Kapitulo 1

Nganong Mainteresado sa Ubang Relihiyon?

 1-7. Unsa ang pipila ka pagpadayag sa nagkalainlaing relihiyon sa kalibotan?

WALAY sapayan kon diin ka nagpuyo, walay duhaduha nakita nimo sa imong kaugalingon kon sa unsang paagi ang relihiyon nag-apektar sa kinabuhi sa minilyong katawhan, lagmit sa imo usab. Sa kayutaan diin ang Hinduismo gisunod, sagad makita nimo ang katawhan nga nagbuhat sa puja​—seremonya nga mahimong molakip sa paghimog mga halad sa ilang mga diyos, sa dagway sa lubi, bulak, ug mansanas. Ang pari mohaplas sa timaan sa pula o dalag nga tina, ang tilak, sa mga agtang sa mga tumotoo. Minilyon usab ang mopanon matag tuig sa suba sa Ganges aron maputli sa mga tubig niini.

² Sa kayutaang Katoliko, makita nimo ang katawhan nga nag-ampo sa mga simbahan ug mga katedral samtang nagkupot ug krusipiho o rosaryo. Ang rosaryo gigamit sa pag-ihap sa mga pag-ampo nga gihalad kang Maria. Ug dili malisod ang pag-ila sa mga madre ug mga pari, nga lahi sa ilang itom nga bisti.

³ Sa kayutaang Protestante, ang mga kapilya ug mga simbahan daghan, ug matag Domingo ang mga parokyano naandan nga mosul-ob sa ilang kinanindotang mga sinina ug motigom sa pag-awit sa mga awit sa simbahan ug sa pagpatalinghog sa mga wali. Sagad ang ilang klerigo mosul-ob sa itom nga saput ug linaing kuwelyo sa klerigo.

⁴ Sa kayutaang Islāmiko, madunggan nimo ang mga tingog sa mga muezzin, ang Muslim nga mga manininggit nga maninggit gikan sa mga minaret lima ka beses matag adlaw, sa pagsangpit sa matinumanon sa ṣalāt, o sa rituwal nga pag-ampo. Giisip nila ang Balaang Qur’ān ingon nga Islāmikong basahon sa kasulatan. Sumala sa Islāmikong tinoohan, kini gipadayag sa Diyos ug gihatag kang manalagna Muḥammad pinaagi sa manolonda Gabriel sa ikapitong siglo K.P.

⁵ Sa kadalanan sa daghang kayutaang Budista, ang mga monghe sa Budismo, sagad sa mga kupong dulaw, itom o pula, makita isip ilhanan sa pagkadiyosnon. Ang karaang mga templo uban sa kalmadong Buda nga makita ebidensiya sa pagkakaraan sa Budistang pagtuo.

⁶ Gisunod labi na sa Hapon, ang Shinto mosulod sa matag adlaw nga kinabuhi uban sa mga ampoanan sa pamilya ug mga halad sa mga kagikanan. Ang Haponanon mobati nga libre sa pag-ampo alang sa labing kalibotanong mga butang, bisan sa kalamposan sa mga eksamen sa tunghaan.

⁷ Ang lain relihiyosong kalihokan nga ilado sa tibuok kalibotan mao kanang sa katawhan nga nag-adtoan sa kabalayan ug nagbarog sa kadalanan uban sa mga Bibliya ug mga basahon sa Bibliya. Uban sa mga magasin nga Bantayanang Torre ug Pagmata! nga makita, halos ang tanan nakaila niining katawhan ingon nga mga Saksi ni Jehova.

 8. Unsa ang gipasabot sa kasaysayan sa relihiyosong debosyon?

⁸ Unsay gipasabot niining dako tibuok kalibotang pagkadaiya sa relihiyosong debosyon? Nga sulod sa kaliboan ka katuigan ang katawhan duna sa espirituhanong panginahanglan ug pangandoy. Ang tawo nagkinabuhi uban sa iyang mga pagsulay ug mga pagbudlay, sa iyang mga pagduda ug mga pangutana, lakip sa tanghaga sa kamatayon. Ang relihiyosong mga pagbati gipahayag sa daghan nagkalainlaing mga paagi samtang ang katawhan miliso ngadto sa Diyos o sa ilang mga diyos, nga nangayog panalangin ug kahupayan. Ang relihiyon usab naningkamot sa pag-atubang sa dagkong mga pangutana: Nganong ania kita dinhi? Sa unsang paagi kita magkinabuhi? Unsa ang anaa sa kaugmaon alang sa katawhan?

