TAWO, LALAKI

Ang kinatas-ang matang sa yutan-ong kinabuhi ug binuhat sa Maglalalang, si Jehova nga Diyos. Giumol ni Jehova ang tawo gikan sa abog sa yuta, gihuypan ang mga buho sa iyang ilong sa gininhawa sa kinabuhi, “ug ang tawo nahimong buhing kalag.” (Gen 2:7; 1Co 15:45) Human lalanga si Adan ug human niya nganli ang mga hayop, gipahinanok siya ni Jehova; ug samtang siya natulog, gikuha sa Diyos ang usa sa mga gusok ni Adan ug gihimo kini nga babaye. Busa, sa dihang siya gipresentar ngadto sa lalaki, si Adan nakaingon: “Kini sa kataposan bukog sa akong mga bukog ug unod sa akong unod.” Siya nagtawag kaniya nga Babaye, ʼish·shahʹ, “tungod kay gikan sa lalaki kini siya gikuha.” (Gen 2:21-23) Sa ulahi ginganlan siya ni Adan nga Eva (nagkahulogang “Buhing Usa”).​—Gen 3:20.

Adunay ubay-ubayng Hebreohanon ug Gregong mga termino nga nagtumong sa tawo. Ang ʼa·dhamʹ nagkahulogang “tawo; yutan-ong tawo; katawhan” (komon nga ngalan); ʼish, “tawo; usa ka indibiduwal; usa ka bana”; ʼenohshʹ, “usa ka may-kamatayong tawo”; geʹver, “usa ka tawo nga lig-on ug lawas”; za·kharʹ, “usa ka lalaki”; ang pipila ka ubang Hebreohanong mga pulong usahay gihubad usab nga “tawo.” Ang Gregong pulong nga anʹthro·pos nagkahulogang “tawo; katawhan” (komon nga ngalan); ang a·nerʹ, “usa ka tawo; usa ka lalaki; usa ka bana.”

Sa pagpamatuod nga ang tawo gilalang ni Jehova nga Diyos, gisultihan ni apostol Pablo ang mga taga-Atenas: “Iyang gihimo gikan sa usa ka tawo ang tanang nasod sa katawhan, aron magpuyo ibabaw sa tibuok nawong sa yuta.” (Buh 17:26) Busa, ang tanang nasod ug rasa usa rag gigikanan.

Si Adan ug Eva gilalang sa hapit nang matapos ang ikaunom nga “adlaw” sa paglalang. (Gen 1:24-31) Walay aktuwal nga mga rekord bahin sa karaang tawo, sa iyang sinulat, agrikultura, ug ubang mga buluhaton, balik niadtong panahon sa wala pa ang 4026 W.K.P., ang petsa sa paglalang kang Adan. Sanglit ang Kasulatan naglatid sa kasaysayan sa tawo gikan sa paglalang mismo sa unang tawhanong paris, nan walay matawag nga “tawong una pa sa kasaysayan.” Ang mga rekord sa nahibiling fossil diha sa yuta wala magpakita ug kalangkitan tali sa tawo ug sa mga hayop. Dugang pa, wala poy gihisgotang mga kahimtang nga ang mga tawo maoy samag mga hayop diha sa kinaunahang mga rekord sa tawo, sa sinulat man nga mga dokumento, mga drowing diha sa langob, mga kinulit, o susama niini. Sa kasukwahi, ang Kasulatan nagpatin-aw nga ang tawo sa sinugdan maoy anak sa Diyos ug nga siya sa kadugayan naut-ot. (1Ha 8:46; Ecc 7:20; 1Ju 1:8-10) Ang arkeologong si O. D. Miller miingon: “Nan, ang tradisyon bahin sa ‘bulawanong panahon’ dili usa ka sugilambong. Ang karaang pagtuo bahin sa misunod nga pagkadunot, bahin sa makapaguol nga pagkaut-ot sa tawhanong rasa, gikan sa orihinal nga kahimtang sa pagkamalipayon ug pagkaputli, sa walay duhaduha naundan ug dako, apan makapasubo nga kamatuoran. Ang atong modernong mga pilosopiya sa kasaysayan, nga nagsugod sa primitibong tawo ingong usa ka luog, dayag nga nagkinahanglan ug bag-ong introduksiyon. . . . Dili; ang primitibong tawo dili usa ka luog.”​—Har-Moad, 1892, p. 417.

