sa langit,” diin nagalupad ang mga langgam. (Itandi ang Pinadayag 19:17.) Busa, ang iyang tingog madungog sa tibuok yuta. Pagkalayo ang maabot niining tibuok-kalibotang pagmantala sa manulonda kay sa maabot sa bisan unsang sibya sa balita sa telebisyon!

¹⁷ Ang tanan giawhag sa pagkahadlok, dili sa mapintas nga mananap ug sa larawan niini, kondili kang Jehova, nga labi pa gayong gamhanan kay sa bisan unsang simbolikong mananap nga kontrolado ni Satanas. Ngani, si Jehova ang naglalang sa langit ug sa yuta, ug karon miabot na ang panahon aron iyang pagahukman ang yuta! (Itandi ang Genesis 1:1; Pinadayag 11:18.) Sa dinhi sa yuta, si Jesus mitagna mahitungod sa atong adlaw: “Ug kining maayong balita sa gingharian igawali sa tibuok gipuy-ang yuta ingon nga pagpamatuod ngadto sa tanang kanasoran; ug unya moabot ang kataposan.” (Mateo 24:14) Ang kongregasyon sa dinihogang mga Kristohanon nagtuman niining sugoa. (1 Corinto 9:16; Efeso 6:15) Ang Pinadayag nagbutyag dinhi nga ang dili-makitang mga manulonda nalangkit usab niining buluhaton sa pagwali. Subsob nga nadayag ang paggiya sa manulonda aron maadto sa usa ka Saksi ni Jehova ang usa ka balay diin ang usa ka magul-anong tawo nangandoy, nag-ampo pa gani, alang sa espirituwal nga tabang!

18. Sumala sa manulonda nga naglupad sa kinatung-an sa langit, ang takna miabot na alang sa unsa, ug kinsa pa ang mopahayag ug dugang mga pahibalo?

¹⁸ Ingon sa gipahayag sa manulonda nga naglupad sa kinatung-an sa langit, ang takna sa paghukom miabot na. Unsang paghukom ang ipakanaog karon sa Diyos? Mosanting ang mga dalunggan tungod sa mga pahibalo nga ipahayag karon sa ikaduha, ikatulo, ikaupat, ug ikalimang manulonda.—Jeremias 19:3.

Kapitulo 30

“Ang Dakong Babilonya Napukan Na!”

 1. Unsay gipahibalo sa ikaduhang manulonda, ug kinsa ang Dakong Babilonya?

TAKNA na sa paghukom sa Diyos! Nan, patalinghogi ang mensahe sa Diyos: “Ug misunod ang ikaduhang manulonda, nga nag-ingon: ‘Siya napukan na! Ang Dakong Babilonya napukan na, siya nga mao ang nagpainom sa tanang kanasoran sa bino sa kasuko sa iyang pagpakighilawas!’” (Pinadayag 14:8) Sa unang higayon, apan dili ang kataposan, gipunting sa Pinadayag ang pagtagad nganha sa Dakong Babilonya. Sa ulahi, ang kapitulo 17 maghubit kaniya ingon nga mahilayong bigaon. Kinsa siya? Sumala sa atong nasabtan, siya maoy tibuok-kalibotan nga imperyo, siya relihiyoso, ug siya ang mini nga sistema ni Satanas nga iyang gigamit sa pagpakig-away batok sa binhi sa babaye sa Diyos. (Pinadayag 12:17) Ang Dakong Babilonya mao ang tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon. Siya naglakip sa tanang relihiyon nga nagpadayon pagsunod sa relihiyosong mga pagtulon-an ug mga tulumanon sa karaang Babilonya ug nagpadayag sa iyang espiritu.

 2. (a) Sa unsang paagi mikaylap ang Babilonyanhong relihiyon sa tanang bahin sa yuta? (b) Unsa ang labing iladong bahin sa Dakong Babilonya, ug kanus-a kini migimaw ingong usa ka gamhanang organisasyon?

² Didto sa Babilonya gilahugay ni Jehova ang mga pinulongan sa mga magtutukod-unta sa Torre sa Babel kapig 4,000 ka tuig na kanhi. Ang mga grupo sa katawhan nga may nagkalainlaing mga pinulongan natibulaag ngadto sa kinatumyan sa yuta, nga nagdala sa apostatang mga tinuohan ug mga tulumanon nga maoy gipasukaran sa kadaghanang relihiyon niining adlawa. (Genesis 11:1-9) Ang Dakong Babilonya mao ang relihiyosong bahin sa organisasyon ni Satanas. (Itandi ang Juan 8:43-47.) Ang labing iladong bahin niini karon mao ang apostatang Kakristiyanohan nga migimaw ingong usa ka gamhanan, malapasong organisasyon sa ikaupat nga siglo tapos kang Kristo, uban sa mga pagtulon-an ug mga doktrina nga wala ipasukad sa Bibliya kondili kadaghanan naggikan sa Babilonyanhong relihiyon.—2 Tesalonica 2:3-12.

 3. Sa unsang paagi ikaingon nga ang Dakong Babilonya napukan na?

³ Makapangutana ka tingali, ‘Sanglit ang relihiyon aduna gihapoy dakong impluwensiya sa yuta, nganong ang manulonda nagpahibalo nga ang Dakong Babilonya napukan na?’ Buweno, unsay resulta human sa 539 W.K.P. sa dihang ang karaang Babilonya napukan? Aw, ang Israel gipagawas aron makabalik sa iyang yutang natawhan ug ipasig-uli ang matuod nga pagsimba didto! Busa ang pagpasig-uli sa espirituwal nga Israel niadtong 1919 ngadto sa madan-agong espirituwal nga kauswagan, nga nagpadayon ug nagmalamboon hangtod niining adlawa, maoy ebidensiya nga ang Dakong Babilonya napukan na nianang tuiga. Wala na siyay gahom sa pagkontrol sa katawhan sa Diyos. Dugang pa, siya nasugamak sa grabeng suliran sulod sa iyang kaugalingong mga sakop. Sukad niadtong 1919 ang iyang pagkahiwi, pagkalimbongan, ug pagkaimoral kaylap nang nayagyag. Sa kadaghanang bahin sa Uropa, pipila na lang ka tawo ang mosulod ug simbahan, ug sa pipila ka sosyalistikong mga nasod, ang relihiyon giisip nga “opyo sa katawhan.” Ang Dakong Babilonya, nga napakaulawan na sa panan-aw sa tanang mahigugmaon sa Pulong sa Diyos sa kamatuoran, karon samag anaa sa selda sa mga patyonon nga naghulat sa pagpatuman sa matarong nga hukom ni Jehova kaniya.

Makauulaw nga Pagkapukan sa Babilonya

4-6. Sa unsang paagi ang “Dakong Babilonya . . . nagpainom sa tanang kanasoran sa bino sa kasuko sa iyang pagpakighilawas”?

⁴ Atong susihon ang dugang detalye bahin sa mga sirkumstansiya nga nalangkit sa makauulaw nga pagkapukan sa Dakong Babilonya. Ang manulonda dinhi nagsugid kanato nga “ang Dakong Babilonya . . . nagpainom sa tanang kanasoran sa bino sa kasuko sa iyang pagpakighilawas.” Unsay kahulogan niini? Kini may kalabotan sa pagpangdaog. Pananglitan, si Jehova miingon kang Jeremias: “Kuhaa kining kopa sa bino sa kaaligutgot gikan sa akong kamot, ug ipainom mo kini sa tanang kanasoran nga akong paadtoan kanimo. Ug sila manginom ug magsampiray ngadto-nganhi ug molihok nga samag mga tawong buang tungod sa espada nga akong ipadala taliwala kanila.” (Jeremias 25:15, 16) Sa ikaunom ug ikapitong siglo W.K.P., gigamit ni Jehova ang karaang Babilonya sa pagbubo sa simbolikong kopa sa kasakitan aron ipainom sa daghang nasod, lakip na ang apostatang Juda, mao nga bisan ang iyang kaugalingong katawhan gibihag. Pagkasunod, ang Babilonya napukan tungod kay ang hari niini nagbayaw sa iyang kaugalingon batok kang Jehova, ang “Ginoo sa mga langit.”—Daniel 5:23.

⁵ Nangdaog usab ang Dakong Babilonya, apan kasagaran sa mas malinglahong paagi. Iyang ‘gipainom ang tanang kanasoran’ pinaagi sa paggamit sa mga panglingla sa usa ka pampam, nga nakighilawas kanila sa relihiyosong paagi. Iyang gihaylo ang politikanhong mga magmamando aron makig-alyansa ug makighigala kaniya. Pinaagi sa relihiyosong mga pangdani, siya nagplanog politikanhon, komersiyal, ug ekonomikanhong pagpanglupig. Siya nagsiba sa relihiyosong paglutos ug relihiyosong mga gubat ug mga krusada, ingon man sa nasodnong mga gubat, tungod lamang sa politikanhon ug komersiyal nga mga hinungdan. Ug siya nagbalaan sa maong mga gubat pinaagi sa pag-ingon nga kana maoy pagbuot sa Diyos.

⁶ Ang pagkalangkit sa relihiyon sa mga gubat ug sa politika sa ika-20ng siglo nahibaloan sa kadaghanan—sama sa Shinto nga Hapon, Hindu nga India, Budhista nga Vietnam, “Kristiyano” nga Amihanang Irlandia ug Latin Amerika, ug uban pa—lakip na ang pagpakigbahin sa mga tsaplin sa kasundalohan sa duruha ka kiliran sa duha ka gubat sa kalibotan sa pag-awhag sa batan-ong mga lalaki nga magpinatyanay sa usag usa. Ang kasagarang pananglitan sa pagkamahilayon sa Dakong Babilonya mao ang iyang pagpakigbahin sa Giyera Sibil sa Espanya niadtong 1936-39, nga sa maong gubat namatay ang dili mokubos sa 600,000 ka tawo. Kadto nga pag-ulag dugo gipahinabo sa mga tigpaluyo sa Katolikong klero ug sa ilang mga alyado, sa bahin tungod kay ang katigayonan ug katungdanan sa simbahan nameligrong ilogon sa legal nga gobyerno sa Espanya.

 7. Kinsa ang pangunang puntirya sa Dakong Babilonya, ug unsang mga paagi ang iyang gigamit batok sa maong puntirya?

⁷ Sanglit ang Dakong Babilonya mao ang relihiyosong bahin sa binhi ni Satanas, pangunang gipuntirya niya kanunay ang “babaye” ni Jehova, ang “Jerusalem sa itaas.” Sa unang siglo, ang kongregasyon sa dinihogang mga Kristohanon tin-awng nailhan nga mao ang binhi sa babaye. (Genesis 3:15; Galacia 3:29; 4:26) Gipaningkamotan pag-ayo sa Dakong Babilonya nga dag-on ang maong putli nga kongregasyon pinaagi sa pagtental niini sa paghimog relihiyosong pagpakighilawas. Si apostol Pablo ug Pedro nagpasidaan nga daghan ang madaog ug ang dakong apostasya mao ang moresulta. (Buhat 20:29, 30; 2 Pedro 2:1-3) Ang mga mensahe ni Jesus ngadto sa pito ka kongregasyon nagpakita nga sa hapit nang mamatay si Juan, ang Dakong Babilonya nakahimo nag dakodakong kadaot. (Pinadayag 2:6, 14, 15, 20-23) Apan gipakita na ni Jesus kon asa kutob siya tugotan sa pagdaot.

Ang mga Trigo ug ang mga Bunglayon

8, 9. (a) Unsay gipasabot sa sambingay ni Jesus mahitungod sa mga trigo ug sa mga bunglayon? (b) Unsay nahitabo “samtang ang mga tawo natulog”?

⁸ Sa iyang sambingay mahitungod sa mga trigo ug sa mga bunglayon, gihisgotan ni Jesus ang bahin sa usa ka tawo nga nagpugas ug maayong binhi sa usa ka uma. Apan “samtang ang mga tawo natulog,” ang usa ka kaaway miabot ug gisapawan kana pagpugas ug mga bunglayon. Busa, ang mga trigo natabonan ug mga bunglayon. Gipatin-aw ni Jesus ang iyang sambingay niining mga pulonga: “Ang magpupugas sa maayong binhi mao ang Anak sa tawo; ang uma mao ang kalibotan; mahitungod sa maayong binhi, kini sila mao ang mga anak sa gingharian; apan ang mga bunglayon mao ang mga anak sa usa nga daotan, ug ang kaaway nga nagpugas kanila mao ang Yawa.” Dayon, iyang gipakita nga ang mga trigo ug mga bunglayon tugotan nga magdungan pagtubo hangtod sa “kataposan sa sistema sa mga butang,” sa dihang “tigomon” na sa mga manulonda ang simbolikong mga bunglayon.—Mateo 13:24-30, 36-43.

⁹ Ang gipasidaan ni Jesus ug ni apostol Pablo ug Pedro nahitabo. “Samtang ang mga tawo natulog,” mahimong sa pagkatulog sa mga apostoles diha sa kamatayon o sa dihang nagduka ang Kristohanong mga magtatan-aw sa pagbantay sa panon sa Diyos, ang Babilonyanhong apostasya miturok sulod mismo sa kongregasyon. (Buhat 20:31) Sa wala madugay ang mga bunglayon midaghan pag-ayo nga ang mga trigo natabonan ug dili na makita. Sulod sa pipila ka siglo, daw bug-os natabonan ang binhi sa babaye sa bukad kaayong saya sa Dakong Babilonya.

10. Unsay nahitabo sa katuigan sa 1870, ug sa unsang paagi ang Dakong Babilonya misanong niini?

¹⁰ Sa katuigan sa 1870 ang dinihogang mga Kristohanon naningkamot pag-ayo sa pagbulag gikan sa mahilayong mga paagi sa Dakong Babilonya. Ilang gisalikway ang bakak nga mga doktrina nga gipasulod sa Kakristiyanohan gikan sa paganismo ug maisogong gigamit ang Bibliya sa pagsangyaw nga ang panahon sa mga Hentil matapos sa 1914. Ang pangunang instrumento sa Dakong Babilonya, ang klero sa Kakristiyanohan, misupak niining mga kalihokan sa pagpasig-uli sa matuod nga pagsimba. Sa unang gubat sa kalibotan, ilang gipahimuslan ang kaguliyang sa gubat aron sulayan pagpukgo kadtong gamayng grupo sa matinumanong mga Kristohanon. Niadtong 1918, sa dihang halos mapukgo sa bug-os ang ilang mga kalihokan, mipatim-aw nga ang Dakong Babilonya daw milampos. Siya daw nagmadaogon batok kanila.

11. Unsay miresulta sa pagkapukan sa karaang Babilonya?

¹¹ Sumala sa ato nang nahisgotan, ang magarbohong siyudad sa Babilonya nakasinati ug grabeng pagkapukan sa gahom niadtong 539 W.K.P. Unya ang singgit nadungog: “Siya napukan na! Ang Babilonya napukan na!” Ang dakong sentro sa tibuok-kalibotang imperyo gipukan sa mga kasundalohan sa Medo-Persia ubos ni Ciro nga Bantogan. Bisan tuod ang siyudad mismo naglungtad pa human mapukan, ang iyang pagkapukan sa gahom maoy tinuod, ug kadto miresulta sa pagkagawas sa iyang binihag nga mga Hudiyo. Sila namalik sa Jerusalem aron ipasig-uli ang putling pagsimba didto.—Isaias 21:9; 2 Cronicas 36:22, 23; Jeremias 51:7, 8.

12. (a) Sa atong panahon, sa unsang paagi ikaingon nga ang Dakong Babilonya napukan na? (b) Unsay nagpamatuod nga si Jehova bug-os nagsalikway sa Kakristiyanohan?

¹² Ang singgit nga ang Dakong Babilonya napukan na nadungog usab sa atong panahon! Ang temporaryong kalamposan sa Babilonyanhong Kakristiyanohan niadtong 1918 nabalit-ad kaayo niadtong 1919 sa dihang ang nahibilin sa mga dinihogan, ang Juan nga matang, napasig-uli pinaagig espirituwal nga pagkabanhaw. Napukan ang Dakong Babilonya sa pagkaagi nga siya wala nay gahom sa pagkontrol pa sa katawhan sa Diyos. Sama sa mga dulon, ang dinihogang mga igsoon ni Kristo mihugpa gikan sa kahiladman ug andam na sa paglihok. (Pinadayag 9:1-3; 11:11, 12) Sila ang modernong “matinumanon ug maalamong ulipon,” ug ang Agalon nagtudlo kanila ibabaw sa tanan niyang kabtangan sa yuta. (Mateo 24:45-47) Ang paggamit kanila niining paagiha nagpamatuod nga si Jehova bug-os nagsalikway sa Kakristiyanohan bisan pag kini nag-angkon nga mao ang iyang hawas sa yuta. Napasig-uli ang putling pagsimba, ug ang dalan nabuksan aron taposon ang pagtimbre sa nahibilin sa 144,000—ang mga nahibilin sa binhi sa babaye, ang karaang kaaway sa Dakong Babilonya. Kining tanan nagpasidaan sa grabeng kaparotan nianang satanasnon nga relihiyosong organisasyon.

Pagkamalahutayon Alang sa mga Balaan

13. (a) Unsa ang gipahibalo sa ikatulong manulonda? (b) Unsay gihukom ni Jehova niadtong nagpamarka sa mapintas nga mananap?

¹³ Ang ikatulong manulonda nagsulti karon. Patalinghogi! “Ug misunod ang laing manulonda, ang ikatulo, nga sa makusog nga tingog nagaingon: ‘Kon adunay mosimba sa mapintas nga mananap ug sa larawan niini, ug magpamarka diha sa iyang agtang o diha sa iyang kamot, siya usab magainom sa bino sa kasuko sa Diyos nga ibubo nga walay sambog sa kopa sa iyang kapungot.’” (Pinadayag 14:9, 10a) Sa Pinadayag 13:16, 17, gibutyag nga sa adlaw sa Ginoo kadtong dili mosimba sa larawan sa mapintas nga mananap mag-antos—patyon pa gani. Karon atong nahibaloan nga si Jehova determinado sa paghukom niadtong “nakabaton sa marka, ang ngalan sa mapintas nga mananap o ang numero sa iyang ngalan.” Sila pugson sa pag-inom sa mapait nga ‘kopa sa kapungot’ ni Jehova. Unsay kahulogan niini alang kanila? Niadtong 607 W.K.P., sa dihang gipugos ni Jehova ang Jerusalem sa pag-inom sa “iyang kopa sa kaaligutgot,” ang siyudad nakaagom sa “pagpangagaw ug pagkahugno, ug gutom ug espada” diha sa mga kamot sa mga Babilonyanhon. (Isaias 51:17, 19) Sa susama, sa dihang makainom sa kopa sa kapungot ni Jehova ang mga nag-idolo sa politikanhong mga gahom sa yuta ug sa larawan niini, ang Hiniusang Kanasoran, ang resulta maoy katalagman alang kanila. (Jeremias 25:17, 32, 33) Sila bug-os nga laglagon.

14. Sa dili pa laglagon kadtong nagsimba sa mapintas nga mananap ug sa larawan niini, unsa gayod ang ilang masinati, ug sa unsang paagi gihubit kini ni Juan?

¹⁴ Hinuon, sa dili pa kana mahitabo, kadtong may marka sa mananap makasinati gayod sa masakit nga mga epekto sa dili pag-uyon ni Jehova kanila. Sa paghisgot mahitungod sa mga magsisimba sa mapintas nga mananap ug sa larawan niini, ang manulonda nagpahibalo kang Juan: “Ug siya pagasakiton pinaagi sa kalayo ug asupre sa atubangan sa balaang mga manulonda ug sa atubangan sa Kordero. Ug ang aso sa ilang kasakit magautbo hangtod sa kahangtoran, ug sila walay pahulay adlaw ug gabii, kadtong nagasimba sa mapintas nga mananap ug sa larawan niini, ug si bisan kinsa nga minarkahan sa ngalan niini.”—Pinadayag 14:10b, 11.

15, 16. Unsay kahulogan sa mga pulong “kalayo ug asupre” sa Pinadayag 14:10?

¹⁵ Giisip sa uban nga ang paghisgot dinhi bahin sa kalayo ug asupre maoy usa ka pamatuod nga adunay kalayonhong impiyerno. Apan ang mubong pagsusi sa usa ka susamang tagna magpadayag sa matuod nga kahulogan niining mga pulonga diha sa maong konteksto. Niadtong mga adlaw ni Isaias, si Jehova nagpasidaan sa nasod sa Edom nga sila pagasilotan tungod sa ilang pagpakig-away sa Israel. Matod niya: “Ang iyang kasapaan mahimong bulitik, ug ang iyang abog mahimong asupre; ug ang iyang yuta mahimong sama sa nagdilaab nga bulitik. Magabii man o maadlaw kini dili mapalong; hangtod sa panahong walay tino ang aso niini padayong mag-utbo. Gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa laing kaliwatan siya mag-uga; hangtod sa kahangtoran walay usa nga moagi kaniya.”—Isaias 34:9, 10.

¹⁶ Ang Edom gitambog ba sa usa ka tinumotumo nga kalayonhong impiyerno aron masunog sa walay kataposan? Siyempre wala. Hinunoa, ang nasod bug-os nahanaw sa talan-awon sa kalibotan nga daw siya bug-os nga giut-ot sa kalayo ug asupre. Ang kataposang resulta sa pagsilot dili mao ang walay-kataposang pagsakit kondili ‘pagkawalay-sulod, pagkabiniyaan, pagkawalay-kapuslanan.’ (Isaias 34:11, 12) Ang aso nga ‘nagautbo hangtod sa panahong walay tino’ tin-awng nag-ilustrar niini. Sa dihang masunog ang usa ka balay, ang aso padayong mag-utbo gikan sa mga abo sa taastaas nga panahon human mapalong ang kalayo, nga magpamatuod sa mga tumatan-aw nga nahitabo ang usa ka malaglagong sunog. Ang katawhan sa Diyos mahinumdom bisan karon sa leksiyon nga makat-onan gikan sa kalaglagan sa Edom. Niining paagiha ‘ang aso sa iyang pagkasunog’ padayong nagautbo sa simbolikong paagi.

17, 18. (a) Unsa ang sangpotanan niadtong nagpamarka sa mapintas nga mananap? (b) Sa unsang paagi gisakit ang mga magsisimba sa mapintas nga mananap? (c) Sa unsang paagi nga “ang aso sa ilang kasakit magautbo hangtod sa kahangtoran”?

¹⁷ Kadtong adunay marka sa mapintas nga mananap pagalaglagon usab sa bug-os, nga daw pinaagi sa kalayo. Sumala sa ipakita sa ulahi sa tagna, ang patay nilang mga lawas dili ilubong aron kan-on sa mga mananap ug mga langgam. (Pinadayag 19:17, 18) Busa, tin-aw nga sila wala sakita sa walay kataposan sa literal nga paagi! Sa unsang paagi sila ‘ginasakit pinaagi sa kalayo ug asupre’? Sa pagkaagi nga ang pagsangyaw sa kamatuoran nagyagyag kanila ug nagpasidaan kanila mahitungod sa taliabot nga paghukom sa Diyos. Busa ilang pakaulawan ang katawhan sa Diyos ug, kon posible, malinglahon nilang hayloon ang politikanhong mapintas nga mananap sa paglutos ug pagpatay pa gani sa mga Saksi ni Jehova. Ingong sangkoanan, ang maong mga magsusupak pagalaglagon nga daw pinaagi sa kalayo ug asupre. Unya “ang aso sa ilang kasakit magautbo hangtod sa kahangtoran” sa pagkaagi nga ang paghukom sa Diyos kanila magsilbing usa ka sumbanan kon ugaling hagiton pag-usab ang matarong nga pagkasoberano ni Jehova. Kanang isyuha mahusay na hangtod sa hangtod.

¹⁸ Kinsa ang nagpahayag sa masakit nga mensahe karon? Hinumdomi, ang simbolikong mga dulon may awtoridad sa pagsakit sa mga tawo nga walay timbre sa Diyos diha sa ilang mga agtang. (Pinadayag 9:5) Dayag nga silang ubos sa pagdumala sa manulonda mao ang mga magsasakit. Malahutayon kaayo ang simbolikong mga dulon nga “sila walay pahulay adlaw ug gabii, kadtong nagasimba sa mapintas nga mananap ug sa larawan niini, ug si bisan kinsa nga minarkahan sa ngalan niini.” Ug sa kataposan, human sila malaglag, ang labihan ka dakong ebidensiya nianang kabayawan sa pagkasoberano ni Jehova, “ang aso sa ilang kasakit,” padayong mag-utbo hangtod sa kahangtoran. Hinaot unta ang Juan nga matang magmalahutayon hangtod mabug-os kanang maong kabayawan! Ingong paniklop ang manulonda nag-ingon: “Dinhi niini gikinahanglan ang paglahutay sa mga balaan, kadtong nagasunod sa mga sugo sa Diyos ug sa pagtuo diha kang Jesus.”—Pinadayag 14:12.

19. Nganong kinahanglang molahutay ang mga balaan, ug unsay gitaho ni Juan nga nagpalig-on kanila?

¹⁹ Oo, “ang paglahutay sa mga balaan” nagkahulogan sa ilang pagsimba kang Jehova nga may bug-os nga debosyon pinaagi ni Jesu-Kristo. Dili popular ang ilang mensahe. Motultol kini sa pagsupak, paglutos, pagkamatay pa gani ingong martir. Apan sila napalig-on sa sunod nga gitaho ni Juan: “Ug nadungog ko ang usa ka tingog gikan sa langit nga nag-ingon: ‘Isulat kini: Malipayon ang mga patay nga mamatay nga nahiusa sa Ginoo sukad niining panahona padayon. Oo, nag-ingon ang espiritu, papahulaya sila gikan sa ilang mga paghago, kay ang mga butang nga ilang gibuhat mahiuban dayon kanila.’”—Pinadayag 14:13.

20. (a) Sa unsang paagi ang saad nga gitaho ni Juan nahiuyon sa tagna ni Pablo mahitungod sa presensiya ni Jesus? (b) Unsang espesyal nga pribilehiyo ang gisaad ngadto sa mga dinihogan nga mamatay human sa pagpalagpot kang Satanas gikan sa langit?

²⁰ Kining saara nahiuyon kaayo sa tagna ni Pablo mahitungod sa presensiya ni Jesus: “Kadtong nangamatay nga nahiusa kang Kristo mouna pagbangon. Pagkahuman kitang mga buhi nga makapabiling buhi, duyog kanila [kadtong mga dinihogan nga buhi panahon sa adlaw sa Ginoo], pagasakgawon sa mga panganod sa pagsugat sa Ginoo diha sa kahanginan.” (1 Tesalonica 4:15-17) Human sa pagpalagpot kang Satanas gikan sa langit, kadtong nangamatay nga nahiusa kang Kristo miuna pagbangon. (Itandi ang Pinadayag 6:9-11.) Human niana, kadtong mga dinihogan nga mamatay sulod sa adlaw sa Ginoo gisaaran ug usa ka espesyal nga pribilehiyo. Ang ilang pagkabanhaw ngadto sa espiritung kinabuhi sa langit maoy dihadiha, “sa pagpamilok sa mata.” (1 Corinto 15:52) Kahibulongan gayod kini! Ug ang ilang mga buhat sa pagkamatarong mopadayon gayod ngadto sa langitnong dapit.

Alanihon sa Yuta

21. Unsay gitug-an kanato ni Juan mahitungod sa “alanihon sa yuta”?

²¹ Ang uban makabenepisyo usab niini nga adlaw sa paghukom, kay si Juan nagpadayon sa pagtug-an kanato: “Ug nakita ko, ug, tan-awa! usa ka puting panganod, ug diha sa panganod may naglingkod nga sama sa anak sa tawo, nga may koronang bulawan sa iyang ulo ug usa ka mahait nga galab diha sa iyang kamot. Ug may laing manulonda [ang ikaupat] nga migula gikan sa sangtuwaryo sa templo, nga misinggit sa makusog nga tingog ngadto sa usa nga naglingkod sa panganod: ‘Palihoka ang imong galab ug pangani na, kay ang takna sa pag-ani nahiabot na, kay hinog na kaayo ang alanihon sa yuta.’ Ug ang naglingkod sa panganod nanggalab sa ibabaw sa yuta, ug ang yuta gianihan.”—Pinadayag 14:14-16.

22. (a) Kinsa ang may koronang bulawan ug naglingkod sa puting panganod? (b) Kanus-a mahitabo ang sangkoanan sa pagpangani, ug sa unsang paagi?

²² Dili kaduhaduhaan kon kinsa ang naglingkod diha sa puting panganod. Nga naglingkod sa puting panganod, nga sama sa anak sa tawo ug may koronang bulawan, tin-aw nga siya si Jesus, ang Mesiyanikong Hari nga nakita usab ni Daniel sa panan-awon. (Daniel 7:13, 14; Marcos 14:61, 62) Apan unsa kining alanihon nga gitagna dinhi? Samtang dinhi sa yuta, si Jesus nagpakasama sa buluhaton sa paghimog tinun-an ngadto sa pagpangani sa umahan sa katawhan sa kalibotan. (Mateo 9:37, 38; Juan 4:35, 36) Ang sangkoanan niini nga pagpangani mahitabo sa adlaw sa Ginoo, sa dihang si Jesus purongpurongan ingong Hari ug magpatuman sa paghukom alang sa iyang Amahan. Busa, ang iyang panahon sa pagmando sukad sa 1914 maoy masadyaon usab nga panahon sa pagpanghipos sa ani.—Itandi ang Deuteronomio 16:13-15.

23. (a) Diin naggikan ang sugo sa pagsugod sa pag-ani? (b) Unsang pagpangani ang nahitabo sukad sa 1919 hangtod karon?

²³ Bisan pag siya Hari ug Maghuhukom, gihulat ni Jesus ang sugo gikan ni Jehova nga iyang Diyos sa dili pa siya mosugod sa pag-ani. Kanang sugoa naggikan sa “sangtuwaryo sa templo” pinaagi sa usa ka manulonda. Misugot dayon si Jesus. Una, sukad sa 1919 padayon, iyang gipahuman sa iyang mga manulonda ang pag-ani sa 144,000. (Mateo 13:39, 43; Juan 15:1, 5, 16) Unya, misunod dayon ang pag-ani sa dakong panon sa ubang mga karnero. (Juan 10:16; Pinadayag 7:9) Gipakita sa kasaysayan nga tali sa 1931 ug 1935 ang ubay-ubayng gidaghanon niining ubang mga karnero misugod sa pagpatim-aw. Niadtong 1935 gibuksan ni Jehova ang salabotan sa Juan nga matang bahin sa kon kinsa gayod ang dakong panon sa Pinadayag 7:9-17. Sukad niadto, gihatagan ug dakong pasiugda ang pagtigom sa maong panon. Sa pagka-tuig 2005, ang gidaghanon niini misobra na sa unom ka milyon, ug kini nag-uswag gihapon. Sa pagkamatuod, ang usa nga sama sa anak sa tawo nakaanig madagayaon, makapalipay nga ani niining panahon sa kataposan.—Itandi ang Exodo 23:16; 34:22.

Pagtamaktamak sa Paras sa Yuta

24. Unsay anaa sa mga kamot sa ikalimang manulonda, ug unsay gisinggit sa ikaunom nga manulonda?

²⁴ Tungod kay nahuman na ang pagpangani alang sa kaluwasan, panahon na alang sa laing pagpangani. Si Juan mitaho: “Ug lain pang manulonda [ang ikalima] ang migula gikan sa sangtuwaryo sa templo nga didto sa langit, siya, usab, may dalang mahait nga galab. Ug lain pang manulonda [ang ikaunom] ang migula gikan sa halaran ug siya may awtoridad ibabaw sa kalayo. Ug siya misinggit sa makusog nga tingog ngadto sa usa nga may mahait nga galab, nga nag-ingon: ‘Palihoka ang imong mahait nga galab ug aniha na ang mga bulig sa paras sa yuta, tungod kay ang mga ubas niini nahinog na.’” (Pinadayag 14:17, 18) Ang mga panon sa manulonda gipiyalan sa dakong pagpangani panahon sa adlaw sa Ginoo, nga maglain sa maayo gikan sa daotan!

25. (a) Unsay gipakita sa kamatuoran nga ang ikalimang manulonda naggikan sa sangtuwaryo sa templo? (b) Nganong haom nga ang sugo sa pagsugod sa pagpangani naggikan sa usa ka manulonda nga “migula gikan sa halaran”?

²⁵ Ang ikalimang manulonda naggikan sa presensiya ni Jehova sa sangtuwaryo sa templo; busa, ang pangataposang pag-ani mahitabo usab sumala sa kabubut-on ni Jehova. Ang manulonda gisugo sa pagsugod sa iyang buluhaton pinaagig usa ka mensahe nga gipahayag sa laing manulonda nga “migula gikan sa halaran.” Kining kamatuorana labing hinungdanon, sanglit ang matinumanong mga kalag sa ilalom sa halaran nangutana: “Hangtod kanus-a, Soberanong Ginoo nga balaan ug matuod, nga ikaw magpugong pa sa paghukom ug sa pagpanimalos sa among dugo batok kanilang nanagpuyo sa yuta?” (Pinadayag 6:9, 10) Pinaagi sa pagpangani sa paras sa yuta, matubag kining maong pagtuaw alang sa panimalos.

26. Unsa ang “paras sa yuta”?

²⁶ Apan unsa kining “paras sa yuta”? Sa Hebreohanong Kasulatan, ang Hudiyong nasod gihisgotan ingong parasan ni Jehova. (Isaias 5:7; Jeremias 2:21) Sa susamang paagi, si Jesu-Kristo ug kadtong moalagad kauban niya sa Gingharian sa Diyos gihisgotan ingong punoan sa paras. (Juan 15:1-8) Niini nga kahimtang, ang hinungdanong kinaiya sa punoan sa paras mao nga kini mamunga, ug ang matuod nga Kristohanong punoan sa paras namungag daghang bunga sa pagdayeg kang Jehova. (Mateo 21:43) Busa ang “paras sa yuta” dili gayod ang matuod nga punoan sa paras, kondili mao ang sinundog ni Satanas, ang iyang hiwi nga makitang sistema sa kagamhanan ibabaw sa katawhan, nga may nagkalainlaing “mga bulig” sa demonyohanong mga bunga nga gipatungha latas sa kasiglohan. Ang Dakong Babilonya, nga ang apostatang Kristiyanidad ilado kaayong bahin niana, nag-impluwensiya pag-ayo niining makahilo nga paras.—Itandi ang Deuteronomio 32:32-35.

27. (a) Unsay mahitabo sa dihang ang manulonda nga may galab mag-ani na sa paras sa yuta? (b) Unsang mga tagna sa Hebreohanong Kasulatan ang nagpakita kon asa kutob ang pag-ani?

²⁷ Kinahanglang ipatuman na ang paghukom! “Ug ang manulonda nanggalab sa yuta ug giani ang paras sa yuta, ug iyang giitsa kini ngadto sa dakong pug-anan sa bino sa kasuko sa Diyos. Ug ang pug-anan sa bino gitamaktamakan sa gawas sa siyudad, ug migula ang dugo gikan sa pug-anan sa bino sa gitas-on nga mosangko sa mga busal sa mga kabayo, sa gilay-on nga usa ka libo unom ka gatos ka estadio.” (Pinadayag 14:19, 20) Ang kasuko ni Jehova batok sa maong paras dugay nang gipahibalo. (Sofonias 3:8) Ang usa ka tagna sa basahon ni Isaias nagtino gayod nga malaglag ang tibuok nga mga nasod sa dihang tamaktamakan na ang pug-anan sa bino. (Isaias 63:3-6) Si Joel mitagna usab nga ang dagkong “mga panon sa katawhan,” nga tibuok nga mga nasod, pagatamaktamakan hangtod sa pagkalaglag diha sa “pug-anan sa bino,” sa “ubos nga patag sa desisyon.” (Joel 3:12-14) Sa pagkamatuod, ang sama niana ka dako kaayong pagpangani dili na gayod mahitabo pag-usab! Sumala sa panan-awon ni Juan, dili lamang mga ubas ang giani kondili ang tibuok simbolikong punoan sa paras giputol ug gilabay ngadto sa pug-anan sa bino aron tamaktamakan. Busa ang paras sa yuta mawagtang na ug dili na gayod moturok pag-usab.

28. Kinsa ang magtamaktamak sa paras sa yuta, ug unsay kahulogan nga ang pug-anan sa bino “gitamaktamakan sa gawas sa siyudad”?

²⁸ Ang pagtamaktamak diha sa panan-awon gihimo sa mga kabayo, kay ang dugo nga migula gikan sa paras misangko man sa “mga busal sa mga kabayo.” Sanglit ang terminong “mga kabayo” sagad nagtumong sa mga palakaw sa gubat, kini maoy panahon gayod sa gubat. Ang mga kasundalohan sa langit nga nagsunod kang Jesus ngadto sa pangataposang gubat batok sa sistema sa mga butang ni Satanas giingon nga nagtamaktamak sa “pug-anan sa bino sa kasuko sa kapungot sa Diyos nga Labing Gamhanan.” (Pinadayag 19:11-16) Tin-aw nga kini sila mao gayod ang magtamaktamak sa paras sa yuta. Ang pug-anan sa bino “gitamaktamakan sa gawas sa siyudad,” nga mao, sa gawas sa langitnong Zion. Sa pagkamatuod, haom nga ang paras sa yuta pagatamaktamakan dinhi sa yuta. Apan kini usab ‘pagatamaktamakan sa gawas sa siyudad’ sa pagkaagi nga walay kadaot nga mahitabo sa mga nahibilin sa binhi sa babaye, kinsa naghawas sa langitnong Zion dinhi sa yuta. Kini sila ug ang dakong panon pagatagoan nga luwas sulod sa kahikayan sa yutan-ong organisasyon ni Jehova.—Isaias 26:20, 21.