 9. Sa unsang paagi ang kadaghanan sa katawhan nakabaton sa pipila ka dagway sa relihiyosong debosyon sa ilang kinabuhi?

⁹ Sa laing bahin, dunay minilyong katawhan ang wala mag-angkon ug relihiyon o bisan unsang pagtuo sa diyos. Sila mga ateyista. Ang uban, ang mga agnostiko, nagtuo nga ang Diyos wala hiilhi ug lagmit dili hiilhan. Bisan pa, kana dayag wala magkahulogan nga sila katawhan nga walay mga prinsipyo o mga etiko, kon sa unsang paagi ang pag-angkon sa usa ka relihiyon nagkahulogan nga ang usa duna kanila. Bisan pa, kon dawaton sa usa ang relihiyon ingon nga “debosyon sa pipila ka prinsipyo; estriktong pagkamatinumanon o pagkamaunongon; pagkamasundanon sa tanlag; diyosnong pagbati o kawili,” nan ang kadaghanan sa katawhan, lakip sa mga ateyista ug mga agnostiko, duna sa pipila ka dagway sa relihiyosong debosyon sa ilang kinabuhi.​—The Shorter Oxford English Dictionary.

10. Ang relihiyon ba dunay epekto sa modernong kalibotan? Iilustrar.

¹⁰ Uban sa daghan kaayong mga relihiyon sa kalibotan nga nagkagamay ug nagkagamay gumikan sa kanunay nagkatulin nga pagpanaw ug komunikasyon, ang epekto sa nagkalainlaing tinoohan mabati sa tibuok kalibotan, gusto man nato o dili. Ang kasuko nga mibuto niadtong 1989 tungod sa librong The Satanic Verses, nga gisulat sa gitawag sa pipila ka katawhan nga ‘usa ka apostatang Muslim,’ klarong ebidensiya kon sa unsang paagi ang relihiyosong sentimiento mopadayag sa iyang kaugalingon sa globonhong gilapdon. Dunay mga pagsangpit gikan sa Islāmikong mga lider alang sa libro nga idili ug bisan ngani alang sa awtor niini nga patyon. Unsa ang nakapahimo sa katawhan nga mosanong nga mapintason sa mga butang may labot sa relihiyon?

11. Nganong dili sayop ang pagsusi sa ubang mga tinoohan?

¹¹ Aron sa pagtubag niana, kinahanglan kita mahibalo sa pipila ka butang mahitungod sa kaagi sa mga relihiyon sa kalibotan. Sama sa gipahayag ni Geoffrey Parrinder sa World Religions​—From Ancient History to the Present: “Ang pagtuon sa nagkalainlaing mga relihiyon wala kinahanglanang magpasabot sa pagkamaluibon sa kaugalingong tinoohan sa usa, apan hinonoa kini mahimong mapadako pinaagi sa pagkakita kon sa unsang paagi ang ubang katawhan nangita alang sa kamatuoran ug nahimong napalambo pinaagi sa ilang pagpangita.” Ang kahibalo motultol sa pagsabot, ug ang pagsabot sa pagkamatugtanon sa katawhan uban sa lahi nga panlantaw.

Nganong Mosusi?

12. Unsang mga butang ang sagad nagtino sa relihiyon sa usa ka tawo?

¹² Sukad nakapalandong ka ba o nakaingon, ‘Dunay akong kaugalingong relihiyon. Ug kini personal kaayo nga butang. Wala ako maghisgot niini sa uban’? Tinuod, ang relihiyon personal kaayo​—halos sa bug-os gikan sa pagkatawo ang relihiyoso o etiko nga mga ideya gitanom sa atong hunahuna sa atong mga ginikanan ug mga partidos. Ingon nga sangpotanan, kita sagad nagsunod sa relihiyosong mga mithi sa atong mga ginikanan ug mga apohan. Ang relihiyon halos nahimong butang sa pamilyahanong tradisyon. Unsa ang resulta nianang palakaw? Nga sa daghang mga kaso ang uban nagpili sa atong relihiyon alang kanato. Kini nahimong yanong butang kon diin kita natawo ug kanus-a. O, sama sa gipasabot sa historyador Arnold Toynbee, ang pagsunod sa usa ka indibiduwal sa usa ka tinoohan sagad determinado sa “natungnan geograpikanhong lugar sa iyang dapit-natawhan.”

