SUNGAY, BUDYONG

Ang mga sungay sa mga hayop gigamit sa Israel ingong mga sudlanan sa lana, ingong imnanang mga tibod, ingong mga tintiro ug mga sudlanan sa mga kosmetiko, ug ingong mga instrumento sa musika o sa paghatag ug ilhanan o pasidaan.​—1Sa 16:​1, 13; 1Ha 1:39; Eze 9:2; tan-awa ang TINTIRO SA SEKRETARYO.

Mga Instrumento sa Musika ug sa Paghatag ug Ilhanan o Pasidaan.  Ang Hebreohanong pulong nga qeʹren mao ang sagad nga pagtawag sa sungay sa hayop. (Gen 22:13) Kas-a kining gigamit sa pagtumong sa usa ka huyponong tulonggon, nga mao, diha sa ekspresyon nga “budyong nga sungay [Heb., qeʹren] sa laking karnero” sa Josue 6:5. Kini nga ekspresyon giisip nga susama sa Hebreohanong pulong nga shoh·pharʹ (sungay), usa ka termino nga kanunayng nagtumong sa sungay sa laking karnero nga gigamit ingong tulonggon. Ang modernong shoh·pharʹ maoy usa ka haw-ang nga sungay sa usa ka laking karnero nga mga 36 sm (14 pul.) ang gitas-on, nga gitanos pinaagi sa kainit apan gipakurba pataas ang tumoy sa buka niini. Kini adunay bulag nga huypanan aron sayon ang paghuyop. Gihunahuna nga ang shoh·pharʹ sa kapanahonan sa Bibliya walay bulag nga huypanan, ug sumala sa Talmud, ang sungay sa laking karnero wala tanosa apan gipasagdang baliko.

Ang shoh·pharʹ sa panguna gigamit ingong instrumento sa paghatag ug ilhanan o pasidaan. Gigamit kini sa pagtigom sa kasundalohan sa Israel, usahay sa pagpalanog sa ‘pasidaan sa gubat’ batok sa usa ka siyudad nga sulongon, ug sa paghatag ug direksiyon sa ubang mga pamaagi sa pagpakiggubat. (Huk 3:27; 6:34; 2Sa 2:28; Joe 2:1; Sof 1:16) Kon sulngon sa kaaway, ang shoh·pharʹ gamiton sa paghatag ug pasidaan. (Neh 4:18-20) Ingong usa lamang ka instrumento sa pagpasidaan diha sa panggubatan, ang tingog sa 300 niini nga mga budyong, ubos sa normal nga mga kahimtang, magpaila sa usa ka kasundalohan nga may igoigong gidak-on. Busa sa dihang ang mga Midianhon nakadungog sa mga budyong nga gihuyop sa matag usa sa pundok ni Gideon nga gilangkoban sa 300 ka tawo, “ang tibuok kampo nanagan,” nga nangahadlok pag-ayo.​—Huk 7:15-22.

Dugang pa sa pagmantala sa matag bag-ong bulan pinaagi sa budyong, kini nagmantala usab sa tuig sa Tinghugyaw ug nagdugang sa masadyaong espiritu sa ubang mga okasyon. (Sal 81:3; Lev 25:8-10; 2Sa 6:15; 2Cr 15:14) Sa dihang gipahayag ni Jehova ang mga kondisyon sa pakigsaad sa Balaod, ang milagrosong tingog sa budyong maoy usa sa mga talagsaong panghitabo didto sa Bukid sa Sinai. (Ex 19:16-19; 20:18) Ang pagmantala sa pagsugod ug sa pagkatapos sa Igpapahulay ginamit ang shoh·pharʹ mopatim-aw nga maoy usa ka batasan nga nagsugod sa wala pa ang Komong Panahon.

Lagmit ang bisan kinsang Israelinhon nahibalo kon unsaon paggamit ang shoh·pharʹ. Ang mga saserdote naghuyop niini sa dihang nagmartsa palibot sa Jerico ug lagmit nga sila mao ang nagmantala sa Tinghugyaw pinaagi sa pagbudyong niini. (Jos 6:​4, 5, 15, 16, 20; Lev 25:8-10) Ang pagpatingog niini ni Ehud, ni Gideon ug sa iyang 300 ka tawo, ug ni Joab, maingon man sa mga tigbantay, kinsa dili mga Levihanon, nagpaila nga sinati ang kadaghanan niini nga instrumento.​—Huk 3:27; 6:34; 7:22; 2Sa 2:28; Eze 33:2-6.

