiyo, siya miingon nga ang puntong napasabot mao: Sa unsang paagi siya mahimong ‘walay pulos’ kon wala si Raymond—sa dihang siya malipayon ug walay kulang sa wala pa niya mahibalag siya?” Iyang nabuntog ang iyang depresyon.

[Kahon sa panid 15]

Ang Kahimtang ba sa Inyong Panimalay Makapahinabog Depresyon?

◻ Ang pagtamod-sa-kaugalingon madaot ba tungod sa dili-mahunahunaong mga komento sama sa ‘Nganong dili ka man maayong asawa?’ ‘Gihigugma ko ikaw bisan kon unsa ang matang sa imong pagkatawo,’ o ‘Ngano bang kanunay kang dili mahunahunaon?’

◻ Ang pagbati sa sala kanunay bang mahagit tungod kay kanunay pabation ang kapikas nga siya ang mabasol, walay sapayan sa matuod nga mga hitabo?

◻ Ang kahimtang ba sa panimalay dili makadasig sa pagpadayag sa mga emosyon, nga ipatim-awng mahuyang si bisan kinsang magpadayag niana?

◻ Ang usa gipabati bang siya kinahanglang halos hingpit aron makab-ot ang mga gidahom sa kapikas?

◻ May babag ba ang libre ug direktang komunikasyon?

[Mga Letrato sa panid 16]

Usa ka tawong may depresyon miingon nga ‘ang mga sulat gikan sa usa ka higala samag bulawan’