13, 14. Nganong dili rasonable ang pagpakaingon nga ang relihiyon sa pagkatawo sa usa awtomatikong aprobado sa Diyos?

¹³ Rasonable ba ang pagpakaingon nga ang relihiyon nga gipahamtang sa pagkatawo sa usa mao gayod ang bug-os nga kamatuoran? Kon natawo ka sa Italya o sa Habagatang Amerika, nan, sa walay bisan unsang pagpili, lagmit padakuon ka nga Katoliko. Kon natawo ka sa Indiya, nan dayag awtomatiko ka nga mahimong Hindu o, kon gikan sa Punjab, mahimo ka nga Sikh. Kon ang imong mga ginikanan gikan sa Pakistan, nan dayag nga mahimo ka nga Muslim. Ug kon natawo ka sa usa ka Sosyalistang yuta latas sa miaging pipila ka dekada, tingali wala kay kapilian gawas nga padakuon nga ateyista.​—Galacia 1:​13, 14; Buhat 23:6.

¹⁴ Busa, ang relihiyon sa pagkatawo sa usa awtomatiko ba nga mao ang matuod, aprobado sa Diyos? Kon mao pa kana ang hunahuna nga gisunod latas sa mga milenyo, daghan taliwala sa katawhan ang sa gihapon mosunod sa primitibong shamanismo ug karaang mga kulto sa pagkamaanakon, sa pasikaran nga ‘kon unsa ang maayo na alang sa akong mga kagikanan maayo na alang kanako.’

15, 16. Unsang mga kaayohan ang anaa sa pagsusi sa ubang relihiyon?

¹⁵ Uban sa halapad nga pagkadaiya sa relihiyosong kapahayagan nga naugmad libot sa kalibotan latas sa miaging 6,000 ka tuig, kini sa labing menos edukasyonal ug makapahalapad sa hunahuna ang pagsabot kon unsa ang gituohan sa uban ug sa unsang paagi ang ilang tinoohan misugod. Ug kini mahimo usab nga mobukas sa mga talan-awon sa mas lig-ong paglaom alang sa imong kaugmaon.

¹⁶ Sa daghang kayutaan karon, tungod sa imigrasyon ug panghalin sa katawhan, ang katawhan sa nagkalainlaing relihiyon nagpuyo nga mga silingan. Busa, ang pagsabot sa panlantaw sa usa ug usa mahimong mosangko sa mas makahuloganong komunikasyon ug panagkokabildo taliwala sa katawhan sa nagkalainlaing tinoohan. Hayan, usab, kini mahimong mohanaw sa pipila ka pagdumot sa kalibotan nga gipasukad sa relihiyosong kalahian. Tinuod, mahimong ang katawhan kusganong dimagkauyon sa ilang relihiyosong tinoohan, apan walay pasukaranan sa pagdumot sa usa ka tawo tungod lamang kay siya naghupot sa lahi nga panlantaw.​—1 Pedro 3:​15; 1 Juan 4:​20, 21; Pinadayag 2:6.

17. Nganong dili nato dumtan kadtong kansang relihiyosong hunahuna lahi sa ato?

¹⁷ Ang karaan Hudiyong balaod miingon: “Dili ka magdumot sa imong kabanay diha sa imong kasingkasing. Badlonga ang imong kabanay apan dili magpakasala tungod kaniya. Dili ka magpanimalus ni magbaton ug pagdumot batok sa imong isigkalungsoranon. Higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon: Ako mao ang GINOO [Jehova].” (Levitico 19:​17, 18, Ta) Ang Magtutukod sa Kristiyanidad miingon: “Apan ako nagasulti kaninyo kinsa nagpaminaw, Magpadayon sa paghigugma sa inyong mga kaaway, sa pagbuhat ug maayo niadtong nagdumot kaninyo, . . . ug ang inyong ganti dako, ug kamo mahimong mga anak sa Hataas Uyamut, tungod kay siya maloloton sa dili mapasalamaton ug sa daotan.” (Lucas 6:​27, 35) Ubos sa ulohan “Siya nga Maoy Pagasusihon,” ang Qur’ān nagpahayag sa susamang prinsipyo (surah 60:​7, MMP): “Mahimo ngani nga si Allāh magdala sa panaghigala taliwala kanimo ug kanila nga imong giisip nga mga kaaway. Ug si Allāh Gamhanan; ug si Allāh Mapasayloon, Maluluy-on.”