29. Unsa ka lalom ang dugo gikan sa pug-anan sa bino, ug asa kutob kini, ug unsay gipasabot niining tanan?

²⁹ Kining tin-awng panan-awon mao ang katumbas sa pagdugmok sa mga gingharian sa yuta pinaagi sa Gingharianong bato nga gihubit sa Daniel 2:34, 44. Aduna unyay usa ka pagpanglaglag. Ang suba sa dugo gikan sa pug-anan sa bino maoy lalom kaayo, hangtod sa mga busal sa mga kabayo, ug kini moabot sa gilay-on nga 1,600 ka estadio.a Kining dako kaayong numero, nga napatungha pinaagi sa pagmultiplikar sa upat sa upat ka pilo pinaagig napulo sa napulo ka pilo (4 x 4 x 10 x 10), nagpasiugda sa mensahe nga ang ebidensiya sa kalaglagan molukop sa tibuok yuta. (Isaias 66:15, 16) Bug-os ug dili na masibog ang kalaglagan. Dili ug dili na gayod moturok ang paras sa yuta ni Satanas!—Salmo 83:17, 18.

30. Unsa ang mga bunga sa paras ni Satanas, ug unsa gayod ang atong determinasyon?

³⁰ Kay nagkinabuhi na kita sa hinapos nga bahin sa panahon sa kataposan, ang panan-awon niining duha ka pagpangani maoy punog kahulogan. Iliraw lang nato ang atong panan-aw sa atong palibot aron makita ang mga bunga sa paras ni Satanas. Ang mga aborsiyon ug ubang mga matang sa pagbuno; homoseksuwalidad, pagpanapaw, ug ubang mga matang sa imoralidad; pagkalimbongan ug kawalay kinaiyanhong pagbati—kanang mga butanga nakapahimong daotan kaayo niining kalibotana sa panan-aw ni Jehova. Ang paras ni Satanas namungag “[bunga sa usa ka] makahilo nga tanom ug sa ajenjo.” Ang malaglagon, idolatroso nga pagkinabuhi niini nagpasipala sa Dakong Maglalalang sa katawhan. (Deuteronomio 29:18; 32:5; Isaias 42:5, 8) Talagsaon gayong pribilehiyo nga aktibong makig-uban sa Juan nga matang diha sa pag-ani sa maayong mga bunga nga gipamunga ni Jesus alang sa kadayeganan ni Jehova! (Lucas 10:2) Hinaot kitang tanan magmadeterminado nga dili kita mamantsahan sa paras niining kalibotana, ug sa ingon kita dili matamaktamakan uban sa paras sa yuta sa dihang ipatuman na ang malaglagon nga paghukom ni Jehova.

[Footnote]

[Kahon sa panid 208]

‘Ang Bino sa Iyang Pakighilawas’

Ang usa ka iladong bahin sa Dakong Babilonya mao ang Iglesya Katolika Romana. Ang simbahan gigamhan sa papa sa Roma ug nangangkon nga ang matag papa mao ang kapuli ni apostol Pedro. Ang mosunod mao ang pipila sa napatik nga mga impormasyon bahin sa giingong mga kapuli:

Formoso (891-96): “Siyam ka bulan human sa iyang pagkamatay, ang lawas ni Formoso gihaw-as gikan sa lubnganan sa mga papa ug gitaral sa hukmanan atubangan sa konsilyo sa ‘mga patay,’ nga niana si Esteban [ang bag-ong papa] maoy nagdumala. Ang namatay nga papa giakusar sa sobrang ambisyon alang sa katungdanan sa pagkapapa ug ang tanan niyang mga buhat gideklarar nga walay kapuslanan. . . . Ang patayng lawas gihukasan sa besti sa papa; ang mga tudlo sa tuong kamot giputol.”—New Catholic Encyclopedia.

Esteban VI (896-97): “Pipila ra ka bulan [human sa bista sa patayng lawas ni Formoso] ang mabangis nga reaksiyon maoy mitapos sa pagkapapa ni Papa Esteban; gikuhaan siyag insigniya sa papa, gibilanggo, ug gituok.”—New Catholic Encyclopedia.

Sergio III (904-11): “Ang duha nga iyang gisundan . . . gituok didto sa prisohan. . . . Sa Roma siya gisuportahan sa pamilyang Theophylactus, sa usa sa mga anak babaye niini, si Marozia, nga gituohang iyang gipaangkan nga nanganak ug batang lalaki (nga sa ulahi mao si Papa Juan XI).”—New Catholic Encyclopedia.

Esteban VII (928-31): “Sa ulahing mga tuig sa iyang pagkapapa, si Papa Juan X . . . gikasuk-an ni Marozia, ang Donna Senatrix sa Roma, ug gipabilanggo ug gipapatay sa lipot. Dayon si Marozia nagtugyan sa pagkapapa kang Papa Leo VI, nga namatay human sa 6 1/2 ka bulan sa pangatungdanan. Gipulihan siya ni Esteban VII, lagmit tungod sa pag-impluwensiya ni Marozia. . . . Sulod sa iyang 2 ka tuig ingong Papa, siya walay gahom ubos sa pagmando ni Marozia.”—New Catholic Encyclopedia.

Juan XI (931-35): “Sa pagkamatay ni Esteban VII . . . , nakuha ni Marozia, nga sakop sa Panimalay ni Theophylactus, ang katungdanan sa pagkapapa alang sa iyang batan-ong anak nga si Juan, nga mao pay pag-20 anyos. . . . Ingong papa, si Juan gigamhan sa iyang inahan.” —New Catholic Encyclopedia.

Juan XII (955-64): “Siya wala pay desiotso anyos, ug ang mga taho niadtong mga panahona nagkauyon maylabot sa iyang kawalay-interes sa espirituwal nga mga butang, pagkagiyan sa binagis nga mga kalingawan, ug tuman ka mapatuyangong pagkinabuhi.”—The Oxford Dictionary of Popes.

Benedicto IX (1032-44;1045; 1047-48): “Siya ilado sa pagbaligya sa katungdanan sa pagkapapa ngadto sa iyang maninoy ug unya human niadto kaduha niya gibawi ang maong katungdanan.”—The New Encyclopædia Britannica.

Busa, inay nagsunod sa panig-ingnan sa matinumanong si Pedro, sila ug ang ubang mga papa daotag impluwensiya. Ilang gitugotan nga madaot ang simbahan nga ilang gimandoan pinaagi sa pag-ulag dugo ug sa espirituwal ug pisikal nga pagpakighilawas, ug sa impluwensiya ni Jezebel. (Santiago 4:4) Niadtong 1917, ang libro sa mga Estudyante sa Bibliya nga The Finished Mystery detalyadong nagpadayag sa daghan niining mga impormasyona. Kini maoy usa ka paagi nga ang mga Estudyante sa Bibliya niadtong mga adlawa ‘mihampak sa yuta pinaagi sa tanang matang sa hampak.’—Pinadayag 11:6; 14:8; 17:1, 2, 5.

[Hulagway sa panid 206]

Ang naglingkod sa trono nga si Kristo magpatuman sa hukom sa tabang sa mga manulonda

[Hulagway sa panid 207]

Human mapukan ang Babilonya niadtong 539 W.K.P., ang iyang mga binihag gipagawas

Kapitulo 31

Mga Buhat ni Jehova​—Dako ug Katingalahan

Panan-awon 10​—Pinadayag 15:1–16:21

Ulohan: Si Jehova diha sa iyang sangtuwaryo; ang pito ka panaksan sa iyang kasuko gibubo sa yuta

Panahon sa katumanan: 1919 hangtod sa Armagedon

1, 2. (a) Unsang ikatulong ilhanan ang gitaho ni Juan? (b) Unsang papel sa manulonda ang dugay nang nahibaloan sa mga alagad ni Jehova?

USA ka babaye nanganak ug usa ka batang lalaki! Usa ka dakong dragon buot motukob nianang bataa! Kanang duha ka ilhanan sa langit, nga tin-aw kaayong gihulagway diha sa Pinadayag kapitulo 12, nagpasabot kanato nga ang karaang panag-away nga naglangkit sa Binhi sa babaye sa Diyos ug kang Satanas ug sa iyang demonyohanong binhi hapit nang moabot sa sangkoanan niini. Sa pagpasiugda niining mga simboloha, si Juan nag-ingon: “Ug usa ka dakong ilhanan ang nakita didto sa langit . . . Ug laing ilhanan ang nakita.” (Pinadayag 12:1, 3, 7-12) Karon si Juan nagtaho sa ikatulong ilhanan: “Ug nakita ko sa langit ang laing ilhanan, dako ug katingalahan, pito ka manulonda nga may pito ka hampak. Kini sila mao na ang kataposan, tungod kay pinaagi kanila matapos na ang kasuko sa Diyos.” (Pinadayag 15:1) Kining ikatulong ilhanan aduna say hinungdanong kahulogan alang sa mga alagad ni Jehova.

² Matikdi ang hinungdanong mga papel nga gidula sa mga manulonda diha sa pagtuman sa kabubut-on sa Diyos. Kining kamatuorana dugay nang nahibaloan sa mga alagad ni Jehova. Ngani, ubos sa inspirasyon ang karaang salmista nakigsulti pa sa maong mga manulonda, nga nag-agda kanila: “Dayega ninyo si Jehova, Oh kamong mga manulonda niya, gamhanan sa kusog, nga nagatuman sa iyang pulong, pinaagi sa pagpamati sa tingog sa iyang pulong”! (Salmo 103:20) Karon, niining bag-ong talan-awon, ang mga manulonda gitahasan sa pagbubo sa pito ka kataposang mga hampak.

 3. Unsa ang pito ka hampak, ug unsay gipasabot sa pagbubo niini?

³ Unsa kining mga hampaka? Sama sa tingog sa pito ka sa trompeta, kini maoy makapasakit nga mga pahibalo bahin sa mga hukom nga nagmantala sa panghunahuna ni Jehova maylabot sa nagkalainlaing bahin sa kalibotan ug nagpasidaan sa pangataposang sangpotanan sa iyang hudisyal nga mga desisyon. (Pinadayag 8:1–9:21) Ang pagbubo niini nagtumong sa pagkatuman sa maong mga hukom, sa dihang pagalaglagon ang mga gipuntirya sa kapungot ni Jehova sa adlaw sa iyang nagsilaob nga kasuko. (Isaias 13:9-13; Pinadayag 6:16, 17) Busa, pinaagi niini “matapos na ang kasuko sa Diyos.” Apan una pa isaysay ang pagbubo sa mga hampak, si Juan nagsugid kanato bahin sa mga tawo nga dili maapektohan niana. Tungod kay wala magpamarka sa mapintas nga mananap, kining mga maunongon nag-awit ug mga pagdayeg kang Jehova samtang ilang gimantala ang adlaw sa iyang panimalos.—Pinadayag 13:15-17.

Ang Awit ni Moises ug sa Kordero

 4. Unsay nakita karon ni Juan?

⁴ Ang usa ka talagsaong talan-awon nakita karon ni Juan: “Ug nakita ko ang daw usa ka dagat nga bildo nga sinagolan ug kalayo, ug kadtong nagmadaogon batok sa mapintas nga mananap ug sa iyang larawan ug sa numero sa iyang ngalan nga nagbarog duol sa dagat nga bildo, nga may mga alpa sa Diyos.”—Pinadayag 15:2.

 5. Unsay gihulagwayan sa “dagat nga bildo nga sinagolan ug kalayo”?

⁵ Ang “dagat nga bildo” maoy pareho ra sa nakita ni Juan sayosayo pa niana, nga nahimutang atubangan sa trono sa Diyos. (Pinadayag 4:6) Kini susama ra sa “inumol nga dagatdagat” (sudlanan ug tubig) sa templo ni Solomon, diin ang mga saserdote nagkuhag tubig aron ihugas sa ilang kaugalingon. (1 Hari 7:23) Busa kini maoy usa ka maayong simbolo sa ‘panghugas nga tubig,’ nga mao, ang Pulong sa Diyos, nga gigamit ni Jesus sa paghinlo sa saserdotehanon nga kongregasyon sa dinihogang mga Kristohanon. (Efeso 5:25, 26; Hebreohanon 10:22) Kining dagat nga bildo maoy “sinagolan ug kalayo,” nga nagpasabot nga kining mga dinihogan gisulayan ug giputli samtang sila nagsunod sa taas nga sukdanan nga gilatid alang kanila. Dugang pa, kini magpahinumdom kanato nga ang Pulong sa Diyos nasudlan usab ug mga pulong sa kalayonhong mga paghukom batok sa iyang mga kaaway. (Deuteronomio 9:3; Sofonias 3:8) Ang pipila niining kalayonhong mga paghukom gipadayag diha sa pito ka kataposang mga hampak nga hapit nang ibubo.

 6. (a) Kinsa ang mga mag-aawit nga nagbarog atubangan sa langitnong dagatdagat nga bildo, ug sa unsang paagi nahibalo kita? (b) Sa unsang paagi “nagmadaogon” sila?

⁶ Ang kamatuoran nga ang inumol nga dagatdagat sa templo ni Solomon pagagamiton sa mga saserdote nagpasabot nga ang mga mag-aawit nga nagbarog atubangan sa langitnong dagatdagat nga bildo maoy saserdotehanong matang. Sila may “mga alpa sa Diyos,” ug busa atong ilangkit sila sa 24 ka ansiyano ug sa 144,000, sanglit kining mga grupoha nag-awit usab nga dinuyogan ug alpa. (Pinadayag 5:8; 14:2) Ang mga mag-aawit nga nakita ni Juan “nagmadaogon batok sa mapintas nga mananap ug sa iyang larawan ug sa numero sa iyang ngalan.” Busa sila mao kadtong nahiapil sa 144,000 nga buhi pa sa yuta panahon sa kataposang mga adlaw. Ingong usa ka grupo, sila nagmadaogon gayod. Sulod sa halos 90 ka tuig na sukad sa 1919, sila wala magpamarka sa mapintas nga mananap o wala mosalig sa iyang larawan ingon nga bugtong paglaom sa tawo alang sa kalinaw. Daghan kanila ang milahutay nga matinumanon hangtod sa kamatayon, ug sila, nga karon atua na sa langit, sa walay duhaduha nag-awit nga may linaing kalipay duyog sa ilang mga igsoong ania pa sa yuta.—Pinadayag 14:11-13.

 7. Sa unsang paagi gigamit ang alpa sa karaang Israel, ug unsay epekto kanato nga adunay mga alpa sa Diyos diha sa panan-awon ni Juan?

⁷ Kining maunongon nga mga nagmadaogon adunay mga alpa sa Diyos. Niining bahina, sila sama sa mga Levihanon sa templo sa karaang panahon nga nagsimba kang Jehova pinaagig pag-awit nga dinuyogan ug mga alpa. Ang uban nanagna usab nga dinuyogan ug alpa. (1 Cronicas 15:16; 25:1-3) Ang mananoyng honi sa alpa nakadugang sa kaanindot sa mga awit sa kalipay ug mga pag-ampo sa pagdayeg ug pagpasalamat sa Israel kang Jehova. (1 Cronicas 13:8; Salmo 33:2; 43:4; 57:7, 8) Ang alpa wala madungog sa mga panahon sa kasubo o sa pagkabinihag. (Salmo 137:2) Ang pagkadunay mga alpa sa Diyos niining panan-awona angayng makadugang sa atong kahinam alang sa masadyaon, masaulogon nga awit sa pagdayeg ug pagpasalamat sa atong Diyos.a

 8. Unsang awit ang ginaawit, ug unsa ang mga pulong niini?

⁸ Kana ang gitaho ni Juan: “Ug sila nagaawit sa awit ni Moises nga ulipon sa Diyos ug sa awit sa Kordero, nga nag-ingon: ‘Dako ug katingalahan ang imong mga buhat, Jehova nga Diyos, ang Labing Gamhanan. Matarong ug matuod ang imong mga dalan, Hari nga walay kataposan. Kinsa bay dili mahadlok kanimo, Jehova, ug dili maghimaya sa imong ngalan, tungod kay ikaw lamang ang maunongon? Kay ang tanang kanasoran manganhi ug mosimba kanimo, tungod kay gipadayag na ang imong matarong nga mga mando.’”—Pinadayag 15:3, 4.

 9. Nganong ang awit gitawag, sa bahin, ang “awit ni Moises”?

⁹ Kining maong mga mananaog nag-awit sa “awit ni Moises,” nga mao, sa awit nga susama sa giawit ni Moises sa susamang mga sirkumstansiya. Human makasaksi ang mga Israelinhon sa napulo ka hampak sa Ehipto ug sa pagkalaglag sa mga kasundalohang Ehiptohanon sa Pulang Dagat, si Moises nanguna kanila sa maong masaulogon nga awit sa pagdayeg kang Jehova, nga nagmantala: “Si Jehova magmando ingong hari hangtod sa panahong walay tino, bisan hangtod sa kahangtoran.” (Exodo 15:1-19) Pagkahaom nga ang mga mag-aawit diha sa panan-awon ni Juan, nga nagmadaogon batok sa mapintas nga mananap ug nalangkit sa pagmantala sa pito ka kataposang mga hampak, mag-awit usab “ngadto sa Hari nga walay kataposan”!—1 Timoteo 1:17.

10. Unsang laing awit ang gikomposo ni Moises, ug sa unsang paagi ang kataposang tudling niini naglangkit sa dakong panon karon?

¹⁰ Sa laing awit, nga gikomposo samtang ang Israel nangandam sa pagpukan sa Canaan, ang tigulang na nga si Moises miingon sa maong nasod: “Akong ipahayag ang ngalan ni Jehova. Ipasidungog ninyo ang pagkadako sa atong Diyos!” Ang kataposang tudling niining awita nagdasig usab sa mga dili-Israelinhon, ug ang inspiradong mga pulong ni Moises nakaabot hangtod mismo sa dakong panon karon: “Pagsadya kamong mga nasod, uban sa iyang katawhan.” Ug nganong angay silang magsadya? Tungod kay karon si Jehova “manimalos sa dugo sa iyang mga alagad, ug siya manimalos sa iyang mga kaaway.” Kining pagpatuman sa matarong nga hukom magdalag dakong kalipay sa tanan nga naglaom kang Jehova.—Deuteronomio 32:3, 43; Roma 15:10-13; Pinadayag 7:9.

11. Sa unsang paagi ang awit nga nadungog ni Juan padayong nagakatuman?

¹¹ Pagkamalipayon unta ni Moises mismo nga magkinabuhi sa adlaw sa Ginoo karon, nga mag-awit uban sa langitnong koro: “Ang tanang kanasoran manganhi ug mosimba kanimo”! Kanang talagsaong awit nagpadayon sa pagkatuman karon sa katingalahang paagi samtang atong nakita, dili lamang diha sa panan-awon kondili ingong tinuod nga panghitabo, ang milyonmilyong gikan sa ‘mga nasod’ nga malipayong nagpanon karon nganha sa yutan-ong organisasyon ni Jehova.

12. Nganong ang awit sa mga mananaog gitawag usab ang “awit sa Kordero”?

¹² Bisan pa niana, kini dili lamang awit ni Moises kondili kini maoy awit usab “sa Kordero.” Sa unsang paagi? Si Moises maoy manalagna ni Jehova sa Israel, apan si Moises mismo mitagna nga si Jehova magpatunghag usa ka manalagna nga sama kaniya. Kini mao ang Kordero, si Jesu-Kristo. Samtang si Moises mao ang “ulipon sa Diyos,” si Jesus mao ang Anak sa Diyos, sa pagkamatuod, ang Dakong Moises. (Deuteronomio 18:15-19; Buhat 3:22, 23; Hebreohanon 3:5, 6) Busa, ang mga mag-aawit nag-awit usab sa “awit sa Kordero.”

13. (a) Sa unsang paagi si Jesus, bisan pag labaw kay kang Moises, maoy sama kaniya? (b) Sa unsang paagi kita mahiusa sa maong mga mag-aawit?

¹³ Sama kang Moises, si Jesus miawit ug mga pagdayeg sa Diyos diha sa publiko ug mitagna bahin sa Iyang kadaogan batok sa tanang kaaway. (Mateo 24:21, 22; 26:30; Lucas 19:41-44) Si Jesus nagpanan-aw usab sa panahon nga ang mga nasod mangabot aron sa pagdayeg kang Jehova, ug ingon nga nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga “Kordero sa Diyos,” iyang gihalad ang iyang tawhanong kinabuhi aron matuman kini. (Juan 1:29; Pinadayag 7:9; itandi ang Isaias 2:2-4; Zacarias 8:23.) Ug maingon nga si Moises nag-ila sa ngalan sa Diyos, si Jehova, ug nagdayeg nianang ngalana, si Jesus nagpaila usab sa ngalan sa Diyos. (Exodo 6:2, 3; Salmo 90:1, 17; Juan 17:6) Sanglit maunongon man si Jehova, ang iyang mahimayaong mga saad matuman gayod. Nan, kita tinuod nga mahiusa niining maunongong mga mag-aawit, sa Kordero, ug kang Moises, sa pag-uyon sa mga pulong sa awit: “Kinsa bay dili mahadlok kanimo, Jehova, ug dili maghimaya sa imong ngalan?”

Ang mga Manulonda nga May mga Panaksan

14. Kinsay nakita ni Juan nga migula gikan sa sangtuwaryo, ug unsay gihatag kanila?

¹⁴ Angay kitang mamati sa awit niining dinihogang mga mananaog. Ngano? Tungod kay sila nagmantala sa yuta sa mga hukom nga nasulod sa mga panaksan nga puno sa kasuko sa Diyos. Apan dili lamang mga tawo ang nalangkit sa pagbubo sa maong mga panaksan, sanglit si Juan nagpadayon sa pagpakita: “Ug human niining mga butanga nakita ko, ug ang sangtuwaryo sa tolda sa pagpamatuod nabuksan didto sa langit, ug ang pito ka manulonda nga may pito ka hampak migula gikan sa sangtuwaryo, nga nagsul-ob ug hinlo, magilakon nga lino ug nagbakos ug bulawang mga bakos sa ilang mga dughan. Ug ang usa sa upat ka buhing linalang mihatag sa pito ka manulonda ug pito ka panaksang bulawan nga puno sa kasuko sa Diyos, kinsa buhi hangtod sa kahangtoran.”—Pinadayag 15:5-7.

15. Nganong dili katingalahan nga ang pito ka manulonda migula gikan sa sangtuwaryo?

¹⁵ Bahin sa Israelinhong templo, nga nasudlan ug mga hulad sa langitnong mga butang, ang hataas nga saserdote lamang ang makasulod sa Labing Balaan, nga gitawag dinhi ug “sangtuwaryo.” (Hebreohanon 9:3, 7) Kini naghulagway sa dapit sa presensiya ni Jehova sa langit. Ugaling lang, sa langit mismo, dili lamang ang Hataas nga Saserdoteng si Jesu-Kristo ang makasulod sa atubangan ni Jehova, kondili ang mga manulonda makasulod usab. (Mateo 18:10; Hebreohanon 9:24-26) Nan, dili katingalahan nga ang pito ka manulonda nakita nga migula gikan sa sangtuwaryo sa langit. Sila adunay buluhaton nga gisugo ni Jehova nga Diyos mismo: Ibubo ang mga panaksan nga puno sa kasuko sa Diyos.—Pinadayag 16:1.

16. (a) Unsay nagpakita nga ang pito ka manulonda kuwalipikado kaayo alang sa ilang buluhaton? (b) Unsay nagpaila nga aduna pay uban nga nalangkit sa dakong buluhaton sa pagbubo sa simbolikong mga panaksan?

¹⁶ Kini nga mga manulonda kuwalipikado kaayo alang niini nga buluhaton. Sila nagsul-ob ug hinlo, magilakong lino, nga nagpakitang sila maoy hinlo ug balaan sa espirituwal ug matarong sa panan-aw ni Jehova. Lain pa, sila nagbakos ug bulawang mga bakos. Ang mga bakos sagad gamiton sa dihang ang usa ka tawo mangandam sa iyang kaugalingon alang sa usa ka buluhaton. (Levitico 8:7, 13; 1 Samuel 2:18; Lucas 12:37; Juan 13:4, 5) Busa ang mga manulonda nagbakos aron buhaton ang usa ka asaynment. Dugang pa, ang ilang mga bakos maoy bulawan. Sa karaang tabernakulo, ang bulawan gigamit sa paghulagway sa balaan, langitnong mga butang. (Hebreohanon 9:4, 11, 12) Kana nagkahulogan nga ang maong mga manulonda adunay bililhong buluhaton nga gisugo sa Diyos kanila. Aduna pay uban nga nalangkit niining dakong buluhaton. Ang usa sa upat ka buhing linalang nagtunol sa mga panaksan kanila. Walay duhaduha nga kadto mao ang unang buhing linalang, nga susamag leyon, nga nagsimbolo sa kawalay-kahadlok ug dili-moangka nga kaisog nga gikinahanglan sa pagmantala sa mga hukom ni Jehova.—Pinadayag 4:7.

Si Jehova Diha sa Iyang Sangtuwaryo

17. Unsa ang gisugid ni Juan kanato mahitungod sa sangtuwaryo, ug unsay gipahinumdom niana kanato bahin sa sangtuwaryo sa karaang Israel?

¹⁷ Sa pagtapos niining bahina sa panan-awon, si Juan nagsugid kanato: “Ug ang sangtuwaryo napuno sa aso tungod sa himaya sa Diyos ug tungod sa iyang gahom, ug walay nakahimo sa pagsulod sa sangtuwaryo hangtod sa pagkatapos sa pito ka hampak sa pito ka manulonda.” (Pinadayag 15:8) May mga higayon sa kasaysayan sa Israel nga ang literal nga sangtuwaryo natabonan ug panganod, ug ang maong pagpadayag sa himaya ni Jehova nakapugong sa mga saserdote sa pagsulod didto. (1 Hari 8:10, 11; 2 Cronicas 5:13, 14; itandi ang Isaias 6:4, 5.) Kadto maoy mga panahon nga si Jehova aktibong nalangkit sa mga panghitabo sa yuta.

18. Kanus-a mobalik ang pito ka manulonda aron motaho kang Jehova?

¹⁸ Si Jehova interesado usab kaayo sa mga butang nga nagakahitabo sa yuta karon. Buot niyang taposon na sa pito ka manulonda ang buluhatong gisugo kanila. Kini maoy makapaukyab nga panahon sa paghukom, sumala sa gihubit sa Salmo 11:4-6: “Si Jehova anaa sa iyang templo nga balaan. Si Jehova—ang iyang trono atua sa kalangitan. Ang iyang mga mata magatan-aw, ang iyang masidlakong mga mata magausisa sa mga anak sa mga tawo. Si Jehova magausisa sa matarong ug sa daotan, ug si bisan kinsa nga nahigugma sa kapintasan ginadumtan gayod sa Iyang kalag. Sa mga daotan magapaulan siya ug mga bitik, kalayo ug asupre ug sa makapagba nga hangin, ingon nga bahin sa ilang kopa.” Ang pito ka manulonda dili mobalik sa halangdon nga presensiya ni Jehova hangtod ikabubo na kining pito ka hampak sa mga daotan.

19. (a) Unsang sugo ang gihatag, ug kinsay naghatag niini? (b) Kanus-a nagsugod ang pagbubo sa simbolikong mga panaksan?

¹⁹ Ang makapalisang nga sugo milanog: “Ug nadungog ko ang usa ka makusog nga tingog gikan sa sangtuwaryo nga nag-ingon ngadto sa pito ka manulonda: ‘Umadto kamo ug ibubo sa yuta ang pito ka panaksan sa kasuko sa Diyos.’” (Pinadayag 16:1) Kinsay naghatag niining sugoa? Si Jehova mismo, sanglit ang kasanag sa iyang himaya ug gahom nakapugong kang bisan kinsa sa pagsulod sa sangtuwaryo. Si Jehova miabot sa iyang espirituwal nga templo alang sa paghukom niadtong 1918. (Malaquias 3:1-5) Nan, human gayod nianang petsaha nga iyang gihatag ang sugo sa pagbubo sa mga panaksan sa kasuko sa Diyos. Sa pagkamatuod, ang mga hukom nga nasulod sa simbolikong mga panaksan gisugdan pagmantala sa kusganong paagi niadtong 1922. Ug nagkakusog ang ilang pagmantala karong adlawa.

Ang mga Panaksan ug ang mga Tingog sa Trompeta

20. Unsay gipadayag ug gipasidaan sa mga panaksan sa kasuko ni Jehova, ug sa unsang paagi kini gibubo?

²⁰ Ang mga panaksan sa kasuko ni Jehova nagpadayag sa mga bahin sa talan-awon sa kalibotan sumala sa paglantaw ni Jehova niana ug nagpasidaan bahin sa mga hukom nga pagatumanon ni Jehova. Ibubo sa mga manulonda ang mga panaksan pinaagi sa kongregasyon sa dinihogang mga Kristohanon sa yuta, ang mga nagaawit sa awit ni Moises ug sa awit sa Kordero. Samtang nagmantala sa Gingharian ingon nga maayong balita, ang Juan nga matang maisogong nagpadayag sa nasulod niining mga panaksan sa kasuko. (Mateo 24:14; Pinadayag 14:6, 7) Busa, ang ilang duhag-bahin nga mensahe maoy malinawon tungod sa pagmantala sa kagawasan alang sa katawhan apan maoy makiggubaton tungod sa pagpasidaan sa “adlaw sa panimalos sa bahin sa atong Diyos.”—Isaias 61:1, 2.

21. Sa unsang paagi ang mga puntirya sa unang upat ka panaksan sa kasuko sa Diyos mosibo niadtong gipuntirya sa mga tingog sa unang upat ka trompeta, ug sa unsang paagi kini nagkalahi?

²¹ Ang mga puntirya sa unang upat ka panaksan sa kasuko sa Diyos mosibo niadtong gipuntirya sa tingog sa unang upat ka trompeta, nga mao, ang yuta, dagat, mga suba ug mga tuboran sa tubig, ug ang langitnong mga tinubdan sa kahayag. (Pinadayag 8:1-12) Apan ang tingog sa mga trompeta nagpahibalo sa mga hampak diha sa “ikatulo ka bahin,” samtang ang katibuk-an gisakit sa pagbubo sa mga panaksan sa kasuko sa Diyos. Busa, bisag ang Kakristiyanohan, ingon nga “ikatulo ka bahin,” maoy gihatagag unang pagtagad panahon sa adlaw sa Ginoo, walay bisan usa ka bahin sa sistema ni Satanas ang nahigawas sa pagsakit sa hampak pinaagi sa makapatugawng mga mensahe sa paghukom ni Jehova ug sa mga kasubo nga dala niana.

22. Sa unsang paagi lahi ang pangataposang tingog sa tulo ka trompeta, ug sa unsang paagi sila nalangkit sa pangataposang tulo ka panaksan sa kasuko ni Jehova?

²² Ang pangataposang tingog sa tulo ka trompeta maoy lahi, kay sila gitawag ug mga kaalaotan. (Pinadayag 8:13; 9:12) Ang unang duha ka kaalaotan gilangkoban ilabina sa mga dulon ug sa nagkabayo nga kasundalohan, samtang ang ikatulo nagpahibalo sa pagkatukod sa Gingharian ni Jehova. (Pinadayag 9:1-21; 11:15-19) Sumala sa atong masabtan, ang pangataposang tulo ka panaksan sa iyang kapungot naglakip usab sa pipila ka bahin niini, apan kini may pagkalahi sa tulo ka kaalaotan. Atong tagdon karon ang makapaukyab nga mga pagbutyag nga maoy resulta sa pagbubo sa mga panaksan sa kasuko ni Jehova.

[Footnote]

Kapitulo 32

Ang Kasuko sa Diyos Natapos Na

 1. Unsay mahitabo sa dihang mahurot na pagbubo ang pito ka panaksan, ug unsang mga pangutana ang motungha karon mahitungod sa mga panaksan?

GIPAILA na ni Juan ang mga manulonda nga gisugo sa pagbubo sa pito ka panaksan. Siya nagsugid kanato nga “kini sila mao na ang kataposan, tungod kay pinaagi kanila matapos na ang kasuko sa Diyos.” (Pinadayag 15:1; 16:1) Kining mga hampaka, nga nagpadayag sa mga silot ni Jehova tungod sa pagkadaotan sa yuta, kinahanglang ihurot na pagbubo. Kon matapos na kini pagbubo, ang mga paghukom sa Diyos napatuman na. Ang kalibotan ni Satanas mawala na! Unsay gipasidaan niining mga hampaka alang sa katawhan ug sa mga magmamando sa daotang sistema karon? Sa unsang paagi ang mga Kristohanon makalikay nga malakip sa paghampak niining laglagonon nga kalibotan? Kining mga pangutanaha mahinungdanon gayod, ug kini pagatubagon karon. Ang tanan nga nangandoy sa kadaogan sa pagkamatarong maikag gayod sa sunod nga nakita ni Juan.

Ang Kapungot ni Jehova Batok “sa Yuta”

 2. Unsay resulta sa pagbubo sa unang manulonda sa iyang panaksan sa yuta, ug unsay gisimbolohan sa “yuta”?

² Ang unang manulonda milihok na! “Ug ang una miadto ug iyang gibubo ang iyang panaksan sa yuta. Ug dihay mangutngot ug grabeng kabahong nga mitakboy sa mga tawong may marka sa mapintas nga mananap ug nanagsimba sa larawan niini.” (Pinadayag 16:2) Sama sa kahimtang sa tingog sa unang trompeta, ang “yuta” dinhi nagsimbolo sa daw lig-on nga politikanhong sistema nga gisugdan pagtukod ni Satanas dinhi sa yuta sa panahon ni Nimrod, kapig 4,000 ka tuig kanhi.—Pinadayag 8:7.

 3. (a) Sa unsang paagi ang daghang mga kagamhanan nangayo gikan sa ilang mga sakop sa butang nga katumbas sa pagsimba? (b) Unsay gipatungha sa mga nasod ingong kapuli sa Gingharian sa Diyos, ug unsa ang epekto diha sa mga nagsimba niini?

³ Niining kataposang mga adlaw, ang daghang kagamhanan nangayo gikan sa ilang mga sakop sa butang nga katumbas sa pagsimba, nga moinsistir nga ang Estado kinahanglang ituboy nga labaw kay sa Diyos o sa uban pa nga angayng unongan. (2 Timoteo 3:1; itandi ang Lucas 20:25; Juan 19:15.) Sukad sa 1914 kasagarang reklutahon sa mga nasod ang ilang mga batan-on aron makiggubat, o mangandam nga makiggubat, ang matang sa todasay nga pagpakiggubat nga ang mga panid sa modernong kasaysayan namantsahan pag-ayo ug dugo. Panahon sa adlaw sa Ginoo, ang mga nasod nagpatungha usab, ingong kapuli sa Gingharian sa Diyos, sa larawan sa mananap—ang Liga sa Kanasoran ug ang mipuli niini, ang Hiniusang Kanasoran. Pagkadakong pasipala nga imantala, sama sa gihimo sa bag-o pang mga papa, nga kining hinimog-tawo nga kapunongan mao ang bugtong paglaom sa mga nasod alang sa kalinaw! Kini kusganong nagsupak sa Gingharian sa Diyos. Kadtong nagsimba niini mahimong hugaw sa espirituwal, punog hubag, sama gayod nga gituboan ug literal nga mga hubag ug kabahong ang mga Ehiptohanon nga misupak kang Jehova sa adlaw ni Moises.—Exodo 9:10, 11.

 4. (a) Unsay kusganong gipasiugda sa mga sulod sa unang panaksan sa kasuko sa Diyos? (b) Unsay pag-isip ni Jehova sa mga midawat sa marka sa mapintas nga mananap?

⁴ Ang mga sulod sa maong panaksan kusganong nagpasiugda sa kahigayonan sa pagpili nga giatubang sa mga tawo. Mahimong antoson nila ang pagkasinalikway sa kalibotan o ang kasuko ni Jehova. Ang katawhan gipugos nga modawat sa marka sa mapintas nga mananap, sa tuyo nga “walay si bisan kinsa nga makapalit o makabaligya gawas sa tawo nga nakabaton sa marka, ang ngalan sa mapintas nga mananap o ang numero sa iyang ngalan.” (Pinadayag 13:16, 17) Apan kini adunay bugti! Giisip ni Jehova kadtong midawat sa marka ingon nga gitakboyan sa “mangutngot ug grabeng kabahong.” Sukad sa 1922 sila gimarkahan sa dayag ingon nga nagsalikway sa buhing Diyos. Wala molampos ang ilang politikanhong mga plano mao nga sila nag-antos sa kaguol. Sila mahugaw sa espirituwal. Gawas kon sila maghinulsol, kining “mangutngot” nga sakit mosangko gayod sa kamatayon, kay adlaw na karon ni Jehova sa paghukom. Walay neyutral nga baroganan tali sa pagkahimong bahin sa sistema sa mga butang sa kalibotan ug sa pagkahimong alagad ni Jehova dapig sa iyang Kristo.—Lucas 11:23; itandi ang Santiago 4:4.

Ang Dagat Nahimong Dugo

 5. (a) Unsay nahitabo sa dihang gibubo ang ikaduhang panaksan? (b) Unsay paglantaw ni Jehova sa mga nagpuyo sa simbolikong dagat?