Gibutyag sa Bibliya nga ang orihinal nga pinuy-anan sa tawo maoy “usa ka tanaman sa Eden.” (Gen 2:8; tan-awa ang EDEN Num. 1.) Ang gipailang nahimutangan niini medyo duol ra sa dapit sa unang sibilisasyon sa tawo human sa Lunop. Ang panglantaw nga kasagarang gidawat sa mga eskolar gipahayag ni P. J. Wiseman ingon sa mosunod: “Ang tanang tinuod nga ebidensiya nga atong nabatonan, nianang sa Genesis, arkeolohiya, ug sa mga tradisyon sa tawo, nagpunting sa patag sa Mesopotamia ingong ang labing karaang pinuy-anan sa tawo. Ang sibilisasyon sa Halayong Sidlakan, sa mga Insek man o sa mga Indian, dili makaindig niining yutaa sa pagkakaraan sa mga tawo niini, kay kini makapamatuod gayod sa pangangkon niini ingong maoy gigikanan sa sibilisasyon.”​—New Discoveries in Babylonia About Genesis, 1949, p. 28.

Sa unsang diwa nga ang tawo gihimo sumala “sa larawan sa Diyos”?

Sa dihang gibutyag ngadto sa iyang “batid nga magbubuhat” ang iyang katuyoan sa paglalang sa tawo, ang Diyos miingon: “Buhaton nato ang tawo [ʼa·dhamʹ] sumala sa atong larawan, sumala sa atong dagway.” (Gen 1:​26, 27; Pr 8:​30, 31; itandi ang Ju 1:1-3; Col 1:15-17.) Matikdi nga ang Kasulatan wala moingon nga ang Diyos naglalang sa tawo sumala sa larawan sa usa ka ihalas nga mananap o sa usa ka anad nga hayop o sa usa ka isda. Ang tawo gihimo sumala “sa larawan sa Diyos”; siya maoy usa ka “anak sa Diyos.” (Luc 3:38) Kon bahin sa hitsura o porma sa lawas sa Diyos, “wala pa gayoy tawo nga nakakita sa Diyos.” (1Ju 4:12) Walay usa dinhi sa yuta nga nahibalo kon unsay dagway sa mahimayaon, langitnon, espirituhanong lawas sa Diyos, busa dili nato ikatandi sa lawas sa tawo ang lawas sa Diyos. “Ang Diyos maoy Espiritu.”​—Ju 4:24.

Bisan pa niana, ang tawo maoy sumala “sa larawan sa Diyos” sa pagkaaging siya gilalang nga may moral nga mga hiyas nga sama nianang sa Diyos, nga mao, ang gugma ug hustisya. (Itandi ang Col 3:10.) Siya usab may mga katakos ug kaalam nga labaw nianang sa mga hayop, maong siya makapabili sa mga butang nga gikahimut-an ug gipabilhan sa Diyos, sama sa katahom ug mga arte, pagsulti, pagpangatarongan, ug ang susamang mga proseso sa hunahuna ug kasingkasing nga niini walay katakos ang mga hayop. Dugang pa, ang tawo adunay katakos sa espirituwalidad, sa pagkahibalo ug sa pagpakigkomunikar sa Diyos. (1Co 2:11-16; Heb 12:9) Tungod sa maong mga katarongan, ang tawo kuwalipikado nga mahimong hawas sa Diyos ug magmando sa daghang matang sa buhing mga linalang sa kalangitan, sa yuta, ug sa dagat.

Ingong linalang sa Diyos, ang tawo hingpit sa sinugdan. (Deu 32:4) Busa, ikapasa unta ni Adan ngadto sa iyang mga kaliwat ang tawhanong kahingpitan ug ang kahigayonan sa pagbaton ug kinabuhing walay kataposan ibabaw sa yuta. (Isa 45:18) Siya ug si Eva gisugo: “Magmabungahon ug magdaghan kamo ug pun-a ang yuta ug gamhi kini.” Samtang modako ang ilang pamilya, sila makaugmad ug makapatahom sa yuta sumala sa paaging buot sa ilang Maglalalang.​—Gen 1:28.