18. Sa unsang paagi naghimog kalahian ang gituohan sa usa?

¹⁸ Bisan pa, samtang ang pagkamatugoton ug pagsabot kinahanglanon, wala kana magpasabot nga walay kalahian kon unsa ang gituohan sa usa. Ingon nga gipahayag sa historyador Geoffrey Parrinder: “Kini usahay gikaingon nga ang tanang relihiyon duna sa samang tumong, o samang mga dalan sa kamatuoran, o bisan ngani nga ang tanan nagtudlo sa samang mga doktrina . . . Apan ang karaang mga Astika, kinsa miisa sa nagpitikpitik nga mga kasingkasing sa ilang mga biktima sa adlaw, dayag wala magbaton sa sama ka maayong relihiyon sama nianang sa malinawong Buda.” Dugang pa, kon kini butang sa pagsimba, dili ba ang Diyos mismo mao ang motino kon unsa ang madawat ug dili madawat?​—Miqueas 6:8.

Sa Unsang Paagi ang Relihiyon Sukdon?

19. Sa unsang paagi ang relihiyon kinahanglan mag-apektar sa paggawi sa usa ka tawo?

¹⁹ Samtang ang kadaghanan sa mga relihiyon may kahugpongan sa mga tinoohan o mga doktrina, kini lagmit naumol sa makuti kaayong teolohiya, luyo sa pagsabot sa kasarangan dili klero nga tawo. Apan ang prinsipyo sa kawsa ug epekto nagpadapat sa tagsa ka kaso. Ang mga pagtulon-an sa usa ka relihiyon kinahanglan moimpluwensiya sa personalidad ug sa matag adlaw nga paggawi sa matag magtotoo. Busa, ang paggawi sa matag tawo naandan nga sumbaliksilaw, dako o diyotay, sa relihiyosong kagikanan nianang usa. Unsa ang epekto sa imong relihiyon diha kanimo? Ang imong relihiyon ba nagpatungha sa mas malolotong tawo? Mas mahinatagon, matinud-anon, mapainubsanon, matugoton, ug mapuangoron? Kini rasonable nga mga pangutana, kay sama sa gipahayag sa usa ka dako relihiyosong magtutudlo, si Jesu-Kristo: “Ang matag maayong kahoy magabunga ug maayong bunga, apan ang matag dunot nga kahoy magabunga ug walay pulos nga bunga; ang maayong kahoy dili mahimong mamungag walay pulos nga bunga; ni ang dunot nga kahoy mahimong mamungag maayong bunga. Ang matag kahoy nga wala mamungag maayong bunga pagaputlon ug igasalibay sa kalayo. Sa pagkamatuod, nan, pinaagi sa ilang mga bunga kamo makaila niadtong mga tawhana.”​—Mateo 7:​17-20.

20. Unsang mga pangutana ang mobangon may labot sa relihiyon ug kasaysayan?

²⁰ Tataw nga ang kasaysayan sa kalibotan mopaurong kanato ug mopahibulong kanato kon unsang papel ang gidula sa relihiyon sa daghang mga gubat nga nakalaglag sa katawhan ug nagpahinabo sa dili ikasugilong kalisdanan. Nganong daghan kaayong katawhan ang mipatay ug gipatay sa ngalan sa relihiyon? Ang mga Krusada, ang Inkisisyon, ang mga panagbangi sa Tungang Silangan ug sa Amihanang Irlanda, ang pagpangihaw taliwala sa Irak ug Iran (1980-88), ang mga panagsangka sa Hindu-Sikh sa Indiya​—tanan kining mga hitabo dayag mopahinabo sa naghunahunang katawhan sa pagbangon sa mga pagduda mahitungod sa relihiyosong mga tinoohan ug mga etiko.​—Tan-awa ang kahon sa ubos.

