NOE

[Heb., Noʹach, lagmit, Pahulay; Paghupay].

Anak nga lalaki ni Lamek ug ikanapulo sa linya gikan kang Adan pinaagi kang Set; natawo sa 2970 W.K.P., 126 ka tuig human mamatay si Adan. Sa dihang ang iyang amahan nga si Lamek nagngalan kang Noe, siya miingon: “Kini siya magdala kanato ug kahupayan gikan sa atong buhat ug gikan sa kasakit sa atong mga kamot gumikan sa yuta nga gitunglo ni Jehova.”​—Gen 5:28-31.

Walay-ikasaway Taliwala sa Iyang mga Katalirongan. Ang kalibotan nga gipuy-an ni Noe nahimong daotan. Niining panahona ang mga manulonda nga mibiya sa ilang orihinal nga pagkabutang ug nahiangay nga puloy-anang dapit nangasawa ug nagpatunghag mga anak, “mga tawong bantogan,” nga nagsugnib sa kapintasan nga milukop sa yuta (Gen 6:1-4; Jud 6), hangtod nga “ang matag kiling sa mga hunahuna sa kasingkasing [sa tawo] daotan lamang sa tanang panahon” ug ang yuta “nadaot, tungod kay ang tanang unod nagdaot sa dalan niini ibabaw sa yuta.” (Gen 6:​5, 11, 12) Apan gilikayan ni Noe kini nga pagkadaotan ug siya gihubit sa Pulong sa Diyos nga “usa ka tawong matarong. Siya walay-ikasaway taliwala sa iyang mga katalirongan. Si Noe naglakaw uban sa matuod nga Diyos.” (Gen 6:​8, 9) Ikaingon nga si Noe “walay-ikasaway” tungod kay, dili sama niadtong dili-diyosnong kalibotan, iyang bug-os nga nakab-ot ang sukdanan nga gikinahanglan sa Diyos kaniya.​—Itandi ang Gen 6:22; tan-awa ang PAGKAHINGPIT, KAHINGPITAN.

Si Jehova Nakahukom sa Paglaglag Niana nga Kalibotan. Gitagalan ni Jehova ang paglungtad niadtong dili-diyosnon nga kalibotan, nga nag-ingon: “Ang akong espiritu dili molihok nganha sa tawo hangtod sa panahong walay tino sa pagkaagi nga siya usab unod. Busa ang iyang mga adlaw mokabat ug usa ka gatos ug kawhaan ka tuig.” (Gen 6:3) Kini usa ka hudisyal nga pagbuot sa Diyos. Mga 20 ka tuig human niana, ang unang anak ni Noe (lagmit si Japet) natawo (2470 W.K.P.), ug ang rekord nagpakita nga ang laing anak, si Sem, natawo duha ka tuig sa ulahi. Ang panahon sa pagkahimugso ni Ham wala hisgoti, apan kining tulo ka anak dagko ug minyo na sa dihang gihatag kang Noe ang mga instruksiyon sa Diyos sa paghimog arka. Busa, niadtong tungora lagmit nga 40 o 50 na lang ka tuig ang nahibilin una pa ang Lunop. (Gen 6:13-18) Kay nailalom sa pakigsaad uban kang Jehova (Gen 6:18) ug gitabangan sa iyang pamilya, gisugdan ni Noe ang buluhaton ingong usa ka magtutukod ug “magwawali sa pagkamatarong,” nga nagpasidaan sa daotang kaliwatan sa nagsingabot nga kalaglagan.​—2Pe 2:5.

Pagkaluwas Gikan sa Lunop. Ang katawhan wala motuo nga ang Diyos maglaglag sa daotang kalibotan. Busa tungod gayod sa lig-ong pagtuo nga gihuptan ni Noe nga siya, sa bug-os nga pagkamasinugtanon, nagbuhat “sumala sa tanan nga gisugo sa Diyos kaniya. Gibuhat niya ang ingon gayod.” (Gen 6:22) Tungod sa iyang dili matarog nga pagtuo kang Jehova nga siya giapil sa Kristohanong magsusulat sa basahon sa Mga Hebreohanon sa maong ‘mabagang panganod sa mga saksi.’ Siya misulat: “Tungod sa pagtuo si Noe, human hatagi sa Diyos ug pasidaan mahitungod sa mga butang nga wala pa makita, nagpakitag diyosnong kahadlok ug nagtukod ug arka aron sa pagluwas sa iyang panimalay; ug pinaagi niini nga pagtuo iyang gihukman ang kalibotan, ug siya nahimong manununod sa pagkamatarong nga maoy sumala sa pagtuo.”​—Heb 11:7; 12:1.