Ang Hebreohanong termino nga yoh·velʹ (laking karnero) gigamit ingong susamag kahulogan sa shoh·pharʹ diha sa Exodo 19:​13, diin kini gihubad nga “sungay sa laking karnero.” Sa Daniel 3:​5, 7, 10, 15, ang qeʹren makita diha sa Aramaiko ingong bahin sa Babilonyanhong orkestra.​—Tan-awa ang TROMPETA.

Mga Sungay sa mga Halaran. Ang mga sungay sa halaran sa insenso ug sa halaran sa mga halad didto sa tabernakulo maoy samag mga sungay nga mituybo pagawas gikan sa upat ka eskina. Kini gihaklapan sa samang materyales nga gihaklap sa halaran, tumbaga o kaha bulawan. (Ex 27:2; 37:​25, 26) Ang mga halaran sa templo ni Solomon lagmit gisundog niadtong didto sa tabernakulo.​—1Ha 6:​20, 22.

Didto sa mga sungay sa halaran sa mga halad nga si Moises nagbutang ug dugo sa torong baka sa halad-sa-sala panahon sa pagpahiluna-sa-katungdanan aron ‘putlion ang halaran gikan sa sala.’ (Lev 8:​14, 15) Sumala sa sugo ni Jehova, ang saserdote magbutang sa dugo sa pipila ka halad diha sa mga sungay sa bisan hain niini nga halaran, depende sa halad nga gitanyag.​—Lev 4:​7, 18, 25, 30, 34; 16:18.

Si Jehova miingon nga ang mga sala sa Juda gikulit “diha sa mga sungay sa ilang mga halaran” (Jer 17:1), nga naghimo sa mga halaran ingong mahugaw ug sa ilang mga halad ingong dili dalawaton; ug diha sa Amos 3:14 si Jehova nagpahayag sa iyang katuyoan sa pagdaot sa mga halaran nga gigamit alang sa pagsimba sa nating baka didto sa Bethel pinaagi sa pagputol sa mga sungay niini.

Ang pahayag sa Exodo 21:14 lagmit nagkahulogan nga bisan ang usa ka saserdote mahimong patyon kon makabuno, o nga ang buhat sa pagkupot sa mga sungay sa halaran dili makapanalipod sa bisan kinsang tinuyong mamumuno.​—Itandi ang 1Ha 2:​28-34.

Ang mga halaran nga nakita sa panan-awon ni Ezequiel ug Juan adunay mga sungay.​—Eze 43:15; Pin 9:​13, 14.

Mahulagwayong Paggamit.  Ang sungay (Heb., qeʹren; Gr., keʹras) sa hayop maoy usa ka makalilisang nga hinagiban ug sagad gigamit sa Bibliya sa mahulagwayong diwa, ilabina diha sa Hebreohanong Kasulatan. Ang mga magmamando ug ang nagamandong mga dinastiya, matarong man ug daotan, gisimbolohan pinaagig mga sungay, ug ang ilang mga pagpanakop gipakasama sa pagpanungay.​—Deu 33:17; Dan 7:24; 8:2-10, 20-24; Zac 1:18-21; Luc 1:69-71; Pin 13:​1, 11; 17:​3, 12; tan-awa ang MANANAP, SIMBOLIKO NGA MGA.

Sa usa ka higayon si Jehova, sa pagpasalig ug kadaogan sa iyang katawhan, miingon nga iyang ‘himoon nga puthaw ang sungay sa anak nga babaye sa Zion.’ (Miq 4:13) Samtang gipatugbaw ni Jehova ang sungay sa iyang katawhan, o gibayaw kini, ang mga daotan gipasidan-an sa dili pagtuboy sa ilang sungay sa mapasigarbohong paagi, kay ang mga sungay sa daotan pagaputlon. (1Sa 2:10; Sal 75:​4, 5, 10; 89:17; Am 6:12-14) Sa pagpahayag sa iyang pagbati sa bug-os nga pagkasinalikway, si Job masulub-ong miingon: “Gitugsok ko ang akong sungay sa abog.”​—Job 16:15.

Ang “sungay” mahimong gamiton usab sa paghubit sa usa ka butang nga giporma sama sa usa ka sungay. Sa Ezequiel 27:​15, ang “mga sungay nga garing” lagmit nagtumong sa mga tango sa elepante. Sa Isaias 5:1 ang Hebreohanong prase nga “usa ka sungay nga anak nga lalaki sa lana [o, katambok]” dayag nga nagtumong sa “mabungahong kiliran,” diin ang “sungay” gigamit sa paghawas sa patungas nga bakilid sa bungtod.​—Ftn sa Rbi8.