⁵ Ang ikaduhang panaksan sa kasuko sa Diyos kinahanglang ibubo na karon. Unsay kahulogan niini alang sa katawhan? Si Juan nagsugid kanato: “Ug ang ikaduha mibubo sa iyang panaksan ngadto sa dagat. Ug kini nahimong dugo ingon nianang sa usa ka patayng tawo, ug ang tanang buhing kalag nangamatay, oo, ang mga butang diha sa dagat.” (Pinadayag 16:3) Sama sa tingog sa ikaduhang trompeta, kining panaksan gipuntirya “sa dagat”—ang gubot, rebelyoso nga masa sa katawhan nga nahimulag kang Jehova. (Isaias 57:20, 21; Pinadayag 8:8, 9) Sa mga mata ni Jehova, ang maong “dagat” samag dugo, nga dili angayng puy-an sa mga linalang. Kanay hinungdan ang mga Kristohanon kinahanglang dili bahin sa kalibotan. (Juan 17:14) Ang pagbubo sa ikaduhang panaksan sa kasuko sa Diyos nagpadayag nga ang tanang katawhan nga nagpuyo sa maong dagat maoy patay sa mga mata ni Jehova. Tungod sa katilingbanong responsabilidad, ang katawhan sad-an sa grabeng pag-ula ug inosenteng dugo. Inigdangat sa adlaw sa kasuko ni Jehova, sila sa literal mamatay diha sa mga kamot sa iyang mga tiglaglag.—Pinadayag 19:17, 18; itandi ang Efeso 2:1; Colosas 2:13.

Naghatag Kanilag Dugo Aron Pagaimnon

 6. Unsay nahitabo sa dihang ang ikatulong panaksan gibubo, ug unsang mga pulong ang nadungog gikan sa usa ka manulonda ug gikan sa halaran?

⁶ Ang ikatulong panaksan sa kasuko sa Diyos, sama sa tingog sa ikatulong trompeta, nag-apektar sa mga tuboran sa tab-ang nga tubig. “Ug ang ikatulo mibubo sa iyang panaksan ngadto sa mga suba ug sa mga tuboran sa mga tubig. Ug kini nahimong dugo. Ug nadungog ko ang manulonda ibabaw sa mga tubig nga nag-ingon: ‘Ikaw, ang Usa nga mao ang karon ug ang kaniadto, ang Usa nga maunongon, maoy matarong, tungod kay imong gipahamtang kini nga mga hukom, tungod kay ilang giula ang dugo sa mga balaan ug sa mga manalagna, ug gihatagan mo sila ug dugo aron pagaimnon. Sila takos niini.’ Ug nadungog ko ang halaran nga nag-ingon: ‘Oo, Jehova nga Diyos, ang Labing Gamhanan, matuod ug matarong ang imong hudisyal nga mga hukom.’”—Pinadayag 16:4-7.

 7. Unsay gihulagwayan sa “mga suba ug sa mga tuboran sa mga tubig”?

⁷ Kining ‘mga suba ug mga tuboran sa mga tubig’ naghulagway sa bag-o konong mga tuboran sa giya ug kaalam nga gidawat niining kalibotana, sama sa politikanhon, ekonomikanhon, siyentipikanhon, edukasyonal, sosyal, ug relihiyosong mga pilosopiya nga nagagiya sa tawhanong mga kalihokan ug mga desisyon. Inay mosalig kang Jehova, ang Tuboran sa kinabuhi, alang sa nagahatag-ug-kinabuhi nga kamatuoran, ang mga tawo ‘nagkalot alang sa ilang kaugalingon ug mga atabay nga may liki’ ug nagpatuyang sa pag-inom sa “kaalam niining kalibotana [nga] kabuangan para sa Diyos.”—Jeremias 2:13; 1 Corinto 1:19; 2:6; 3:19; Salmo 36:9.

 8. Sa unsang mga paagi ang katawhan sad-an sa dugo?

⁸ Ang maong nahugawang “mga tubig” miagak sa mga tawo ngadto sa pagkasad-an sa dugo, pananglitan, sa pagdasig kanila sa pag-ulag daghan kaayong dugo diha sa mga gubat, nga mihunos ug kapig usa ka gatos ka milyong kinabuhi sa miaging siglo. Ilabina sa Kakristiyanohan, diin ang duha ka gubat sa kalibotan miulbo, ang mga tawo “nagdali sa pag-ula ug inosenteng dugo,” ug kini naglakip sa dugo sa mga saksi sa Diyos mismo. (Isaias 59:7; Jeremias 2:34) Ang katawhan sad-an usab sa dugo tungod sa sayop nga paggamit ug daghan kaayong dugo alang sa mga pag-abonog dugo, nga naglapas sa matarong nga mga balaod ni Jehova. (Genesis 9:3-5; Levitico 17:14; Buhat 15:28, 29) Tungod niini, ila nang giani ang kasubo tungod sa pagkaylap sa AIDS, hepatitis, ug ubang mga balatian gumikan sa mga pag-abono sa dugo. Ang bug-os nga panimalos tungod sa tanang pagkasad-an sa dugo hapit nang moabot sa dihang maagoman sa mga malapason ang kinalabwang silot, ang pagtamaktamak kanila diha sa “dakong pug-anan sa bino sa kasuko sa Diyos.”—Pinadayag 14:19, 20.

 9. Unsay nalakip sa pagbubo sa ikatulong panaksan?

⁹ Sa adlaw ni Moises, sa dihang ang Suba sa Nilo nahimong dugo, ang mga Ehiptohanon nakapabiling buhi pinaagi sa pagpangitag ubang mga tuboran sa tubig. (Exodo 7:24) Apan karong adlawa, sa panahon sa espirituwal nga hampak, ang katawhan dili makakaplag ug nagahatag-ug-kinabuhi nga tubig sa bisan diin sa kalibotan ni Satanas. Ang pagbubo niining ikatulong panaksan naglakip sa pagmantala nga ‘ang mga suba ug ang mga tuboran sa mga tubig’ sa kalibotan maoy samag dugo, nga makapatay sa espirituwal sa tanan nga moinom niini. Gawas kon ang katawhan modangop kang Jehova, ilang anihon ang iyang hukom sa kalaglagan.—Itandi ang Ezequiel 33:11.

10. Unsa ang gipahibalo sa “manulonda ibabaw sa mga tubig,” ug unsang pamatuod ang nadugang sa “halaran”?

¹⁰ “Ang manulonda ibabaw sa mga tubig,” nga mao, ang manulonda nga mibubo niini nga panaksan nganha sa mga tubig, nagtuboy kang Jehova ingon nga Unibersohanong Maghuhukom, kansang matarong nga mga desisyon maoy hingpit. Busa, siya miingon mahitungod niining hukoma: “Sila takos niini.” Walay duhaduha, ang manulonda personal nga nakasaksi sa daghang pag-ulag dugo ug kapintasan nga gipahinabo sa bakak nga mga pagtulon-an ug mga pilosopiya niining daotang kalibotan latas sa kaliboang katuigan. Busa, siya nahibalo nga matarong ang hudisyal nga desisyon ni Jehova. Bisan “ang halaran” sa Diyos misulti. Sa Pinadayag 6:9, 10, ang mga kalag niadtong namatay ingong martir giingong anaa sa tiilan sa maong halaran. Busa “ang halaran” nakadugang ug kusganong pamatuod bahin sa hustisya ug pagkamatarong sa mga desisyon ni Jehova.a Pagkahaom gayod nga kadtong nag-ula ug sayop nga naggamit ug daghan kaayong dugo angayng pugson sa pagpainom ug dugo, ingon nga simbolo sa pagsilot ni Jehova kanilag kamatayon.

Pagpagba sa mga Tawo Pinaagi sa Kalayo

11. Unsa ang gipuntirya sa ikaupat nga panaksan sa kasuko sa Diyos, ug unsay nahitabo sa dihang kini gibubo?

¹¹ Ang adlaw maoy gipuntirya sa ikaupat nga panaksan sa kasuko sa Diyos. Si Juan nagsugid kanato: “Ug ang ikaupat mibubo sa iyang panaksan diha sa adlaw; ug ang adlaw gitugotan sa pagpagba sa mga tawo pinaagi sa kalayo. Ug ang mga tawo nangapagba sa hilabihang kainit, apan sila nagpasipala sa ngalan sa Diyos, kinsa may awtoridad ibabaw niini nga mga hampak, ug sila wala maghinulsol aron hatagan siyag himaya.”—Pinadayag 16:8, 9.

12. Unsa kining “adlaw” sa kalibotan, ug unsay gitugot nga buhaton sa maong simbolikong adlaw?

¹² Karong adlawa, sa kataposan sa sistema sa mga butang, ang espirituwal nga mga igsoon ni Jesus ‘nagsidlak ingon ka hayag sa adlaw diha sa gingharian sa ilang Amahan.’ (Mateo 13:40, 43) Si Jesus mismo mao “ang adlaw sa pagkamatarong.” (Malaquias 4:2) Ugaling lang, ang katawhan adunay iyang kaugalingong “adlaw,” ang iyang kaugalingong mga magmamando nga naningkamot sa pagsidlak batok sa Gingharian sa Diyos. Ang tingog sa ikaupat nga trompeta nagmantala nga ang ‘adlaw, bulan, ug mga bituon’ sa kalangitan sa Kakristiyanohan sa pagkamatuod maoy mga tuboran sa kangitngit, dili sa kahayag. (Pinadayag 8:12) Gipakita karon sa ikaupat nga panaksan sa kasuko sa Diyos nga ang “adlaw” sa kalibotan moinit sa hilabihan. Kadtong gisaligan ingong samag-adlaw nga mga lider ‘magpagba’ sa katawhan. Itugot kini nga buhaton sa simbolikong adlaw. Sa laing pulong, itugot ni Jehova nga kini mahimong bahin sa iyang kalayonhong paghukom sa katawhan. Sa unsang paagi nahitabo ang maong pagpagba?

13. Sa unsang paagi ang samag-adlaw nga mga magmamando niining kalibotana ‘nagpagba’ sa katawhan?

¹³ Pagkahuman sa unang gubat sa kalibotan, giporma sa mga magmamando niining kalibotana ang Liga sa Kanasoran sa pagpaningkamot nga masulbad ang suliran bahin sa kasegurohan sa kalibotan, apan kini napakyas. Busa gisulayan ang ubang matang sa pagmando ingong eksperimento, sama sa Pasismo ug Nazismo. Ang Komunismo nagpadayon sa pagkaylap. Inay magpauswag sa kahimtang sa katawhan, ang samag-adlaw nga mga magmamando sa maong mga sistema misugod sa ‘pagpagba sa katawhan pinaagi sa hilabihang kainit.’ Ang lokal nga mga gubat sa Espanya, Etiopia, ug Manchuria misangko sa ikaduhang gubat sa kalibotan. Sumala sa talaan sa modernong kasaysayan, ang mga diktador nga si Mussolini, Hitler, ug Stalin nahimong responsable sa direkta ug dili-direkta nga paagi sa pagkamatay sa tinagpulo ka milyon, lakip na ang daghan nilang mga lungsoranon. Mas bag-o pa, ang internasyonal o sibil nga mga panagbangi ‘nagpagba’ sa katawhan sa mga nasod sama sa Vietnam, Kampuchea, Iran, Lebanon, ug Irlandia, maingon man sa mga nasod sa Latin Amerika ug Aprika. Ikadugang niini ang nagpadayong panagtigi tali sa gamhanan kaayong mga nasod, kansang mangilngig nga mga armas nukleyar makasunog sa tanang tawo. Niining kataposang mga adlaw, dayag nga naladlad ang katawhan sa makapagba nga “adlaw,” ang dili-matarong nga mga magmamando niini. Ang pagbubo sa ikaupat nga panaksan sa kasuko sa Diyos nagpunting niining matuod nga mga panghitabo sa kasaysayan, ug ang katawhan sa Diyos nagmantala niini sa tibuok yuta.

14. Unsa ang kanunayng gitudlo sa mga Saksi ni Jehova nga mao lamang ang bugtong solusyon sa mga problema sa katawhan, ug unsay sanong sa katibuk-ang katawhan?

¹⁴ Ang mga Saksi ni Jehova nagtudlo kanunay nga ang bugtong solusyon sa makapalibog nga mga problema sa katawhan mao ang Gingharian sa Diyos, nga gituyo ni Jehova nga maoy magbalaan sa iyang ngalan. (Salmo 83:4, 17, 18; Mateo 6:9, 10) Apan ang katawhan sa katibuk-an nagpakabungol sa maong solusyon. Ang daghan nga nagsalikway sa Gingharian nagpasipala usab sa ngalan sa Diyos, sama sa gibuhat ni Paraon sa dihang midumili siya sa pag-ila sa pagkasoberano ni Jehova. (Exodo 1:8-10; 5:2) Kay walay interes sa Mesiyanikong Gingharian, kining mga magsusupak mipalabi sa pag-antos sa ilang init kaayong “adlaw” sa malupigon nga tawhanong pagmando.

Ang Trono sa Mapintas nga Mananap

15. (a) Diin gibubo ang ikalimang panaksan? (b) Unsa ang “trono sa mapintas nga mananap,” ug unsay nalakip sa pagbubo sa panaksan diha niini?

¹⁵ Diin gibubo sa sunod nga manulonda ang iyang panaksan? “Ug ang ikalima mibubo sa iyang panaksan diha sa ibabaw sa trono sa mapintas nga mananap.” (Pinadayag 16:10a) Ang “mapintas nga mananap” mao ang panggamhanan nga sistema ni Satanas. Wala kiniy literal nga trono, maingon nga ang mapintas nga mananap mismo dili literal. Bisan pa niana, ang paghisgot bahin sa usa ka trono nagpakita nga ang mapintas nga mananap may harianong awtoridad ibabaw sa katawhan; uyon kini sa kamatuoran nga ang matag usa sa mga sungay sa mananap may harianong diadema. Sa pagkamatuod, ang “trono sa mapintas nga mananap” mao ang gisukaran o tuboran sa maong awtoridad.b Ang Bibliya nagbutyag sa matuod nga kahimtang sa harianong awtoridad sa mapintas nga mananap sa dihang kini nag-ingon nga “gihatag sa dragon ngadto sa mananap ang iyang gahom ug ang iyang trono ug ang dakong awtoridad.” (Pinadayag 13:1, 2; 1 Juan 5:19) Busa, ang pagbubo sa panaksan ibabaw sa trono sa mapintas nga mananap naglakip sa usa ka pahibalo nga nagbutyag sa tinuod nga bahin ni Satanas kaniadto ug bisan karon diha sa pagpaluyo ug pagduso sa mapintas nga mananap.

16. (a) Kinsay gialagaran sa mga nasod, nakaamgo man sila niini o wala? Ipatin-aw. (b) Sa unsang paagi gibanaag sa kalibotan ang personalidad ni Satanas? (c) Kanus-a mapukan ang trono sa mapintas nga mananap?

¹⁶ Sa unsang paagi gipatunhay kining relasyona tali ni Satanas ug sa mga nasod? Sa dihang si Satanas nagtental kang Jesus, iyang gipakita kaniya ang tanang gingharian sa kalibotan diha sa usa ka panan-awon ug gitanyag ang ‘tanang awtoridad ug ang ilang himaya.’ Apan may usa ka kondisyon—himoon una ni Jesus ang usa ka buhat sa pagsimba sa atubangan ni Satanas. (Lucas 4:5-7) Makahunahuna ba kita nga menos pa niini ang pangayoon ni Satanas bugti sa awtoridad nga iyang gihatag sa mga kagamhanan sa kalibotan? Dili gayod. Sumala sa Bibliya, si Satanas mao ang diyos niining sistema sa mga butang, busa, nakaamgo man niini o wala ang mga nasod, sila nag-alagad kaniya. (2 Corinto 4:3, 4)c Kining kahimtanga gipadayag diha sa kahikayan sa presenteng sistema sa kalibotan, nga gitukod pinasukad sa mapihigon nga nasyonalismo, pagdumot, ug interes-sa-kaugalingon. Kini giorganisar sumala sa gitinguha ni Satanas—aron ang katawhan magpadayong mailalom sa iyang gahom. Ang korapsiyon sa kagamhanan, ang kahakog sa gahom, ang malimbongon nga diplomasya, ang lumba sa armas—kining tanan nagbanaag sa daotang personalidad ni Satanas. Ang kalibotan nagpaluyo sa dili-matarong nga mga sukdanan ni Satanas, ug sa ingon naghimo kaniya nga diyos niini. Ang trono sa mapintas nga mananap mapukan sa dihang ang maong mananap malaglag na ug ang Binhi sa babaye sa Diyos sa kataposan magtambog kang Satanas sa kahiladman.—Genesis 3:15; Pinadayag 19:20, 21; 20:1-3.

Ang Kangitngit ug Kasakit

17. (a) Sa unsang paagi ang pagbubo sa ikalimang panaksan nalangkit sa espirituwal nga kangitngit nga naglimin kanunay sa gingharian sa mapintas nga mananap? (b) Unsay sanong sa katawhan bahin sa pagbubo sa ikalimang panaksan sa kasuko sa Diyos?

¹⁷ Ang gingharian niining mapintas nga mananap giliminan sa espirituwal nga kangitngit sukad pa sa pagsugod niini. (Itandi ang Mateo 8:12; Efeso 6:11, 12.) Mas gipakusgan ang publikong pagpahibalo bahin sa maong kangitngit tungod sa pagbubo sa ikalimang panaksan. Kini gihimo pang makapaukyab sa pagkaagi nga ang maong panaksan sa kasuko sa Diyos gibubo ibabaw sa mismong trono sa simbolikong mapintas nga mananap. “Ug ang iyang gingharian mingitngit, ug sila nagpamaak sa ilang mga dila tungod sa kasakit, apan ilang gipasipalahan ang Diyos sa langit tungod sa ilang mga kasakit ug tungod sa ilang mga kabahong, ug wala sila maghinulsol sa ilang mga buhat.”—Pinadayag 16:10b, 11.

18. Unsay panagsama sa tingog sa ikalimang trompeta ug sa ikalimang panaksan sa kasuko sa Diyos?

¹⁸ Ang tingog sa ikalimang trompeta dili eksaktong pareho sa ikalimang panaksan sa kasuko sa Diyos, kay ang tingog sa trompeta nagpahibalo bahin sa hampak sa mga dulon. Apan matikdi nga sa pagpagawas sa maong hampak sa mga dulon, mingitngit ang adlaw ug ang hangin. (Pinadayag 9:2-5) Ug sa Exodo 10:14, 15, atong mabasa ang mahitungod sa mga dulon nga gigamit ni Jehova sa paghampak sa Ehipto: “Sila nagpabug-at sa hilabihan. Una kanila wala pay ingon niini nga paghugpa sa mga dulon sama kanila, ug wala nay mohugpa pa nga ingon niini human kanila. Ug ilang gitabonan ang dayag nga nawong sa tibuok yuta, ug ang yuta mingitngit.” Oo, kangitngit! Karong adlawa, ang espirituwal nga kangitngit sa kalibotan nahimong dayag kaayo ingong resulta sa pagpatingog sa ikalimang trompeta ug sa pagbubo sa ikalimang panaksan sa kasuko sa Diyos. Ang masakit nga mensahe nga gimantala sa modernong-adlaw nga hugpa sa dulon nagpahinabog pag-antos ug kasakit diha sa mga daotan nga “nahigugma sa kangitngit inay kay sa kahayag.”—Juan 3:19.

19. Uyon sa Pinadayag 16:10, 11, unsay gipahinabo sa publikong pagyagyag nga si Satanas mao ang diyos niining sistema sa mga butang?

¹⁹ Ingong magmamando sa kalibotan, si Satanas nagpahinabog grabe nga kasubo ug pag-antos. Ang gutom, mga gubat, kapintasan, krimen, pag-abuso sa droga, imoralidad, mga sakit nga ipasa sa pagpakigsekso, pagkamalimbongon, relihiyosong pagkasalingkapaw—kining tanan ug uban pa mao ang mga timailhan sa sistema sa mga butang ni Satanas. (Itandi ang Galacia 5:19-21.) Bisan pa niana, ang publikong pagyagyag nga si Satanas mao ang diyos niining sistema sa mga butang nagpahinabog kasakit ug kaulawan niadtong nagkinabuhi sumala sa iyang mga sukdanan. “Sila nagpamaak sa ilang mga dila tungod sa [ilang] kasakit,” ilabina diha sa Kakristiyanohan. Nayugot ang daghan kay giyagyag sa kamatuoran ang ilang estilo sa kinabuhi. Giisip sa uban nga kini peligroso, ug ilang gilutos kadtong nagmantala niini. Ilang gisalikway ang Gingharian sa Diyos ug gitamay ang balaang ngalan ni Jehova. Nayagyag ang ilang masakiton, samag gikabahong nga relihiyosong kahimtang, mao nga ilang gipasipalahan ang Diyos sa langit. Wala, “wala sila maghinulsol sa ilang mga buhat.” Busa dili kita makadahom nga makombertir ang daghan kaayong mga tawo una pa sa kalaglagan niining sistema sa mga butang.—Isaias 32:6.

Nahubsag Tubig ang Suba sa Euprates

20. Sa unsang paagi ang tingog sa ikaunom nga trompeta ug ang pagbubo sa ikaunom nga panaksan naglangkit sa suba sa Euprates?

²⁰ Ang tingog sa ikaunom nga trompeta nagpahibalo sa pagbuhi sa “upat ka manulonda nga gigapos didto sa dakong suba sa Euprates.” (Pinadayag 9:14) Sumala sa kasaysayan, ang Babilonya mao ang dakong siyudad nga nagyaka sa suba sa Euprates. Ug sa 1919 ang pagbuhi sa simbolikong upat ka manulonda giubanan sa pagkapukan sa Dakong Babilonya. (Pinadayag 14:8) Busa, angayng matikdan nga ang ikaunom nga panaksan sa kasuko sa Diyos naglangkit usab sa suba sa Euprates: “Ug ang ikaunom mibubo sa iyang panaksan ngadto sa dakong suba sa Euprates, ug nahubsan kini sa tubig, aron maandam ang dalan para sa mga hari gikan sa silangan sa adlaw.” (Pinadayag 16:12) Kini daotang balita usab alang sa Dakong Babilonya!

21, 22. (a) Sa unsang paagi ang Babilonya nahubsan sa depensa niini nga katubigan sa suba sa Euprates niadtong 539 W.K.P.? (b) Unsa ang “katubigan” nga gilingkoran sa Dakong Babilonya, ug sa unsang paagi kining simbolikong katubigan nagkahubas bisan karon?

²¹ Sa yugto nga mauswagon pa kaayo ang karaang Babilonya, ang dagayang tubig sa Euprates maoy usa ka dakong bahin sa iyang depensa. Niadtong 539 W.K.P. kadtong tubiga gipahubas sa Persianong lider nga si Ciro sa dihang iyang gipatipas ang agosanan niadto. Busa ang dalan nabuksan aron ang mga hari gikan sa “silangan sa adlaw” (nga mao, sa sidlakan), nga si Ciro nga Persianhon ug si Dario nga Medianhon, makasulod sa Babilonya ug makapukan niini. Sa panahon sa maong krisis, ang suba sa Euprates napakyas sa pagdepensa niadtong dakong siyudad. (Isaias 44:27–45:7; Jeremias 51:36) Ang susamang butang gitakdang mahitabo sa modernong Babilonya, ang tibuok-kalibotan nga sistema sa bakak nga relihiyon.

²² Ang Dakong Babilonya “naglingkod ibabaw sa daghang katubigan.” Sumala sa Pinadayag 17:1, 15, kini nagsimbolo sa “mga katawhan ug mga panon sa katawhan ug kanasoran ug mga pinulongan”—panonpanon sa mga sumusunod nga iyang giisip nga panalipod. Apan ang “katubigan” nagkahubas! Sa Kasadpang Uropa, diin kanhi siya dakog impluwensiya, ginatos ka milyon wala nay pagtagad sa relihiyon sa dayag nga paagi. Sa pipila ka nasod, sa daghang katuigan dihay usa ka gipahayag nga polisa sa pagsulay sa pagpukgo sa impluwensiya sa relihiyon. Walay dagkong mga panon sa katawhan sa maong mga nasod ang mibarog dapig kaniya. Sa susamang paagi, inig-abot sa panahon nga laglagon na ang Dakong Babilonya, ang nagkadiyutay niyang mga sumusunod dili gayod makapanalipod kaniya. (Pinadayag 17:16) Bisan pag siya nangangkon nga libolibo ka milyon ang iyang membro, ang Dakong Babilonya mapamatud-an nga dili makadepensa batok sa “mga hari gikan sa silangan sa adlaw.”

23. (a) Kinsa ang mga hari gikan sa “silangan sa adlaw” niadtong 539 W.K.P.? (b) Kinsa ang “mga hari gikan sa silangan sa adlaw” sa panahon sa adlaw sa Ginoo, ug sa unsang paagi ilang laglagon ang Dakong Babilonya?

²³ Kinsa kining mga haria? Niadtong 539 W.K.P. sila mao si Dario nga Medianhon ug si Ciro nga Persianhon, nga gigamit ni Jehova sa pagpukan sa karaang siyudad sa Babilonya. Niining adlaw sa Ginoo, tawhanong mga magmamando usab ang maglaglag sa bakak nga relihiyosong sistema sa Dakong Babilonya. Apan sa makausa pa, kini mao unyay paghukom sa Diyos. Si Jehova nga Diyos ug si Jesu-Kristo, ang “mga hari gikan sa silangan sa adlaw,” makabutang na unya diha sa mga kasingkasing sa tawhanong mga magmamando sa “hunahuna” sa pagsumbalik sa Dakong Babilonya ug sa paglaglag kaniya sa bug-os. (Pinadayag 17:16, 17) Ang pagbubo sa ikaunom nga panaksan dayag nga nagpahibalo nga kining hukoma hapit nang ipatuman!

24. (a) Sa unsang paagi gimantala ang mga mensahe sa unang unom ka panaksan sa kasuko ni Jehova, ug unsay resulta? (b) Sa dili pa isugid kanato ang bahin sa nahibiling panaksan sa kasuko sa Diyos, unsay gibutyag sa Pinadayag?

²⁴ Kining unang unom ka panaksan sa kasuko ni Jehova adunay makapahinuklog nga mensahe. Ang yutan-ong mga alagad sa Diyos, nga gipaluyohan sa mga manulonda, okupado kaayo sa pagmantala sa mga sulod niini sa tibuok kalibotan. Niining paagiha, ang igong pasidaan gimantala na sa tanang bahin sa sistema sa kalibotan ni Satanas, ug si Jehova naghatag sa tagsatagsa ka tawo ug kahigayonan sa pagbuhat sa pagkamatarong ug magpadayong buhi. (Ezequiel 33:14-16) Bisan pa niana, aduna pay nahibilin nga usa ka panaksan sa kasuko sa Diyos. Apan sa dili pa kana isugid kanato, gibutyag sa Pinadayag kon sa unsang paagi naningkamot si Satanas ug ang iyang yutan-ong mga ahente aron pugngan ang pagmantala sa mga paghukom ni Jehova.

Ang Pagtigom Alang sa Armagedon

25. (a) Unsay gisugid kanato ni Juan mahitungod sa mahugaw, samag-baki nga “inspirado nga mga pahayag”? (b) Sa unsang paagi may makaluod nga samag-baki nga hampak sa “mahugawng inspirado nga mga pahayag” sa adlaw sa Ginoo, ug unsay resulta?

²⁵ Si Juan nagsugid kanato: “Ug nakakita akog tulo ka mahugawng inspirado nga mga pahayag nga morag mga baki nga nanggula gikan sa baba sa dragon ug gikan sa baba sa mapintas nga mananap ug gikan sa baba sa mini nga manalagna. Sila, sa pagkatinuod, maoy mga pahayag nga inspirado sa mga demonyo ug naghimog mga ilhanan, ug sila nangadto sa mga hari sa tibuok gipuy-ang yuta, aron sa pagtigom kanila ngadto sa gubat sa dakong adlaw sa Diyos nga Labing Gamhanan.” (Pinadayag 16:13, 14) Sa adlaw ni Moises, si Jehova nagpatunghag usa ka makaluod nga hampak sa mga baki sa Ehipto panahon ni Paraon, mao nga “ang yuta nabaho.” (Exodo 8:5-15) Panahon sa adlaw sa Ginoo, may makaluod usab nga samag-baki nga hampak, apan gikan hinuon sa lahing tinubdan. Kini gilangkoban ug “mahugawng inspirado nga mga pahayag” ni Satanas, nga tin-awng nagsimbolo sa propaganda nga gidisenyo sa pagmaniobra sa tanang tawhanong mga magmamando, “mga hari,” sa pagsupak kang Jehova nga Diyos. Busa gipaneguro ni Satanas nga sila dili matarog sa pagbubo sa mga panaksan sa kasuko sa Diyos apan malig-on sa pagdapig sa kiliran ni Satanas inigsugod sa “gubat sa dakong adlaw sa Diyos nga Labing Gamhanan.”

26. (a) Sa unsang tulo ka tinubdan naggikan ang satanasnong propaganda? (b) Unsa ang “mini nga manalagna,” ug sa unsang paagi nahibalo kita?

²⁶ Ang maong propaganda naggikan sa “dragon” (si Satanas) ug sa “mapintas nga mananap” (ang politikal nga kahikayan ni Satanas sa yuta), mga linalang nga ato nang nailhan sa Pinadayag. Apan, unsa man ang “mini nga manalagna”? Kini maoy bag-ong abot sa ngalan lamang. Sa miagi, gipakitaan kitag usa ka duhag-sungay nga mapintas nga mananap nga sama sa nating karnero nga naghimog dagkong mga ilhanan atubangan sa pitog-ulo nga mapintas nga mananap. Kining malinglahong linalang naglihok nga samag manalagna alang nianang mapintas nga mananap. Kini nagduso sa pagsimba sa mapintas nga mananap, nga nagpabuhat pa ganig usa ka larawan niini. (Pinadayag 13:11-14) Kining duhag-sungay nga mapintas nga mananap nga sama sa nating karnero mao mismo ang “mini nga manalagna” nga gihisgotan dinhi. Nga nagpamatuod niini, kita makabasa sa ulahi nga ang mini nga manalagna, sama sa simbolikong duhag-sungay nga mapintas nga mananap, “naghimo diha sa . . . atubangan [sa pitog-ulo nga mapintas nga mananap] sa mga ilhanan nga pinaagi niini gipahisalaag niya ang mga nanagpakadawat sa marka sa mapintas nga mananap ug ang nanagsimba sa larawan niini.”—Pinadayag 19:20.

27. (a) Unsang tukma-sa-panahon nga pasidaan ang gihatag mismo ni Jesu-Kristo? (b) Unsang pasidaan ang gihatag ni Jesus sa dinhi siya sa yuta? (c) Sa unsang paagi gisubli ni apostol Pablo ang pasidaan ni Jesus?

²⁷ Tungod sa daghan kaayong satanasnong propaganda sa palibot, ang sunod nga mga pulong nga gitala ni Juan tukma gayod sa panahon: “Tan-awa! Ako moabot ingon sa usa ka kawatan. Malipayon ang usa nga pabiling magatukaw ug magabantay sa iyang panggawas nga mga besti, aron dili siya maglakaw nga hubo ug ang mga tawo magtan-aw sa iyang kaulawan.” (Pinadayag 16:15) Kinsa ang moabot “ingon sa usa ka kawatan”? Si Jesus mismo, nga moabot sa wala-ipahibalo nga panahon ingong Tiglaglag ni Jehova. (Pinadayag 3:3; 2 Pedro 3:10) Samtang dinhi sa yuta, gipanig-ingon usab ni Jesus ang iyang pag-abot nianang sa usa ka kawatan, nga nag-ingon: “Busa, magpadayon sa pagbantay tungod kay kamo wala mahibalo kon unsang adlawa moabot ang inyong Ginoo. Tungod niini pamatud-i usab ninyo nga kamo andam, tungod kay sa takna nga wala ninyo hunahunaa, ang Anak sa tawo moabot.” (Mateo 24:42, 44; Lucas 12:37, 40) Nga gisubli ang maong pasidaan, si apostol Pablo miingon: “Ang adlaw ni Jehova moabot sama sa kawatan sa kagabhion. Sa dihang sila magaingon: ‘Kalinaw ug kasegurohan!’ unya ang kalit nga kalaglagan modangat dihadiha kanila.” Si Satanas maoy nagpaluyo sa bisan unsang mini nga pagmantala bahin sa “Kalinaw ug kasegurohan!”—1 Tesalonica 5:2, 3.

28. Unsang pasidaan ang gihatag ni Jesus mahitungod sa pagsukol sa mga pagpit-os sa kalibotan, ug unsa “kanang adlawa” nga dili buot sa mga Kristohanon nga modangat kanila “ingon nga usa ka lit-ag”?

²⁸ Si Jesus nagpasidaan usab bahin sa matang sa mga pagpit-os nga ipahamtang niining kalibotana, nga napunog propaganda, diha sa mga Kristohanon. Matod niya: “Bantayi ang inyong kaugalingon nga ang inyong mga kasingkasing dili mabug-atan sa pagpalabig kaon ug sa pagpalabig inom ug sa mga kabalaka sa kinabuhi, ug sa kalit kanang adlawa dihadiha modangat kaninyo ingon nga usa ka lit-ag. . . . Nan, magpadayon sa pagtukaw, nga sa tanang panahon magapangamuyo aron molampos kamo sa pag-ikyas niining tanang butanga nga gitakdang mahitabo, ug sa pagbarog atubangan sa Anak sa tawo.” (Lucas 21:34-36) “Kanang adlawa” mao ang “dakong adlaw sa Diyos nga Labing Gamhanan.” (Pinadayag 16:14) Samtang nagsingabot “kanang adlawa” sa pagbayaw sa pagkasoberano ni Jehova, mahimong mas lisod ang pagsagubang sa mga kabalaka sa kinabuhi. Ang mga Kristohanon kinahanglang mahimong alisto ug mabinantayon, nga padayong magtukaw hangtod modangat kanang adlawa.

29, 30. (a) Unsay gipasabot sa pasidaan ni Jesus nga kadtong maabtan nga natulog maulawan tungod kay mahuboan sa ilang “panggawas nga mga besti”? (b) Unsay gipaila sa pagsul-ob sa panggawas nga mga besti? (c) Sa unsang paagi mahimong mawad-an ang usa ka tawo sa iyang simbolikong panggawas nga mga besti, ug unsay resulta?

²⁹ Apan unsay ipasabot sa pasidaan nga maulawan kadtong maabtan nga natulog tungod kay mahuboan sa ilang “panggawas nga mga besti”? Sa karaang Israel, si bisan kinsang saserdote o Levihanon nga may tahas sa pagbantay sa templo nakabaton ug bug-at nga responsabilidad. Ang Hudiyong mga komentarista nagsugid kanato nga kon may masakpan nga natulog samtang nagbantay, siya huboan sa iyang mga besti ug kana sunogon, aron siya pakaulawan sa publiko.

³⁰ Si Jesus nagpasidaan dinhi nga ang susamang butang mahimong mahitabo karon. Ang mga saserdote ug mga Levihanon naglandong sa dinihogang mga igsoon ni Jesus. (1 Pedro 2:9) Apan ang pasidaan ni Jesus mapadapat usab sa dakong panon. Ang panggawas nga mga besti nga gihisgotan dinhi magpaila sa nagsul-ob ingong Kristohanong Saksi ni Jehova. (Itandi ang Pinadayag 3:18; 7:14.) Kon itugot ni bisan kinsa nga siya mahikatulog o mahimong dili-aktibo tungod sa mga pagpit-os sa kalibotan ni Satanas, sila lagmit mawad-an sa ilang panggawas nga mga besti—sa laing mga pulong, sila mawad-an sa ilang ilhanan ingong mga Kristohanon. Makauulaw ang maong kahimtang. Adunay kapeligrohan nga ang usa makaagom ug bug-os nga kapildihan.

31. (a) Sa unsang paagi ang Pinadayag 16:16 nagpasiugda sa panginahanglan nga ang mga Kristohanon magtukaw? (b) Unsay banabana sa pipila ka relihiyosong mga lider mahitungod sa Armagedon?

³¹ Ang panginahanglan nga ang mga Kristohanon magtukaw labi pang hinungdanon samtang nagkaduol na ang katumanan sa mosunod nga bersikulo sa Pinadayag: “Ug ilang [ang mga pahayag nga inspirado sa mga demonyo] gitigom sila [ang yutan-ong mga hari, o mga magmamando] sa dapit nga gitawag sa Hebreohanon ug Har–Magedon.” (Pinadayag 16:16) Kining ngalana, nga sagad gihubad nga Armagedon, kas-a lamang makita sa Bibliya. Apan kini nakapukaw sa handurawan sa katawhan. Ang mga lider sa kalibotan nagpasidaan mahitungod sa posibleng nukleyar nga Armagedon. Ang Armagedon gilangkit usab sa karaang siyudad sa Megido, ang dapit sa daghang mahukmanong mga gubat sa kapanahonan sa Bibliya, ug busa ang pipila ka relihiyosong mga lider nagbanabana nga ang pangataposang gubat sa yuta mahitabo nianang gamay nga luna. Kon bahin niini, sila halayo kaayo sa kamatuoran.

32, 33. (a) Inay literal nga dapit, unsay gihawasan sa ngalang Har–Magedon o Armagedon? (b) Unsay ubang mga termino sa Bibliya ang susama sa “Armagedon” o nalangkit niini? (c) Kanus-a ibubo sa ikapitong manulonda ang kataposang panaksan sa kasuko sa Diyos?

