HALAS, BITIN

[Heb., na·chashʹ, tan·ninʹ, tseʹphaʽ, tsiph·ʽoh·niʹ; Gr., oʹphis].

Usa ka taas, himbison, walay kuyamoy nga reptilya. Ang mga halas moaginod pinaagi sa ilang tiyan, ug tungod kay duol ra kaayo ang ilang ulo sa yuta, ang ilang nagkitiwkitiw nga dila morag nagatila sa abog. (Gen 3:14) Kapin sa 30 ka matang sa mga bitin ang makaplagan sa Israel.

Ang Hebreohanong pulong nga na·chashʹ dayag nga usa ka komon o kasagarang termino nga gigamit sa pagtawag sa tanang bitin o samag-halas nga mga linalang, ug kini sagad gigamit uban sa laing Hebreohanong mga pulong nga nagtumong sa usa ka partikular nga matang sa bitin. (Sal 58:4; 140:3; Pr 23:32) Busa, una, ang tribo ni Dan gipakasama sa “usa ka halas [na·chashʹ]” ug dayon sa espesipiko ngadto sa “usa ka bitin nga sungayan [shephi·phonʹ]” nga diha sa daplin sa dalan ug namaak sa mga kaaway sa Israel. (Gen 49:17) Kining Hebreohanong termino maoy katumbas sa Gregong pulong nga oʹphis, nga usa usab ka komon nga termino. Bisan tuod daghang bitin sa Israel karong adlawa nga dili malala, ang kadaghanang gihisgotan sa Bibliya maoy mga bitin nga peligroso o malala.

Diha sa asoy bahin sa paghimo sa sungkod ni Moises ingong usa ka bitin (Ex 7:9-13), gigamit ang Hebreohanong pulong nga tan·ninʹ, dayag nga nagtumong sa usa ka “dakong bitin” sanglit gigamit ang maong pulong diha sa ubang mga teksto nga naghubit sa usa ka dakong linalang sa dagat. (Gen 1:21; Job 7:12; Sal 74:13; 148:7; Isa 27:1; 51:9) Ang ubang mga teksto diin kini nga termino tin-awng gipadapat ngadto sa malala nga mga bitin mao ang Deuteronomio 32:33 ug Salmo 91:​13, diin gihisgotan usab ang mga kobra. Human sa pagkadestiyero, ang usa ka tuboran sa Jerusalem nailhan ingong “Tuboran sa Dakong Bitin.”​—Neh 2:13.

Ang Hebreohanong mga pulong nga ʼeph·ʽehʹ; tseʹphaʽ; tsiph·ʽo·niʹ; ug ang Gregong mga pulong nga a·spisʹ ug eʹkhi·dna naghulagway sa malala nga mga bitin nga may talagsaon kaayong mga tango nga mahimong tagoan diha sa alingagngag kon kini dili gamiton. Ang lala sa mga bitin nagkalainlain segun sa mga matang niini, ug daghan niini ang makaplagan sa Palestina. Usa sa labing peligroso mao ang sand viper (Vipera ammodytes) sa Walog sa Jordan. Ang laing matang mao ang Palestine viper (Vipera palaestina). Ang Hebreohanon nga ʼeph·ʽehʹ kasagarang gilangkit sa Arabiko nga ʼafʽan, nga nagtumong sa usa ka bitin nga gitawag ug carpet viper, usa ka malalang bitin sa balason nga kapatagan sa Jerico. Ang Gregong pulong nga a·spisʹ kas-a lamang makita sa Balaang Bibliya, diha sa Roma 3:​13, diin si apostol Pablo, sa paghisgot sa mga makasasala, nag-ingon: “Ang lala sa mga bitin anaa sa luyo sa ilang mga ngabil.” Dinhi ang apostol nagkutlo sa Salmo 140:3: “Ang lala sa bitin nga sungayan anaa sa ilalom sa ilang mga ngabil.” Busa, ang mga bitin nga gihisgotan sa Roma 3:13 maoy mga bitin nga sungayan.​—Tan-awa ang BITIN NGA SUNGAYAN.

Ang kagrabe sa lala sa bitin mao ang gipasabot diha sa Job 20:​16, diin si Zopar naghisgot sa “dila sa usa ka bitin” ingong makamatay. Sa dihang nalunod ug nadagsa didto sa pulo sa Malta, gikuha ni apostol Pablo ang usa ka bangan nga kahoy ug gibutang kini diha sa kalayo sa dihang ang usa ka bitin migula ug miukob sa kamot ni Pablo. Apan, “gisawilik [ni Pablo] ang malalang linalang ngadto sa kalayo ug siya wala maunsa,” bisan tuod ang mga tawo nga nagtindog sa palibot nagpaabot nga si Pablo manghubag o kalit nga mamatay.​—Buh 28:3-6.

Ang iladong mga kinaiyahan sa usa ka halas gihisgotan sa lainlaing mga teksto: ang pagdailos niini (Job 26:13), ang pagpaak niini ug ang tagoanan niini diha sa mga paril nga bato (Ecc 10:​8, 11; Am 5:19), ingon man usab ang pagkamabinantayon niini (Gen 3:1). Kining ulahi nga kinaiyahan gigamit ni Jesus ingong pananglitan sa pagtambag sa iyang mga tinun-an bahin sa ilang panggawi kon anaa taliwala sa samag lobo nga mga magsusupak.​—Mat 10:16.