21. Unsa ang pipila ka panig-ingnan sa mga bunga sa Kakristiyanohan?

²¹ Ang dominyo sa Kakristiyanohan labi na takos tagdon alang sa pagkasalingkapaw niining natara. Sa duha ka gubat sa kalibotan, ang Katoliko mipatay sa Katoliko ug ang Protestante mipatay sa Protestante sa mando sa ilang “Kristohanon” nga mga lider sa politika. Apan ang Bibliya klarong nagpalahi sa mga buhat sa unod ug sa mga bunga sa espiritu. Mahitungod sa mga buhat sa unod, kini nagpahayag: “Mao kini ang pagpakighilawas, kahugaw, luag nga paggawi, idolatriya, espiritismo, mga pagdumot, panagbingkil, pagpangabugho, mga sulbong sa kasuko, mga panag-away, mga pagbahinbahin, mga sekta, mga kasina, mga pagpahuboghubog, mga hudyaka-bahakhak, ug mga butang susama niini. Mahitungod niining mga butang ako nagpasidaan kaninyo, sama sa akong pagpasidaan kaninyo kaniadto, nga kadtong kinsa nagbatasan niining mga butang dili makapanunod sa gingharian sa Diyos.” Apan ang nag-angkon nga mga Kristohanon nagbatasan niining mga butang sulod sa kasiglohan, ug ang ilang kagawian sagad gikonsentihan sa ilang klerigo.​—Galacia 5:​19-21.

22, 23. Sa kasukwahi, unsang mga bunga ang angay ipamunga sa matuod nga relihiyon?

²² Sa kasukwahi, ang positibong mga bunga sa espiritu gihubit ingon nga: “gugma, kasadya, kalinaw, pagpailob, kalolot, pagkamaayo, pagtuo, kaaghup, pagpugong sa kaugalingon. Batok sa maong mga butang walay kasugoan.” Ang tanang mga relihiyon kinahanglan mamunga niining matang sa malinawong mga bunga. Apan sila ba? Ang imoha ba?​—Galacia 5:​22, 23.

²³ Busa, ang pagsusi niining basahon sa pagpangita sa katawhan sa Diyos pinaagi sa mga relihiyon sa kalibotan angay mag-alagad sa pagtubag sa pipila sa atong mga pangutana. Apan pinaagi sa unsang sukdanan ang usa ka relihiyon pagahukman? Pinaagi sa kang kansang sukdanan?

‘Ang Akong Relihiyon Maayo Na alang Kanako’

24, 25. Unsang hagit ang gitanyag sa matag tawo mahitungod sa iyang relihiyon?

²⁴ Daghang katawhan mosalikway sa relihiyosong panaghisgot pinaagi sa pag-ingon, ‘Ang akong relihiyon maayo na alang kanako. Wala ako magdaot kang bisan kinsa, ug ako motabang kon makaarang ako.’ Apan igo na ba kana? Ang atong personal nga sukdanan sa relihiyon bastante na ba?

²⁵ Kon ang relihiyon mao “ang kapahayagan sa pagtuo sa tawo ug sa pagtahod alang sa usa ka labaw-tawhanong gahom nga giila nga maglalalang ug gobernador sa uniberso,” sama sa paghubit sa usa ka diksiyonaryo, nan dayag nga ang pangutana mao, Ang akong relihiyon maayo na ba alang sa maglalalang ug gobernador sa uniberso? Usab, nianang kaso, ang Maglalalang duna sa katungod sa pagpahimutang sa kon unsa ang madawat ug dimadawat nga paggawi, pagsimba, ug doktrina. Sa pagbuhat niana, kinahanglan magbutyag siya sa iyang kabubut-on sa katawhan, ug kanang pagbutyag kinahanglan sayong mabatonan ug maduolan sa tanan. Dugang pa, ang iyang mga pagbutyag, bisan pa gitagana sa kasiglohan nga aparte, kinahanglan kanunay nga harmonya ug may pagkakonsistente. Kini nagtanyag ug hagit sa matag tawo​—sa pagsusi sa ebidensiya ug sa pagpamatuod alang sa kaugalingon kon unsa ang madawat nga kabubut-on sa Diyos.