³² Ang ngalang Har–Magedon nagkahulogang “Bukid sa Megido.” Apan inay literal nga dapit, kini naghawas sa kahimtang sa tibuok kalibotan nga nganha niana mag-usa ang tanang kanasoran sa pagsupak kang Jehova nga Diyos ug diin sa kataposan siya maglaglag kanila. Mahitabo kini sa tibuok yuta. (Jeremias 25:31-33; Daniel 2:44) Susama kini sa “dakong pug-anan sa bino sa kasuko sa Diyos” ug sa “ubos nga patag sa desisyon,” o sa “ubos nga patag ni Jehosapat,” diin ang mga nasod tigomon aron pagalaglagon ni Jehova. (Pinadayag 14:19; Joel 3:12, 14) Kini nalangkit usab sa “yuta sa Israel” diin ang satanasnong mga kasundalohan ni Gog sa Magog laglagon ug kanang dapita anaa “taliwala sa dakong dagat ug sa balaang bukid sa Dayandayan” diin ang hari sa amihanan modangat gayod “sa iyang kataposan” diha sa mga kamot ni Miguel ang dakong prinsipe.—Ezequiel 38:16-18, 22, 23; Daniel 11:45–12:1.

³³ Sa dihang ang mga nasod mamaniobra nga modangat sa maong kahimtang tungod sa samag-kalakala nga propaganda nga naggikan ni Satanas ug sa iyang yutan-ong mga ahente, panahon na unya nga ang ikapitong manulonda magbubo sa kataposang panaksan sa kasuko sa Diyos.

“Nahitabo Na!”

34. Nganha sa unsa gibubo sa ikapitong manulonda ang iyang panaksan, ug unsang pahibalo ang migula “sa sangtuwaryo gikan sa trono”?

³⁴ “Ug ang ikapito mibubo sa iyang panaksan ngadto sa hangin. Niini usa ka makusog nga tingog ang migula sa sangtuwaryo gikan sa trono, nga nag-ingon: ‘Nahitabo na!’”—Pinadayag 16:17.

35. (a) Unsa ang “hangin” sa Pinadayag 16:17? (b) Sa pagbubo sa iyang panaksan diha sa hangin, unsay gipahayag sa ikapitong manulonda?

³⁵ Ang “hangin” mao ang pangataposang nagasustento-sa-kinabuhi nga elemento nga pagahampakon. Apan kini dili literal nga hangin. Walay bisan unsang anaa sa literal nga hangin ang angayang hinungdan sa malaglagong mga hukom ni Jehova, sama ra nga walay bisan unsa nga anaa usab sa literal nga yuta, dagat, mga tuboran sa tab-ang nga tubig, o adlaw ang angayang hinungdan aron kana sila makaagom sa mga hukom diha sa kamot ni Jehova. Hinunoa, kini mao ang “hangin” nga gihisgotan ni Pablo sa dihang iyang gitawag si Satanas ang “magmamando sa awtoridad sa hangin.” (Efeso 2:2) Mao kini ang satanasnong “hangin” nga gihanggab sa kalibotan karon, ang espiritu, o ang kasagarang hilig sa hunahuna, nga nagpaila sa iyang bug-os daotang sistema sa mga butang, ang satanasnong panghunahuna nga mituhop sa tagsatagsa ka bahin sa kinabuhi nga nahigawas sa organisasyon ni Jehova. Busa sa pagbubo sa iyang panaksan diha sa hangin, ang ikapitong manulonda nagpahayag sa kapungot sa Diyos batok kang Satanas, sa iyang organisasyon, ug sa tanang butang nga nagtukmod sa katawhan sa pagsuportar kang Satanas sa pagsukol sa pagkasoberano ni Jehova.

36. (a) Unsay naglangkob sa pito ka hampak? (b) Unsay gipasabot sa pahibalo ni Jehova: “Nahitabo na!”?

³⁶ Kini ug ang nag-unang unom ka hampak mao ang kabug-osan sa mga hukom ni Jehova batok kang Satanas ug sa iyang sistema. Kini sila maoy deklarasyon sa hukom sa kalaglagan alang kang Satanas ug sa iyang binhi. Sa dihang ibubo na kining kataposang panaksan, si Jehova mismo magpahibalo: “Nahitabo na!” Wala nay laing isulti pa. Sa dihang ang mga sulod sa mga panaksan sa kasuko sa Diyos namantala na ngadto sa katagbawan ni Jehova, dili na niya langanon ang pagpatuman sa mga paghukom nga gipahibalo niining mga mensahea.

37. Sa unsang paagi gihubit ni Juan kon unsay nahitabo human sa pagbubo sa ikapitong panaksan sa kasuko sa Diyos?

³⁷ Si Juan nagpadayon: “Ug dihay mga kilat ug mga tingog ug mga dalugdog, ug dihay usa ka dakong linog nga wala pa mahitabo sukad may mga tawo nga nagpuyo sa yuta, usa ka malukpanon kaayo nga linog, dako kaayo. Ug ang dakong siyudad nasiak sa tulo ka bahin, ug ang mga siyudad sa kanasoran nangapukan; ug ang Dakong Babilonya nahinumdoman sa atubangan sa Diyos, aron ihatag kaniya ang kopa sa bino sa kasuko sa iyang kapungot. Dugang pa, ang tanang pulo nangalagiw, ug ang mga bukid wala na makita. Ug dagkong ulan nga yelo nga ang tinibug-ok niini may gibug-atong mga usa ka talanton nangahulog gikan sa langit nganha sa mga tawo, ug ang mga tawo nagpasipala sa Diyos gumikan sa hampak sa ulan nga yelo, tungod kay ang hampak niini hilabihan kadako.”—Pinadayag 16:18-21.

38. Unsay gisimbolohan sa (a) “dakong linog”? (b) hitabo nga “ang dakong siyudad,” ang Dakong Babilonya, nasiak sa “tulo ka bahin”? (c) hitabo nga ang “tanang pulo nangalagiw, ug ang mga bukid wala na makita”? (d) “sa hampak sa ulan nga yelo”?

³⁸ Sa makausa pa, si Jehova gayod ang milihok maylabot sa katawhan, kay gipaila kini pinaagi sa “mga kilat ug mga tingog ug mga dalugdog.” (Itandi ang Pinadayag 4:5; 8:5.) Ang katawhan pagauyogon sa paagi nga wala pa gayod mahitabo sukad masukad, nga samag pinaagi sa usa ka malaglagong linog. (Itandi ang Isaias 13:13; Joel 3:16.) Kining kusog kaayong pag-uyog magbungkag sa “dakong siyudad,” ang Dakong Babilonya, mao nga kini masiak sa “tulo ka bahin”—nga nagsimbolo sa bug-os gayong pagkagun-ob niini. Gawas pa, “ang mga siyudad sa kanasoran” mangapukan. Ang “tanang pulo” ug ang “mga bukid”—mga institusyon ug mga organisasyon nga daw permanente kaayo niining sistemaha—mangahanaw. Ang “dagkong ulan nga yelo,” nga mas dagko pa kay niadtong naghampak sa Ehipto panahon sa ikapitong hampak, nga ang tinibug-ok nga ulan nga yelo nga may gibug-atong mga usa ka talanton, magmakmak sa katawhan ug masakitan sila.d (Exodo 9:22-26) Kini nga silot sa bunok sa ulan nga yelo lagmit naghulagway sa bug-at kaayong mga pahayag sa mga paghukom ni Jehova, nga nagpasidaan nga ang kalaglagan niining sistemaha sa mga butang miabot na gayod! Si Jehova makagamit usab sa literal nga ulan nga yelo sa iyang pagpanglaglag.—Job 38:22, 23.

39. Bisan pa sa pagbubo sa pito ka hampak, unsay himoon sa kadaghanan sa katawhan?

³⁹ Busa, ang kalibotan ni Satanas makaagom sa matarong nga hukom ni Jehova. Hangtod sa kataposan, ang kadaghanan sa katawhan mopadayon sa pagsukol ug sa pagpasipala sa Diyos. Sama kang Paraon sa karaan, ang ilang mga kasingkasing dili malukmay pinaagig sublisubli nga mga hampak o pinaagig kataposang makapatay nga sangkoanan sa maong mga hampak. (Exodo 11:9, 10) Dili mahitabo ang kataposang-gutlo, dako-kaayong kausaban sa kasingkasing. Bisan pag nagtinga na, ilang tamayon ang Diyos nga nagpahayag: “Sila makaila gayod nga ako mao si Jehova.” (Ezequiel 38:23) Bisan pa niana, ang pagkasoberano ni Jehova nga Diyos nga Labing Gamhanan mabayaw na gayod.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 221]

“Sa Yuta”

Ang Juan nga matang nagmantala sa kapungot ni Jehova batok “sa yuta” pinaagi sa mga pahayag nga sama sa mosunod:

“Tapos sa kasiglohan nga pagpaningkamot, ang politikanhong mga partido napamatud-ang walay katakos sa pagsagubang sa mga kahimtang karon ug sa pagsulbad sa makapasubo nga mga problema. Ang mga ekonomista ug mga estadista, nga kugihang nagtuon sa suliran, nakaamgo nga sila walay arang mahimo bahin niana.”—Millions Now Living Will Never Die, 1920, panid 61.

“Walay usa ka kagamhanan karon sa yuta ang nakapatagbaw sa bisan unsang dakodakong bahin sa kalibotan. Daghan sa mga nasod gimandoan ug mga diktador. Halos nabangkarota na ang tibuok kalibotan.”—A Desirable Government, 1924, panid 5.

“Ang pagtapos niini nga sistema sa mga butang . . . mao lamang ang bugtong paagi aron mawagtang ang daotan gikan sa kalibotan ug mahimong molambo ang kalinaw ug pagkamatarong.”—“Kining Maayong Balita sa Gingharian,” 1954, panid 25.

“Ang kahikayan karon sa kalibotan nailhan nga lahi tungod sa nagkagrabe nga sala, pagkadili-matarong ug pagrebelde batok sa Diyos ug sa iyang kabubut-on. . . . Kini dili na matul-id. Busa, kinahanglang mahanaw kini!”—Ang Bantayanang Torre, Mayo 15, 1982, panid 6.

[Kahon sa panid 223]

“Sa Dagat”

Ang mosunod maoy pipila lamang sa mga pahayag nga gimantala sa Juan nga matang latas sa katuigan nga nagpahibalo sa kapungot sa Diyos batok sa gubot, rebelyoso nga “dagat” sa dili-diyosnong katawhan nga nahimulag kang Jehova:

“Ang kasaysayan sa matag nasod nagpakita nga kini maoy usa ka pagpakigbisog taliwala sa mga matang sa katawhan. Kini maoy pipila ka tawo batok sa daghan. . . . Ang maong mga pagpakigbisog miresulta sa daghang rebolusyon, dakong pag-antos, ug daghan kaayong pag-ula ug dugo.”—Government, 1928, panid 244.

Sa bag-ong kalibotan, “ang simbolikong ‘dagat’ sa gubot, rebelyoso, dili-diyosnon nga katawhan nga gikan niana migimaw ang simbolikong mapintas nga mananap dugay na kanhi aron gamiton sa Yawa mahanaw na.”—The Watchtower, Septiyembre 15, 1967, panid 567.

“Ang presenteng tawhanong katilingban maoy masakiton sa espirituwal ug may balatian. Walay usa kanato ang makaluwas niini, kay gipakita sa Pulong sa Diyos nga ang balatian niini mohatod sa iyang kamatayon.”—Matuod nga Kalinaw ug Kasegurohan—Asa Gikan?, 1974, panid 131.

[Kahon sa panid 224]

“Sa mga Suba ug sa mga Tuboran”

Ang ikatulong hampak nagyagyag sa “mga suba ug sa mga tuboran sa mga tubig” pinaagi sa mga pahayag nga sama sa mosunod:

“Ang klero, kinsa nag-angkon nga mga magtutudlo sa mga pagtulon-an [ni Kristo], nagbalaan sa gubat ug naghimo niini nga sagradong butang. Sila nalipay nga ang ilang mga hulagway ug mga estatwa gipasundayag nga tapad sa iya sa nakaula-ug-dugo nga mga manggugubat.”—The Watch Tower, Septiyembre 15, 1924, panid 275.

“Ang espirituwalismo [espiritismo] gitukod nga gibase sa dakong kabakakan, ang bakak bahin sa pagpadayong buhi human sa kamatayon ug pagkawalay-kamatayon sa tawhanong kalag.”—What Do the Scriptures Say About “Survival After Death?,” 1955, panid 51.

“Ang tawhanong mga pilosopiya, politikanhong mga teorista, mga tig-organisar ug mga kalihokang katilingbanon, mga magtatambag sa ekonomiya ug mga tigpaluyo sa relihiyosong mga tradisyon wala gayod makahatag ug makapatagbaw nga kinabuhi . . . Ang maong mga tubig miagak hinuon sa mga nanginom sa paglapas sa balaod sa Maglalalang mahitungod sa pagkabalaan sa dugo ug sa pagpakigbahin sa relihiyosong mga paglutos.”—Resolusyon nga gisagop panahon sa “Walay Kataposang Maayong Balita” Internasyonal nga Kombensiyon, 1963.

“Dili ang siyentipikanhong pagluwas, kondili ang paglaglag sa tawhanong kaliwatan ang madahom gikan sa tawo mismo. . . . Dili kita makasalig nga ang tanang sikologo ug mga sikyatrista sa kalibotan mag-usob sa paagi sa panghunahuna sa katawhan . . . Dili kita makasalig sa bisan unsang internasyonal nga kuwerpo sa kapolisan nga pormahon . . . nga himoon kining yutaa nga usa ka luwas nga dapit nga pagapuy-an.”—Saving the Human Race—In the Kingdom Way, 1970, panid 5.

[Kahon sa panid 225]

“Sa Adlaw”

Maingon nga ang “adlaw” sa tawhanong pagmando ‘nagpagba’ sa katawhan panahon sa adlaw sa Ginoo, ang Juan nga matang, pinaagi sa mga pahayag nga sama sa mosunod, nagdani sa pagtagad sa nagakahitabo:

“Karong panahona si Hitler ug Mussolini, ang mabuotbuotong mga diktador, nagpameligro sa kalinaw sa tibuok kalibotan, ug sila bug-os nga gipaluyohan sa ilang pagwagtang sa kagawasan sa Romano Katolikong Herarkiya.”—Fascism or Freedom, 1939, panid 12.

“Sa tibuok kasaysayan ang polisa nga gisunod sa tawhanong mga diktador mao, Magmando o manglaglag! Apan ang lagda nga ipadapat karon sa tibuok yuta sa gipalingkod sa Diyos nga Hari nga si Jesu-Kristo mao, Magpamando o malaglag.”—When All Nations Unite Under God’s Kingdom, 1961, panid 23.

“Sukad sa 1945 kapin sa 25 ka milyong tawo ang namatay sa mga 150 ka gubat nga gibugno sa tibuok yuta.”—Ang Bantayanang Torre, Hulyo 15, 1980, panid 6.

“Ang mga nasod sa tibuok kalibotan . . . walay pagtagad sa internasyonal nga kaakohan o mga lagda sa pamatasan. Aron makab-ot ang ilang mga tinguha, gibati sa ubang kanasoran nga makataronganon ang paggamit sa bisan unsang matang sa hinagiban nga ilang giisip nga kinahanglang gamiton—sa pinakyawng pagpamatay, pagbuno, pagpang-hijack, pagpamomba, ug uban pa . . . Hangtod kanus-a nga mag-antos ang kanasoran sa usag usa niining binuang ug tinontong batasan?”—Ang Bantayanang Torre, Agosto 15, 1985, panid 4.

[Kahon sa panid 227]

“Sa Trono sa Mapintas nga Mananap”

Ang mga Saksi ni Jehova nagyagyag sa trono sa mapintas nga mananap ug nagmantala sa paghukom ni Jehova niini pinaagi sa mga pahayag nga sama sa:

“Ang mga magmamando ug politikanhong mga giya sa mga nasod naimpluwensiyahan sa daotan, labaw-tawhanong mga puwersa nga dili kapugngang nagtukmod kanila sa usa ka samag-naghikog nga pagmartsa ngadto sa mahukmanong gubat sa Armagedon.”—After Armageddon—God’s New World, 1953, panid 8.

“Ang ‘mapintas nga mananap’ sa dili-teokratikanhon nga tawhanong kagamhanan nakabaton sa iyang gahom, awtoridad ug trono gikan sa Dragon. Busa kini kinahanglang magpahiuyon sa partido sa Dragon.”—After Armageddon—God’s New World, 1953, panid 15.

“Ang Hentil nga mga nasod makapahiluna lamang sa ilang kaugalingon sa . . . kiliran sa Pangunang Kaaway sa Diyos, si Satanas nga Yawa.”—Resolusyon nga gisagop sa “Balaang Kadaogan” Internasyonal nga Kombensiyon, 1973.

[Kahon sa panid 229]

“Nahubsan Kini sa Tubig”

Bisan karon, ang pagpaluyo sa Babilonyanhong relihiyon nagkahubas sa daghang dapit, nga nagpaila kon unsay mahitabo sa dihang ang “mga hari gikan sa silangan sa adlaw” moatake na.

“Ang tibuok nasod nga surbi nakakaplag nga 75 porsiyento sa mga nagpuyo sa kalungsoran [sa Thailand] dili na mosulod sa Budhista nga mga templo sa pagpamati sa mga sermon, samtang ang gidaghanon sa katawhan sa kabanikanhan nga moadto sa mga templo inanayng nag-us-os hangtod nga kini mga singkuwenta porsiyento na lang.”—Bangkok Post, Septiyembre 7, 1987, panid 4.

“Ang talagsaong impluwensiya sa Taoismo nawala na sa nasod [sa Tsina] diin gitukod kini mga duha ka milenyo na kanhi. . . . Kay nawad-an na sa dakog-impluwensiya nga mga paagi nga gigamit nila ug sa mga nag-una kanila sa pagdanig daghang sumusunod, ang mga pari nakaamgo nga sila nawad-an ug mga sumusunod, nga nag-atubang sa halos pagkapuo na sa Taoismo ingong organisadong relihiyon sa dakong yuta.”—The Atlanta Journal and Constitution, Septiyembre 12, 1982, panid 36-A.

“Ang Hapon . . . maoy usa sa mga nasod nga daghan kaayog langyaw nga mga misyonaryo sa kalibotan, duolan ug 5,200, apan . . . kubos sa 1% sa populasyon ang Kristiyano. . . . Ang usa ka Franciscano nga pari nga nag-alagad dinhi sukad sa katuigan sa 1950 . . . nagtuo nga ‘natapos na ang adlaw sa langyaw nga mga misyonaryo sa Hapon.’”—The Wall Street Journal, Hulyo 9, 1986, panid 1.

Sa Inglaterra sulod sa miaging tulo ka dekada, “duolan sa 2,000 sa 16,000 ka Anglikanong simbahan ang gisirhan tungod kay wala na gamita. Ang mga tigsimba mius-os pag-ayo taliwala sa nag-angkong Kristiyanong kanasoran. . . . ‘Sa pagkakaron dili na tinuod nga ang Inglaterra maoy Kristiyanong nasod,’ matod sa [Obispo sa Durham].”—The New York Times, Mayo 11, 1987, panid A4.

“Tapos sa mga takna sa mainit nga debate, giaprobahan karon sa Parliamento [sa Gresya] ang balaod, nga makuha na sa Sosyalistang Kagamhanan ang dagkong mga asyenda nga gipanag-iya sa Gregong Ortodokso nga Iglesya . . . Dugang pa, gitugot na sa balaod nga ang mga dili-klerigo maoy mokontrol sa mga konsilyo ug mga komite sa simbahan nga responsable sa pagdumala sa dagkong mga negosyo sa simbahan lakip ang mga hotel, mga kubkobanan ug marmol ug blokebloke nga opisina.”—The New York Times, Abril 4, 1987, panid 3.

[Mga hulagway sa panid 222]

Ang unang upat ka panaksan sa kasuko sa Diyos nagpahinabog mga hampak nga susama sa mga resulta sa pagpatingog sa unang upat ka trompeta

[Hulagway sa panid 226]

Ang ikalimang panaksan nagbutyag nga ang trono sa mapintas nga mananap mao ang awtoridad nga gihatag ni Satanas ngadto sa mapintas nga mananap

[Mga hulagway sa panid 231]

Ang demonyohanong propaganda nagatigom sa mga magmamando sa kalibotan sa nagkausa nga kahimtang, sa Har–Magedon, diin ang mga paghukom ni Jehova ibubo kanila

[Hulagway sa panid 233]

Kadtong gitukmod sa hugaw nga “hangin” ni Satanas mahiagom gayod sa katumanan sa matarong nga mga paghukom ni Jehova

Kapitulo 33

Paghukom sa Makauulaw nga Bigaon

Panan-awon 11​—Pinadayag 17:1-18

Ulohan: Ang Dakong Babilonya nagsakay sa usa ka sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap nga sa kaulahian mosumbalik kaniya ug molaglag kaniya

Panahon sa katumanan: Sukad sa 1919 hangtod sa dakong kasakitan

 1. Unsay gibutyag sa usa sa pito ka manulonda ngadto kang Juan?

ANG matarong nga kasuko ni Jehova kinahanglang ibubo sa bug-os, nga nasulod diha sa pito ka panaksan! Sa dihang gibubo sa ikaunom nga manulonda ang iyang panaksan sa nahimutangan sa karaang Babilonya, kini haom nga nagsimbolo sa pagsakit sa Dakong Babilonya pinaagig mga hampak samtang ang mga panghitabo tulin nga nagpadulong sa pangataposang gubat sa Armagedon. (Pinadayag 16:1, 12,  16) Lagmit nga kini mismong manulondaa ang nagbutyag karon sa hinungdan ug sa paagi sa pagpatuman ni Jehova sa iyang matarong nga mga paghukom. Si Juan nahibulong sa sunod niyang nadungog ug nakita: “Ug ang usa sa pito ka manulonda nga may pito ka panaksan miabot ug misulti kanako, nga nag-ingon: ‘Umari ka, ipakita ko kanimo ang paghukom batok sa dakong bigaon nga naglingkod ibabaw sa daghang katubigan, kang kinsa nakighilawas ang mga hari sa yuta, samtang kadtong nanagpuyo sa yuta gihubog sa bino sa iyang pagpakighilawas.’”—Pinadayag 17:1, 2.

 2. Unsay ebidensiya nga ang “dakong bigaon” (a) dili ang karaang Roma? (b) dili ang dagkong patigayon? (c) maoy usa ka relihiyosong organisasyon?

² Ang “dakong bigaon”! Nganong labihan kini ka makapakurat nga ngalan? Kinsa siya? Giingon sa uban nga kining simbolikong bigaon mao ang karaang Roma. Apan ang Roma kanhi maoy usa ka politikanhong gahom. Kining maong bigaon nakighilawas uban sa mga hari sa yuta, ug dayag nga naglakip kini sa mga hari sa Roma. Gawas pa, human sa paglaglag kaniya, “ang mga hari sa yuta” giingon nga nagbangotan tungod sa iyang pagkalaglag. Busa, dili mahimong siya usa ka politikanhong gahom. (Pinadayag 18:9, 10) Dugang pa, sanglit ang mga magpapatigayon sa kalibotan nagbangotan usab tungod kaniya, dili mahimo nga siya maghulagway sa dagkong patigayon. (Pinadayag 18:15, 16) Hinunoa, atong mabasa nga “ang tanang kanasoran nahisalaag tungod sa [iyang] espiritistikanhong mga buhat.” (Pinadayag 18:23) Kini nagtin-aw nga ang dakong bigaon usa gayod ka tibuok-kalibotan nga relihiyosong organisasyon.

 3. (a) Nganong ang gisimbolohan sa dakong bigaon mas dako pa kay sa Iglesya Katolika Romana o bisan sa tibuok nga Kakristiyanohan? (b) Unsang Babilonyanhong mga doktrina ang makaplagan diha sa kadaghanang relihiyon sa Sidlakan ug sa mga sekta sa Kakristiyanohan? (c) Unsay giadmitir sa Romano Katolikong kardinal nga si John Henry Newman mahitungod sa sinugdanan sa daghang doktrina, seremonyas, ug mga tulumanon sa Kakristiyanohan? (Tan-awa ang potnot.)

³ Unsa nga relihiyosong organisasyon? Siya ba ang Iglesya Katolika Romana, sumala sa giingon sa uban? O siya ba ang tibuok nga Kakristiyanohan? Dili, siya kinahanglang mas dako pa niana kay siya nagpahisalaag sa tanang kanasoran. Sa pagkamatuod, siya ang tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon. Gipadayag nga siya naggikan sa mga misteryo sa Babilonya tungod kay daghang Babilonyanhong mga doktrina ug mga tulumanon makita usab diha sa mga relihiyon sa tibuok yuta. Pananglitan, ang pagtuo sa kinaiyanhong pagkadili-mamatay sa tawhanong kalag, sa sakitanan nga impiyerno, ug sa trinidad nga mga diyos makaplagan diha sa kadaghanang relihiyon sa Sidlakan ug sa mga sekta sa Kakristiyanohan. Ang bakak nga relihiyon, nga nagsugod sa karaang siyudad sa Babilonya kapig 4,000 ka tuig kanhi, nahimong dako na kaayo karon ug haom nga gitawag ug Dakong Babilonya.a Apan, nganong gihubit siya sa mangil-ad nga terminong “dakong bigaon”?

 4. (a) Sa unsang mga paagi ang karaang Israel nakighilawas? (b) Sa unsang talagsaong paagi nga ang Dakong Babilonya nakighilawas?

⁴ Ang Babilonya (o Babel, nga nagkahulogan ug “Kalibog”) midangat sa tayuktok sa kabantogan sa panahon ni Nabucodonosor. Usa kadto ka relihiyoso-politikanhon nga estado nga may kapin sa usa ka libong templo ug kapilya. Dako ug gahom ang mga pari niini. Bisan pag ang Babilonya dugay nang nawala ingong usa ka gahom sa kalibotan, ang relihiyosong Dakong Babilonya padayong naglungtad, ug sama sa karaang sumbanan, siya nagtinguha gihapon sa pag-impluwensiya ug pagkontrolar sa politikanhong mga kalihokan. Apan mouyon ba ang Diyos nga ang relihiyon mag-apil-apil sa politika? Sa Hebreohanong Kasulatan, giingon nga ang Israel namampam sa dihang nakiglangkit siya sa bakak nga pagsimba ug sa dihang siya nakig-alyansa sa mga nasod inay mosalig kang Jehova. (Jeremias 3:6, 8, 9; Ezequiel 16:28-30) Ang Dakong Babilonya nakighilawas usab. Sa talagsaong paagi, iyang gibuhat kon unsay iyang gihunahuna nga gikinahanglan aron makabaton ug impluwensiya ug gahom ibabaw sa nagamandong mga hari sa yuta.—1 Timoteo 4:1.

 5. (a) Sa unsang natad gustong masentro sa atensiyon ang relihiyosong mga klerigo? (b) Nganong ang tinguha sa kalibotanong pagkainila sukwahi gayod sa mga pulong ni Jesu-Kristo?

⁵ Karon, ang relihiyosong mga pangulo sagad mangampanya alang sa hataas nga katungdanan sa gobyerno, ug sa ubang mga nasod, sila makigbahin sa pagmando, nga maghupot pa ug mga puwesto sa gabinete. Niadtong 1988, duha ka iladong Protestanteng mga klerigo ang mikandidato sa pagkapresidente sa Tinipong Bansa. Ang mga lider sa Dakong Babilonya gustong masentro sa atensiyon; ang ilang mga letrato kanunayng makita sa mga mantalaan samtang sila nakig-uban sa iladong mga politiko. Sa kasukwahi, gilikayan ni Jesus ang pagkalangkit sa politika ug siya miingon mahitungod sa iyang mga tinun-an: “Sila dili bahin sa kalibotan, ingon nga ako dili bahin sa kalibotan.”—Juan 6:15; 17:16; Mateo 4:8-10; tan-awa usab ang Santiago 4:4.

Modernong-Adlaw nga ‘Pagkabigaon’

6, 7. (a) Sa unsang paagi ang Partidong Nazi ni Hitler nakahupot ug gahom sa Alemanya? (b) Sa unsang paagi ang kasabotan nga gihimo sa Batikano uban sa Nazi nga Alemanya nakatabang kang Hitler sa iyang pagtinguha sa pagmando sa kalibotan?

⁶ Tungod sa iyang pag-apil-apil sa politika, ang dakong bigaon nagpahinabog dako kaayong kasubo sa katawhan. Pananglitan, tagda ang mga panghitabo nga nagpaluyo sa pagkagamhanan ni Hitler sa Alemanya—mangil-ad nga mga panghitabo nga gustong panason sa pipila ka tawo gikan sa mga libro sa kasaysayan. Niadtong Mayo 1924 nahuptan sa Partidong Nazi ang 32 ka puwesto sa Alemang Reichstag. Pagka-Mayo 1928 kini mikunhod sa 12 ka puwesto. Ugaling lang, ang Dakong Depresyon mikaylap sa tibuok kalibotan niadtong 1930; nga sunod niadto ang mga Nazi talagsaong nakabawi, nga nakakuhag 230 sa 608 ka puwesto sa eleksiyon sa Alemanya niadtong Hulyo 1932. Sa wala madugay, ang kanhing kansilyer nga si Franz von Papen, usa ka Papanhong Kabalyero, mitabang sa mga Nazi. Sumala pa sa mga historyano, gipanan-aw ni von Papen ang usa ka bag-ong Balaang Imperyo sa Roma. Kay napakyas ang iyang mubong pagpangatungdanan ingong kansilyer, gilaoman niya niadto nga makahupot siyag gahom pinaagi sa mga Nazi. Sa pagka-Enero 1933, iyang nahaylo ang mga kadagkoan sa industriya sa pagsuportar kang Hitler, ug pinaagig malinglahon ug sekretong mga kasabotan iyang giseguro nga si Hitler mahimong kansilyer sa Alemanya niadtong Enero 30, 1933. Siya mismo nahimong bise-kansilyer ug siya gigamit ni Hitler sa pagdani sa pagpaluyo sa Katolikong mga distrito sa Alemanya. Sulod sa duha ka bulan sa pagkahupot ug gahom, giwagtang ni Hitler ang parliamento, gibalhog sa mga kampo konsentrasyon ang libolibong lider sa kontra partido, ug gisugdan ang dayag nga pagpamintas sa mga Hudiyo.

⁷ Niadtong Hulyo 20, 1933, ang kaikag sa Batikano sa nagkadakong gahom sa Nazismo gipasundayag sa dihang si Kardinal Pacelli (nga nahimong Papa Pio XII sa ulahi) mipirmag usa ka kasabotan didto sa Roma tali sa Batikano ug sa Nazi nga Alemanya. Gipirmahan ni von Papen ang dokumento ingong hawas ni Hitler, ug didto gihatag ni Pacelli kang von Papen ang hataas nga papanhong kadungganan nga Grand Cross of the Order of Pius.b Diha sa iyang basahong Satan in Top Hat, si Tibor Koeves misulat bahin niini, nga nag-ingon: “Ang Kasabotan maoy dakong kadaogan ni Hitler. Kadto ang unang pagsuportar nga iyang nadawat gikan sa gawas, ug kadto naggikan pa sa labing madungganong tinubdan.” Gimando sa maong kasabotan nga ang Batikano dili na mosuportar sa Katolikong Sentro nga Partido sa Alemanya, mao nga kini miaprobar sa bugtong partido ni Hitler nga “tibuok estado.”c Dugang pa, ang artikulo 14 niini nagpahayag: “Ang mga pagtudlog mga arsobispo, mga obispo, ug susama kanila pagaluwatan lamang human matino sa gobernador nga gipalingkod sa Alemang estado, nga walay mga pagduhaduha bahin sa katibuk-ang politikanhong mga opinyon.” Sa kataposan sa 1933 (nga giproklamar ingong “Balaang Tuig” ni Papa Pio XI), ang pagsuportar sa Batikano nahimong dakong panukmod ni Hitler sa pagtinguha sa pagmando sa kalibotan.

8, 9. (a) Unsay sanong sa Batikano ug sa Iglesya Katolika ug sa iyang mga klero bahin sa diktador nga pagmandong Nazi? (b) Unsay gipahayag sa mga obispong Katoliko sa Alemanya sa pagsugod sa Gubat sa Kalibotan II? (c) Unsay resulta sa relihiyoso-politikanhong relasyon?

⁸ Bisan pag ang pipila ka pari ug mga madre miprotesta sa mga kapintasan ni Hitler—ug nag-antos tungod niana—ang Batikano ingon man ang Iglesya Katolika ug ang iyang daghang klero misuportar sa aktibo o sa hilom nga paagi sa diktador nga pagmandong Nazi, nga ilang giisip nga depensa batok sa pag-abante sa Komunismo sa kalibotan. Nga hayahay rang naglingkod sulod sa Batikano, gitugotan ni Papa Pio XII nga magpadayon ang Pakyaw nga Pagpamatay sa mga Hudiyo ug ang mapintasong mga paglutos sa mga Saksi ni Jehova ug sa uban pa ug siya wala magsaway niana. Kataw-anan ug katingad-an nga sa pagduaw ni Papa Juan Paulo II sa Alemanya niadtong Mayo 1987, iyang gidayeg ang kontra-Nazi nga baroganan sa usa ka sinserong pari. Unsa bay gibuhat sa uban pang linibo nga klerong Aleman panahon sa makalilisang nga pagmando ni Hitler? Ang usa ka sulat nga giluwatan sa mga obispong Katoliko sa Alemanya niadtong Septiyembre 1939 sa pag-ulbo sa Gubat sa Kalibotan II nagpatin-aw niining puntoha. Kini mabasa sa bahin: “Niining makuyaw nga panahon kami nag-awhag sa atong Katolikong mga sundalo sa pagtuman sa ilang katungdanan isip pagsugot sa Fuehrer ug maandam sa paghalad sa ilang bug-os nga pagkatawo. Kami naghangyo sa mga Magtutuo nga moduyog sa mainitong mga pag-ampo nga giyahan unta sa Diyos kining gubata ngadto sa bulahang kalamposan.”

⁹ Ang maong Katolikong diplomasya nag-ilustrar sa matang sa pagpakighilawas sa relihiyon latas sa miaging kapin sa 4,000 ka tuig sa paghaylo sa politikanhong Estado aron makahupot ug gahom ug bentaha. Ang maong relihiyoso-politikanhong relasyon nagpausbaw sa grabeng mga pagpakiggubat, mga paglutos, ug kaalaotan sa katawhan. Ang katawhan malipay gayod nga ang paghukom ni Jehova sa dakong bigaon haduol na. Hinaot unta nga ipatuman na kana sa dili madugay!

Naglingkod Ibabaw sa Daghang Katubigan

10. Unsa ang “daghang katubigan” nga gisaligan sa Dakong Babilonya alang sa panalipod, ug unsay nagakahitabo niana?

¹⁰ Ang karaang Babilonya naglingkod ibabaw sa daghang katubigan—ang Suba sa Euprates ug ang daghang kanal. Alang kaniya kadto maoy usa ka panalipod ug tinubdan sa pamatigayon nga nagpatunghag bahandi, hangtod nahubsan kana sa usa lang ka gabii. (Jeremias 50:38; 51:9, 12, 13) Ang Dakong Babilonya nagsalig usab sa “daghang katubigan” sa pagpanalipod ug pagpadato kaniya. Kining simbolikong katubigan mao ang “mga katawhan ug mga panon sa katawhan ug kanasoran ug mga pinulongan,” nga mao, ang tanang linibo ka minilyong tawo nga maoy iyang gigamhan ug gisaligan sa materyal nga sustento. Apan kining mga tubiga nagakahubas usab, o wala na magsuportar niini.—Pinadayag 17:15; itandi ang Salmo 18:4; Isaias 8:7.

11. (a) Sa unsang paagi ang karaang Babilonya ‘naghimo sa tibuok yuta nga hubog’? (b) Sa unsang paagi “gihubog [sa Dakong Babilonya] ang tibuok yuta”?

¹¹ Dugang pa, ang karaang Babilonya gihubit ingong “usa ka kopang bulawan diha sa kamot ni Jehova, gihubog niini ang tibuok yuta.” (Jeremias 51:7) Gipugos sa karaang Babilonya ang silingang mga nasod sa pag-inom sa mga kapahayagan sa kasuko ni Jehova sa dihang sila iyang gipukan pinaagi sa iyang kasundalohan, nga nagpaluya kanila nga samag hubog nga mga tawo. Nianang bahina, siya ang instrumento ni Jehova. Ang Dakong Babilonya, usab, nakahimog mga pagpamukan sa punto nga kini nahimong tibuok-kalibotan nga imperyo. Apan siya dili gayod instrumento sa Diyos. Hinunoa, siya nag-alagad sa “mga hari sa yuta” nga kanila siya nakighilawas sa relihiyosong diwa. Iyang gitagbaw ang maong mga hari pinaagi sa paggamit sa iyang bakak nga mga doktrina ug nagaulipon nga mga tulumanon aron ang mga panon sa katawhan, “kadtong nanagpuyo sa yuta,” magpabiling luya nga samag hubog nga mga tawo, nga masinugtanon kaayo sa ilang mga magmamando.

12. (a) Sa unsang paagi ang usa ka seksiyon sa Dakong Babilonya sa Hapon maoy responsable sa pag-ula ug daghang dugo panahon sa Gubat sa Kalibotan II? (b) Sa unsang paagi ang “katubigan” nga nagsuportar sa Dakong Babilonya nahubas didto sa Hapon, ug unsay resulta?