Ang maong ‘pagkamabinantayon’ gihisgotan sa usa ka iladong Britano nga zoologo, si H. W. Parker, diha sa iyang basahon nga Snakes: A Natural History (1977, p. 49): “Bisan sa pangataposang pagdepensa niini, ang sumbalik nga pag-atake sa sinugdanan tingali maoy tungod kay nahagit lamang inay nga tininuod; kini subsob nga moaksiyon sa pagtuka uban ang kaisog, apan kini hanahana lang ug usahay dili gani ibuka ang baba. Sagad niining higayona ang bitin mohinayhinay na sa pagbadbad sa lawas niini gikan sa pagluko aron daling makakalagiw kon ang kaaway mosibog. Apan kon kini bug-os nang moatake, sundon niini ang paagi nga naandan nilang buhaton sa dihang moatake sa ilang tukbonon, apan sa mas agresibo pa; ang mga bitin nga kasagarang mamaak ug dayon mobuhi sa ilang biktima, o kasagarang molikos niini, mopaak nga sublisubli o motuok sa moatake kanila.”

Mahulagwayong Paggamit. Ang halas gigamit sa mahulagwayong paagi diha sa daghang teksto: Ang pagpamakak sa daotan gipakasama sa lala sa halas (Sal 58:​3, 4), ang hait nga dila sa mga tawong nagalaraw ug daotan gipakasama sa dila sa halas (Sal 140:3), ug gihubit nga ang bino kon pasobrahan mamaak sama sa halas (Pr 23:32). Naghubit sa pagkadaotan nga gibatasan sa Israel nga katawhan sa Diyos, si manalagnang Isaias misulat: “Sila namusa ug mga itlog sa usa ka malalang bitin . . . Si bisan kinsa nga mokaon sa pipila sa ilang mga itlog mamatay, ug ang itlog nga napusgay mapusa ingong usa ka bitin.” (Isa 59:5) Ang kadaghanan sa mga bitin mangitlog, apan may pipila nga dili mangitlog.

Ang kawalay kapintasan ug kasakit taliwala sa napasig-uling katawhan ni Jehova gilarawan pinaagi sa kahimtang nga ang ‘pagkaon sa halas maoy abog.’​—Isa 65:25.

Ang halas o bitin gigamit usab sa simbolikong paagi diha sa kapahayagan sa paghukom sa Diyos batok sa pipila ka nasod, sama sa Filistia (Isa 14:29) ug sa dili-matinumanong Juda (Jer 8:17), maingon man sa Ehipto, kansang tingog gipakasama sa usa ka halas, sa walay duhaduha nagtumong sa paghagishis sa dihang mosibog tungod sa pagkapildi o sa pag-agulo sa nasod tungod sa katalagman nga naagoman niini. (Jer 46:22) Kining ulahing paghisgot tingali maoy usa ka ekspresyon nga gigamit aron iladlad nga walay kapuslanan ang gibuhat sa Ehiptohanong mga paraon sa pagsul-ob sa uraeus, usa ka larawan sa sagradong bitin nga gibutang sa atubangan sa ilang purong, ingong panagang nga naggikan sa diyosa-halas nga si Uatchit. Sa Miqueas 7:​17, ang tanang nasod nga nakigbatok sa katawhan sa Diyos gitagna nga mapugos sa ‘pagtilap sa abog sama sa mga halas.’​—Tan-awa usab ang Am 9:3.

Sa Jeremias 51:​34, ang babayeng molupyo sa Zion nagpakasama kang Haring Nabucodonosor sa usa ka “dakong bitin” nga milamoy kaniya.

Gitawag ni Juan nga Tigbawtismo ang mga Pariseo ug mga Saduseo nga “kaliwat sa mga bitin.” (Mat 3:7; Luc 3:7) Ug gitawag usab ni Jesu-Kristo ang mga eskriba ug mga Pariseo nga “kaliwat sa mga bitin” tungod sa ilang pagkadaotan ug sa makamatayng espirituwal nga kadaot nga ilang ikapahamtang sa walay kalibotang mga tawo.​—Mat 12:34; 23:33.

Si Satanas nga Yawa. Sa Pinadayag 12:9 ug 20:2 si Satanas, ang pangunang magsusupak sa Diyos, gitawag ingong “ang orihinal nga halas,” dayag nga tungod sa iyang paggamit sa literal nga halas didto sa Eden ingong iyang instrumento sa pagpakigsulti sa babaye. (Gen 3:1-15) Ingong “ang orihinal nga halas,” sa espirituwal nga diwa siya usab mao ang amahan sa uban pang mga magsusupak; busa sila gitawag ni Jesus nga “mga halas, kaliwat sa mga bitin.”​—Mat 23:33; itandi ang Ju 8:44; 1Ju 3:12.

Sa bakak nga relihiyon. Ang halas maoy kanunayng simbolo sa paganong mga relihiyon ug sagad ginasimba. (MGA HULAGWAY, Tomo 2, p. 530) Sa Mesopotamia, Canaan, ug Ehipto ang halas maoy usa ka simbolo sa pagkamasanayon ug sa mga diyosa sa sekso; ang duha ka halas nga nagbalikisay sa usag usa gigamit sa pagtumong sa pertilidad pinaagig pagpakigsekso, ug tungod kay sublisubling magluno ang panit sa halas, kini gigamit ingong simbolo sa matunhayong kinabuhi.

Si Haring Ezequias milihok aron sa paghanaw sa bisan unsang pagsimba sa mga halas taliwala sa iyang mga ginsakpan pinaagi sa pagdugmok sa halas nga tumbaga nga gigamit sa panahon ni Moises sa dihang miatake ang malala nga mga bitin didto sa kamingawan.​—Num 21:6-9; 2Ha 18:4; tan-awa ang HALAS NGA TUMBAGA; MALALANG BITIN.