PARAS

Usa ka tanom nga may taas, yagpis ug mokulapot nga mga sanga nga mokatay sa yuta pinaagi sa mga gaway niini. Ang Hebreohanong pulong nga geʹphen kasagarang nagtumong sa ‘paras nga himoong bino’ (Num 6:4; Huk 13:14), gawas lamang sa “ihalas nga balagon” nga mamunga ug ihalas nga tabayag. (2Ha 4:39) Ang Gregong pulong nga amʹpe·los nagtumong sa paras, ug ang pulong nga am·pe·lonʹ nagtumong sa usa ka parasan.

Ang kasaysayan sa pagtanom ug mga paras nagsugod pinaagi niini nga pahayag: “Si Noe . . . nagtanom ug usa ka parasan.” (Gen 9:20) Si Melquisedek, nga hari sa Salem, nagdalag “tinapay ug bino” aron idalit kang Abraham, nga nagpamatuod nga ang ubas gitanom na sa yuta sa Canaan sa wala pa ang 1933 W.K.P. (Gen 14:18) Ang Ehiptohanong mga inskripsiyon naglarawan sa pagpamupo sa ubas ug sa pagtamaktamak sa mga pug-anan sa bino niadtong ikaduhang milenyo W.K.P.; ang mga Paraon niadtong panahona may opisyal nga mga magtitiing. (Gen 40:9-13, 20-23) Apan ang industriya sa Ehipto sa paghimog bino nakaagom ug grabeng perdisyon sa dihang si Jehova ‘nagpatay sa kaparasan’ pinaagi sa hampak nga ulan nga yelo.​—Sal 78:47; 105:33.

Ang mga espiya nga misulod sa Yutang Saad, “usa ka yuta sa . . . mga paras ug sa mga igos ug sa mga granada,” nagdala sa ilang pagbalik gikan sa bul-oganang walog sa Escol ug usa ka bugway sa ubas nga dagko kaayo nga tungod niadto kinahanglang pas-anon kini sa duha ka tawo pinaagig yayongan. (Deu 8:8; Num 13:​20, 23, 26) Ang mga bugway sa ubas gikan niini nga rehiyon kasagarang giingon nga motimbang ug 4.5 hangtod sa 5.5 kg (10 hangtod sa 12 lb). Ang usa ka bugway gitalang mitimbang ug 12 kg (26 lb); ang lain, kapin sa 20 kg (44 lb).

Gawas sa bul-oganang walog sa Escol, ang ubang mga rehiyon nga nagtanom ug mga ubas nga gihisgotan sa Bibliya mao ang En-gedi duol sa Patayng Dagat (Aw 1:14), Sekem (Huk 9:​26, 27), Shilo (Huk 21:​20, 21), ug sa tabok sa Jordan, Sibma, Hesbon, ug Eleale.​—Isa 16:​7-10; Jer 48:32.

Pagtanom ug Pag-atiman. Ang mga parasan sagad gitanom diha sa mga bakilid. Naandan nga ang parasan koralan o parilan (Num 22:24; Pr 24:​30, 31) ug usab tukoran kinig mga balongbalong o mga bantayanang torre (Isa 1:8; 5:2) aron mapanalipdan ang mga parasan batok sa mga kawatan o mga hayop nga mosulod sama sa mga irong ihalas ug mga baboyng ihalas. (Sal 80:​8, 13; Aw 2:15) Ang Moisesnong Balaod nagtugot sa usa ka lumalabay sa pagkaon niini kutob sa iyang pagkatagbaw apan gidili ang pagdala niini diha sa usa ka sudlanan, kay pagpangawat na kini.​—Deu 23:24.

Aron kombenyente, ang pug-anan sa bino ug ang pasong gikalot nga duol sa parasan, sanglit ang kadaghanan sa paras pug-on man aron himoong bino. (Isa 5:2; Mar 12:1; tan-awa ang BINO UG ILIMNONG MAISOG.) Siyempre, daghan kaayong preskong mga ubas ang gikaon, ug gihimo usab ang binulad nga mga pasas.​—1Sa 25:18; 30:12; 2Sa 16:1; 1Cr 12:40.

Sa karaang panahon, lainlain ang pagkatanom sa mga parasan. Usahay, ang mga paras sistematikong itanom nga maglumbay nga 2.5 m (8 p) o kapin pa gikan sa matag usa diha sa maayong pagkaandam nga yuta. Walay laing mga binhi ang itanom diha sa usa ka parasan, sumala sa Moisesnong Balaod, bisan tuod ang mga kahoy, sama sa igos, mahimong itanom diha niana. (Deu 22:9; Luc 13:​6, 7) Usahay ang mga paras pasagdang motubo nga pakatayon lang diha sa yuta ubos sa bakilid, nga ang mga bugway lamang ang ipataas ginamit ang nagsangang mga tukod, apan sagad ang mga paras gianad nga pakatayon diha sa mga kahoyng ginambat nga katayan o mga linut-od nga bato.