Pito ka adlaw sa wala pa mahitabo ang lunop, si Jehova nagsugo kang Noe sa pagtigom sa mga hayop sulod sa arka. Sa ikapitong adlaw niadtong semanaha, “si Noe ug ang iyang mga anak nga lalaki ug ang iyang asawa ug ang mga asawa sa iyang mga anak nga lalaki uban kaniya misulod sa arka sa wala pa ang mga tubig sa lunop. . . . Human niana gisirhan ni Jehova ang pultahan diha sa iyang luyo.” Niadtong adlawa mismo “ang lunop miabot ug naglaglag kanilang tanan.”​—Gen 7:1-16; Luc 17:27.

Napreserbar sa mga misakay sa arka ang kinabuhi sa tawo ug sa hayop. Dugang pa, napreserbar usab ang matuod nga pagsimba, ug pinaagi kang Noe ug sa iyang pamilya gipadayon sa Diyos ang kasaysayan sa paglalang, lakip ang usa ka sistema sa pagkuwenta sa panahon pabalik sa paglalang sa tawo ug ang orihinal nga pinulongan (sa ulahi gitawag nga Hebreohanon). Nagtipig si Noe ug usa ka tukmang talaan sa mahinungdanong mga panghitabo sa panahon sa iyang pag-estar sulod sa arka.​—Gen 7:​11, 12, 24; 8:2-6, 10, 12-14.

Panalangin Human sa Lunop ug ang Pakigsaad sa Balangaw. Human sa mga usa ka tuig sulod sa arka, si Noe ug ang iyang panimalay migawas ngadto sa usa ka yuta nga bag-ong nahinloan. Ang arka nahiluna sa Kabukiran sa Ararat. Agig pagpabili sa mahigugmaong-kalulot, kaluoy, ug sa mapanalipdanong kamot ni Jehova, si Noe nagtukod ug halaran ug naghalad kang Jehova ug “pipila sa tanang mahinlo nga mananap ug sa tanang mahinlong naglupad nga mga linalang.” Nalipay si Jehova ug gipadayag kang Noe nga dili na gayod tunglohon pag-usab ang yuta, ni pagahampakon sa Diyos ang tanang butang maingon sa iyang gibuhat. Magpadayon “ang pagpugas ug binhi ug ang pag-ani, ug ang katugnaw ug ang kainit, ug ang ting-init ug ang tingtugnaw, ug ang adlaw ug ang gabii.”​—Gen 8:18-22.

Gipanalanginan ni Jehova ang mga naluwas sa Lunop, ug gisugo sila: “Magmabungahon ug magdaghan kamo ug pun-a ang yuta.” Unya naghimo siyag bag-ong mga sugo alang sa ilang kaayohan: (1) Siya malulotong nagtugot kanila nga idugang ang unod sa hayop sa ilang pagkaon; (2) apan sanglit ang kalag anaa sa dugo, ang dugo dili pagakaonon; (3) gisugdan pagpatuman ang silot nga kamatayon pinaagi sa tinudlong awtoridad. Kini nga mga balaod kinahanglang sundon sa tanang tawo, ingong mga anak sa tulo ka anak ni Noe.​—Gen 1:28; 9:1-7; 10:32.

Human ihatag kining mga sugoa, si Jehova nag-ingon: “Ug bahin kanako, ania, ako nagahimo sa akong pakigsaad uban kaninyo ug uban sa inyong kaliwat sunod kaninyo, ug uban sa matag buhing kalag nga uban kaninyo, sa mga langgam, sa mga mananap ug sa tanang buhing linalang sa yuta uban kaninyo . . . Oo, ako nagahimo sa akong pakigsaad uban kaninyo: Dili na pagalaglagon ang tanang unod pinaagi sa mga tubig sa lunop, ug wala nay mahitabong lunop nga magalaglag sa yuta.” Karong adlawa ang balangaw magsilbi ingong “ilhanan” o pahinumdom niini nga pakigsaad.​—Gen 9:8-17; Isa 54:9.