Sa paghisgot tali sa mga posisyon sa lalaki ug babaye diha sa kahikayan sa Diyos, si apostol Pablo miingon: “Buot ko nga mahibalo kamo nga ang ulo sa matag lalaki mao si Kristo; sa baylo ang ulo sa usa ka babaye mao ang lalaki; sa baylo ang ulo ni Kristo mao ang Diyos.” Unya iyang gipunting nga ang usa ka babaye nga nagaampo o nagapanagna diha sa kongregasyon nga wala magpandong sa iyang ulo nagapakaulaw sa usa nga iyang ulo. Aron palig-onon ang iyang argumento siya dayon miingon: “Kay ang usa ka lalaki dili angay magpandong sa iyang ulo, sanglit siya larawan ug himaya man sa Diyos; apan ang babaye himaya sa lalaki.” Ang lalaki unang gilalang ug sulod sa taudtaod nga panahon siya nag-inusara ingong larawan sa Diyos. Ang babaye gihimo gikan sa lalaki ug kinahanglang magpasakop sa lalaki, usa ka kahimtang nga lahi nianang sa Diyos, nga walay bisan kinsa nga iyang pasakopan. Bisan pa niana, ang pagkaulo sa lalaki nailalom sa pagkaulo sa Diyos ug ni Kristo.​—1Co 11:3-7.

Usa nga may Kagawasan sa Pagpili. Sanglit gihimo sumala sa larawan sa Diyos, sumala sa Iyang dagway, ang tawo may kagawasan sa pagpili. Siya may kagawasan sa pagpili sa pagbuhat ug maayo o daotan. Pinaagi sa iyang kinabubut-on, mahigugmaong pagsugot sa iyang Maglalalang, siya makapasidungog ug makahimaya sa Diyos nga labaw pa kaayo sa kon unsay mahimo sa kahayopan. Siya sa maalamong paagi makadayeg sa Diyos tungod sa Iyang katingalahang mga hiyas ug makapaluyo sa Iyang soberanya. Apan ang kagawasan ni Adan maoy relatibo; kini dili bug-os. Siya makapadayon lamang sa pagkinabuhi nga malipayon kon ilhon niya ang pagkasoberano ni Jehova. Kini gipakita pinaagi sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan, nga gikan niini gidid-an si Adan sa pagkaon. Ang pagkaon gikan niini maoy usa ka buhat sa pagkadili-masinugtanon, usa ka rebelyon batok sa pagkasoberano sa Diyos.​—Gen 2:​9, 16, 17.

Sanglit si Adan maoy usa ka “anak sa Diyos” (Luc 3:38), ang iyang relasyon ngadto sa Diyos maoy ingon sa relasyon sa usa ka anak ngadto sa usa ka amahan, ug siya angay untang magmasinugtanon. Dugang pa, gilalang sa Diyos ang tawo nga adunay kinaiyanhong tinguha sa pagsimba. Kini nga tinguha, kon tuison, magtukmod sa tawo ngadto sa sayop nga direksiyon ug magdaot sa iyang kagawasan, nga maghimo kaniya nga ulipon sa kon unsay gilalang inay nga ulipon sa Maglalalang. Sa baylo, kini mosangpot sa kadunotan sa tawo.

Ang usa ka rebelyoso nga espiritung anak sa Diyos mao ang nagpahinabo sa asawa ni Adan nga si Eva nga makasala, ug si Eva nagtental kang Adan, kinsa tinuyong mirebelde kang Jehova. (Gen 3:1-6; 1Ti 2:​13, 14) Sila nahisama niadtong gihubit ni Pablo sa ulahi diha sa Roma 1:20-23. Tungod sa iyang paglapas, nawala ni Adan ang iyang pagkaanak ug pagkahingpit ug iyang gipasa ang sala, uban ang pagkadili-hingpit ug kamatayon, ngadto sa iyang mga kaliwat, ang tibuok tawhanong rasa. Bisan sukad sa pagkahimugso, sila nahulad sa larawan sa ilang amahang si Adan, nga dili hingpit, uban sa kamatayon nga nagalihok diha sa ilang mga lawas.​—Gen 3:17-19; Rom 5:12; tan-awa ang ADAN Num. 1.