Ang pagpul-ong hinungdanon usab aron kini mamunga ug maayong mga ubas. Si Jesus miingon nga ang ‘tanang sanga nga dili mamunga iyang pagaputlon, ug ang tanan nga mamunga iyang pagahinloan [pinaagi sa pagpul-ong], aron nga kini mamunga ug daghan pa.’ (Ju 15:2) Ang pagpul-ong sa mabungahong mga sanga ug ang pagputol sa dili mabungahong mga sanga mopaarang sa tanom sa pagpatunghag mas maayong matang sa bunga. Ang pagpul-ong sa paras diha sa mga kayutaan sa Bibliya magsugod sa tingpamulak, sa mga Marso, ug sublion sa Abril ug usab sa Mayo kon gikinahanglan.​—2Cr 26:10; Isa 18:5; Luc 13:7.

Ang usa ka mabungahong paras nga maayong pagkaatiman ug maayong pagkapul-ong lagmit makaabot sa talagsaong edad ug gidak-on. Pananglitan, gitaho nga ang usa sa maong mga paras didto sa Jerico maoy kapin sa 300 ka tuig ang kagulangon ug ang diyametro sa punoan maoy duolan sa 46 sm (18 pul.). Usahay kining karaang mga paras moabot sa gitas-on nga kapin sa 9 m (30 p) ug usa gayod kini ka tinuod nga ‘kahoyng paras.’ Apan bisan pa sa kadako niini taliwala sa mga kahoy sa lasang, kini nga kahoyng paras dili magsilbing “usa ka tukon nga gamiton sa bisan unsa nga buhat” o “usa ka tarugo aron kasab-ongan sa bisan unsang matang sa galamiton,” kay kini humok kaayo; ug kini balikog ug dili mahimong gamiton nga tabla. Sa pagkatinuod, ang kahoy sa paras maoy haom nga ilustrasyon sa dili-matinumanong mga molupyo sa Jerusalem, nga maayo lamang isugnod sa kalayo, nga sumala sa giingon ni Jesus maoy dangatan sa dili-mabungahong mga paras.​—Eze 15:2-7; Ju 15:6.

Ang usa ka malamposong pagpangani sa ubas maoy inubanan sa awit ug kalipay nga pagaambitan sa tigpamupo sa ubas ug sa mga tigtamak sa mga pug-anan sa bino. (Huk 9:27; Isa 16:10; Jer 25:30; tan-awa ang PUG-ANAN.) Usa kini ka malipayon usab nga panahon alang sa mga kabos ug langyawng mga molupyo sa yuta, kinsa tugotan nga manghagdaw sa parasan human sa pagpangani. (Lev 19:10; Deu 24:21) Apan kon sukwahi niini ang mahitabo​—kon ang mga paras malaya, o kon kini dili mamunga ug mga ubas, o kon ang parasan mahimong biniyaan ug tuboan na lang ug mga sampinit, kini maoy mga panahon sa dakong kasubo.​—Isa 24:7; 32:​10, 12, 13; Jer 8:13.

Ang mga balaod sa Igpapahulay nagsugo sa mga tag-iya nga ang ilang parasan dili tikaron, dili pul-ongan, ug dili anihan sa matag ikapito nga tuig ug sa panahon sa Tinghugyaw. (Lev 25:3-5, 11) Apan sulod sa maong mga tuig ang bisan kinsa (mga tag-iya, ulipon, langyaw, tawong kabos), ingon man ang mga hayop, gawasnong makakaon sa mga tanom nga mitubo lang ug iya.​—Ex 23:​10, 11; Lev 25:1-12.

Masambingayon ug Mahulagwayong Paggamit. Ang pagkapopular sa paras​—ang pagkasinati sa katawhan bahin sa pagtikad ug pagpabunga ingon man ang pagpangani ug ang mga pagpanghagdaw nga nalangkit niini​—maoy hinungdan sa kanunayng paghisgot niini sa mga magsusulat sa Bibliya. Ang mga parasan nga namunga ug daghan nagpadayag sa panalangin ni Jehova. (Lev 26:5; Hag 2:19; Zac 8:12; Mal 3:11; Sal 128:3) Ang ekspresyong ‘manglingkod ang tagsatagsa ilalom sa iyang kaugalingong paras ug ilalom sa iyang kaugalingong kahoyng igos’ nahimong usa ka panultihon bahin sa pakigdait ug kasegurohan.​—1Ha 4:25; 2Ha 18:31; Isa 36:16; Miq 4:4; Zac 3:10.