¹² Ang Shinto nga Hapon maoy usa ka talagsaong pananglitan niini. Ang nadoktrinahan nga sundalong Hapones nag-isip nga labing dakong kadungganan ang paghatag sa iyang kinabuhi alang sa emperador—ang supremong diyos sa Shinto. Panahon sa Gubat sa Kalibotan II, mga 1,500,000 ka sundalong Hapones ang namatay sa gubat; halos ang tanan kanila nag-isip nga ang pagsurender maoy makauulaw. Apan tungod sa pagkapildi sa Hapon sa gubat, si Emperador Hirohito napugos sa paghunong sa iyang pangangkon nga siya usa ka diyos. Kadto miresulta sa talagsaong paghubas sa “katubigan” nga nagsuportar sa Shinto nga seksiyon sa Dakong Babilonya—ikasubo, kadto nahitabo human gayod uyoni sa Shintoismo ang pag-ula ug balde-baldeng dugo diha sa natad-panggubatan sa Pasipiko! Ang maong paghinay sa impluwensiya sa Shinto nagbukas usab sa dalan sa di pa dugayng katuigan nga ang kapig 200,000 ka Hapones, nga ang kinabag-an kanhi maoy mga Shintoista ug mga Budhista, mahimong dedikado, bawtismado nga mga ministro sa Soberanong Ginoong Jehova.

Ang Bigaon Nagsakay sa Usa ka Mananap

13. Unsang talagsaong talan-awon ang nakita ni Juan sa dihang gidala siya sa manulonda ngadto sa usa ka kamingawan diha sa gahom sa espiritu?

¹³ Unsa pay dugang gibutyag sa tagna mahitungod sa dakong bigaon ug sa iyang dulnganan? Samtang si Juan nag-asoy karon, nakita ang dugang pang buhi nga talan-awon: “Ug iya [ang manulonda] akong gidala diha sa gahom sa espiritu ngadto sa usa ka kamingawan. Ug nakita ko ang usa ka babaye nga nagsakay sa usa ka sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap nga puno sa mapasipalahong mga ngalan ug may pito ka ulo ug napulo ka sungay.”—Pinadayag 17:3.

14. Nganong haom nga si Juan gidala ngadto sa usa ka kamingawan?

¹⁴ Nganong si Juan gidala ngadto sa usa ka kamingawan? Ang mas unang pahibalo sa kalaglagan batok sa karaang Babilonya gihubit ingon nga “batok sa kamingawan sa dagat.” (Isaias 21:1, 9) Kini mihatag ug nahiangayng pasidaan nga, bisan pa sa tanang depensang katubigan niini, ang karaang Babilonya mahimong awaaw nga walay kinabuhi. Nan, haom nga si Juan gidala sa iyang panan-awon ngadto sa usa ka kamingawan aron makita ang dulnganan sa Dakong Babilonya. Kini usab kinahanglang mahimong awaaw ug kamingawan. (Pinadayag 18:19, 22, 23) Apan, si Juan natingala sa iyang nakita didto. Wala mag-inusara ang dakong bigaon! Siya nagsakay sa usa ka dakong mapintas nga mananap!

15. Unsa ang mga kalainan tali sa mapintas nga mananap sa Pinadayag 13:1 ug nianang sa Pinadayag 17:3?

¹⁵ Kining mapintas nga mananap adunay pito ka ulo ug napulo ka sungay. Busa kini ba sama ra sa mapintas nga mananap nga unang nakita ni Juan, nga may pito usab ka ulo ug napulo ka sungay? (Pinadayag 13:1) Dili, may mga kalainan. Kining mapintas nga mananap may bulok nga sanag-pula ug, dili sama sa nag-unang mapintas nga mananap, kini walay mga diadema. Imbes adunay mapasipalahong mga ngalan diha lang sa pito ka ulo niini, kini “puno sa mapasipalahong mga ngalan.” Bisan pa niana, may relasyon gayod kining bag-ong mapintas nga mananap ug ang nag-unang mananap; dayag kaayo ang mga panagsama niini nga dili mahimong sulagma lamang.

16. Unsa ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap, ug unsay gipahayag nga katuyoan niini?

¹⁶ Nan, unsa ba kining bag-ong mapintas nga mananap nga sanag-pula ug bulok? Kini mao gayod ang larawan sa mapintas nga mananap nga gipatungha tungod sa pag-agda sa Anglo-Amerikanhong mapintas nga mananap nga may duha ka sungay nga sama sa nating karnero. Pagkahimo sa larawan, kanang duhag-sungay nga mapintas nga mananap gitugotan sa paghatag ug gininhawa sa larawan sa mapintas nga mananap. (Pinadayag 13:14, 15) Nakita karon ni Juan ang buhi, nagginhawa nga larawan. Kini naghulagway sa organisasyong Liga sa Kanasoran nga gihatagag kinabuhi sa duhag-sungay nga mapintas nga mananap niadtong 1920. Gipanan-aw ni Presidente Wilson sa U.S. nga ang Liga “mahimong usa ka organisasyon aron hatagan ug hustisya ang tanang tawo ug mawagtang ang hulga sa gubat hangtod sa hangtod.” Sa dihang kadto gibanhaw tapos sa ikaduhang gubat sa kalibotan ingon nga Hiniusang Kanasoran, ang dokumentadong katuyoan niini mao “ang pagpatunhay sa internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan.”

17. (a) Sa unsang paagi ang simbolikong sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap puno sa mapasipalahong mga ngalan? (b) Kinsay nagsakay sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap? (c) Sa unsang paagi ang Babilonyanhong relihiyon nakiglangkit sa Liga sa Kanasoran ug sa kapuli niini sukad pa gayod sa sinugdan?

¹⁷ Sa unsang paagi kining simbolikong mapintas nga mananap puno sa mapasipalahong mga ngalan? Sa pagkaagi nga gitukod sa mga tawo kining daghag-nasod nga idolo ingong kapuli sa Gingharian sa Diyos—aron himoon ang butang nga giingon sa Diyos nga mahimo lamang sa iyang Gingharian. (Daniel 2:44; Mateo 12:18, 21) Apan, ang nakapatalagsaon sa panan-awon ni Juan mao nga ang Dakong Babilonya nagsakay sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap. Ingong katumanan sa tagna, ang Babilonyanhong relihiyon, labi na diha sa Kakristiyanohan, nakiglangkit sa Liga sa Kanasoran ug sa kapuli niini. Ingon ka sayo sa Disyembre 18, 1918, ang pundok karon nga nailhang Nasodnong Konsilyo sa mga Iglesya ni Kristo sa Amerika misagop sa usa ka deklarasyon nga nag-ingon sa bahin: “Ang maong Liga dili lamang usa ka politikanhong galamiton; hinunoa kini ang politikanhong kapahayagan sa Gingharian sa Diyos sa yuta. . . . Ang Iglesya makapanghinaot sa kaayohan niini, nga kon wala kana ang Liga sa Kanasoran dili makalahutay. . . . Ang Liga sa Kanasoran gipasukad sa Ebanghelyo. Sama sa Ebanghelyo, ang tumong niini maoy ‘kalinaw sa yuta, maayong kabubut-on taliwala sa mga tawo.’”

18. Sa unsang paagi gipakita sa klero sa Kakristiyanohan ang ilang pagsuportar sa Liga sa Kanasoran?

¹⁸ Sa Enero 2, 1919, ang San Francisco Chronicle adunay ulohan sa unang panid: “Papa Nangaliyupo nga Sagopon ang Liga sa Kanasoran ni Wilson.” Sa Oktubre 16, 1919, ang usa ka petisyon nga gipirmahan sa 14,450 ka klerigo sa dagkong mga denominasyon gipresentar ngadto sa Senado sa U.S., nga nag-awhag sa katigoman sa “pag-aprobar sa tratado sa kalinaw sa Paris nga gilangkoban sa kasabotan sa liga sa kanasoran.” Bisan pag ang Senado sa U.S. wala mag-aprobar sa maong tratado, ang klero sa Kakristiyanohan nagpadayon sa pagkampanya dapig sa Liga. Ug sa unsang paagi giinagurahan ang Liga? Ang usa ka opisyal nga balita gikan sa Switzerland, nga pinetsahan ug Nobyembre 15, 1920, mabasa: “Ang pag-abli sa unang asembliya sa Liga sa Kanasoran gipahibalo sa alas onse niining buntaga pinaagi sa pagbagting sa tanang lingganay sa simbahan sa Geneva.”

19. Sa dihang mitungha ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap, unsay gibuhat sa Juan nga matang?

¹⁹ Ang Juan nga matang, ang bugtong grupo sa yuta nga maikagong midawat sa nagsingabot nga Mesiyanikong Gingharian, nakig-ambit ba sa Kakristiyanohan sa pagpasidungog sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap? Wala gayod! Sa Dominggo, Septiyembre 7, 1919, ang kombensiyon sa katawhan ni Jehova sa Cedar Point, Ohio, nagpasiugda sa pakigpulong publiko nga “Ang Paglaom Alang sa Naguol nga Katawhan.” Pagkasunod adlaw, gitaho sa Sandusky Star-Journal nga si J. F. Rutherford, sa nagpakigpulong ngadto sa duolan sa 7,000 ka tawo, “nagpahayag nga ang kasuko sa Ginoo tino nga modangat sa Liga . . . tungod kay ang klero—Katoliko ug Protestante—nga nag-angkong mga hawas sa Diyos, nagsalikway sa iyang kahikayan ug nagduso sa Liga sa Kanasoran, nga nagdayeg niini ingong usa ka politikanhong kapahayagan sa gingharian ni Kristo sa yuta.”

20. Nganong usa ka pagpasipala nga gidayeg sa klero ang Liga sa Kanasoran ingong “ang politikanhong kapahayagan sa Gingharian sa Diyos sa yuta”?

²⁰ Ang grabeng kapakyasan sa Liga sa Kanasoran angay untang magpasidaan sa klero nga ang maong ginama-sa-tawo nga organisasyon maoy dili bahin sa Gingharian sa Diyos sa yuta. Pagkamapasipalahon sa maong pagpangangkon! Kana daw naghimo sa Diyos nga usa ka bahin sa dako kaayong tinapak nga butang nga maoy gisangpotan sa Liga. Mahitungod sa Diyos, “hingpit ang iyang kalihokan.” Ang langitnong Gingharian ni Jehova ubos ni Kristo—ug dili ang kahugpongan sa nagkabangi nga mga politiko, nga daghan kanila mga ateyista—mao ang iyang gamiton sa pagpatunghag kalinaw ug pagpatuman sa iyang kabubut-on dinhi sa yuta maingon sa langit.—Deuteronomio 32:4; Mateo 6:10.

21. Unsay nagpakita nga ang dakong bigaon nagsuportar ug nagdayeg sa kapuli sa Liga, ang Hiniusang Kanasoran?

²¹ Komosta man ang kapuli sa Liga, ang Hiniusang Kanasoran? Sukad sa pagsugod niini, ang dakong bigaon nagsakay na sa bukobuko sa maong organisasyon, nga dayag nakig-uban ug nagtinguha nga giyahan ang dulnganan niini. Pananglitan, sa ika-20ng anibersaryo niini, niadtong Hunyo 1965, ang mga hawas sa Iglesya Katolika Romana ug sa Sidlakang Ortodokso nga Iglesya, uban sa mga Protestante, mga Hudiyo, mga Hindu, mga Budhista, ug mga Muslim—giingong naghawas sa duha ka libong milyon sa populasyon sa yuta—nagtigom sa San Francisco sa pagsaulog sa ilang pagsuportar ug pagdayeg sa HK. Sa iyang pagduaw sa HK niadtong Oktubre 1965, si Papa Paulo VI mihubit niana ingong “kinalabwan sa tanang internasyonal nga mga organisasyon” ug midugang: “Ang mga katawhan sa yuta nagsalig sa Hiniusang Kanasoran ingon nga kataposang paglaom sa panag-uyonay ug kalinaw.” Ang laing mibisita nga papa, si Papa Juan Paulo II, nga nagpakigpulong sa HK niadtong Oktubre 1979, miingon: “Ako nanghinaot nga ang Hiniusang Kanasoran magpabilin hangtod sa hangtod ingong supremong organisasyon alang sa kalinaw ug hustisya.” Mamatikdan nga ang papa wala kaayo maghisgot kang Jesu-Kristo o sa Gingharian sa Diyos sa iyang pakigpulong. Panahon sa iyang pagduaw sa Tinipong Bansa niadtong Septiyembre 1987, ingon sa gitaho sa The New York Times, “dugay ang paghisgot ni Juan Paulo bahin sa positibong papel sa Hiniusang Kanasoran sa pagpatunhay sa . . . ‘bag-ong tibuok-kalibotan nga panaghiusa.’”

Usa ka Ngalan, Usa ka Misteryo

22. (a) Unsang matanga sa mananap ang gipili sa dakong bigaon nga sakyan? (b) Sa unsang paagi gihubit ni Juan ang simbolikong bigaon nga Dakong Babilonya?

²² Mahibaloan na ni apostol Juan sa dili madugay nga ang dakong bigaon mipili sa pagsakay sa usa ka peligrosong mananap. Hinuon, iya unang gihatagag pagtagad ang Dakong Babilonya mismo. Siya daghag dayandayan, apan pagkangil-ad niya! “Ug ang babaye nagsul-ob ug purpura ug sanag-pula, ug may mga dayandayan nga bulawan ug bililhong bato ug mga perlas ug sa iyang kamot siya nagkupot ug usa ka kopa nga bulawan nga puno sa dulumtanang mga butang ug sa mahugawng mga butang sa iyang pagpakighilawas. Ug diha sa iyang agtang nahisulat ang usa ka ngalan, usa ka misteryo: ‘Dakong Babilonya, ang inahan sa mga bigaon ug sa dulumtanang mga butang sa yuta.’ Ug nakita ko nga ang babaye nahubog sa dugo sa mga balaan ug sa dugo sa mga saksi ni Jesus.”—Pinadayag 17:4-6a.

23. Unsa ang kompletong ngalan sa Dakong Babilonya, ug unsay kahulogan niini?

²³ Ingon nga maoy batasan sa karaang Roma, ang maong bigaon mailhan pinaagi sa ngalan diha sa iyang agtang.d Kini maoy taas nga ngalan: “Dakong Babilonya, ang inahan sa mga bigaon ug sa dulumtanang mga butang sa yuta.” Kanang ngalana maoy “usa ka misteryo,” usa ka butang nga may tinagong kahulogan. Apan sa igong panahon sa Diyos, ang misteryo ipatin-aw ra. Sa pagkamatuod, ang manulonda mihatag kang Juan ug igong impormasyon aron masabtan sa mga alagad ni Jehova karon ang bug-os nga kahulogan niining mahulagwayong ngalan. Kita nahibalo nga ang Dakong Babilonya mao ang tanang bakak nga relihiyon. Siya “ang inahan sa mga bigaon” tungod kay ang tanang bakak nga mga relihiyon sa kalibotan, lakip ang daghang sekta sa Kakristiyanohan, nahisamag iyang mga anak nga nagsundog kaniya sa paghimog espirituwal nga pagpakighilawas. Siya usab ang inahan sa “dulumtanang mga butang” sa pagkaagi nga siya nanganak ug dulumtanang mga liwat sama sa idolatriya, espiritismo, pagtagna sa kapalaran, astrolohiya, pagpanghimalad, paghalad ug tawo, pagpamampam sa templo, paghuboghubog agig pagpasidungog sa bakak nga mga diyos, ug ubang malaw-ayng mga buhat.

24. Nganong haom nga ang Dakong Babilonya nakitang nagsul-ob ug besting kolor “purpura ug sanag-pula” ug “may mga dayandayan nga bulawan ug bililhong bato ug mga perlas”?

²⁴ Ang Dakong Babilonya nagsul-ob ug besting kolor “purpura ug sanag-pula,” nga harianong mga kolor, ug “may mga dayandayan nga bulawan ug bililhong bato ug mga perlas.” Pagkahaom! Palandonga lamang ang tanang matahom nga mga tinukod, talagsaong mga estatwa ug mga dibuho, bililhong mga imahen, ug ubang relihiyosong mga kasangkapan, ingon man ang daghan kaayong propiedad ug salapi, nga natigom sa mga relihiyon sa kalibotan. Diha man sa Batikano, sa imperyo sa mga tig-ebanghelyo pinaagig TV nga nasentro sa Tinipong Bansa, o sa katingad-anang mga templo sa Sidlakan, ang Dakong Babilonya nakahipos—ug usahay nawad-an—ug dako kaayong katigayonan.

25. (a) Unsay gisimbolohan sa mga sulod sa “kopa nga bulawan nga puno sa dulumtanang mga butang”? (b) Sa unsang diwa nahubog ang simbolikong bigaon?

²⁵ Tan-awa karon kon unsay gikuptan sa bigaon. Naput-okan gayod si Juan sa pagkakita niini—usa ka kopa nga bulawan nga “puno sa dulumtanang mga butang ug sa mahugawng mga butang sa iyang pagpakighilawas”! Kini mao ang kopa nga nasudlan sa “bino sa kasuko sa iyang pagpakighilawas” nga gipainom sa tanang kanasoran mao nga nahubog sila. (Pinadayag 14:8; 17:4) Hamili kining tan-awon sa gawas, apan ang mga sulod niini makaluod, mahugaw. (Itandi ang Mateo 23:25, 26.) Kini nasudlan sa tanang mahugawng mga buhat ug mga kabakakan nga gigamit sa dakong bigaon sa pagdani sa mga nasod ug sa pagkontrolar kanila. Labi pang mangil-ad, nakita ni Juan nga ang bigaon mismo nahubog sa dugo sa mga alagad sa Diyos! Sa pagkamatuod, atong mabasa sa ulahi nga “diha kaniya nakaplagan ang dugo sa mga manalagna ug sa mga balaan ug sa tanang gipamatay ibabaw sa yuta.” (Pinadayag 18:24) Grabe nga pagkasad-an sa dugo!

26. Unsay ebidensiya nga ang Dakong Babilonya sad-an sa dugo?

²⁶ Latas sa kasiglohan, ang tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon nakaula ug labihan ka daghang dugo. Pananglitan, sa Hapon sa Edad Medya, ang mga templo sa Kyoto gihimong mga kuta, ug ang monghe nga mga manggugubat, nga nangaliya sa “balaang ngalan ni Budha,” nakig-away sa usag usa hangtod ang kadalanan napula sa dugo. Sa ika-20ng siglo, ang klero sa Kakristiyanohan nagmartsa duyog sa kasundalohan sa ilang kaugalingong mga nasod, ug kini sila nagpinatyanay, nga labing menos usa ka gatos ka milyong kinabuhi ang nakalas. Niadtong Oktubre 1987, ang kanhing presidente sa U.S. nga si Nixon nagkanayon: “Ang ika-20ng siglo mao ang labing dugoong yugto sa kasaysayan. Mas daghang tawo ang namatay sa mga gubat niining sigloha kay sa tanang gubat nga gibugno sa wala pa magsugod kining sigloha.” Ang mga relihiyon sa kalibotan pagahukman sa Diyos nga sad-an tungod sa ilang bahin niining tanan; gidumtan ni Jehova ang “mga kamot nga nagaula ug inosenteng dugo.” (Proverbio 6:16, 17) Sayosayo pa, si Juan nakadungog ug singgit gikan sa halaran: “Hangtod kanus-a, Soberanong Ginoo nga balaan ug matuod, nga ikaw magpugong pa sa paghukom ug sa pagpanimalos sa among dugo batok kanilang nanagpuyo sa yuta?” (Pinadayag 6:10) Ang Dakong Babilonya, ang inahan sa mga bigaon ug sa dulumtanang mga butang sa yuta, malangkit gayod inig-abot sa panahon nga tubagon ang maong pangutana.

[Mga footnote]

Inay balaanon ang maong idolatriya, “si Jehova nga Labing Gamhanan” nagtambag sa mga Kristohanon: “Gumula kamo gikan sa ilang taliwala, ug ilain ang inyong kaugalingon, . . . ug hunong na sa paghikap sa mahugaw nga butang.”—2 Corinto 6:14-18.

[Kahon sa panid 237]

Si Churchill Nagyagyag sa ‘Pagkabigaon’

Sa iyang librong The Gathering Storm (1948), gitaho ni Winston Churchill nga si Hitler nagtudlo kang Franz von Papen ingon nga Alemang ministro sa Vienna aron “pukanon o kabigon sa sekretong paagi ang politikong mga kadagkoan sa Austria.” Si Churchill nagkutlo sa ministro sa U.S. sa Vienna nga nag-ingon mahitungod kang von Papen: “Sa labing mapangahason ug masaligong paagi . . . gisultihan ako ni Papen nga . . . siya nagplano sa paggamit sa iyang dungog ingong maayong Katoliko aron makaimpluwensiya sa mga taga-Austria sama kang Kardinal Innitzer.”

Tapos mosurender ang Austria ug ang tigsulong nga mga sundalo ni Hitler misulod sa Vienna, ang Katolikong kardinal nga si Innitzer mimando nga ipakayab sa tanang simbahan sa Austria ang banderang swastika, bagtingon ang ilang mga lingganay, ug iampo si Adolf Hitler sa pagsaulog sa iyang adlawng-natawhan.

[Kahon/Hulagway sa panid 238]

‘PAG-AMPO BAHIN SA GUBAT’ PARA SA ALEMANG ESTADO

Ubos niining ulohana, ang mosunod nga artikulo napatik diha sa unang edisyon sa The New York Times sa Disyembre 7, 1941:

“Katolikong mga Obispo sa Fulda Nangayog Bendisyon ug Kadaogan. . .Ang Komperensiya sa Katolikong mga Obispo sa Alemanya nga nagkatigom sa Fulda nagrekomendar sa paggamit ug usa ka espesyal nga ‘pag-ampo bahin sa gubat’ nga pagabasahon sa sinugdanan ug kataposan sa tanang serbisyo sa simbahan. Ang pag-ampo nangaliya nga bendisyonan sa Diyos ang Alemang mga armas aron makadaog ug panalipdan ang kinabuhi ug panglawas sa tanang sundalo. Ang mga Obispo dugang nagsugo sa Katolikong mga pari nga hisgotan ug hinumdoman diha sa espesyal nga misa sa Dominggo labing menos kas-a kada bulan ang mga sundalong Aleman ‘diha sa yuta, sa dagat ug sa kahanginan.’”

Ang artikulo wala ipatik sa ulahing mga edisyon sa maong mantalaan. Ang Disyembre 7, 1941, mao ang adlaw nga ang Hapon, nga alyado sa Nazi nga Alemanya, miatake sa mga barko de giyera sa U.S. didto sa Pearl Harbor.

[Kahon sa panid 244]

“Mapasipalahong mga Ngalan”

Sa dihang ang duhag-sungay nga mapintas nga mananap nagduso sa Liga sa Kanasoran tapos sa Gubat sa Kalibotan I, ang daghang relihiyosong mga hinigugma niini nagtinguha dihadiha nga uyonan sa mga relihiyon ang maong kalihokan. Ingong resulta, ang bag-ong organisasyon alang sa kalinaw ‘napuno sa mapasipalahong mga ngalan.’

“Ang Kristiyanidad makapanghinaot sa maayong-kabubut-on alang niini, ang puwersang nagpaluyo sa liga [sa kanasoran], ug niana ang tratado mahimong usa ka instrumento sa gingharian sa Diyos imbes usa lang ka pirasong papel.”—The Christian Century, U.S.A., Hunyo 19, 1919, panid 15.

“Ang Liga sa Kanasoran nga ideya mao ang pagpakaylap ngadto sa internasyonal nga mga relasyon sa ideya nga ang Gingharian sa Diyos maoy kahikayan sa kalibotan nga may maayong kabubut-on. . . . Kini ang giampo sa tanang Kristiyano sa dihang sila moingon, ‘Umanhi ang imong Gingharian.’”—The Christian Century, U.S.A., Septiyembre 25, 1919, panid 7.

“Ang Nagpahiusa sa Liga sa Kanasoran mao ang Dugo ni Kristo.”—Dr. Frank Crane, Protestanteng ministro, U.S.A.

“Ang [Nasodnong] Konsilyo [sa Kongregasyonal nga mga Iglesya] nagsuportar sa Kasabotan [sa Liga sa Kanasoran] ingong bugtong nga politikanhong instrumento karon nga pinaagi niana mas ikapadapat ang Espiritu ni Jesu-Kristo diha sa mga kahikayan sa mga nasod.”—The Congregationalist and Advance, U.S.A., Nobyembre 6, 1919, panid 642.

“Ang komperensiya nag-awhag sa tanang Metodista nga ituboy ug ipasiugda ang hamiling mga mithi [sa Liga sa Kanasoran] ingon nga gipahayag sa ideya bahin sa pagka-Amahan sa Diyos ug sa yutan-ong mga anak sa Diyos.”—Ang Wesleyan Metodista nga Iglesya, Britanya.

“Kon atong palandongon ang mga tingusbawan, mga posibilidad ug mga resolusyon niining maong kasabotan, atong masabtan nga anaa niini ang diwa sa mga pagtulon-an ni Jesu-Kristo: Ang Gingharian sa Diyos ug ang iyang pagkamatarong . . . Kini lamang gayod ug wala nay lain.”—Wali sa Arsobispo sa Canterbury sa pag-abli sa Asembliya sa Liga sa Kanasoran sa Geneva, Disyembre 3, 1922.

“Ang Asosasyon sa Liga sa Kanasoran niining nasora adunay balaang katungod nga sama sa bisan unsang makitawhanon nga misyonaryong kapunongan, tungod kay sa pagkakaron kini mao ang labing epektibong ahensiya sa pagmando ni Kristo ingong Prinsipe sa pakigdait taliwala sa mga nasod.”—Dr. Garvie, Kongregasyonalista nga ministro, Britanya.

[Mapa sa panid 236]

(Alang sa aktuwal nga porma, tan-awa ang publikasyon)

Ang bakak nga mga doktrina nga gituohan sa tibuok kalibotan naggikan sa Babilonya

Babilonya

Mga trinidad o tinagutlong mga diyos

Ang tawhanong kalag magpadayong buhi human sa kamatayon

Espiritismo—pagpakigsulti sa “mga patay”

Paggamit ug mga larawan sa pagsimba

Paggamit ug mga pangyamyam sa paghupay sa mga demonyo

Pagmando sa gamhanang mga pari

[Hulagway sa panid 239]

Ang karaang Babilonya naglingkod ibabaw sa daghang katubigan

[Hulagway sa panid 239]

Ang dakong bigaon karon naglingkod usab ibabaw sa “daghang katubigan”

[Hulagway sa panid 241]

Ang Dakong Babilonya nga nagsakay sa usa ka peligrosong mapintas nga mananap

[Mga hulagway sa panid 242]

Ang relihiyosong bigaon nakighilawas sa mga hari sa yuta

[Mga hulagway sa panid 245]

Ang babaye “nahubog sa dugo sa mga balaan”

Kapitulo 34

Usa ka Talagsaong Misteryo Nasulbad

 1. (a) Unsay reaksiyon ni Juan sa pagkakita sa dakong bigaon ug sa makalilisang nga mananap nga iyang gisakyan, ug ngano? (b) Unsay reaksiyon sa Juan nga matang karon samtang nadayag ang mga panghitabo ingon nga katumanan sa matagnaong panan-awon?

UNSAY reaksiyon ni Juan sa pagkakita sa dakong bigaon ug sa makalilisang nga mananap nga iyang gisakyan? Siya mismo ang mitubag: “Buweno, sa pagkakita ko kaniya ako natingala pag-ayo.” (Pinadayag 17:6b) Dili gayod mahanduraw sa tawhanong hunahuna lamang ang maong talan-awon. Apan, didto kini—sa halayo nga kamingawan—usa ka mahilayong bigaon nga nagsakay sa usa ka makalilisang, sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap! (Pinadayag 17:3) Ang Juan nga matang karon natingala usab pag-ayo samtang nadayag ang mga panghitabo ingon nga katumanan sa matagnaong panan-awon. Kon ang mga tawo sa kalibotan makakita pa unta niini, sila makasinggit, ‘Di-katuohan!’ ug ang mga magmamando sa kalibotan makaingon usab, ‘Imposible!’ Apan ang maong panan-awon natuman sa makapakurat nga paagi sa atong adlaw. Ang katawhan sa Diyos nakabaton nag talagsaong bahin sa pagkatuman sa panan-awon, ug tungod niini masaligon sila nga ang tagna magpadayon sa pagkatuman hangtod sa talagsaong sangkoanan niini.

 2. (a) Agig sanong sa katingala ni Juan, unsay gisulti kaniya sa manulonda? (b) Unsay gipadayag na ngadto sa Juan nga matang, ug sa unsang paagi gihimo kini?

² Namatikdan sa manulonda ang katingala ni Juan. “Ug busa,” si Juan nagpadayon, “ang manulonda miingon kanako: ‘Nganong natingala ka man? Isulti ko kanimo ang misteryo sa babaye ug sa mapintas nga mananap nga iyang gisakyan nga may pito ka ulo ug napulo ka sungay.’” (Pinadayag 17:7) Ah, ipadayag karon sa manulonda ang misteryo! Iyang gipatin-aw ngadto sa natingala nga si Juan ang nagkalainlaing mga bahin sa panan-awon ug ang makapaukyab nga mga panghitabo nga hapit nang madayag. Sa samang paagi, samtang kini nag-alagad karon ubos sa pagtultol sa manulonda, gipadayag na ngadto sa nagtukawng Juan nga matang ang kahulogan sa tagna. “Dili ba ang mga paghubad iya man sa Diyos?” Sama sa matinumanon nga si Jose, kita nagtuo niana. (Genesis 40:8; itandi ang Daniel 2:29, 30.) Ang katawhan sa Diyos samag gibutang sa sentro sa entablado samtang gihubad ni Jehova alang kanila ang kahulogan sa panan-awon ug ang epekto niini sa ilang kinabuhi. (Salmo 25:14) Sa hustong panahon, iyang gipasabot kanila ang misteryo bahin sa babaye ug sa mapintas nga mananap.—Salmo 32:8.

3, 4. (a) Unsang pakigpulong publiko ang gipahayag ni N. H. Knorr niadtong 1942, ug sa unsang paagi gipaila niana ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap? (b) Unsang mga pulong nga gisulti sa manulonda kang Juan ang gihisgotan ni N. H. Knorr?

³ Gikan sa Septiyembre 18 ngadto sa 20, 1942, sa kinainitang yugto sa Gubat sa Kalibotan II, gihimo sa mga Saksi ni Jehova sa Tinipong Bansa ang ilang Bag-ong Kalibotan nga Teokratikanhong Asembliya. Ang pangunang siyudad, Cleveland, Ohio, gikonektar pinaagig telepono sa kapig 50 ka laing mga siyudad sa kombensiyon, nga may kinatas-ang ihap sa tumatambong nga 129,699. Sa bisan diin nga nahimo ang asembliya bisan pa sa gubat, ang programa gisubli sa ubang mga kombensiyon sa tibuok kalibotan. Niadtong panahona, gidahom sa kadaghanan sa katawhan ni Jehova nga ang gubat mograbe ug mosangko sa gubat sa Diyos sa Armagedon; busa ang ulohan sa pakigpulong publiko, “Kalinaw—Mohangtod ba Kini?,” nakapukaw ug dakong kaikag. Naunsa ba nga nangahas paghisgot ang bag-ong presidente sa Watch Tower Society, si N. H. Knorr, bahin sa kalinaw samtang daw kasukwahi niana ang umaabot sa mga nasod?a Tungod kana kay ang Juan nga matang naghatag ug “labaw pa kay sa kasagarang pagtagad” sa matagnaong Pulong sa Diyos.—Hebreohanon 2:1; 2 Pedro 1:19.

⁴ Unsang katin-awan ang gihatag sa pakigpulong nga “Kalinaw—Mohangtod ba Kini?” bahin sa tagna? Nga tin-awng nagpaila sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap sa Pinadayag 17:3 ingong Liga sa Kanasoran, si N. H. Knorr nagpadayon sa paghisgot sa gubot nga kalungtaran niini nga gipasukad sa sunod nga mga pulong sa manulonda kang Juan: “Ang mapintas nga mananap nga imong nakita mao kaniadto, apan dili mao karon, hinunoa hapit nang mogula gikan sa kahiladman, ug kini mopadulong ngadto sa kalaglagan.”—Pinadayag 17:8a.

 5. (a) Sa unsang paagi nga “ang mapintas nga mananap . . . mao kaniadto” ug unya “dili mao karon”? (b) Sa unsang paagi gitubag ni N. H. Knorr ang pangutana, “Magpabilin ba sa gahong ang Liga?”

⁵ “Ang mapintas nga mananap . . . mao kaniadto.” Oo, kini naglungtad ingong Liga sa Kanasoran sukad sa Enero 10, 1920, padayon sa unahan, nga may 63 ka nasod nga misalmot sa lainlaing mga panahon. Apan, nagsunodsunod pagbulag sa Liga ang Hapon, Alemanya, ug Italya, ug ang kanhing Unyon Sobyet gitaktak gikan sa Liga. Niadtong Septiyembre 1939 gisugdan sa Nazi nga diktador sa Alemanya ang Gubat sa Kalibotan II.b Tungod kay wala makapatunhay sa kalinaw sa kalibotan, ang Liga sa Kanasoran mitidlom sa kahiladman sa pagkainutil. Pagka-1942 kadto nalawos. Dili una niana o sa ulahing petsa—kondili niadto mismong kritikal nga panahon—nga gipatin-aw ni Jehova ang bug-os nga kahulogan sa panan-awon ngadto sa iyang katawhan! Panahon sa Bag-ong Kalibotan nga Teokratikanhong Asembliya, si N. H. Knorr nagpahayag, nga nahiuyon sa tagna, nga “ang mapintas nga mananap . . . dili mao karon.” Unya siya nangutana, “Magpabilin ba sa gahong ang Liga?” Nga gikutlo ang Pinadayag 17:8, siya mitubag: “Ang kapunongan sa kalibotanong mga nasod mobangon pag-usab.” Kana gayod ang nahitabo—nga nagbayaw sa matagnaong Pulong ni Jehova!

Paggula Gikan sa Kahiladman

 6. (a) Kanus-a migula gikan sa kahiladman ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap, ug unsay bag-ong ngalan niini? (b) Nganong ang Hiniusang Kanasoran mao gayod ang nabuhi pag-usab nga sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap?

⁶ Ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap migula gayod sa kahiladman. Niadtong Hunyo 26, 1945, uban sa masaba nga pasunding sa San Francisco, U.S.A., 50 ka nasod mibotar sa pagdawat sa Karta sa organisasyon sa Hiniusang Kanasoran. Ang tumong sa maong organisasyon mao “ang pagpatunhay sa internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan.” Adunay daghang kasamahan ang Liga ug ang HK. Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon: “Sa pipila ka paagi, ang HK kaamgid sa Liga sa Kanasoran, nga giorganisar tapos sa Gubat sa Kalibotan I . . . Daghan sa mga nasod nga nagtukod sa HK mao usab ang nagtukod sa Liga. Sama sa Liga, ang HK gitukod aron makatabang sa pagpatunhay sa kalinaw taliwala sa mga nasod. Ang pangunang mga ahensiya sa HK susama kaayo sa iya sa Liga.” Busa, ang HK mao gayod ang nabuhi pag-usab nga sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap. Ang mga membro niini nga mga 190 ka nasod mas daghan kay sa 63 ka membro sa Liga; giabaga usab niini ang mas dagkong mga responsabilidad kay sa organisasyon nga gipulihan niini.

 7. (a) Sa unsang paagi ang mga molupyo sa yuta nahingangha sa nabuhi pag-usab nga sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap? (b) Unsang tumong ang wala mapatungha sa HK, ug unsay giingon sa sekretaryo-heneral niini bahin niana?

⁷ Gipahayag sa sinugdan ang talagsaong mga paglaom alang sa HK. Kadto maoy katumanan sa mga pulong sa manulonda: “Ug sa makita nila kon sa unsang paagi ang mapintas nga mananap mao kaniadto, apan dili mao karon, hinunoa moabot ra unya, kadtong nanagpuyo sa yuta matingala, apan ang ilang ngalan wala mahisulat sa linukot nga basahon sa kinabuhi sukad sa pagkatukod sa kalibotan.” (Pinadayag 17:8b) Ang mga molupyo sa yuta nagdayeg niining bag-o ug dako kaayong organisasyon, nga gipadagan gikan sa nagbuntaog nga hedkuwarter niini sa East River sa New York. Apan ang HK wala makapatunghag tinuod nga kalinaw ug kasegurohan. Sa kinadak-ang bahin sa ika-20ng siglo, ang kalinaw sa kalibotan napatunhay lamang tungod sa “mutual assured destruction” (hulga bahin sa tinong kalaglagan sa duha ka kiliran)—MAD, ingong minubo niini—ug misamot pa ang lumba sa armas. Tapos sa duolag 40 ka tuig nga paningkamot sa Hiniusang Kanasoran, ang kanhing sekretaryo-heneral niini, si Javier Pérez de Cuéllar, masulub-ong miingon niadtong 1985: “Nagkinabuhi kita sa laing yugto sa mga panatiko, ug ambot kon unsay atong himoon niini.”

8, 9. (a) Nganong ang HK walay mga kasulbaran sa mga problema sa kalibotan, ug unsay mahitabo niini sa dili madugay sumala sa gimbut-an sa Diyos? (b) Nganong ang mga ngalan sa mga magtutukod ug mga magdadayeg sa HK wala mahisulat sa “linukot nga basahon sa kinabuhi” sa Diyos? (c) Unsay malamposong buhaton sa Gingharian ni Jehova?

⁸ Ang HK walay mga kasulbaran. Ug ngano? Tungod kay ang Maghahatag sa kinabuhi sa tanang tawo dili mao ang maghahatag ug kinabuhi sa HK. Ang kinabuhi niana hamubo ra unya, kay sumala sa gimbut-an sa Diyos, “kini mopadulong ngadto sa kalaglagan.” Ang mga ngalan sa mga magtutukod ug mga magdadayeg sa HK wala mahisulat diha sa linukot nga basahon sa kinabuhi sa Diyos. Sa unsang paagi ang makasasala, himalatyong mga tawo, nga daghan nila nagtamay pa sa ngalan sa Diyos, makapatuman pinaagi sa HK kon unsay gipahayag ni Jehova nga Diyos nga iyang tumanon sa dili na madugay, dili pinaagig tawhanong ahensiya, kondili pinaagi sa Gingharian sa iyang Kristo?—Daniel 7:27; Pinadayag 11:15.