“Ang Among Pagkatawo sa Sulod.” Sa paghisgot bahin sa pakigbugno sa mga Kristohanon, lakip nianang pakigbugno batok sa makasasalang unod, gigamit sa Bibliya ang mga ekspresyong “sa akong pagkatawo sa sulod,” “ang among pagkatawo sa sulod,” ug ang susamang mga prase. (Rom 7:22; 2Co 4:16; Efe 3:16) Kini nga mga ekspresyon haom tungod kay ang mga Kristohanon ‘nabag-o diha sa puwersa nga nagpalihok sa ilang kaisipan.’ (Efe 4:23) Ang nagatukmod nga puwersa o kiling sa ilang kaisipan anaa na sa espirituwal nga direksiyon. Sila naningkamot sa ‘paghukas sa daang pagkatawo [sa literal, daan nga tawo]’ ug sa pagsul-ob sa ilang kaugalingon sa “bag-ong pagkatawo [sa literal, (usa nga) bag-o].” (Col 3:​9, 10; Rom 12:2) Kay gibawtismohan ngadto kang Kristo, ang dinihogang mga Kristohanon “gibawtismohan ngadto sa iyang kamatayon”; ang daang pagkatawo gilansang na, ‘aron ang makasasalang lawas mahimong dili aktibo.’ Apan una pa sa ilang kamatayon diha sa unod ug una pa sa ilang pagkabanhaw, ang unodnong lawas padayon gihapong makig-away sa ‘espirituwal nga tawo.’ Kini maoy usa ka malisod nga bugno, nga bahin niini si Pablo miingon, “Niini nga puloy-anan kita sa pagkatinuod nagaagulo.” Apan ang halad lukat ni Jesu-Kristo magatabon sa mga sala sa karaang pagkatawo nga ang unodnong mga tinguha nagalihok diha sa mga sangkap niini, gawas lamang kon kini nga mga Kristohanon moangka ug tinuyong magpasignunot sa unod.​—Rom 6:3-7; 7:21-25; 8:23; 2Co 5:1-3.

Ang Tawong Espirituwal. Gitandi sa apostol ang tawong espirituwal uban sa tawong pisikal. Siya miingon: “Apan ang tawong pisikal [sa literal, kalagnon] dili magadawat sa mga butang nga iya sa espiritu sa Diyos, kay kini kabuangan man alang kaniya.” (1Co 2:14) Kining “tawong pisikal” wala magpasabot sa usa nga nagkinabuhi lamang dinhi sa yuta, usa nga may unodnong lawas, kay dayag nga ang mga Kristohanon sa yuta adunay unodnong mga lawas. Ang gihisgotan dinhi nga tawong pisikal nagtumong sa usa nga walay espirituwalidad sa iyang kinabuhi. Siya maoy “kalagnon” tungod kay iyang gisunod ang mga tinguha sa tawhanong kalag ug gihiklin hinuon ang espirituwal nga mga butang.

Gipadayon paghubit ni Pablo nga ang “tawong pisikal” dili arang makaila sa mga butang sa espiritu sa Diyos “tungod kay kini ginausisa man sa espirituwal nga paagi.” Dayon siya miingon: “Hinunoa, ang tawong espirituwal nagausisa gayod sa tanang butang, apan siya dili usisahon ni bisan kinsang tawo.” Ang tawong espirituwal makasabot sa mga butang nga gipadayag sa Diyos; makita usab niya ang sayop nga kahimtang ug dalan sa tawong pisikal. Apan ang kahimtang, mga lihok, ug dalan sa kinabuhi sa tawong espirituwal dili masabtan sa tawong pisikal, ni ang bisan kinsang tawo makahukom sa tawong espirituwal, kay ang Diyos lamang maoy iyang Maghuhukom. (Rom 14:​4, 10, 11; 1Co 4:3-5) Ang apostol nagsulti agig ilustrasyon ug argumento: “Kay ‘kinsa bay nakasabot sa hunahuna ni Jehova, aron iyang matudloan siya?’” Siyempre, wala. “Apan,” si Pablo miingon bahin sa mga Kristohanon, “nabatonan nato ang panghunahuna ni Kristo.” Pinaagi sa pagbaton sa panghunahuna ni Kristo, kinsa nagpadayag kang Jehova ug sa iyang mga katuyoan ngadto sa mga Kristohanon, sila maoy mga tawong espirituwal.​—1Co 2:14-16.

Tan-awa ang ANSIYANO, TIGULANG NGA LALAKI; ANAK SA TAWO.