Ang dili mabungahong mga paras maoy usa ka timailhan sa dili pag-uyon sa Diyos. (Deu 28:39) Ang Israel nahisama sa ubas diha sa kamingawan, apan kini nahimong sama sa naut-ot nga paras (Os 9:10; 10:1), sama sa usa ka langyawng paras nga namungag ihalas nga mga ubas. (Isa 5:4; Jer 2:21) Ang usa ka komon nga panultihon sa panahon ni Jeremias ug Ezequiel nagpunting sa kamatuoran nga ang hilaw nga ubas makangilo sa ngipon tungod sa kaaslom niini.​—Jer 31:​29, 30; Eze 18:2.

May mga paglangkit nga gihimo sa “paras sa Sodoma” uban sa lainlaing mga tanom nga makaplagan sa dapit sa Patayng Dagat, apan ang paggamit niini nga ekspresyon diha sa bugtong teksto nga kini makaplagan (Deu 32:32) tin-awng nagpaila nga kini maoy usa ka mahulagwayong paggamit. Ang Sodoma kanunayng gigamit sa Bibliya sa paghawas sa moral nga kadunotan ug kadaotan.​—Isa 1:10; 3:9; Jer 23:14.

Sa daghang higayon si Jesus naghisgot bahin sa mga parasan ug sa mga ubas niini. (Mat 20:1-16) Tulo ka adlaw una pa siya mamatay, iyang gihatag ang sambingay bahin sa daotang mga magtitikad.​—Mar 12:1-9; Luc 20:9-16; tan-awa ang SAMBINGAY.

Sa dihang unang gisaulog ang Panihapon sa Ginoo, si Jesus migamit ug bino, ang “produkto sa paras,” ingong simbolo sa iyang “dugo sa pakigsaad.” Sa kataposang gabii sa iyang yutan-ong kinabuhi, siya usab naghisgot bahin sa iyang kaugalingon ingong “ang matuod nga punoan sa paras” ug sa iyang Amahan ingong “ang magtitikad.” Gipakasama niya ang iyang mga tinun-an ngadto sa “mga sanga” nga mahimong pul-ongan aron makapatunghag mas daghang bunga o kaha putlon sa bug-os.​—Mat 26:27-29; Mar 14:​24, 25; Luc 22:18; Ju 15:1-10.

Matagnaong Paggamit. Sa dihang si Jacob nagpanalangin kang Juda, adunay matagnaong kahulogan ang iyang mga pulong: “Naghikot sa iyang hingkod nga asno sa usa ka paras [lag·geʹphen] ug ang liwat sa iyang kaugalingong asna sa usa ka piniling paras [welas·so·re·qahʹ], siya maglaba gayod sa iyang besti diha sa bino ug sa iyang sapot diha sa dugo sa mga ubas. Dagtom nga pula ang iyang mga mata gumikan sa bino.” (Gen 49:8-12) Ang Hebreohanong pulong nga so·re·qahʹ nagtumong sa usa ka pulang paras nga nagpatunghag labing maayo o piniling bunga. (Itandi ang Isa 5:2; Jer 2:​21, diin makita ang susamang termino nga so·reqʹ.) Pipila ka adlaw sa wala pa ibutang ang sinulat nga “Ang Hari sa mga Hudiyo” sa ibabaw kaniya diha sa estaka sa pagsakit (Mar 15:26), si Jesu-Kristo, kinsa naggikan sa tribo ni Juda, misakay ug nating asno paingon sa Jerusalem, sa ingon gipresentar ngadto sa Jerusalem ingong hari niini. (Mat 21:1-9; Zac 9:9) Bisan tuod wala ihikot ni Jesus ang nating asno sa usa ka literal nga paras, iyang gihikot ang iyang katungod sa pagkahari sa usa ka simbolikong paras, usa nga espirituwal, nga mao, ang Gingharian sa Diyos.​—Itandi ang Mat 21:41-43; Ju 15:1-5.

Dugang pa niining mas dakong kahulogan, ang tagna ni Jacob adunay literal nga kapadapatan diha sa panulondon nga gihatag ngadto sa tribo ni Juda didto sa Yutang Saad. Kini naglakip sa bukirong rehiyon, uban ang mabungahong mga walog ug tag-as nga ‘mabungahong mga bungtod’ nga giugmad ingong hinagdan nga mga parasan.​—Isa 5:1.

Diha sa basahon sa Pinadayag, human hisgoti “ang alanihon sa yuta,” nadungog ang usa ka manulonda nga nagsugo: “Aniha na ang mga bulig sa paras sa yuta, tungod kay ang mga ubas niini nahinog na.” Busa ang “paras sa yuta” giani ug giitsa “ngadto sa dakong pug-anan sa bino sa kasuko sa Diyos.” Kini nga paras lahi ra sa “matuod nga punoan sa paras,” nga nagpatunghag bunga alang sa kahimayaan sa Diyos. Ang “paras sa yuta” dayag nga nagpatunghag makadaot nga bunga, kay kini gilaglag sumala sa sugo sa Diyos.​—Pin 14:​15, 18, 19.