⁹ Ang HK sa pagkatinuod maoy mapasipalahong mini nga hulad sa Mesiyanikong Gingharian sa Diyos pinaagi sa iyang Prinsipe sa Pakigdait, si Jesu-Kristo—kansang prinsipenhong pagmando walay kataposan. (Isaias 9:6, 7) Bisan pag maayom-ayom sa HK ang temporaryong kalinaw, ang mga gubat moulbo ra gihapon sa dili madugay. Kini ang kinaiyahan sa makasasalang mga tawo. “Ang ilang ngalan wala mahisulat sa linukot nga basahon sa kinabuhi sukad sa pagkatukod sa kalibotan.” Ang Gingharian ni Jehova pinaagi ni Kristo dili lang magpatunghag walay-kataposang kalinaw sa yuta kondili, pinasukad sa halad lukat ni Jesus, magbanhaw sa mga patay, ang mga matarong ug dili-matarong nga anaa sa panumdoman sa Diyos. (Juan 5:28, 29; Buhat 24:15) Nalakip niini ang tanan nga nagpabiling malig-on bisan pa sa mga pag-atake ni Satanas ug sa iyang binhi, ug ang uban pang magmasinugtanon karon. Ang mga ngalan sa lunod-patay nga mga sumusunod sa Dakong Babilonya o ni bisan kinsa nga padayong nagsimba sa mapintas nga mananap dayag nga dili gayod masulat sa linukot nga basahon sa kinabuhi sa Diyos.—Exodo 32:33; Salmo 86:8-10; Juan 17:3; Pinadayag 16:2; 17:5.

Kalinaw ug Kasegurohan—Usa ka Kawang nga Paglaom

10, 11. (a) Unsay giproklamar sa HK niadtong 1986, ug unsay sanong? (b) Pila ka “relihiyosong mga pamilya” ang nagtigom didto sa Assisi, Italya, aron mag-ampo alang sa kalinaw, ug gitubag ba sa Diyos ang maong mga pag-ampo? Ipatin-aw.

¹⁰ Sa paningkamot nga mousbaw ang paglaom sa katawhan, giproklamar sa Hiniusang Kanasoran ang 1986 ingong “Internasyonal nga Tuig sa Kalinaw,” nga may temang “Aron Panalipdan ang Kalinaw ug ang Kaugmaon sa Katawhan.” Ang naggubatay nga mga nasod giawhag sa dili paggamit sa ilang mga hinagiban, sa labing menos sulod sa usa ka tuig. Unsay ilang sanong? Sumala sa usa ka taho sa International Peace Research Institute, abot ug lima ka milyong tawo ang namatay ingong resulta sa mga gubat sulod sa 1986 lamang! Bisan pag giluwatan ang pipila ka espesyal nga mga sensilyo ug handomanang mga prangkeyo, kadaghanan sa mga nasod wala kaayoy gihimo bahin sa pagpangagpas sa gimithing kalinaw nianang tuiga. Bisan pa niana, ang mga relihiyon sa kalibotan—nga kanunayng nagtinguha sa pagbaton ug maayong relasyon uban sa HK—milihok sa pagmantala sa maong tuig sa nagkalainlaing mga paagi. Sa Enero 1, 1986, gidayeg ni Papa Juan Paulo II ang buluhaton sa HK ug ang bag-ong tuig gidedikar nga tuig sa kalinaw. Ug sa Oktubre 27, iyang gitigom ang mga lider sa daghang relihiyon sa kalibotan didto sa Assisi, Italya, aron mag-ampo alang sa kalinaw.

¹¹ Gitubag ba sa Diyos ang maong mga pag-ampo alang sa kalinaw? Buweno, kinsa ba ang Diyos nga giampoan sa relihiyosong mga lider? Kon suknaon mo sila, ang matag grupo mohatag ug lahi nga tubag. Aduna bay pundok sa milyonmilyong diyos nga makadungog ug makahatag sa mga hangyo nga gihimo sa daghang nagkalainlaing mga paagi? Daghan sa mga sumasalmot nagsimba sa Trinidad nga diyos sa Kakristiyanohan.c Ang mga Budhista, mga Hindu, ug uban pa nagyamyam ug mga pangadye ngadto sa dili-maihap nga mga diyos. Sa kinatibuk-an, 12 ka “relihiyosong mga pamilya” ang nagtigom, nga gihawasan sa iladong mga lider sama sa Anglikanong Arsobispo sa Canterbury, sa Dalai Lama sa Budhismo, sa usa ka metropolitano sa Rusong Ortodokso, sa presidente sa Kapunongan sa Shinto nga Halaran sa Tokyo, sa Aprikanong mga animista, ug sa duha ka Amerikanong Indian nga may mga purong nga balhibo sa mga langgam. Kadto maoy mabulokong grupo, sa yanong pagkasulti, nga nindot kaayong tan-awon diha sa TV. Sa usa ka higayon, ang usa ka grupo nag-ampo nga walay hunong sulod sa 12 ka oras. (Itandi ang Lucas 20:45-47.) Apan may bisan usa ba niadtong mga pag-ampoa ang gidungog? Wala gayod, tungod sa mosunod nga mga hinungdan:

12. Unsay mga hinungdan nga ang Diyos wala motubag sa mga pag-ampo alang sa kalinaw sa relihiyosong mga lider sa kalibotan?

¹² Kasukwahi niadtong ‘naglakaw sa ngalan ni Jehova,’ walay mausa niadtong mga relihiyonista ang nag-ampo kang Jehova, ang buhing Diyos, kansang ngalan makita ug mga 7,000 ka beses diha sa orihinal nga Bibliya. (Miqueas 4:5; Isaias 42:8, 12)d Ingong usa ka grupo, sila wala mag-ampo sa Diyos diha sa ngalan ni Jesus, kay ang kadaghanan kanila dili gani motuo kang Jesu-Kristo. (Juan 14:13; 15:16) Walay mausa kanila ang nagbuhat sa kabubut-on sa Diyos alang sa atong adlaw, nga mao ang pagmantala sa tibuok kalibotan sa umaabot nga Gingharian sa Diyos—dili ang HK—ingong tinuod nga paglaom alang sa katawhan. (Mateo 7:21-23; 24:14; Marcos 13:10) Sa kadaghanan, ang ilang relihiyosong mga organisasyon nalangkit sa dugoong mga gubat sa kasaysayan, lakip sa duha ka gubat sa kalibotan sa ika-20ng siglo. Ang Diyos nag-ingon kanila: “Bisan pa kon kamo maghimog daghang mga pag-ampo, ako dili mamati; ang inyong mga kamot napuno sa pag-ula ug dugo.”—Isaias 1:15; 59:1-3.

13. (a) Nganong makahuloganon nga ang relihiyosong mga lider sa kalibotan makighiusa sa HK sa pag-awhag alang sa kalinaw? (b) Ang mga singgit alang sa kalinaw modangat sa unsang sangkoanan nga gitagna sa Diyos?

¹³ Dugang pa, makahuloganon kaayo nga ang relihiyosong mga lider sa kalibotan nakighiusa sa Hiniusang Kanasoran sa pag-awhag alang sa kalinaw niining panahona. Buot nilang impluwensiyahan ang HK alang sa ilang kaugalingong kaayohan, ilabina niining modernong panahon sa dihang ang daghan sa ilang katawhan nagabiya sa relihiyon. Sama sa dili-matinumanong mga lider sa karaang Israel, sila nagpatugbaw, “‘Adunay pakigdait! Adunay pakigdait!’ sa dihang walay pakigdait.” (Jeremias 6:14) Walay duhaduha nga mopadayon ang ilang mga singgit alang sa kalinaw, nga mokusog pa sa pagsuportar sa sangkoanan niini nga gitagna ni apostol Pablo: “Ang adlaw ni Jehova moabot sama sa kawatan sa kagabhion. Sa dihang sila magaingon: ‘Kalinaw ug kasegurohan!’ unya ang kalit nga kalaglagan modangat dihadiha kanila sama sa pag-ul-ol sa kasakit sa usa ka babayeng mabdos; ug dili gayod sila makaikyas.”—1 Tesalonica 5:2, 3.

14. Unsay isipon tingali nga daw singgit na sa “Kalinaw ug kasegurohan!” ug sa unsang paagi ang usa dili malimbongan niana?

¹⁴ Sa di pa dugayng katuigan, gigamit sa mga politiko ang pamulong nga “kalinaw ug kasegurohan” sa pagbatbat sa nagkalainlaing tawhanong mga plano. Ang maong mga paningkamot sa mga lider sa kalibotan mao na ba ang sinugdanan sa pagkatuman sa 1 Tesalonica 5:3? O si Pablo naghisgot lamang ug usa ka tinong panghitabo nga makapaukyab kaayo nga kini makapadani sa pagtagad sa tibuok kalibotan? Sanglit ang mga tagna sa Bibliya sagad bug-os masabtan human lamang sa pagkatuman niana o samtang nagakatuman kana, atong paaboton ug tan-awon kana. Kasamtangan, ang mga Kristohanon nahibalo nga bisan sa kalinaw ug kasegurohan nga daw nakab-ot sa mga nasod, walay bisan unsa nga nabag-o. Ang kahakog, pagdumot, krimen, pagkabungkag sa pamilya, imoralidad, sakit, kasubo, ug kamatayon anaa pa gihapon. Kanay hinungdan nga ang bisan unsang singgit sa “kalinaw ug kasegurohan” dili gayod makalimbong kanimo, kon magpabilin kang nagtukaw sa kahulogan sa mga panghitabo sa kalibotan ug namati sa matagnaong mga pasidaan diha sa Pulong sa Diyos.—Marcos 13:32-37; Lucas 21:34-36.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 250]

Ang Katingad-anang Butang Bahin sa “Kalinaw”

Bisan pag ang 1986 giproklamar sa HK ingon nga Internasyonal nga Tuig sa Kalinaw, ang lumba sa paggamag armas mikusog nga samag padulong sa paghikog. Ang World Military and Social Expenditures 1986 naghatag niining makapahinuklog nga mga detalye:

Niadtong 1986 ang tibuok-yuta nga gastos sa militar mikabat ug $900 ka libong milyon.

Ang usa ka oras nga gastos sa militar sa tibuok yuta igo na untang makabakuna sa 3.5 ka milyon nga namatay matag tuig gumikan sa masantang mananakod nga sakit.

Sa tibuok kalibotan, usa ka tawo sa lima ang nag-ilaid sa kawad-on. Kining tanang tawo nga gigutom mapakaon unta sulod sa usa ka tuig sa salapi nga gigasto sa kalibotan sa duha ka adlaw alang sa armas.

Ang enerhiya sa pagbuto nga anaa sa gipondo nga armas nukleyar sa kalibotan maoy 160,000,000 ka pilo nga mas labaw kay sa pagbuto sa Chernobyl.

Ang usa ka bomba nukleyar ikahulog nga may enerhiya sa pagbuto nga kapig 500 ka pilo kay sa bomba nga gihulog sa Hiroshima niadtong 1945.

Ang mga pondohanan ug bombang nukleyar nasudlan ug katumbas sa kapig usa ka milyong bomba sa gihulog sa Hiroshima. Kana maoy 2,700 ka pilo sa enerhiya nga gipabuto sa Gubat sa Kalibotan II, sa dihang namatay ang 38 ka milyong tawo.

Ang mga gubat nahimong mas subsob ug mas makapatay. Ang mga namatay sa gubat mikabat ug 4.4 ka milyon sa ika-18ng siglo, 8.3 ka milyon sa ika-19 nga siglo, 98.8 ka milyon sa unang 86 ka tuig sa ika-20ng siglo. Sukad sa ika-18ng siglo, ang mga namatay sa gubat miuswag ug kapig unom ka pilo kay sa pag-uswag sa populasyon sa kalibotan. May napulo ka pilong gidaghanon sa mga namatay matag gubat sa ika-20ng siglo kay sa ika-19 nga siglo.

[Mga hulagway sa panid 247]

Sumala sa gitagna bahin sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap, ang Liga sa Kanasoran mitidlom sa kahiladman panahon sa Gubat sa Kalibotan II apan nabuhi pag-usab ingong Hiniusang Kanasoran

[Mga hulagway sa panid 249]

Sa pagsuportar sa “Tuig sa Kalinaw” sa HK, ang mga hawas sa mga relihiyon sa kalibotan mitanyag ug nagkaguliyang nga mga pag-ampo didto sa Assisi, Italya, apan walay usa kanila ang nag-ampo ngadto sa buhing Diyos, si Jehova

Kapitulo 35

Paglaglag sa Dakong Babilonya

 1. Sa unsang paagi gihubit sa manulonda ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap, ug unsang matanga sa kaalam ang gikinahanglan aron masabtan ang mga simbolo sa Pinadayag?

SA DUGANG nga paghubit sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap sa Pinadayag 17:3, ang manulonda misulti kang Juan: “Dinhi niini gikinahanglan ang kinaadman nga may kaalam: Ang pito ka ulo mao ang pito ka bukid, nga niini nagalingkod ang babaye. Ug adunay pito ka hari: ang lima nangapukan na, ang usa mao siya karon, apan ang lain wala pa moabot, apan sa mahiabot na siya magpabilin siya sulod sa mubo nga panahon.” (Pinadayag 17:9, 10) Ang manulonda dinhi nagpahayag sa kaalam gikan sa itaas, ang bugtong kaalam nga makahatag ug katin-awan sa mga simbolo sa Pinadayag. (Santiago 3:17) Kini nga kaalam naglamdag sa Juan nga matang ug sa mga kauban niini mahitungod sa pagkaseryoso sa panahon nga atong gikinabuhian. Kini makaugmad diha sa debotadong mga kasingkasing sa pagpabili sa mga paghukom ni Jehova, nga karon hapit nang ipatuman, ug makapasilsil kini sa tukmang pagkahadlok kang Jehova. Ingon sa gipahayag sa Proverbio 9:10: “Ang pagkahadlok kang Jehova maoy sinugdanan sa kaalam, ug ang kahibalo bahin sa Labing Balaang Usa mao ang pagsabot.” Unsay gibutyag kanato sa langitnong kaalam mahitungod sa mapintas nga mananap?

 2. Unsay kahulogan sa pito ka ulo sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap, ug sa unsang paagi nga “ang lima nangapukan na, ang usa mao siya karon”?

² Ang pito ka ulo nianang mabangis nga mananap naghawas sa pito ka “bukid,” o sa pito ka “hari.” Kining duha ka termino gigamit sa Kasulatan sa pagtumong sa mga gahom nga nalangkit sa kagamhanan. (Jeremias 51:24, 25; Daniel 2:34, 35, 44, 45) Unom ka gahom sa kalibotan ang gihisgotan sa Bibliya nga nakaapekto sa mga kalihokan sa katawhan sa Diyos: Ehipto, Asirya, Babilonya, Medo-Persia, Gresya, ug Roma. Lima na kanila ang mitungha ug nahanaw sa pagkadawat ni Juan sa Pinadayag, samtang ang Roma gamhanan pa kaayo sa kalibotan. Takdo kaayo kini sa mga pulong, “ang lima nangapukan na, ang usa mao siya karon.” Apan unsa na man “ang lain” nga moabot pa?

 3. (a) Sa unsang paagi nasip-ak ang Imperyo sa Roma? (b) Unsay nahitabo sa Kasadpan? (c) Sa unsang paagi angayng isipon ang Balaang Imperyo sa Roma?

³ Ang Imperyo sa Roma milahutay ug miuswag pa sulod sa gatosan ka tuig tapos sa adlaw ni Juan. Niadtong 330 K.P., si Emperador Constantino nagbalhin sa iyang kaulohan gikan sa Roma ngadto sa Byzantium, nga iyang giilisan ug ngalang Constantinople. Sa 395 K.P., nasip-ak ang Imperyo sa Roma ngadto sa Sidlakan ug Kasadpang mga bahin. Sa 410 K.P., ang Roma mismo nabihag ni Alaric, nga hari sa mga Visigoth (usa ka tribong Aleman nga nakombertir sa Aryan nga matang sa “Kristiyanidad”). Ang mga tribong Aleman (nga “Kristiyano” usab) miilog sa Espanya ug sa dakong bahin sa teritoryo sa Roma sa Amihanang Aprika. Dihay kagubot, kasamok, ug kausaban sa Uropa sulod sa daghang siglo. Ang bantogang mga emperador mitungha sa Kasadpan, sama ni Carlomagno nga nakig-alyansa kang Papa Leo III sa ika-9 nga siglo, ug ni Frederick II nga naghari sa ika-13ng siglo. Apan ang ilang dominyo, bisag ginganlag Balaang Imperyo sa Roma, gamay gayod kaayo kay sa naunang Imperyo sa Roma sa panahong labing mauswagon pa kini. Kadto nahisamag kapasig-ulian lamang o padayong pagmando sa maong karaang gahom imbes nga usa ka bag-ong imperyo.

 4. Unsang mga kalamposan ang naangkon sa Sidlakang Imperyo, apan unsay nahitabo sa dakong bahin sa kanhing teritoryo sa karaang Roma sa Amihanang Aprika, Espanya, ug Sirya?

⁴ Ang Sidlakang Imperyo sa Roma, nga ang sentro mao ang Constantinople, nakasinati ug dili-hapsay nga relasyon uban sa Kasadpang Imperyo. Sa ikaunom nga siglo, nabawi sa emperador sa Sidlakan nga si Justiniano I ang dakong bahin sa Amihanang Aprika, ug iyang gisulong usab ang Espanya ug Italya. Sa ikapitong siglo, gibawi ni Justiniano II alang sa Imperyo ang mga bahin sa Macedonia nga giilog sa tribong Slavic. Ugaling lang, sa ikawalong siglo, ang dakong bahin sa kanhing teritoryo sa karaang Roma sa Amihanang Aprika, Espanya, ug Sirya nailalom sa bag-ong imperyo sa Islam ug busa wala na magamhi sa Constantinople ug sa Roma.

 5. Bisan pag ang siyudad sa Roma napukan niadtong 410 K.P., nganong gidangtan pag daghang kasiglohan una mahanaw ang tanang timaan sa politikanhong Imperyo sa Roma gikan sa talan-awon sa kalibotan?

⁵ Ang siyudad sa Constantinople mihangtod pa ug taastaas nga panahon. Milahutay kadto bisan pa sa subsob nga mga pag-atake sa mga Persianhon, Arabiano, Bulgariano, ug mga Ruso hangtod nga kadto sa kataposan napukan niadtong 1203—dili sa mga Muslim kondili sa mga kasundalohan sa Krusada gikan sa Kasadpan. Apan niadtong 1453, kini nailalom sa gahom sa Muslim Ottoman nga magmamandong si Mehmed II ug sa wala madugay nahimong kaulohan sa Ottoman nga Imperyo, o Imperyo sa Turkey. Busa, bisan tuod ang siyudad sa Roma napukan sa 410 K.P., gidangtan pag daghang kasiglohan una mahanaw ang tanang timaan sa politikanhong Imperyo sa Roma gikan sa talan-awon sa kalibotan. Ug bisan pa niana, dayag gihapon ang impluwensiya niini diha sa relihiyosong mga imperyo nga gipasukad sa papado sa Roma ug sa Sidlakang Ortodokso nga mga iglesya.

 6. Unsang bag-ong mga imperyo ang natukod, ug unsa ang nahimong labing malamposon?

⁶ Hinuon, sa ika-15ng siglo, ang pipila ka nasod nagtukod ug bag-ong mga imperyo. Bisan pag ang pipila nianang bag-ong mga imperyo gitukod didto sa teritoryo sa kanhing mga kolonya sa Roma, ang ilang mga imperyo dili lamang gipasig-uli nga Imperyo sa Roma. Ang Portugal, Espanya, Pransiya, ug Olandia pulos nahimong mga sentro sa lagyo kaayong mga dominyo. Apan ang Britanya mao ang labing malamposon, nga nagmando ug dako kaayong imperyo diin ‘ang adlaw dili gayod mosalop.’ Mikaylap kining imperyoha sa nagkalainlaing panahon sa dakong bahin sa Amerika del Norte, sa Aprika, sa India, ug sa Habagatan-sidlakang Asia, ingon man sa dakong bahin sa Habagatang Pasipiko.

 7. Sa unsang paagi mitungha ang usa ka matang sa duhag-nasod nga gahom sa kalibotan, ug sumala kang Juan hangtod kanus-a magpabilin ang ikapitong “ulo,” o gahom sa kalibotan?

⁷ Pag-abot sa ika-19 nga siglo, ang pipila ka kolonya sa Amerika del Norte mibulag na sa Britanya ug giporma niana ang independente nga Tinipong Bansa sa Amerika. Ang politikanhong panagbangi nagpadayon tali sa bag-ong nasod ug sa kanhing nasod. Bisan pa niana, gumikan sa unang gubat sa kalibotan, ang duha ka nasod napugos sa pag-ila nga sila may samang intereses ug nakabaton silag espesyal nga relasyon. Busa ang usa ka matang sa duhag-nasod nga gahom sa kalibotan mitungha, nga gilangkoban sa Tinipong Bansa sa Amerika, nga mao karon ang labing datong nasod sa kalibotan, ug ang Gran Britanya, ang sentro sa labing dakong imperyo sa kalibotan. Busa, kini ang ikapitong “ulo,” o gahom sa kalibotan, nga nagpadayon pagmando sa panahon sa kataposan ug diha sa mga teritoryo nga unang naorganisar ang modernong-adlawng mga Saksi ni Jehova. Kon itandi sa taas nga pagmando sa ikaunom nga ulo, ang ikapito magpabilin lamang “sa mubo nga panahon,” hangtod nga ang Gingharian sa Diyos maglaglag sa tanang nasod.

Nganong Gitawag ug Ikawalo nga Hari?

8, 9. Unsay pagtawag sa manulonda sa simbolikong sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap, ug sa unsang paagi naggikan kini sa pito?

⁸ Ang manulonda dugang nagpatin-aw kang Juan: “Ug ang mapintas nga mananap nga mao kaniadto apan dili mao karon, kini usab mao ang ikawalo nga hari, apan siya gikan sa pito, ug siya mopadulong ngadto sa pagkalaglag.” (Pinadayag 17:11) Ang simbolikong sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap maoy “gikan” sa pito ka ulo; nga sa ato pa, kini naggikan o naglungtad tungod sa mga ulo sa orihinal nga ‘mapintas nga mananap nga migula gikan sa dagat,’ nga ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap maoy larawan niana. Sa unsang paagi? Buweno, niadtong 1919 ang Anglo-Amerikanhong gahom mao ang nagamando nga ulo. Ang nag-unang unom ka ulo napukan na, ug ang puwesto sa nagmandong gahom sa kalibotan nahipasa na niining duhag-nasod nga ulo ug kini ang nahimong sentro niini karon. Kining ikapitong ulo, ingong presenteng hawas sa serye sa mga gahom sa kalibotan, mao ang nakaimpluwensiya ug dako sa pagkatukod sa Liga sa Kanasoran ug mao gihapon ang pangunang tigtuboy ug tigsuportar sa panalapi sa Hiniusang Kanasoran. Busa, sa simbolo, ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap—ang ikawalong hari—maoy “gikan” sa orihinal nga pito ka ulo. Kon sabton niining paagiha, ang pahayag nga kini naggikan sa pito nahiuyon gayod sa mas unang gipadayag nga ang mapintas nga mananap nga duhag sungay nga sama sa nating karnero (ang Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan, ang ikapitong ulo nianang orihinal nga mapintas nga mananap) miawhag sa paghimo sa larawan ug mihatag niinig kinabuhi.—Pinadayag 13:1, 11, 14, 15.

⁹ Dugang pa, ang orihinal nga mga membro sa Liga sa Kanasoran naglakip, uban sa Gran Britanya, sa mga kagamhanang nagmando sa mga sentro sa pipila ka nag-unang mga ulo, nga mao ang Gresya, Iran (Persia), ug Italya (Roma). Sa kaulahian, ang mga kagamhanan nga nagmando sa teritoryo nga kontrolado sa nag-unang unom ka gahom sa kalibotan nahimong tigpaluyong mga membro sa larawan sa mapintas nga mananap. Niini nga diwa usab ikaingon nga kining sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap naggikan sa pito ka gahom sa kalibotan.

10. (a) Sa unsang paagi ikaingon nga ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap ‘mao usab ang ikawalo nga hari’? (b) Sa unsang paagi gipahayag sa usa ka lider sa kanhing Unyon Sobyet ang iyang pagsuportar sa Hiniusang Kanasoran?

¹⁰ Matikdi nga ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap ‘mao usab ang ikawalo nga hari.’ Busa, ang Hiniusang Kanasoran karon gidisenyo nga mahisamag usa ka kagamhanan sa tibuok kalibotan. Usahay kini naglihok nga samag usa ka kagamhanan sa tibuok kalibotan, nga magpadalag mga sundalo ngadto sa kanataran aron husayon ang internasyonal nga mga panagbangi, sama didto sa Korea, sa Sinai Peninsula, sa pipila ka nasod sa Aprika, ug sa Lebanon. Apan kini maoy larawan lamang sa usa ka hari. Sama sa usa ka relihiyosong larawan, kini walay tinuod nga impluwensiya o gahom gawas sa gihatag niini sa mga naghimo ug nagsimba niini. Kining simbolikong mapintas nga mananap usahay luya ug dagway; apan wala pa gayod kini makasinatig tingob nga pagbiya sa mga membro nga adunay kiling sa pagmandong diktador nga maoy hinungdan nga ang Liga sa Kanasoran mikaliring ngadto sa kahiladman. (Pinadayag 17:8) Bisan pag naghupot ug lahi kaayong mga opinyon bahin sa ubang mga ulohan, ang usa ka iladong lider sa kanhing Unyon Sobyet sa 1987 miduyog sa mga papa sa Roma sa pagpahayag sa iyang pagsuportar sa HK. Siya miawhag pag “usa ka malukpanong sistema sa internasyonal nga kasegurohan” nga gibase sa HK. Ingon sa hapit nang masayran ni Juan, moabot ang panahon nga ang HK molihok nga may dakong awtoridad. Pagkahuman niana, kini “mopadulong ngadto sa pagkalaglag.”

Napulo ka Hari Sulod sa Usa ka Takna

11. Unsay giingon sa manulonda ni Jehova bahin sa napulo ka sungay sa simbolikong sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap?

¹¹ Sa nag-unang kapitulo sa Pinadayag, ang ikaunom ug ikapito nga mga manulonda mibubo sa mga panaksan sa kasuko sa Diyos. Sa ingon kita gipahibalo nga ang mga hari sa yuta ginatigom ngadto sa gubat sa Diyos sa Armagedon ug nga ang ‘Dakong Babilonya mahinumdoman sa atubangan sa Diyos.’ (Pinadayag 16:1, 14, 19) Ato karong mahibaloan nga mas detalyado pa kon sa unsang paagi ipatuman ang mga paghukom sa Diyos diha kanila. Patalinghogi pag-usab ang manulonda ni Jehova samtang siya nakigsulti kang Juan. “Ug ang napulo ka sungay nga imong nakita mao ang napulo ka hari, nga wala pa managpakadawat ug gingharian, apan sila managpakadawat ug awtoridad ingong mga hari sulod sa usa ka takna uban sa mapintas nga mananap. Kini sila usa rag hunahuna, ug busa sila naghatag ug gahom ug awtoridad ngadto sa mapintas nga mananap. Kini sila makiggubat sa Kordero, apan, tungod kay siya Ginoo man sa mga ginoo ug Hari sa mga hari, sila pagadag-on sa Kordero. Dugang pa, kadtong mga tinawag ug pinili ug matinumanon [uban] kaniya mobuhat usab sa ingon.”—Pinadayag 17:12-14.

12. (a) Unsay gihulagwayan sa napulo ka sungay? (b) Sa unsang paagi ang simbolikong napulo ka sungay “wala pa managpakadawat ug gingharian”? (c) Sa unsang paagi ang simbolikong napulo ka sungay may “gingharian” na karon, ug sulod sa unsang gidugayon?

¹² Ang napulo ka sungay naghulagway sa tanang politikanhong gahom nga nagmando karon sa kalibotan ug nagsuportar sa larawan sa mapintas nga mananap. Pipila ra sa mga nasod nga naglungtad karon ang nailhan sa adlaw ni Juan. Ug ang mga nasod nga nailhan, sama sa Ehipto ug Persia (Iran), adunay lahi kaayong politikanhon nga kahikayan sa pagkakaron. Busa, sa unang siglo, ang ‘napulo ka sungay wala pa managpakadawat ug gingharian.’ Apan karon sa adlaw sa Ginoo, sila may “gingharian” na, o politikanhong awtoridad. Tungod sa pagkahugno sa dagkong kolonyal nga mga imperyo, ilabina sukad sa ikaduhang gubat sa kalibotan, mitungha ang daghang bag-ong mga nasod. Kini sila, ingon man ang mas karaang mga kagamhanan, magmando uban sa mapintas nga mananap sulod sa mubo nga panahon—“usa ka takna” lamang—sa dili pa taposon ni Jehova ang tanang kalibotanon ug politikanhong awtoridad panahon sa Armagedon.

13. Sa unsang paagi ang napulo ka sungay “usa rag hunahuna,” ug unsang tinamdan bahin sa Kordero ang maghimo niini nga segurado?

¹³ Karong panahona, ang nasyonalismo maoy usa sa labing kusganong mga puwersa nga nagpalihok niining napulo ka sungay. Sila “usa rag hunahuna” sa pagkaagi nga gusto nilang magpadayon ang ilang nasodnong pagkasoberano imbes dawaton ang Gingharian sa Diyos. Sa unang bahin, kana ang ilang katuyoan sa pagsuportar sa Liga sa Kanasoran ug sa organisasyon sa Hiniusang Kanasoran—ang pagpatunhay sa kalinaw sa kalibotan ug sa ingon mapanalipdan ang ilang pagkasoberano. Ang maong tinamdan maghimong segurado nga ang mga sungay mosupak sa Kordero, ang ‘Ginoo sa mga ginoo ug Hari sa mga hari,’ tungod kay katuyoan ni Jehova nga ang iyang Gingharian ubos ni Jesu-Kristo mopuli sa dili madugay niining tanang gingharian.—Daniel 7:13, 14; Mateo 24:30; 25:31-33, 46.

14. Sa unsang paagi maposible nga ang mga magmamando sa kalibotan makiggubat batok sa Kordero, ug unsa unyay sangpotanan?

¹⁴ Hinuon, ang mga magmamando niining kalibotana walay mahimo batok kang Jesus mismo. Siya atua sa langit, nga dili gayod nila maabot. Apan ang mga igsoon ni Jesus, ang mga nahibilin sa binhi sa babaye, ania pa sa yuta ug mahimong atakehon. (Pinadayag 12:17) Daghan sa maong mga sungay ang nagpasundayag nag grabeng pagkamabatokon kanila, ug sa maong paagi sila nakiggubat batok sa Kordero. (Mateo 25:40, 45) Hinuon, hapit nang moabot ang panahon nga ang Gingharian sa Diyos “magadugmok ug magatapos niining tanang gingharian.” (Daniel 2:44) Dayon, ang mga hari sa yuta makiggubat batok sa Kordero hangtod sa kataposan, nga hapit na natong makita. (Pinadayag 19:11-21) Apan igo na ang atong nahibaloan aron masabtan nga dili molampos ang mga nasod. Bisan pag sila ug ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap nga mao ang HK “usa rag hunahuna,” dili sila makapildi sa dakong ‘Ginoo sa mga ginoo ug Hari sa mga hari,’ ni makapildi sila ‘niadtong tinawag ug pinili ug matinumanon uban kaniya,’ nga naglakip sa iyang dinihogang mga sumusunod nga ania pa sa yuta. Sila makadaog usab pinaagi sa paghupot sa integridad ingong tubag sa daotang mga sumbong ni Satanas.—Roma 8:37-39; Pinadayag 12:10, 11.

Paglaglag sa Bigaon

15. Unsay giingon sa manulonda bahin sa bigaon ug sa tinamdan ug pagahimoon kaniya sa napulo ka sungay ug sa mapintas nga mananap?

¹⁵ Ang katawhan sa Diyos dili lang ang puntirya sa kasuko sa napulo ka sungay. Ang manulonda nag-awhag na usab sa pagtagad ni Juan sa bigaon: “Ug siya miingon kanako: ‘Ang mga tubig nga imong nakita, diin ang bigaon nagalingkod, mao ang mga katawhan ug mga panon sa katawhan ug kanasoran ug mga pinulongan. Ug ang napulo ka sungay nga imong nakita, ug ang mapintas nga mananap, kini sila magadumot sa bigaon ug magalaglag ug magahubo kaniya, ug magakaon sa iyang unod ug magaugdaw kaniya sa kalayo.’”—Pinadayag 17:15, 16.

16. Nganong ang Dakong Babilonya dili na makasalig sa iyang katubigan alang sa panalipod sa dihang ang politikanhong mga kagamhanan mosumbalik kaniya?

¹⁶ Ingon nga ang karaang Babilonya nagdepende gayod sa iyang katubigan ingon nga depensa, ang Dakong Babilonya nagsalig karon sa iyang daghang membro nga “mga katawhan ug mga panon sa katawhan ug kanasoran ug mga pinulongan.” Ang manulonda haom nga nag-awhag sa atong pagtagad niini una siya mosugid bahin sa makapakugang nga hitabo: Ang politikanhong mga kagamhanan sa yuta mabangisong mosumbalik batok sa Dakong Babilonya. Unsa unyay buhaton nianang tanang “mga katawhan ug mga panon sa katawhan ug kanasoran ug mga pinulongan”? Ang katawhan sa Diyos nagpasidaan na sa Dakong Babilonya nga ang suba sa Euprates mahubsan ug tubig. (Pinadayag 16:12) Sa kaulahian ang maong katubigan bug-os nang mohubas. Kana dili na gayod makasuportar sa dulumtanan nga karaang bigaon sa takna sa iyang labing dakong panginahanglan.—Isaias 44:27; Jeremias 50:38; 51:36, 37.

17. (a) Nganong ang katigayonan sa Dakong Babilonya dili makaluwas kaniya? (b) Sa unsang paagi dili gayod dungganon ang kalaglagan sa Dakong Babilonya? (c) Gawas pa sa napulo ka sungay, o sa tinagsa ka nasod, kinsa pay moduyog sa paglaglag sa Dakong Babilonya?

¹⁷ Sa pagkatinuod, ang daghan kaayong materyal nga katigayonan sa Dakong Babilonya dili makaluwas kaniya. Kini basin makapadali pa sa iyang kalaglagan, kay gipakita sa panan-awon nga sa dihang gipahungaw sa mapintas nga mananap ug sa napulo ka sungay ang ilang pagdumot kaniya, ilang huboan siya sa harianong mga besti ug sa tanan niyang alahas. Ilang agawon ang iyang katigayonan. Ilang ‘huboan siya,’ nga pakaulawan pinaagi sa pagyagyag sa tinuod niyang kinaiya. Pagkagrabeng kalaglagan! Ang iyang kalaglagan dili gayod dungganon. Sila maglaglag kaniya, ‘mokaon sa iyang unod,’ hangtod nga siya mahimong kalabera na lang. Sa kataposan, sila “magaugdaw kaniya sa kalayo.” Siya sunogon samag usa ka mananakod sa sakit nga makamatay, nga wala ganiy desenteng paglubong! Dili lang ang mga nasod, nga gihawasan sa napulo ka sungay, ang maglaglag sa dakong bigaon, kondili “ang mapintas nga mananap,” nga nagkahulogang ang HK mismo, moduyog kanila sa maong paglaglag. Kini motugot nga laglagon ang bakak nga relihiyon. Daghan sa kapin sa 190 ka nasod nga sakop sa HK ang nagpadayag nag pagkamabatokon sa relihiyon, ilabina sa Kakristiyanohan, pinaagi sa paagi sa ilang pagbotar.

18. (a) Unsay nasabtan na nga posibilidad nga ang mga nasod mosumbalik batok sa Babilonyanhong relihiyon? (b) Unsa unya ang pangunang rason sa bug-os nga pag-atake batok sa dakong bigaon?

¹⁸ Nganong ang mga nasod magmabangison kaayo sa ilang kanhing hinigugma? Atong nasabtan gikan sa bag-o pang kasaysayan ang posibilidad bahin sa maong pagsumbalik batok sa Babilonyanhong relihiyon. Tungod sa opisyal nga pagsupak sa gobyerno, mikunhod pag-ayo ang impluwensiya sa relihiyon diha sa mga nasod sama sa kanhing Unyon Sobyet ug Tsina. Sa Protestanteng mga bahin sa Uropa, wala nay sulod ang mga simbahan tungod sa kaylap nga pagkadili-matinagdanon ug pagkamaduhaduhaon, busa ang relihiyon samag patay na. Ang dako kaayong Katolikong imperyo nabahin tungod sa rebelyon ug panagbangi, nga wala mahusay sa mga lider niini. Hinuon, kita dili angayng malimot nga ang maong pangataposan ug bug-os nga pag-atake batok sa Dakong Babilonya moabot ingon nga kapahayagan sa dili na mausab nga paghukom sa Diyos sa dakong bigaon.

Pagtuman sa Hunahuna sa Diyos

19. (a) Sa unsang paagi mahimong ikailustrar ang pagpatuman sa paghukom ni Jehova batok sa dakong bigaon pinaagi sa iyang paghukom sa apostatang Jerusalem niadtong 607 W.K.P.? (b) Unsay gilandongan sa awaaw, walay molupyo nga kahimtang sa Jerusalem tapos sa 607 W.K.P. sa atong adlaw?