Ang Pagkahubog ni Noe. Si Noe nabuhi ug 350 ka tuig human sa Lunop. Ang asoy prangka ug matinud-anong nag-ingon: “Karon si Noe nagsugod ingong usa ka mag-uuma ug nagtanom ug usa ka parasan. Ug siya miinom ug bino ug nahubog, ug busa siya naghubo sa sulod sa iyang tolda.” (Gen 9:​20, 21) Kini wala magpasabot nga si Noe palahubog. Kining hitaboa giasoy sa Bibliya aron masabtan ang panghitabo nga nalangkit niini, diin kini nga panghitabo may dakong epekto sa kasaysayan sa kalibotan. Sa wala pa ang Lunop, si Noe wala magpatuyang sa “pag-inom” sama sa gihimo niadtong daotang katilingban, nga sa walay duhaduha ilang gibuhat uban ang hilabihang paghudyaka tungod sa kahubog. Ang maong mga butang nagpahabol sa ilang pagbati ug tinong usa ka hinungdan nga wala nila panumbalinga ang pasidaan sa Diyos, nga wala magtagad “hangtod nga miabot ang baha ug gibanlas silang tanan.”​—Mat 24:​38, 39; Luc 17:27.

Samtang si Noe natulog sa iyang tolda, si Ham ug tingali usab ang iyang anak nga lalaking si Canaan, nalangkit sa pagpakitag kawalay pagtahod kang Noe. Ang asoy mabasa: “Sa kataposan nahigmata si Noe gikan sa iyang pagkahubog ug iyang nahibaloan ang gibuhat sa iyang kamanghorang anak kaniya.” Kasagarang gisabot dinhi nga si Ham mao ang “kamanghorang anak” ni Noe. Apan sa Bibliya, kining ekspresyona usahay nagtumong sa usa ka apo, nga niini nga asoy ang gitumong mao si Canaan. Bisan unsa pa ang kahimtang, ang amahan ni Canaan nga si Ham nagsugilon niini ngadto sa iyang duha ka igsoong lalaki inay nga iyang tabonan si Noe sama sa ilang gihimo. Sa pagkasayod sa nahitabo, gitunglo ni Noe si Canaan ug gidayeg ang Diyos ni Sem nga si Jehova.​—Gen 9:20-27.

Ang Pagrebelde ni Nimrod. Si Noe mao ang unang patriarka sa katilingban human sa Lunop. (Gen 10:1-32) Bisan pa niana, sa panahong siya buhi pa ang bakak nga relihiyon mitungha pag-usab taliwala sa katawhan nga gipangulohan ni Nimrod, sama niadtong ilang rebelyosong pagsulay sa pagtukod ug “usa ka torre nga ang tumoy niini abot sa mga langit” kay sila nahadlok nga basin unyag sila magkatibulaag sa “tibuok nawong sa yuta.” Kini maoy tataw nga pagsupak sa sugo sa Diyos nga “pun-on ang yuta,” ug usa ka pagrebelde usab batok sa posisyon ni Noe ingong manalagna sa Diyos. Si Noe namatay duha ka tuig una pa ipanganak si Abraham. Busa nakita niya ang paghukom ni Jehova batok sa mga magtutukod sa Torre sa Babel ug sa pagkatibulaag sa mga rebelde sa tibuok nawong sa yuta. Si Noe ug si Sem wala malangkit sa pagtukod sa torre mao nga wala lahugaya ang ilang pinulongan, apan nagpadayon sa pagsulti sa orihinal nga pinulongan sa tawo nga gihatag sa Diyos kang Adan.​—Gen 9:​1, 28, 29; 11:1-9.

Usa ka Matagnaong Sumbanan. Ang mga manalagna nga si Isaias, Ezequiel, ug si Jesu-Kristo ug ang mga apostoles nga si Pedro ug Pablo, silang tanan naghisgot bahin sa alagad sa Diyos nga si Noe. Gipakita ni Jesus ug ni Pedro nga ang mga adlaw ni Noe adunay matagnaong kahulogan sa “presensiya sa Anak sa tawo” ug sa umaabot nga “adlaw sa paghukom ug sa kalaglagan sa mga tawong dili-diyosnon.” Sa pagluwas kang Noe ug sa iyang pamilya sa dihang iyang gilaglag ang daotang kalibotan, si Jehova “naghatag ug sumbanan alang sa mga tawong dili-diyosnon labot sa mga butang nga moabot.”​—2Pe 3:5-7; 2:​5, 6; Isa 54:9; Eze 14:​14, 20; Mat 24:37-39; Heb 11:7; 1Pe 3:​20, 21.