26. Unsang balaang basahon ang kinahanglan mag-alagad nga sukdanan sa matuod nga pagsimba? Ug ngano?

²⁶ Usa sa labing karaang mga basahon nga nag-angkon sa pagdasig sa Diyos mao ang Bibliya. Mao usab kini ang labing kanat gitagtag ug gihubad nga basahon sa tanang kasaysayan. Duolan sa duha ka libo ka tuig kanhi, usa sa mga magsusulat niini mipahayag: “Hunong na sa pagpahiuyon niining sistema sa mga butang, apan mag-usab pinaagi sa pagbag-o sa inyong hunahuna, aron kamo makapamatuod sa inyong kaugalingon sa maayo ug madawat ug hingpit nga kabubut-on sa Diyos.” (Roma 12:2) Unsa man ang tinubdan sa maong pamatuod? Ang samang magsusulat mipahayag: “Ang tanang Kasulatan gidasig sa Diyos ug mapuslanon alang sa pagpanudlo, alang sa pagpamadlong, alang sa pagpanul-id sa mga butang, alang sa pagdisiplina sa pagkamatarong, aron nga ang tawo sa Diyos mahimong sa bug-os makasarang, bug-os nga masangkapan alang sa tanan maayong buhat.” Busa, ang dinasig nga Bibliya angay mag-alagad isip kasaligang sukdanan sa matuod ug madawat nga pagsimba.​—2 Timoteo 3:​16, 17.

27. (a) Unsa ang pipila sa balaang mga sinulat sa pipila sa mga relihiyon sa kalibotan? (b) Unsa man kon itandi ang ilang mga pagtulon-an uban niadtong sa Bibliya?

²⁷ Ang labing karaang bahin sa Bibliya mas una sa tanan uban relihiyosong mga sinulat sa kalibotan. Ang Torah, o unang lima ka basahon sa Bibliya, ang Kasugoan nga gisulat ubos sa pagdasig ni Moises, penetsahan balik sa ika-15 ug ika-16 ka siglo W.K.P. Kon itandi, ang Hindu nga mga sinulat sa Rig-Veda (koleksiyon sa mga awit) nakompleto sa mga 900 W.K.P. ug wala moangkon sa langitnong pagdasig. Ang Budistang “Kanon sa Tulo ka Basket” penetsahan balik sa ikalima ka siglo W.K.P. Ang Qur’ān, giangkon nga gipadala sa Diyos pinaagi sa manalagna Gabriel, produkto sa ikapitong siglo K.P. Ang Basahon sa Mormon, gikataho nga gihatag kang Joseph Smith sa Tinipong Bansa pinaagi sa manolonda nga ginganlag Moroni, produkto sa ika-19 ka siglo. Kon ang pipila niining mga sinulat langitnong dinasig sama sa giangkon sa pipila, nan kon unsa man ang ilang gitanyag may labot sa relihiyosong giya kinahanglan dili mosukwahi sa mga pagtulon-an sa Bibliya, nga mao ang orihinal dinasig nga tinubdan. Kinahanglan usab sila motubag sa pipila sa labing makapaintriga nga mga pangutana sa katawhan.

Mga Pangutana nga Nangayog Tubag

28. Unsa ang pipila sa mga pangutana nga nangayog tubag?

²⁸ (1) Ang Bibliya nagtudlo ba kon unsa ang gitudlo sa mayoria sa mga relihiyon ug sa kon unsa ang gituohan sa daghang katawhan, nga mao, nga ang mga tawo duna sa imortal nga kalag ug nga sa kamatayon kini molalin sa laing dapit, sa “laing kinabuhi,” sa langit, impiyerno, o purgaturyo, o nga kini mobalik sa usa ka reinkarnasyon?

(2) Ang Bibliya nagtudlo ba nga ang Soberanong Ginoo sa uniberso walay ngalan? Nagtudlo ba kini nga siya usa ka Diyos? o tulo ka persona sa usa ka Diyos? o sa daghang mga diyos?

(3) Unsa ang giingon sa Bibliya nga mao ang orihinal nga katuyoan sa Diyos sa paglalang sa katawhan alang sa kinabuhi sa yuta?

(4) Ang Bibliya nagtudlo ba nga ang yuta laglagon? O kini ba nagtudlo lamang sa kataposan, o konklusyon, sa dunot nga sistema sa kalibotan?

(5) Sa unsang paagi ang sulod nga kalinaw ug kaluwasan sa pagkamatuod mabatonan?

29. (a) Unsa ang pasukaranang prinsipyo nga kinahanglan maggiya sa atong pagpangita sa kamatuoran? (b) Unsang mga tubag ang gitagana sa Bibliya sa atong mga pangutana?