¹⁹ Sa unsang paagi ipatuman ni Jehova ang maong paghukom? Ikailustrar kini sa gihimo ni Jehova batok sa iyang apostatang katawhan sa karaang panahon, nga mahitungod kanila siya miingon: “Sa mga manalagna sa Jerusalem ako nakakita ug makalilisang nga mga butang, pagpanapaw ug paglakaw sa kabakakan; ug ilang gipalig-on ang mga kamot sa mga mamumuhat ug daotan aron sila dili motalikod, ang matag usa gikan sa iyang kaugalingong pagkadaotan. Alang kanako silang tanan nahimong sama sa Sodoma, ug ang iyang mga molupyo sama sa Gomora.” (Jeremias 23:14) Niadtong 607 W.K.P., gigamit ni Jehova si Nabucodonosor aron ‘hukason ang mga besti, kuhaon ang matahom nga mga butang, ug biyaan nga walay sapot ug hubo’ kadtong siyudara nga mananapaw sa espirituwal. (Ezequiel 23:4, 26,  29) Ang Jerusalem niadtong panahona maoy hulad sa Kakristiyanohan karon, ug sumala sa nakita ni Juan sa mas unang mga panan-awon, ipahamtang ni Jehova ang susamang silot ngadto sa Kakristiyanohan ug sa tanang bakak nga relihiyon. Ang awaaw, walay molupyo nga kahimtang sa Jerusalem tapos sa 607 W.K.P. nagpakita kon unsa unyay dagway sa relihiyosong Kakristiyanohan human kini mahuboan sa iyang katigayonan ug mayagyag sa makauulaw nga paagi. Ug sama niana ang maagoman sa nahibiling bahin sa Dakong Babilonya.

20. (a) Sa unsang paagi gipakita ni Juan nga si Jehova mogamit na usab ug tawhanong mga magmamando sa pagpatuman sa iyang paghukom? (b) Unsa ang “hunahuna” sa Diyos? (c) Sa unsang paagi tumanon sa mga nasod ang ilang ‘usa ka hunahuna,’ apan kang kinsang hunahuna gayod ang pagatumanon?

²⁰ Si Jehova mogamit na usab ug tawhanong mga magmamando sa pagpatuman sa iyang paghukom. “Kay gibutang kini sa Diyos sa ilang mga kasingkasing aron buhaton ang iyang hunahuna, bisan gani sa pagbuhat sa ilang usa ra ka hunahuna pinaagi sa paghatag sa ilang gingharian ngadto sa mapintas nga mananap, hangtod nga ang mga pulong sa Diyos matuman na.” (Pinadayag 17:17) Unsa ang “hunahuna” sa Diyos? Ang paghikay nga ang mga tiglaglag sa Dakong Babilonya magkahiusa, aron sa paglaglag kaniya sa bug-os. Siyempre, ang motibo sa mga magmamando sa pag-atake kaniya mao unyay pagtuman sa ilang ‘usa ka hunahuna.’ Mobati sila nga ang pagsumbalik sa dakong bigaon maoy sa kaayohan sa ilang nasod. Mahimong isipon nila nga usa ka hulga sa ilang pagkasoberano ang padayong paglungtad sa organisadong relihiyon sulod sa ilang mga utlanan. Apan si Jehova gayod ang magmaniobra sa mga butang; sila magtuman sa iyang hunahuna pinaagi sa paglaglag sa iyang karaan na, mananapaw nga kaaway sa usa lang ka paghapak!—Itandi ang Jeremias 7:8-11, 34.

21. Sanglit ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap gamiton sa paglaglag sa Dakong Babilonya, unsay dayag nga buhaton sa mga nasod maylabot sa Hiniusang Kanasoran?

²¹ Oo, gamiton sa mga nasod ang sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap, ang Hiniusang Kanasoran, sa paglaglag sa Dakong Babilonya. Sila dili molihok sa ilang kaugalingong pagbuot, kay ibutang ni Jehova diha sa ilang mga kasingkasing ‘bisan pa ang pagtuman sa ilang usa ka hunahuna pinaagi sa paghatag sa ilang gingharian ngadto sa mapintas nga mananap.’ Sa pag-abot sa panahon, dayag masabtan sa mga nasod nga kinahanglang palig-onon ang Hiniusang Kanasoran. Hatagan nila kinig ngipon, ingnon ta, nga pahulamon kinig awtoridad ug gahom nga ilang nabatonan aron kini makasumbalik batok sa bakak nga relihiyon ug malamposong makapakiggubat kaniya “hangtod nga ang mga pulong sa Diyos matuman na.” Sa ingon niana, ang karaang bigaon modangat sa iyang bug-os nga kalaglagan. Ug salamat nga siya nawagtang na!

22. (a) Sa Pinadayag 17:18, unsay gipasabot sa paagi sa pagtiklop sa manulonda sa iyang pagpamatuod? (b) Unsay sanong sa mga Saksi ni Jehova sa pagbutyag sa misteryo?

²² Sa pagpasiugda nga segurado ang pagpatuman sa paghukom ni Jehova batok sa tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon, ang manulonda nagtiklop sa iyang pagpamatuod pinaagi sa pag-ingon: “Ug ang babaye nga imong nakita mao ang dakong siyudad nga adunay gingharian ibabaw sa mga hari sa yuta.” (Pinadayag 17:18) Sama sa Babilonya sa panahon ni Belsazar, ang Dakong Babilonya “gitimbang sa timbangan ug nakaplagang kulang.” (Daniel 5:27) Dali ug pang-ultima ang paglaglag kaniya. Ug unsay sanong sa mga Saksi ni Jehova sa pagbutyag sa misteryo sa dakong bigaon ug sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap? Sila masiboton sa pagmantala sa adlaw sa paghukom ni Jehova, samtang nagatubag nga “madanihon” sa sinserong mga nangita sa kamatuoran. (Colosas 4:5, 6; Pinadayag 17:3, 7) Sumala sa ipakita sa atong sunod nga kapitulo, ang tanan nga nagtinguha sa paglabang-buhi sa dihang laglagon ang dakong bigaon kinahanglang molihok, ug molihok dayon!

[Mga hulagway sa panid 252]

Ang Pagkasunodsunod sa Pito ka Gahom sa Kalibotan

EHIPTO

ASIRYA

BABILONYA

MEDO-

PERSIA

GRESYA

ROMA

ANGLO-AMERIKA

[Mga hulagway sa panid 254]

“Kini usab mao ang ikawalo nga hari”

[Hulagway sa panid 255]

Sa ilang pagtalikod sa Kordero, “sila naghatag ug gahom ug awtoridad ngadto sa mapintas nga mananap”

[Hulagway sa panid 257]

Ang Kakristiyanohan ingong pangunang bahin sa Dakong Babilonya mahisama sa karaang Jerusalem sa bug-os nga pagkagun-ob niini

Kapitulo 36

Ang Dakong Siyudad Nagun-ob

Panan-awon 12​—Pinadayag 18:1–19:10

Ulohan: Ang pagkapukan ug kalaglagan sa Dakong Babilonya; ang kaminyoon sa Kordero gipahibalo

Panahon sa katumanan: Sukad sa 1919 hangtod sa pagkahuman sa dakong kasakitan

 1. Unsay magpaila sa pagsugod sa dakong kasakitan?

KALIT, makapakugang, makapahugno sa balatian—ingon niana ang pagkalaglag unya sa Dakong Babilonya! Usa unya kana sa labing grabeng mga katalagman sa tibuok kasaysayan, nga magpaila sa pagsugod sa “dakong kasakitan nga ang ingon niana wala pa mahitabo sukad sa sinugdan sa kalibotan hangtod karon, ug dili na gayod mahitabo pa.”—Mateo 24:21.

 2. Bisan pag nanungha ug nangapukan ang politikanhong mga imperyo, unsang matanga sa imperyo ang nagpadayon?

² Dugay nang naglungtad ang bakak nga relihiyon. Kini naglungtad nang way-bugto sukad sa mga adlaw sa giuhaw-sa-dugo nga si Nimrod, kinsa misupak kang Jehova ug nagpatukod sa mga tawo sa Torre sa Babel. Sa dihang gilahugay ni Jehova ang mga pinulongan niadtong mga rebelde ug sila gipatibulaag sa tibuok yuta, ilang gidala ang bakak nga relihiyon sa Babilonya. (Genesis 10:8-10; 11:4-9) Sukad niadto, ang politikanhong mga imperyo nanungha ug nangapukan, apan ang Babilonyanhong relihiyon nagpadayon. Nagkadaiya ang mga dagway ug mga matang niini, nga nahimong tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon, ang gitagnang Dakong Babilonya. Ang labing iladong bahin niini mao ang Kakristiyanohan, nga naugmad gikan sa kombinasyon sa mga pagtulon-an sa karaang Babilonya ug sa apostatang “Kristohanong” doktrina. Tungod sa taas kaayong kasaysayan sa Dakong Babilonya, daghang tawo ang dili motuo nga kini pagalaglagon.

 3. Sa unsang paagi gipamatud-an sa Pinadayag ang pagkalaglag sa bakak nga relihiyon?

³ Busa haom gayod nga gipamatud-an sa Pinadayag ang pagkalaglag sa bakak nga relihiyon pinaagi sa paghatag kanatog duha ka detalyadong paghubit sa pagkapukan niini ug sa mosunod nga mga panghitabo nga moresulta sa bug-os nga kalaglagan niini. Nasabtan na nato nga siya ang “dakong bigaon” nga laglagon sa kaulahian sa kanhi niyang mga hinigugma sa natad sa politika. (Pinadayag 17:1, 15,  16) Unya, sa lain pang panan-awon, atong isipon siya nga usa ka siyudad, ang relihiyosong antitipo o katumanan sa karaang Babilonya.

Napukan ang Dakong Babilonya

 4. (a) Unsang panan-awon ang sunod nga nakita ni Juan? (b) Sa unsang paagi makaila kita sa manulonda, ug nganong haom nga siya gayod ang magpahibalo sa pagkapukan sa Dakong Babilonya?

⁴ Si Juan nagpadayon sa pagtaho, nga nagsugid kanato: “Human niining mga butanga nakita ko ang laing manulonda nga nanaog gikan sa langit, nga may dakong awtoridad; ug ang yuta gidan-agan sa iyang himaya. Ug misinggit siya sa makusog nga tingog, nga nag-ingon: ‘Siya napukan na! Ang Dakong Babilonya napukan na.’” (Pinadayag 18:1, 2a) Kini ang ikaduhang higayon nga nadungog ni Juan ang maong pahibalo sa manulonda. (Tan-awa ang Pinadayag 14:8.) Ugaling lang, niining tungora, ang kahinungdanon niini gipasiugda sa kahalangdon sa langitnong manulonda, kay ang iyang himaya midan-ag sa tibuok yuta! Kinsa ba siya? Kasiglohan kanhi ang manalagnang si Ezequiel, nga nagtaho bahin sa usa ka langitnong panan-awon, nag-ingon nga “ang yuta misidlak tungod sa iyang [kang Jehova nga] himaya.” (Ezequiel 43:2) Ang bugtong manulonda nga mosidlak sa himaya sama kang Jehova mao si Ginoong Jesus, nga mao ‘ang aninag sa himaya sa Diyos ug ang tukma nga larawan sa iyang pagkamao.’ (Hebreohanon 1:3) Si Jesus nahimong langitnong Hari niadtong 1914, ug sukad niadto siya nagamando na sa yuta ingong luyoluyo nga Hari ug Maghuhukom ni Jehova. Nan, haom nga siya gayod ang magpahibalo sa pagkapukan sa Dakong Babilonya.

 5. (a) Kinsay gigamit sa manulonda sa pagpahibalo sa pagkapukan sa Dakong Babilonya? (b) Sa dihang misugod ang paghukom sa mga nag-angkon nga “balay sa Diyos,” unsay nasinati sa Kakristiyanohan?

⁵ Kinsay gigamit niining manulondaa nga may dakong awtoridad sa pagpahibalo sa maong makapahinganghang balita sa katawhan? Aw, ang mga tawo mismo nga nakagawas ingong resulta sa maong pagkapukan, ang nahibilin nga mga dinihogan sa yuta, nga sakop sa Juan nga matang. Sukad sa 1914 hangtod sa 1918, grabe ang ilang giantos diha sa mga kamot sa Dakong Babilonya, apan niadtong 1918 ang Ginoong Jehova ug ang iyang “mensahero sa [Abrahamikong] pakigsaad,” si Jesu-Kristo, misugod sa paghukom sa “balay sa Diyos,” kadtong nag-angkon nga mga Kristohanon. Busa ang apostatang Kakristiyanohan gitaral sa hukmanan. (Malaquias 3:1; 1 Pedro 4:17) Ang iyang grabeng pagkasad-an sa dugo panahon sa unang gubat sa kalibotan, ang iyang pagpakigkunsabo sa paglutos sa matinumanong mga saksi ni Jehova, ug ang iyang Babilonyanhong mga doktrina wala makatabang kaniya panahon sa paghukom; ang ubang mga bahin sa Dakong Babilonya wala usab makabaton sa pag-uyon sa Diyos.—Itandi ang Isaias 13:1-9.

 6. Nganong ikaingon nga ang Dakong Babilonya napukan niadtong 1919?

⁶ Busa pagka-1919 ang Dakong Babilonya napukan, nga nagbukas sa dalan aron makagawas ug mapasig-uli ang katawhan sa Diyos, nga daw sa usa lamang ka adlaw, ngadto sa ilang yuta sa espirituwal nga kadagaya. (Isaias 66:8) Nianang tuiga, si Jehova nga Diyos ug si Jesu-Kristo, ang Dakong Dario ug ang Dakong Ciro, nagmaniobra sa mga butang mao nga ang bakak nga relihiyon dili na makagawong sa katawhan ni Jehova. Kana dili na makapugong kanila sa pag-alagad kang Jehova ug sa pagpahibalo sa tanang buot mamati nga ang samag-bigaon nga Dakong Babilonya pagalaglagon ug ang kabayawan sa pagkasoberano ni Jehova haduol na!—Isaias 45:1-4; Daniel 5:30, 31.

 7. (a) Bisan pag wala malaglag ang Dakong Babilonya niadtong 1919, unsay panglantaw ni Jehova kaniya? (b) Sa dihang napukan ang Dakong Babilonya niadtong 1919, unsay sangpotanan alang sa katawhan ni Jehova?

⁷ Tinuod, ang Dakong Babilonya wala malaglag niadtong 1919—ingon nga ang karaang siyudad sa Babilonya wala malaglag niadtong 539 W.K.P. sa dihang kadto gipukan sa mga kasundalohan ni Ciro nga Persianhon. Apan sa panglantaw ni Jehova, kanang organisasyona napukan na. Siya gihukman na sa kalaglagan, nga naghulat na lang sa pagpatuman niana; busa, ang bakak nga relihiyon dili na makagawong sa katawhan ni Jehova ingong iyang mga binihag. (Itandi ang Lucas 9:59, 60.) Sila gipagawas aron mag-alagad ingong matinumanon ug maalamong ulipon sa Agalon sa pagtaganag espirituwal nga pagkaon sa hustong panahon. Ilang nadawat ang hukom nga “Maayong pagkabuhat” ug sila gisugo nga magkugi na usab sa buluhaton ni Jehova.—Mateo 24:45-47; 25:21, 23; Buhat 1:8.

 8. Unsang hitaboa ang gipahibalo sa magbalantay sa Isaias 21:8, 9, ug kinsay gilandongan nianang magbalantaya karon?

⁸ Kaliboan ka tuig kanhi si Jehova migamit ug ubang mga manalagna sa pagtagna niining makasaysayanhong hitabo. Si Isaias naghisgot bahin sa usa ka magbalantay nga “misinggit sama sa usa ka leyon: ‘Diha sa bantayanang torre, Oh Jehova, ako nagbarog kanunay sa maadlaw, ug sa akong puwestong-bantayanan ako nagpahimutang sa tanang gabii.’” Ug unsang hitaboa ang nasabtan ug gipahibalo nianang magbalantaya uban ang samag-leyon nga kaisog? Kini: “Siya napukan na! Ang Babilonya napukan na, ug ang tanang kinulit nga mga larawan sa iyang mga diyos iyang [Jehova] gidugmok sa yuta!” (Isaias 21:8, 9) Ang maong magbalantay naglandong gayod sa nagtukaw nga Juan nga matang karon, samtang gigamit niini ang magasing Bantayanang Torre ug ubang teokratikanhong mga publikasyon sa pagpahayag sa bisan diin sa balita nga ang Babilonya napukan na.

Pag-us-os sa Dakong Babilonya

9, 10. (a) Unsang pag-us-os sa impluwensiya ang naagoman sa Babilonyanhong relihiyon sukad sa Gubat sa Kalibotan I? (b) Sa unsang paagi gihubit sa gamhanang manulonda ang pagkapukan sa Dakong Babilonya?

⁹ Ang pagkapukan sa karaang Babilonya niadtong 539 W.K.P. mao ang sinugdanan sa taas nga yugto sa pag-us-os nga misangko sa iyang kalaglagan. Sa samang paagi, sukad sa unang gubat sa kalibotan, ang impluwensiya sa Babilonyanhong relihiyon mius-os pag-ayo sa tibuok yuta. Sa Hapon, ang Shinto nga pagsimba sa emperador gidili human sa ikaduhang gubat sa kalibotan. Sa Tsina, ang Komunistang kagamhanan nagkontrolar sa pagpanudlo sa katungdanan ug kalihokan sa tanang relihiyon. Sa Protestanteng amihanang Uropa, kadaghanan sa katawhan wala na magpakabana sa relihiyon. Ug ang Iglesya Katolika Romana karong bag-o nahuyang tungod sa mga panagbangi ug sulodnon nga kawalay-panaghiusa sa tibuok-yutang dominyo niini.—Itandi ang Marcos 3:24-26.

¹⁰ Kining tanang panghitabo sa walay duhaduha maoy bahin sa ‘pagkahubas sa subang Euprates’ ingong pagpangandam alang sa nagsingabot nga militaryong pag-atake sa Dakong Babilonya. Kini nga ‘pagkahubas’ gipadayag usab diha sa pahibalo sa papa niadtong Oktubre 1986 nga ang simbahan “magpakilimos na usab”—tungod sa dagkong mga alkanse. (Pinadayag 16:12) Sukad gayod sa 1919, sa panan-aw sa publiko ang Dakong Babilonya nadayag ingong espirituwal nga kamingawan, sama sa gipahibalo dinhi sa gamhanang manulonda: “Ug siya nahimong puloy-anan sa mga demonyo ug tagoanan sa tanang mahugaw nga hinungaw ug tagoanan sa tanang mahugaw ug dulumtanang langgam!” (Pinadayag 18:2b) Siya hapit na nga mahimong literal nga kamingawan, ingon ka awaaw sa kagun-oban sa Babilonya sa modernong Iraq.—Tan-awa usab ang Jeremias 50:25-28.

11. Sa unsang diwa ang Dakong Babilonya nahimong “puloy-anan sa mga demonyo” ug ‘tagoanan sa mahugaw nga mga hinungaw ug mahugaw nga mga langgam’?

¹¹ Ang pulong “mga demonyo” dinhi lagmit nagpatin-aw sa pulong “pormag-kanding nga mga demonyo” (se‘i·rimʹ) nga makita sa kahubitan ni Isaias bahin sa napukan nga Babilonya: “Ug mohigda didto ang mga tigpuyo sa walay-tubig nga mga rehiyon, ug ang ilang mga balay mapuno sa agilahong mga ngiwngiw. Ug didto ang mga ostrik magapuyo, ug ang pormag-kanding nga mga demonyo magluksolukso didto.” (Isaias 13:21) Mahimong wala kini magpasabot sa literal nga mga demonyo kondili sa kalkag-ug-balhibo nga mga mananap nga nagpuyo sa desyerto nga tungod sa ilang dagway ang mga tumatan-aw makahunahuna sa mga demonyo. Sa kagun-oban sa Dakong Babilonya, ang masambingayong paglungtad sa maong mga mananap uban sa bang-og ug makadaot nga hangin (“mahugaw nga hinungaw”) ug mahugawng mga langgam, nagpasabot sa patay sa espirituwal nga kahimtang niini. Siya dili makahatag ug umaabot nga kinabuhi alang sa katawhan.—Itandi ang Efeso 2:1, 2.

12. Sa unsang paagi ang kahimtang sa Dakong Babilonya takdo sa tagna ni Jeremias sa kapitulo 50?

¹² Ang iyang kahimtang takdo usab sa tagna ni Jeremias: “‘Adunay espada batok sa mga Caldeanhon,’ mao ang giingon ni Jehova, ‘ug batok sa mga molupyo sa Babilonya ug batok sa iyang mga prinsipe ug batok sa iyang mga maalamon. . . . Adunay dakong kadaot diha sa iyang mga tubig, ug kini sila mamad-an gayod. Kay kini usa ka yuta sa mga kinulit nga larawan, ug tungod sa ilang makalilisang nga mga panan-awon sila nagpadayon sa paglihok nga binuangbuang. Busa ang mga tigpuyo sa walay-tubig nga mga rehiyon mopuyo uban sa nagauwang nga mga hayop, ug ang mga ostrik magapuyo diha kaniya; ug siya dili na gayod pagapuy-an, ni siya mopuyo sa sunodsunod nga mga kaliwatan.’” Ang pagsimba sa mga idolo ug pagsumaysumay sa mga pag-ampo dili makaluwas sa Dakong Babilonya gikan sa pagpanimalos nga susama sa paglaglag sa Diyos sa Sodoma ug Gomora.—Jeremias 50:35-40.

Makapukaw-sa-Pagbati nga Bino

13. (a) Sa unsang paagi gipaila sa gamhanang manulonda ang pagkamalukpanon sa pagpakighilawas sa Dakong Babilonya? (b) Unsang imoralidad nga kaylap sa karaang Babilonya ang makaplagan usab sa Dakong Babilonya?

¹³ Ang gamhanang manulonda sunod nagpaila sa pagkamalukpanon sa pagpakighilawas sa Dakong Babilonya, nga nagmantala: “Kay tungod sa bino sa kasuko sa iyang pagpakighilawasa ang tanang kanasoran nangahimong biktima, ug ang mga hari sa yuta nakighilawas kaniya, ug ang nagapanaw nga mga magpapatigayon sa yuta nangadato tungod sa iyang makauulawng kaluho.” (Pinadayag 18:3) Iyang natudloan ang katawhan sa tanang kanasoran sa iyang mahugaw nga relihiyosong mga bisyo. Sa karaang Babilonya, sumala sa Gregong historyano nga si Herodotus, ang matag babaye giobligar sa paghalad sa iyang kaugalingon sa usa ka higayon sa iyang kinabuhi ingon nga pampam isip pagsimba diha sa templo. Ang mangil-ad nga seksuwal nga kahiwian gipasundayag hangtod karon diha sa naguba-sa-gubat nga mga kinulit sa Angkor Wat sa Kampuchea ug sa mga templo sa Khajuraho, India, nga nagpasundayag sa Hindung diyos nga si Vishnu nga gilibotag mahilas nga mga hulagway. Sa Tinipong Bansa, ang mga pagbutyag sa imoralidad sa mga magwawali sa TV nga nakapakurat sa kalibotan niadtong 1987, ug unya sa 1988, ingon man ang pagbutyag sa kaylap nga homoseksuwalidad sa mga ministro sa relihiyon, nagpaila nga bisan ang Kakristiyanohan nagtugot sa makapakurat nga mga pagpatuyang sa literal nga pagpakighilawas. Ugaling lang, ang tanang kanasoran nabiktima sa mas seryosong matang sa pagpakighilawas.

14-16. (a) Unsang dili-angay nga relihiyoso-politikanhong relasyon ang naugmad sa Pasistang Italya? (b) Sa dihang ang Italya misulong sa Abyssinia, unsay gipahayag sa mga obispo sa Iglesya Katolika Romana?

¹⁴ Ato nang nahisgotan ang dili-angay nga relihiyoso-politikanhong relasyon nga nakapahimo kang Hitler nga gamhanan sa Nazi nga Alemanya. Ang ubang mga nasod nag-antos usab tungod sa pag-apil-apil sa relihiyon sa sekular nga mga kalihokan. Pananglitan: Sa Pasistang Italya, niadtong Pebrero 11, 1929, ang Lateran nga Tratado gipirmahan ni Mussolini ug ni Kardinal Gasparri, nga naghimo sa Siyudad sa Batikano nga independenteng estado. Si Papa Pio XI miingon nga iyang “gibalik ang Italya ngadto sa Diyos, ug ang Diyos balik sa Italya.” Tinuod ba kana? Palandonga kon unsay nahitabo unom ka tuig sa ulahi. Niadtong Oktubre 3, 1935, ang Italya misulong sa Abyssinia, nga miingon nga kadto “luog nga yuta nga nangulipon gihapon.” Sa pagkatinuod, kinsa bay naglinuog? Ang Iglesya Katolika nagbadlong ba sa paglinuog ni Mussolini? Bisan pag ang papa miluwat ug dili-klaro nga mga pahayag, ang iyang mga obispo way-lipodlipod nga nagbendisyon sa kasundalohan sa ilang “yutang natawhan” sa Italya. Sa librong The Vatican in the Age of the Dictators, si Anthony Rhodes mitaho:

¹⁵ “Sa iyang Sulat sa Kongregasyon sa ika-19 sa Oktubre [1935], ang Obispo sa Udine [Italya] misulat, ‘Dili tukma sa panahon ni haom nga atong hukman ang pagkamatarong ug pagkadaotan sa maong kaso. Ang atong katungdanan isip mga Italyano, ug labaw pa isip mga Kristiyano mao ang pagtabang alang sa kalamposan sa atong armadong kusog.’ Ang Obispo sa Padua misulat sa ika-21 sa Oktubre, ‘Sa lisod nga mga takna nga atong nasinati, kami naghangyo kaninyo nga magbatog pagtuo sa atong mga estadista ug sa armadong kusog.’ Sa ika-24 sa Oktubre, ang Obispo sa Cremona nagkonsagrar ug ubay-ubayng bandera ug miingon: ‘Panalanginan unta sa Diyos kining mga sundaloha nga magpukan sa bag-o ug tabunok nga mga nasod sa Aprika alang sa Italyanong henyo, nga pinaagi niana ang Romanhon ug Kristiyanong kultura modangat kanila. Hinaot untang mobarog na usab ang Italya isip Kristiyanong magtutudlo sa tibuok kalibotan.’”

¹⁶ Gitulis ang Abyssinia, nga gibendisyonan sa Romano Katolikong klero. May usa ba kanila nga makapangangkon, sa bisan unsang diwa, nga sila sama kang apostol Pablo nga “hinlo gikan sa dugo sa tanang tawo”?—Buhat 20:26.

17. Sa unsang paagi nag-antos ang Espanya tungod kay ang klero niini napakyas sa ‘pagsalsal sa ilang mga espada nga mga punta sa daro’?

¹⁷ Idugang sa Alemanya, Italya, ug Abyssinia ang lain pang nasod nga nabiktima sa pagpakighilawas sa Dakong Babilonya—ang Espanya. Ang Giyera Sibil sa 1936-39 nianang nasora nasugdan sa bahin tungod sa paghimog mga lakang sa demokratikanhong kagamhanan aron makunhoran ang dako kaayong gahom sa Iglesya Katolika Romana. Samtang nagsilaob ang gubat, ang Katoliko nga Pasistang lider sa rebolusyonaryong mga kasundalohan, si Franco, naghubit sa iyang kaugalingon ingong “ang Kristiyanong Heneralisimo sa Balaang Krusada,” usa ka titulong wala na niya gamita sa ulahi. Ginatos ka libong Katsila ang namatay sa gubat. Gawas pa niini, sumala sa ubos nga kalkulasyon, ang mga Nasyonalista ni Franco nakapatayg 40,000 ka membro sa Popular Front, samtang ang maong partido nakapatayg 8,000 ka klerigo—mga monghe, pari, madre, ug mga nobisyado. Ang giyera sibil makalilisang ug dako kaayong trahedya, nga nag-ilustrar sa kaalam sa pagpamati sa mga pulong ni Jesus: “Ibalik ang imong espada sa sakoban niini, kay ang tanang mogamit sa espada mamatay pinaagi sa espada.” (Mateo 26:52) Pagkangil-ad nga ang Kakristiyanohan nag-apil-apil sa maong grabeng pag-ulag dugo! Ang iyang klero bug-os nga napakyas sa ‘pagsalsal sa ilang mga espada nga mga punta sa daro’!—Isaias 2:4.

Ang Nagapanaw nga mga Magpapatigayon

18. Kinsa ang “nagapanaw nga mga magpapatigayon sa yuta”?

¹⁸ Kinsa kining “nagapanaw nga mga magpapatigayon sa yuta”? Sa walay duhaduha kita karon nagtawag kanila nga mga negosyante, dagkong mga komersiyante, abtik nga mga magdudumalag dagkong negosyo. Wala kini magpasabot nga ang pagpadagan ug subay-sa-balaod nga negosyo maoy daotan. Ang Bibliya naghatag ug maalamong tambag alang sa mga negosyante, nga nagpasidaan batok sa panglimbong, kahakog, ug susama niana. (Proverbio 11:1; Zacarias 7:9, 10; Santiago 5:1-5) Ang mas dakong ganansiya mao ang “diyosnong pagkamahinalaron inubanan sa pagkakontento.” (1 Timoteo 6:6, 17-19) Hinunoa, ang kalibotan ni Satanas dili mosunod ug matarong nga mga prinsipyo. Dagsang ang kahiwian. Kini makita sa relihiyon, sa politika—ug sa dagkong negosyo. Matag karon ug unya ang mga mantalaan moyagyag ug mga eskandalo, sama sa pagpangdispalko nga gihimo sa tag-as nga mga opisyales sa gobyerno ug sa supak-balaod nga pagnegosyog armas.

19. Unsang kamatuoran mahitungod sa ekonomiya sa kalibotan ang magpatin-aw kon nganong ang mga magpapatigayon sa yuta gisaway diha sa Pinadayag?

¹⁹ Ang internasyonal nga pagnegosyog armas nagsulbong nga kana maoy kapin nag $1,000,000,000,000 matag tuig, samtang ginatos ka milyong tawo ang nag-ilaid sa kakabos. Kana dili maayo. Apan ang mga armas daw usa ka pangunang tigsuportar sa ekonomiya sa kalibotan. Niadtong Abril 11, 1987, usa ka artikulo sa Spectator sa London mitaho: “Sa pag-ihap lamang sa mga industriya nga laktod nalangkit niana, mga 400,000 ka trabaho ang nalangkit sa U.S. ug 750,000 sa Uropa. Apan katingad-anan, samtang ang bahin sa paggamag armas nag-uswag diha sa katilingban ug sa ekonomiya, ang tinuod nga isyu kon ang mga tiggamag armas giprotektahan ba pag-ayo napadaplin na lang.” Dako kaayo ang maganansiya sa pagbaligyag mga bomba ug ubang armas sa tibuok yuta, bisan ngadto sa posibleng mga kaaway. May adlaw ra nga kana nga mga bomba mosumbalik ug magsunog sa mga namaligya niana. Pagkakatingad-anan! Idugang niini ang kahiwian nga kaylap diha sa industriya sa armas. Sa Tinipong Bansa lamang, sumala sa Spectator, “matag tuig ang Pentagon katingad-an nga mawad-ag mga armas ug mga kahimanan nga mobilig $900 ka milyon.” Bantog rang ang mga magpapatigayon sa yuta gisaway diha sa Pinadayag!

20. Unsang pananglitan ang nagpakita sa kalambigitan sa relihiyon sa mga panglimbong sa negosyo?

²⁰ Sumala sa gitagna sa mahimayaong manulonda, ang relihiyon dulot nga nalambigit sa mga panglimbong sa negosyo. Pananglitan, anaa ang kalangkitan sa Batikano sa pagkabangkarote sa Banco Ambrosiano sa Italya niadtong 1982. Ang kaso nag-aginod sa katuigan sa 1980, nga ang wala-matubag nga pangutana mao: Hain ang kuwarta? Niadtong Pebrero 1987 ang mga mahistrado sa Milan miluwat ug mga mandamento de aresto alang sa tulo ka klerigo sa Batikano, lakip ang usa ka Amerikanong arsobispo, pinasukad sa mga sumbong nga sila nagkunsabo sa pagpanglimbong mao nga nabangkarote ang bangko, apan gibalibaran sa Batikano ang hangyo sa pagtugyan kanila ngadto sa langyaw nga korte. Niadtong Hulyo 1987, taliwala sa magubtanong protesta, ang mga mandamento ginulo sa kinatas-ang Korte sa Apelasyon sa Italya nga gipasukad sa usa ka karaang kasabotan tali sa Batikano ug sa gobyerno sa Italya.

21. Sa unsang paagi nahibalo kita nga si Jesus wala malangkit sa kuwestiyonableng mga paagi sa negosyo sa iyang adlaw, apan unsay atong nakita karon sa Babilonyanhong relihiyon?

²¹ Si Jesus nalangkit ba sa kuwestiyonableng mga paagi sa negosyo sa iyang adlaw? Wala. Wala gani siyay propiedad, kay siya “walay dapit nga kapahilunaan sa iyang ulo.” Ang usa ka dato nga batan-ong magmamando gitambagan ni Jesus: “Ibaligya ang tanang butang nga imong nabatonan ug iapod-apod ngadto sa mga tawong kabos, ug makabaton ka ug bahandi sa mga langit; ug umari ka mahimong akong sumusunod.” Maayong tambag kadto, kay moresulta unta kadto sa pagkawala sa tanan niyang kabalaka may kalabotan sa patigayon. (Lucas 9:58; 18:22) Sa kasukwahi, ang Babilonyanhong relihiyon kasagarang adunay mangil-ad nga kalangkitan sa dagkong negosyo. Pananglitan, sa 1987 ang Albany Times Union mitaho nga ang administrador sa panalapi sa Katolikong arsdiosesis sa Miami, Florida, U.S.A., miadmitir nga ang simbahan adunay mga aksiyones sa mga kompaniyang nanggamag nukleyar nga mga armas, mahilas nga mga pelikula, ug mga sigarilyo.

“Gumula Kamo Kaniya, Katawhan Ko”

22. (a) Unsay giingon sa usa ka tingog gikan sa langit? (b) Unsay hinungdan nga ang katawhan sa Diyos nagmaya niadtong 537 W.K.P. ug sa 1919 K.P.?

²² Ang sunod nga mga pulong ni Juan naghisgot ug dugang katumanan sa matagnaong hulad: “Ug nadungog ko ang laing tingog gikan sa langit nga nag-ingon: ‘Gumula kamo kaniya, katawhan ko, kon dili kamo buot makaambit sa iyang mga sala, ug kon dili kamo buot makadawat ug bahin sa iyang mga hampak.’” (Pinadayag 18:4) Ang mga tagna bahin sa pagkapukan sa karaang Babilonya diha sa Hebreohanong Kasulatan naglakip usab sa sugo ni Jehova sa iyang katawhan: “Kalagiw kamo gikan sa taliwala sa Babilonya.” (Jeremias 50:8, 13) Sa susama, tungod sa nagsingabot nga kalaglagan sa Dakong Babilonya, ang katawhan sa Diyos karon giawhag sa pag-ikyas. Niadtong 537 W.K.P., ang kahigayonan sa pag-ikyas gikan sa Babilonya maoy hinungdan sa dakong pagmaya sa matinumanong mga Israelinhon. Sa samang paagi, ang pagkagawas sa katawhan sa Diyos gikan sa pagkabihag sa Babilonya niadtong 1919 miresulta sa ilang pagmaya. (Pinadayag 11:11, 12) Ug sukad niadto milyonmilyon pang uban ang nagsunod sa sugo sa pagkalagiw.

23. Sa unsang paagi ang tingog gikan sa langit nagpasiugda nga dinalian ang pagkalagiw gikan sa Dakong Babilonya?

²³ Dinalian ba kaayo ang pagkalagiw gikan sa Dakong Babilonya, nga mobiya sa pagkamembro sa mga relihiyon sa kalibotan ug bug-os mobulag niana? Oo, kay kinahanglang huptan nato ang hunahuna sa Diyos bahin niining karaan ug dako kaayong relihiyosong organisasyon, ang Dakong Babilonya. Siya way-lipodlipod nga nagtawag kaniya nga dakong bigaon. Busa ang tingog karon gikan sa langit dugang nagpahibalo kang Juan mahitungod niining bigaon: “Kay ang iyang mga sala nagtipun-og sangko sa langit, ug nahinumdoman sa Diyos ang iyang dili matarong nga mga buhat. Ihatag kaniya ang sumala gayod sa iyang gihatag, ug buhata kaniya ang doble pa, oo, doble sa gidaghanon sa mga butang nga iyang gibuhat; sa kopa nga iyang gibutangag sambog ibutang ang doble pa nga sambog alang kaniya. Sumala sa iyang paghimaya sa iyang kaugalingon ug pagkinabuhi sa makauulaw nga kaluho, hatagi usab siyag samang kasakit ug pagbangotan. Kay sa iyang kasingkasing siya nagasigeg ingon, ‘Naglingkod ako nga rayna, ug dili ako balo, ug dili gayod ako makatilawg pagbangotan.’ Mao nga sa usa ka adlaw moabot ang iyang mga hampak, kamatayon ug pagbangotan ug gutom, ug pagaugdawon siya sa kalayo, kay kusgan man si Jehova nga Diyos nga maoy naghukom kaniya.”—Pinadayag 18:5-8.

24. (a) Ang katawhan sa Diyos kinahanglang mokalagiw gikan sa Dakong Babilonya aron malikayan ang unsa? (b) Unsang mga sala ang maambitan niadtong dili mokalagiw gikan sa Dakong Babilonya?

²⁴ Bug-at gayod kanang mga pulonga! Busa gikinahanglan ang paglihok. Si Jeremias nag-awhag sa mga Israelinhon sa iyang adlaw sa paglihok, nga nag-ingon: “Kalagiw kamo gikan sa taliwala sa Babilonya, . . . kay kini ang panahon sa panimalos ni Jehova. Siya magabalos kaniya. Gula kamo gikan sa iyang taliwala, Oh akong katawhan, ug luwasa sa matag usa kaninyo ang iyang kalag gikan sa nagsilaob nga kasuko ni Jehova.” (Jeremias 51:6, 45) Sa susamang paagi, ang tingog gikan sa langit nagpasidaan sa katawhan sa Diyos karon sa pagkalagiw gikan sa Dakong Babilonya aron dili makadawat ug bahin sa iyang mga hampak. Ang samag-hampak nga mga hukom ni Jehova niining kalibotana, lakip sa Dakong Babilonya, ginamantala na karon. (Pinadayag 8:1–9:21; 16:1-21) Ang katawhan sa Diyos kinahanglang mobulag sa bakak nga relihiyon kon dili nila buot masinati kining mga hampaka ug sa kataposan mamatay kauban niya. Gawas pa, sila makaambit sa iyang mga sala kon sila magpabilin sa maong organisasyon. Sila mahimong sad-an usab sama kaniya sa espirituwal nga pagpanapaw ug sa pag-ulag dugo sa “tanang gipamatay ibabaw sa yuta.”—Pinadayag 18:24; itandi ang Efeso 5:11; 1 Timoteo 5:22.

25. Sa unsang mga paagi migula ang katawhan sa Diyos gikan sa karaang Babilonya?

²⁵ Ugaling lang, sa unsang paagi mogula ang katawhan sa Diyos gikan sa Dakong Babilonya? Sa kahimtang sa karaang Babilonya, ang mga Hudiyo sa pisikal nga paagi migula sa siyudad sa Babilonya ug mibalik sa Yutang Saad. Apan dili lang kanay nalangkit. Giingnan ni Isaias ang mga Israelinhon sa matagnaong paagi: “Pahilayo, pahilayo, gula gikan dinha, ayaw paghikap ug mahugaw; gula gikan sa iyang taliwala, pagpabilin kamong hinlo, kamo nga nagdala sa mga galamiton ni Jehova.” (Isaias 52:11) Oo, kinahanglang biyaan nila ang tanang mahugawng mga buhat sa Babilonyanhong relihiyon nga mahimong makahugaw sa ilang pagsimba kang Jehova.

26. Sa unsang paagi gituman sa mga Kristohanon sa Corinto ang mga pulong, ‘Gumula kamo gikan sa ilang taliwala ug hunong na sa paghikap sa mahugaw nga butang’?

²⁶ Gikutlo ni apostol Pablo ang mga pulong ni Isaias diha sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Corinto, nga nag-ingon: “Ayaw pagpayugo nga dili timbang sa mga dili-magtutuo. Kay aduna bay panag-ubanay ang pagkamatarong ug ang kalapasan? O aduna bay pakig-ambitay ang kahayag uban sa kangitngit? . . . ‘Busa gumula kamo gikan sa ilang taliwala, ug ilain ang inyong kaugalingon,’ nagaingon si Jehova, ‘ug hunong na sa paghikap sa mahugaw nga butang.’” Ang mga Kristohanon sa Corinto dili kinahanglang mogula sa Corinto aron tumanon ang maong sugo. Hinunoa, sa pisikal nga paagi kinahanglang molikay sila sa mahugawng mga templo sa bakak nga relihiyon, ingon man mobulag sa espirituwal nga paagi sa mahugawng mga buhat niadtong mga magsisimba sa idolo. Niadtong 1919, ang katawhan sa Diyos misugod sa pagkalagiw gikan sa Dakong Babilonya niining paagiha, nga naghinlo sa ilang kaugalingon gikan sa nabilin nga mahugawng mga pagtulon-an ug mga buhat niini. Sa ingon niana, sila nakahimo sa pag-alagad kaniya ingong naputli niyang katawhan.—2 Corinto 6:14-17; 1 Juan 3:3.

27. Unsay mga kasamahan tali sa mga paghukom sa karaang Babilonya ug sa Dakong Babilonya?

²⁷ Ang pagkapukan ug sa kataposan ang pagkalaglag sa karaang Babilonya maoy silot sa iyang mga sala. “Kay ang iyang paghukom miabot sangko sa langit.” (Jeremias 51:9) Sa susama, ang mga sala sa Dakong Babilonya “nagtipun-og sangko sa langit,” mao nga namatikdan gayod kini ni Jehova. Siya sad-an sa inhustisya, idolatriya, imoralidad, pagdaogdaog, pagpangawat, ug pagbuno. Ang pagkapukan sa karaang Babilonya, sa bahin, maoy panimalos tungod sa iyang gihimo sa templo ni Jehova ug sa Iyang matuod nga mga magsisimba. (Jeremias 50:8, 14; 51:11, 35, 36) Ang pagkapukan sa Dakong Babilonya ug ang iyang kalaglagan sa kataposan maoy mga pahayag usab sa panimalos tungod sa iyang gihimo sa matuod nga mga magsisimba latas sa kasiglohan. Sa pagkamatuod, ang iyang pang-ultimang kalaglagan mao ang sinugdanan sa “adlaw sa panimalos sa bahin sa atong Diyos.”—Isaias 34:8-10; 61:2; Jeremias 50:28.

28. Unsang sukdanan sa hustisya ang ipadapat ni Jehova sa Dakong Babilonya, ug ngano?

²⁸ Ubos sa Moisesnong Balaod, kon ang usa ka Israelinhon mangawat gikan sa iyang mga isigkalungsoranon, labing menos doble ang kinahanglan niyang ibayad niana. (Exodo 22:1, 4, 7, 9) Sa nagsingabot nga kalaglagan sa Dakong Babilonya, ipadapat ni Jehova ang susamang sukdanan sa hustisya. Doble ang kinahanglan niyang madawat kay sa iyang gihatag. Dili ipakita ang kaluoy tungod kay ang Dakong Babilonya wala magpakitag kaluoy sa iyang mga biktima. Iyang gihukhok ang katawhan sa yuta aron magkinabuhi siya sa “makauulaw nga kaluho.” Siya mag-antos karon sa kalisod ug magbangotan. Ang karaang Babilonya mibatig bug-os nga kasegurohan sa iyang kahimtang, nga nangandak pa: “Dili ako molingkod ingong babayeng balo, ug dili ako makasinati sa pagkamawad-ag mga anak.” (Isaias 47:8, 9, 11) Ang Dakong Babilonya mibati usab ug kasegurohan. Apan ang iyang kalaglagan, nga gihukom ni Jehova kinsa “kusgan,” sa hinanali moabot, nga daw “sa usa ka adlaw”!

[Footnote]

[Kahon sa panid 263]

“Ang mga Hari . . . Nakighilawas Kaniya”

Sayo sa katuigan sa 1800, ang daghan kaayong opyo gipayuhot sa mga negosyanteng taga-Uropa ngadto sa Tsina. Niadtong Marso 1839, gisulayan sa Insek nga mga opisyales ang pagpahunong sa pagpamaligyag kontrabando pinaagi sa pag-ilog sa 20,000 ka kaban sa maong droga gikan sa Britanikong mga negosyante. Miresulta kadto sa pagkadaot sa relasyon sa Britanya ug Tsina. Samtang nagkagrabe ang kasungian sa duha ka nasod, giawhag sa pipila ka Protestanteng mga misyonaryo ang Britanya nga makiggubat, pinaagig mga pahayag nga sama sa mosunod:

“Kining mga sulirana nakapalipay gayod sa akong kasingkasing tungod kay sa akong hunahuna ang kagamhanan sa Inglaterra mahimong naaligutgot, ug ang Diyos, pinaagi sa Iyang gahom makabungkag sa mga babag nga nakapugong sa ebanghelyo ni Kristo sa pagsulod sa Tsina.”—Henrietta Shuck, misyonarya sa Southern Baptist.

Sa kataposan mibuto ang gubat—ang gubat nga nailhan karon nga Gubat sa Opyo. Bug-os kasingkasing nga gidasig sa mga misyonaryo ang Britanya pinaagig mga komento nga sama niini:

“Mapugos ako sa paghunahuna sa kahimtang karon dili ingong nalangkit sa opyo o sa Inglaterra, kondili ingong talagsaong disenyo sa Diyos sa paghimo sa pagkadaotan sa tawo nga makatabang sa pagtuman sa Iyang mga katuyoan bahin sa pagpakitag kaluoy sa Tsina pinaagi sa paglumpag sa paril sa iyang pagpalain.”—Peter Parker, misyonaryo sa Kongregasyonalista.

Ang laing misyonaryong Kongregasyonalista, si Samuel W. Williams, midugang: “Ang Diyos dayag nga nalangkit sa talagsaong paagi sa tanang nahitabo, ug wala kami magduhaduha nga Siya nga nag-ingon nga Siya moanhi sa pagdalag espada sa yuta miabot na dinhi ug alang sa tulin nga paglaglag sa Iyang mga kaaway ug sa pagtukod sa Iyang kaugalingong gingharian. Siya bug-os nga magapamukan hangtod nga Iyang mapahimutang ang Prinsipe sa Pakigdait.”

Mahitungod sa makalilisang nga pagpamatay sa Insek nga mga lungsoranon, ang misyonaryong si J. Lewis Shuck misulat: “Giisip ko ang maong mga talan-awon . . . ingong direktang paagi sa Ginoo sa paghipos sa basura nga nagbabag sa kauswagan sa Balaang Kamatuoran.”

Ang Kongregasyonalistang misyonaryo nga si Elijah C. Bridgman midugang: “Ang Diyos kasagarang naggamit sa puwersa sa gobyerno aron maandam ang dalan alang sa Iyang gingharian . . . Ang ahensiya nga gigamit niining talagsaong mga gutlo maoy tawhanon; ang nagadumalang gahom maoy langitnon. Ang hataas nga gobernador sa tanang kanasoran naggamit sa Inglaterra aron kastigohon ug paubson ang Tsina.”—Ang mga kinutlo gikuha gikan sa “Ends and Means,” 1974, usa ka mubong sinulat ni Stuart Creighton Miller nga gipatik sa The Missionary Enterprise in China and America (usa ka Pagtuon sa Harvard nga giedit ni John K. Fairbank).

[Kahon sa panid 264]

“Ang Nagapanaw nga mga Magpapatigayon . . . Nangadato”

“Tali sa 1929 ug sa pagbuto sa Gubat sa Kalibotan II, si [Bernadino] Nogara [ang administrador sa panalapi sa Batikano] mitudlog mga tigpamuhonan ug mga ahente sa Batikano sa pag-atiman sa nagkadaiyang mga kalihokan sa ekonomiya sa Italya—ilabina diha sa koryente, sa telepono, bahin sa pagpautang ug sa bangko, mugbong mga riles sa tren, ug sa paggamag mga himan sa umahan, semento, ug artipisyal nga mga panapton. Kadaghanan sa maong mga negosyo miganansiya.

“Si Nogara nakapalit ug ubay-ubay nga kompaniya lakip ang La Società Italiana della Viscosa, La Supertessile, La Società Meridionale Industrie Tessili, ug La Cisaraion. Kining mga kompaniyaha iyang giusa, nga ginganlan niyag CISA-Viscosa ug gipadumala niya kang Baron Francesco Maria Oddasso, usa sa labing sinaligang mga sakop sa Batikano, unya gimaniobra ni Nogara nga ang maong bag-ong kompaniya mahimong bahin sa kinadak-ang tigpabrikag panapton sa Italya, ang SNIA-Viscosa. Sa kaulahian ang bahin o aksiyones sa Batikano diha sa SNIA-Viscosa midako pag-ayo, ug sa wala madugay ang Batikano nay nagkontrolar niana—nga gipamatud-an sa pagkahimong bise-presidente ni Baron Oddasso sa maong kompaniya.

“Sa maong paagi si Nogara nakasulod sa industriya sa panapton. Siya misulod sa ubang mga industriya sa laing mga paagi, kay si Nogara daghan ug sekretong mga kalaki. Kining dili-hakog nga tawo . . . lagmit mas daghag nahimo sa pagpakusog sa ekonomiya sa Italya kay ni bisan kinsa nga laing negosyante sa kasaysayan sa Italya . . . Si Benito Mussolini wala gayod makakab-ot sa imperyo nga iyang gipangandoy, apan siya naghatag ug gahom sa Batikano ug kang Bernadino Nogara aron mamugna ang laing matang sa imperyo.”—The Vatican Empire, ni Nino Lo Bello, mga panid 71-3.

Kini usa lamang ka pananglitan sa suod nga kooperasyon tali sa mga magpapatigayon sa yuta ug sa Dakong Babilonya. Dili katingalahan nga magbangotan ang maong mga magpapatigayon sa dihang ang ilang kombuya sa negosyo mawala na!

[Hulagway sa panid 259]

Samtang ang mga tawo natibulaag sa tibuok yuta, ilang gidala ang Babilonyanhong relihiyon

[Mga hulagway sa panid 261]

Ang Juan nga matang, sama sa usa ka magbalantay, nagmantala nga ang Babilonya napukan

[Hulagway sa panid 266]

Ang kagun-oban sa karaang Babilonya nagpasidaan sa nagsingabot nga kalaglagan sa Dakong Babilonya

Kapitulo 37

Pagbangotan ug Pagsadya Tungod sa Kalaglagan sa Babilonya

 1. Unsa unyay reaksiyon sa “mga hari sa yuta” sa kalit nga kalaglagan sa Dakong Babilonya?

ANG kalaglagan sa Babilonya maayong balita alang sa katawhan ni Jehova, apan unsay hunahuna sa mga nasod bahin niini? Si Juan nagtug-an kanato: “Ug ang mga hari sa yuta nga nakighilawas kaniya ug nagkinabuhi diha sa makauulawng kaluho manghilak ug magpamukpok sa ilang kaugalingon sa kasubo tungod kaniya, sa dihang sila motan-aw sa aso sa iyang pagkasunog, samtang magtindog sila sa halayo tungod sa ilang kahadlok sa iyang kasakit ug moingon, ‘Pagkaalaot, pagkaalaot, ikaw nga dakong siyudad, ikaw nga malig-ong siyudad nga Babilonya, tungod kay sa usa lamang ka takna nahiabot ang paghukom batok kanimo!’”—Pinadayag 18:9, 10.

 2. (a) Sanglit ang simbolikong napulo ka sungay sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap maoy maglaglag sa Dakong Babilonya, nganong masubo man “ang mga hari sa yuta” sa iyang kalaglagan? (b) Nganong ang masulub-ong mga hari nagtindog nga halayo sa hinukmang siyudad?

² Ang reaksiyon sa mga nasod daw katingad-an tungod kay ang Babilonya gilaglag man sa simbolikong napulo ka sungay sa sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap. (Pinadayag 17:16) Apan sa dihang mawala na ang Babilonya, “ang mga hari sa yuta” lagmit makaamgo kon unsa siya kamapuslanon alang kanila sa pagpatunhay sa pagkamalinawon ug pagkamapinasakopon sa katawhan. Ang klero nagpahayag sa mga gubat ingong sagrado, nagsilbing mga tigrekluta, ug nagwali diha sa pulpito aron dasigon ang kabatan-onan sa pagpakiggubat. Ang relihiyon naghatag ug balaang salipod nga luyo niini ang hiwing mga magmamando nagdumala sa malupigong paagi sa ordinaryong katawhan. (Itandi ang Jeremias 5:30, 31; Mateo 23:27, 28.) Apan, matikdi nga kining masulub-ong mga hari nagtindog karon nga halayo sa hinukmang siyudad. Wala sila magpaduol sa pagtabang kaniya. Sila nasubong nagtan-aw sa iyang pagkalaglag apan dili kaayo masulub-on aron ipameligro ang ilang kaugalingon alang sa iyang kaayohan.

Mga Magpapatigayon Manghilak ug Magbangotan

 3. Kinsa pay masubo sa pagkawagtang sa Dakong Babilonya, ug unsang mga hinungdan ang gihatag ni Juan?

³ Dili lamang mga hari sa yuta ang masubo tungod sa pagkawagtang sa Dakong Babilonya. “Dugang pa, ang nagapanawng mga magpapatigayon sa yuta nanghilak ug nagbangotan tungod kaniya, kay wala nay mopalit sa ilang daghan nga baligya, sa daghang baligya nga bulawan ug plata ug bililhong bato ug mga perlas ug pinong lino ug purpura ug seda ug sanag-pula nga panapton; ug tanang butang nga hinimo sa mahumot nga kahoy ug tanang matang sa butang nga hinimo sa garing ug tanang matang sa butang nga hinimo sa kahoy nga bililhon kaayo ug sa tumbaga ug sa puthaw ug sa marmol; maingon man usab sa kaningag ug lamas Indiyano ug insenso ug pinahumotan nga lana ug kamangyan ug bino ug lana sa olibo ug pino nga harina ug trigo ug mga baka ug mga karnero, ug mga kabayo ug mga karwahe ug mga ulipon ug tawhanong mga kalag. Oo, ang maayong bunga nga gitinguha sa imong kalag mibiya na kanimo [Dakong Babilonya], ug ang tanang maanindot nga mga butang ug ang maluhong mga butang nangahanaw na kanimo, ug dili na gayod kini makaplagan pa sa mga tawo.”—Pinadayag 18:11-14.

 4. Nganong ang “nagapanawng mga magpapatigayon” manghilak ug magbangotan sa pagkalaglag sa Dakong Babilonya?

⁴ Oo, ang Dakong Babilonya usa ka suod nga higala ug suki sa bahandianong mga magpapatigayon. Pananglitan, ang mga monasteryo, mga kombento sa mga mongha, ug mga simbahan sa Kakristiyanohan latas sa kasiglohan nakatigom ug daghan kaayong bulawan, plata, bililhong mga bato, bililhong mga kahoy, ug ubang mga matang sa materyal nga bahandi. Dugang pa, ang relihiyon nagbendisyon sa mapatuyangong mga pagpamalit ug paghuboghubog nga mag-uban sa pagsaulog sa nagpasipala-kang-Kristo nga Pasko ug sa uban nga giingong balaang mga adlaw. Ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan nakasulod sa lagyong kayutaan, nga naghatag ug kahigayonan sa “nagapanawng mga magpapatigayon” niining kalibotana nga makabukas ug bag-ong mga negosyo. Sa ika-17ng siglo didto sa Hapon, ang Katolisismo, nga miabot kauban sa mga negosyante, nalangkit pa gani sa panaggubatay sa hamiling mga banay. Sa pagtaho bahin sa usa ka grabeng bugnoay luyo sa mga paril sa kastilyo sa Osaka, ang The Encyclopædia Britannica nag-ingon: “Ang mga tropa ni Tokugawa nakig-away batok sa kaaway kansang mga bandera giadornohan ug krus ug mga imahen sa Manluluwas ug ni San Santiago, ang patron nga santos sa Espanya.” Ang midaog nga pundok naglutos ug halos nagpapas sa Katolisismo nianang nasora. Ang pagpakiglangkit sa simbahan sa kalibotanong mga kalihokan karon susamang dili maghatag ug panalangin kaniya.

 5. (a) Sa unsang paagi ang tingog gikan sa langit dugang naghubit sa pagbangotan sa “nagapanawng mga magpapatigayon”? (b) Nganong ang mga magpapatigayon ‘nagtindog usab sa halayo’?

⁵ Ang tingog gikan sa langit dugang nag-ingon: “Ang nagapanawng mga magpapatigayon niining mga butanga, nga nangadato gumikan kaniya, managtindog sa halayo tungod sa ilang kahadlok sa iyang kasakit ug manghilak ug magbangotan, nga mag-ingon, ‘Pagkaalaot, pagkaalaot—sa dakong siyudad, nga nagsul-ob ug pinong lino ug purpura ug sanag-pula, ug dagaya nga gidayandayanan sa bulawan ug bililhong bato ug perlas, tungod kay sulod lamang sa usa ka takna ang ingon kadakong bahandi nalaglag!’” (Pinadayag 18:15-17a) Tungod sa pagkalaglag sa Dakong Babilonya, ang “mga magpapatigayon” magbangotan sa pagkawala sa maong kasosyo sa negosyo. Sa pagkamatuod, “pagkaalaot, pagkaalaot” gayod nila. Apan, matikding ang mga hinungdan sa ilang pagbangotan maoy bug-os nga mahakogon ug nga sila—sama sa mga hari—‘nagtindog sa halayo.’ Sila wala magpaduol aron makatabang unta sa Dakong Babilonya.

 6. Sa unsang paagi ang tingog gikan sa langit naghubit sa pagbangotan sa mga kapitan sa barko ug sa mga tripulante, ug nganong nanghilak sila?

⁶ Ang asoy nagpadayon: “Ug ang tanang kapitan sa barko ug ang tanang tawo nga nanagbiyahe bisan diin, ug ang mga tripulante ug silang tanan kansang panginabuhi anaa sa dagat, nanagtindog sa halayo ug mituaw samtang nagtan-aw sila sa aso tungod sa iyang pagkasunog ug miingon, ‘Unsang siyudara ang sama sa dakong siyudad?’ Ug ilang giitsahag abog ang ilang mga ulo ug mituaw, nga nanghilak ug nagbangotan, ug miingon, ‘Pagkaalaot, pagkaalaot—sa dakong siyudad, diin ang tanan nga may mga sakayan sa kadagatan nangadato tungod sa iyang kaluho, tungod kay sulod lamang sa usa ka takna siya nalaglag!’” (Pinadayag 18:17b-19) Ang karaang Babilonya maoy siyudad nga komersiyal ug daghag barko. Sa susama, ang Dakong Babilonya nagtukod ug dagkong negosyo pinaagi sa “daghang katubigan” sa iyang katawhan. Nagtagana kinig trabaho alang sa kadaghanan sa iyang relihiyosong mga sakop. Ang pagkalaglag sa Dakong Babilonya makapadaot kaayo unya sa panginabuhi niining mga tawhana! Wala nay laing tinubdan sa panginabuhi nga sama kaniya.

Pagsadya Tungod sa Iyang Pagkalaglag

7, 8. Sa unsang paagi ang tingog gikan sa langit magtapos sa mensahe niini mahitungod sa Dakong Babilonya, ug kinsay mosanong sa maong mga pulong?

⁷ Sa dihang napukan ang karaang Babilonya pinaagi sa mga Medianhon ug mga Persianhon, si Jeremias matagnaong miingon: “Ug tungod sa Babilonya ang kalangitan ug ang yuta ug ang tanan nga anaa kanila managhugyaw gayod sa kalipay.” (Jeremias 51:48) Sa dihang malaglag na ang Dakong Babilonya, ang tingog gikan sa langit magtapos sa mensahe niini, nga moingon mahitungod sa Dakong Babilonya: “Paglipay tungod kaniya, Oh langit, ingon man usab kamong mga balaan ug kamong mga apostoles ug kamong mga manalagna, tungod kay alang kaninyo ang Diyos mahukmanong nagpahamtang sa silot batok kaniya!” (Pinadayag 18:20) Si Jehova ug ang mga manulonda malipay nga makakita sa pagkalaglag sa karaang kaaway sa Diyos, ingon man ang mga apostoles ug ang unang Kristohanong mga manalagna, nga sa maong panahon gibanhaw na ug nag-okupar na sa ilang puwesto diha sa kahikayan sa 24 ka ansiyano.—Itandi ang Salmo 97:8-12.

⁸ Sa pagkamatuod, ang tanang “mga balaan”—gibanhaw man ngadto sa langit o buhi pa gihapon sa yuta—mohugyaw sa kalipay, ingon man ang nakig-uban nga dakong panon sa ubang mga karnero. Ngadtongadto, ang tanang matinumanong mga tawo sa kakaraanan banhawon ngadto sa bag-ong sistema sa mga butang, ug sila moduyog usab sa pagkalipay. Ang katawhan sa Diyos wala mosulay sa pagpanimalos sa ilang mga maglulutos nga sakop sa bakak nga relihiyon. Sila nahinumdom sa mga pulong ni Jehova: “Akoa ang panimalos; ako magabalos, nag-ingon si Jehova.” (Roma 12:19; Deuteronomio 32:35, 41-43) Aw, makapaningil na si Jehova nianang panahona. Mapanimaslan na ang tanang dugo nga giula sa Dakong Babilonya.

Pagtambog sa Usa ka Dakong Galingan nga Bato

9, 10. (a) Unsay gibuhat ug giingon karon sa usa ka kusgang manulonda? (b) Unsang buhat nga susama sa gihimo sa kusgang manulonda sa Pinadayag 18:21 ang nahitabo sa panahon ni Jeremias, ug garantiya kini sa unsa? (c) Garantiya sa unsa ang aksiyon nga gihimo sa kusgang manulonda nga nakita ni Juan?

⁹ Ang sunod nga nakita ni Juan nagpamatuod nga ang paghukom ni Jehova batok sa Dakong Babilonya maoy pang-ultima: “Ug usa ka kusgang manulonda ang mialsa ug bato nga sama sa usa ka dakong galingan nga bato ug gitambog kini ngadto sa dagat, nga nag-ingon: ‘Sa ingon niini ka tulin nga pagtambog nga ang dakong siyudad sa Babilonya igatambog, ug siya dili na gayod igkita pa.’” (Pinadayag 18:21) Sa panahon ni Jeremias, gituman ang susamang buhat nga may bililhon ug matagnaong kahulogan. Si Jeremias gidasig sa pagsulat diha sa usa ka basahon sa “tanang katalagman nga moabot sa Babilonya.” Iyang gihatag ang basahon kang Seraias ug gisugo siya sa pag-adto sa Babilonya. Sa pagsunod sa mga instruksiyon ni Jeremias, gibasa didto ni Seraias ang usa ka deklarasyon batok sa maong siyudad: “Oh Jehova, ikaw mismo nagsulti batok niining dapita, aron laglagon kini aron wala nay molupyo niini, tawo man o bisan binuhing hayop, ug aron siya mahimong awaaw na lamang hangtod sa panahong walay tino.” Unya ang basahon gihiktan ni Seraias ug usa ka bato ug gitambog kadto sa suba sa Euprates, nga nag-ingon: “Sa ingon niini ang Babilonya maunlod ug dili na gayod molutaw tungod sa katalagman nga akong ipadangat kaniya.”—Jeremias 51:59-64.

¹⁰ Ang pagtambog sa basahon nga gihiktan ug bato ngadto sa suba maoy usa ka garantiya nga ang Babilonya mahanaw, nga dili na mapasig-uli bisan kanus-a pa. Ang pagkakita ni apostol Juan sa usa ka kusgang manulonda nga naghimo sa susamang buhat maoy lig-on usab nga garantiya nga ang katuyoan ni Jehova bahin sa Dakong Babilonya mamatuman gayod. Ang bug-os nga pagkagun-ob sa karaang Babilonya maoy usa ka dakong pamatuod karon kon unsay hapit nang mahitabo sa bakak nga relihiyon.

11, 12. (a) Unsay gisulti karon sa kusgang manulonda ngadto sa Dakong Babilonya? (b) Sa unsang paagi si Jeremias mitagna mahitungod sa apostatang Jerusalem, ug unsay kahulogan niini alang sa atong adlaw?

¹¹ Gisultihan karon sa kusgang manulonda ang Dakong Babilonya, nga nag-ingon: “Ug ang tingog sa mga mag-aawit nga nagaduyog sa alpa ug sa mga musikero ug sa mga magpaplawta ug sa mga tigtrompeta dili na gayod madunggan pa diha kanimo, ug wala na gayoy artesano sa bisan unsa nga pamuhat nga makaplagan pa diha kanimo, ug wala na gayoy tingog sa galingan nga bato nga madungog pa diha kanimo, ug wala na gayoy kahayag sa lampara nga mosidlak pa diha kanimo, ug wala na gayoy tingog sa pamanhonon ug sa pangasaw-onon nga madungog pa diha kanimo; tungod kay ang imong nagapanawng mga magpapatigayon mao ang mga taas-ug-ranggo sa yuta, kay ang tanang kanasoran nahisalaag tungod sa imong espiritistikanhong mga buhat.”—Pinadayag 18:22, 23.

¹² Sa susamang mga pulong, si Jeremias mitagna mahitungod sa apostatang Jerusalem: “Hanawon ko gikan kanila ang tingog sa kasadya ug ang tingog sa pagmaya, ang tingog sa pamanhonon ug ang tingog sa pangasaw-onon, ang tingog sa galingan nga demano ug ang kahayag sa lampara. Ug kining tibuok yuta mahimo gayong gun-ob nga dapit, usa ka butang nga makapahingangha.” (Jeremias 25:10, 11) Ingong pangunang bahin sa Dakong Babilonya, ang Kakristiyanohan mahimong kagun-oban nga walay kinabuhi, ingon nga tin-aw kaayong gihulagway sa pagkaawaaw sa Jerusalem tapos sa 607 W.K.P. Ang Kakristiyanohan nga kaniadto masadyaon ug nagkisaw kada adlaw makasinatig kaparotan ug pagabiyaan.

13. Unsang kalit nga kausaban ang modangat sa Dakong Babilonya, ug unsay epekto niini diha sa iyang “nagapanawng mga magpapatigayon”?

¹³ Sa pagkamatuod, sumala sa gisulti dinhi sa manulonda kang Juan, ang tibuok nga Dakong Babilonya mausab gikan sa usa ka gamhanan, internasyonal nga imperyo ngadto sa nauga, samag-desyerto nga kamingawan. Ang iyang “nagapanawng mga magpapatigayon,” lakip ang taas-ug-ranggong mga milyonaryo, naggamit sa relihiyon niini alang sa personal nga kaayohan o ingong takoban, ug naamgohan sa klero nga mapuslanon nga makig-ambit sa ilang kabantog. Apan mawad-an ang maong mga magpapatigayon sa Dakong Babilonya ingon nga ilang kunsabo. Dili na siya makalingla sa mga nasod sa yuta pinaagi sa iyang misteryoso nga relihiyosong mga buhat.

Makalilisang nga Pagkasad-an sa Dugo

14. Unsang hinungdan ang gihatag sa kusgang manulonda sa grabeng paghukom ni Jehova, ug unsay susamang giingon ni Jesus sa dinhi siya sa yuta?

¹⁴ Sa pagtiklop, ang kusgang manulonda nagtug-an kon nganong ang Dakong Babilonya grabe kaayong gihukman ni Jehova. “Oo,” nag-ingon ang manulonda, “diha kaniya nakaplagan ang dugo sa mga manalagna ug sa mga balaan ug sa tanang gipamatay ibabaw sa yuta.” (Pinadayag 18:24) Sa dinhi siya sa yuta, gisultihan ni Jesus ang relihiyosong mga lider sa Jerusalem nga sila manubag tungod sa “tanang matarong nga dugo nga giula sa yuta, gikan sa dugo sa matarong nga si Abel” hangtod sa unahan pa. Busa, kadtong baliko nga kaliwatan gilaglag niadtong 70 K.P. (Mateo 23:35-38) Karong adlawa, ang laing kaliwatan sa mga relihiyonista sad-an sa dugo tungod sa paglutos niini sa mga alagad sa Diyos.

15. Sa unsang paagi ang Iglesya Katolika sa Nazi nga Alemanya sad-an sa dugo sa duha ka paagi?

¹⁵ Sa iyang librong The Catholic Church and Nazi Germany, si Guenter Lewy misulat: “Sa dihang gipiotan ang mga Saksi ni Jehova sa Bavaria niadtong Abril 13 [1933] ang Iglesya midawat pa sa asaynment nga gihatag niini sa Ministri sa Edukasyon ug Relihiyon sa pagtaho kang bisan kinsa nga membro sa sekta nga nagasunod gihapon sa gidili nga relihiyon.” Busa ang Iglesya Katolika may tulubagon sa pagkabalhog sa linibong Saksi ngadto sa mga kampo konsentrasyon; ang mga kamot niini mantsado sa dugo sa gatosan ka Saksi nga gipamatay. Sa dihang ang batan-ong mga Saksi, sama ni Wilhelm Kusserow, nagpadayag nga sila sa pagkamaisogon andam mamatay pinaagi sa pundok sa mamumusil, si Hitler mihukom nga ang pagpusil maoy gaan kaayong silot alang sa mga modumili sa pagsundalo tungod sa konsensiya; busa ang igsoong lalaki ni Wilhelm nga si Wolfgang, sa panuigong 20 anyos, gipunggotan ug ulo. Sa samang panahon, ang Iglesya Katolika nagdasig sa batan-ong mga Alemang Katoliko nga magpakamatay ingong mga sundalo alang sa yutang natawhan. Dayag kaayo nga ang simbahan sad-an sa dugo!

16, 17. (a) Unsang pagkasad-an sa dugo ang kinahanglang ihan-ok sa Dakong Babilonya, ug sa unsang paagi ang Batikano nahimong sad-an sa dugo maylabot sa mga Hudiyo nga namatay tungod sa organisadong pagpamatay nga gihimo sa mga Nazi? (b) Unsay usa ka paagi nga ang bakak nga relihiyon mabasol sa pagkamatay sa minilyong tawo diha sa gatosan ka gubat sa modernong panahon?

¹⁶ Bisan pa niana, ang tagna nag-ingon nga ang dugo sa “tanang gipamatay ibabaw sa yuta” kinahanglang ihan-ok sa Dakong Babilonya. Kana gayod ang nahitabo sa modernong panahon. Pananglitan, sanglit ang Katolikong pagpakigkunsabo nakatabang kang Hitler nga magamhanan sa Alemanya, ang Batikano nakaambit sa grabeng pagkasad-an sa dugo maylabot sa pagkamatay sa unom ka milyong Hudiyo tungod sa organisadong pagpamatay nga gihimo sa mga Nazi. Dugang pa, sa atong panahon, kapin sa usa ka gatos ka milyong tawo ang namatay sa ginatos ka gubat. Mabasol ba ang bakak nga relihiyon niining bahina? Oo, sa duha ka paagi.

¹⁷ Ang usa ka paagi mao nga ang hinungdan sa daghang gubat maoy relihiyosong mga panagbangi. Pananglitan, ang kapintasan sa India tali sa mga Muslim ug mga Hindu niadtong 1946-48 may relihiyosong hinungdan. Ginatos ka libong kinabuhi ang nakalas. Ang gubat tali sa Iraq ug Iran sa katuigan sa 1980 nalangkit sa mga kabingkilan sa mga sekta, nga gatosan ka libo ang namatay. Ang kapintasan tali sa mga Katoliko ug mga Protestante sa Amihanang Irlandia nakakalas ug linibong kinabuhi. Sa pagtuki sa maong ulohan, ang kolumnistang si C. L. Sulzberger miingon niadtong 1976: “Makapasubo nga lagmit katunga o mas daghan pa sa mga gubat nga gibugno karon sa tibuok kalibotan dayag nga maoy relihiyosong mga panagbangi o naglangkit sa relihiyosong mga panaglalis.” Sa pagkamatuod, kana gayod ang kahimtang latas sa magubot nga kasaysayan sa Dakong Babilonya.

18. Unsa ang ikaduhang paagi nga ang mga relihiyon sa kalibotan sad-an sa dugo?

¹⁸ Unsa ang ikaduhang paagi? Sa panglantaw ni Jehova, ang mga relihiyon sa kalibotan sad-an sa dugo tungod kay sila wala magtudlo sa kombinsidong paagi sa ilang mga sumusunod sa kamatuoran bahin sa mga kinahanglanon ni Jehova alang sa iyang mga alagad. Sila wala magtudlo sa kombinsidong paagi sa katawhan nga ang matuod nga mga magsisimba sa Diyos kinahanglang mosundog kang Jesu-Kristo ug magpakitag gugma sa uban walay sapayan sa ilang nasyonalidad. (Miqueas 4:3, 5; Juan 13:34, 35; Buhat 10:34, 35; 1 Juan 3:10-12) Tungod kay ang mga relihiyon nga naglangkob sa Dakong Babilonya wala magtudlo niining mga butanga, ang ilang mga sumusunod nasuyop sa lilo sa internasyonal nga pagpakiggubat. Dayag kaayo kini sa duha ka gubat sa kalibotan nga nahitabo sa unang katunga sa ika-20ng siglo, nga kining duha ka gubat nagsugod sa Kakristiyanohan ug miresulta sa pagpinatyanay sa mga tawong parehog relihiyon! Kon ang tanang nag-angkon nga mga Kristohanon nagsunod pa sa mga prinsipyo sa Bibliya, kadtong mga gubata dili gayod unta mahitabo.

19. Unsang makalilisang nga pagkasad-an sa dugo ang gipas-an sa Dakong Babilonya?

¹⁹ Ang tulubagon niining tanang pag-ulag dugo gipahamtang ni Jehova sa Dakong Babilonya. Kon ang relihiyosong mga lider, ug ilabina ang mga lider sa Kakristiyanohan, nagtudlo pa sa ilang katawhan sa kamatuoran sa Bibliya, ang pag-ula ug daghan kaayong dugo dili gayod unta mahitabo. Busa, sa direkta o dili-direktang paagi, ang Dakong Babilonya —ang dakong bigaon ug tibuok-kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon—kinahanglang manubag kang Jehova dili lamang tungod sa “dugo sa mga manalagna ug sa mga balaan” nga iyang gilutos ug gipatay kondili tungod sa dugo sa “tanang gipamatay ibabaw sa yuta.” Ang Dakong Babilonya nagpas-an gayod sa makalilisang nga pagkasad-an sa dugo. Mapasalamaton gayod kita sa dihang mahitabo ang iyang pang-ultimang kalaglagan!