²⁹ Ang matag relihiyon dunay nagkalahing mga tubag, apan sa atong pagpangita sa “putli nga relihiyon,” kita sa kaulahian makadangat sa mga konklusyon nga buot sa Diyos nga dangatan nato. (Santiago 1:​27; AS; KJ) Nganong makaingon kita niana? Tungod kay ang atong pasukaranang prinsipyo mao: “Pasagdi ang Diyos makaplagan nga matuod, bisan pa ang tagsa ka tawo makaplagan nga bakakon, maingon nga kini nahisulat: ‘Aron mahimo kang mapamatud-an nga matarong sa imong mga pulong ug mahimong makadaog kon ikaw pagahukman.’”​—Roma 3:4.a

30. Unsa ang pipila sa mga pangutana ang pagakonsiderahon sa sunod nga kapitulo?

³⁰ Karon nga duna na kita sa pasukaranan sa pagsusi sa mga relihiyon sa kalibotan, pasagdi nga mobalik kita sa sayong pagpangita sa katawhan alang sa espirituwalidad. Unsa ang atong nahibaloan kon sa unsang paagi ang relihiyon misugod? Unsang mga sundanan sa pagsimba ang natukod taliwala sa karaan ug tingali primitibong katawhan?

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 16]

Ang tanang mga relihiyon angay magpatunghag malinawong mga bunga. Apan sila ba?

[Kahon sa panid 14]

Relihiyon, Gugma, ug Pagdumot

▪ “Ang relihiyosong mga gubat may kiling nga mahimong kapin ka pintas. Sa dihang ang katawhan makig-away tungod sa teritoryo alang sa ekonomikanhong bintaha, makadangat sila sa punto diin ang gubat dili na takos sa bili ug busa makigkompromiso. Kon ang kawsa relihiyoso, ang pagkompromiso ug pagpakig-uli daw sa daotan.”​—Roger Shinn, propesor sa sosyal etika, Union Theological Seminary, New York.

▪ “Ang mga tawo makiglantugi alang sa relihiyon, magsulat alang niini, makig-away alang niini, magpakamatay alang niini; bisan unsa gawas nga magkinabuhi alang niini . . . Diin ang matuod nga relihiyon nakapugong sa usa ka krimen, ang bakak nga mga relihiyon nakataganag pasangil alang sa usa ka libo.”​—Charles Caleb Colton (1825).

▪ “Duna kita sa igoigong gidaghanon sa relihiyon sa pagpahinabo kanato sa pagdumot, apan dili igoigo sa pagpahinabo kanato sa paghigugma sa usa ug usa.”​—Jonathan Swift (1667-1745).

▪ “Ang mga tawo sukad wala magbuhat sa daotan nga labihan ka bug-os ug ka malipayon sama sa dihang sila nagbuhat niini gikan sa relihiyosong pagtuo.”​—Blaise Pascal (1623-62).

▪ “Ang matuod nga katuyoan sa halangdon nga relihiyon mao ang pagpasilak sa espirituhanong mga tambag ug mga kamatuoran nga mao ang diwa niini ngadto sa labing daghang mga kalag nga maabot niini, aron nga ang matag usa niining mga kalag mahimong sa ingon niana makatuman sa matuod nga katuyoan sa Tawo. Ang matuod nga katuyoan sa Tawo mao ang paghimaya sa Diyos ug sa pagkasadya Kaniya hangtod sa kahangtoran.”​—Arnold Toynbee, historyador.

[Mga hulagway sa panid 4]

Ang mga Hindu nagtahod sa suba sa Ganges​—nga gitawag Ganga Ma, o Mama Ganga

Ang sinserong mga Katoliko modangop kang Maria sa ilang paggamit sa rosaryo

Sa pipila ka kayutaang Budista, kadaghanan sa mga lalaki moalagad ug pipila ka panahon isip nagkupogdulaw nga mga monghe

Ang matinumanong mga Muslim mohimog pagduaw sa Mecca labing menos makausa

[Hulagway sa panid 6]

Ang mga Saksi ni Jehova, ilado sa tibuok kalibotan sa ilang kalihokan sa pagwali, sa usa ka siyudad sa Hapon

[Hulagway sa panid 9]

Usa ka bata nga gibunyagan sa usa sa mga simbahan sa Kakristiyanohan. Ang relihiyon ba sa pagkatawo sa usa mao gayod ang matuod?

[Hulagway sa panid 11]

Tawhanong halad sa Astika—ang tanang mga relihiyon ba sa pagkamatuod “samang mga dalan sa kamatuoran”?

[Hulagway sa panid 13]

Sa ngalan sa relihiyon, minilyon ang mipatay ug gipatay