SAKIT UG PAGTAMBAL

Ang Kasulatan kanunayng naghisgot sa sakit, ang dili-himsog nga kahimtang sa lawas o sa hunahuna, ug usab sa espirituwal nga sakit, o sa pagkasakit sa mahulagwayong paagi. Bisan tuod ang Bibliya sa panguna wala isulat ingong usa ka basahon sa instruksiyon labot sa medikal o sa ubang mga pamaagi sa pagtambal sa lainlaing balatian, ang impormasyon nga gipresentar niini mahitungod sa maong mga butang tukma sa siyentipikanhong paagi. Ang mas mahinungdanon, gipakita niini kon unsaon pagbuntog ang espirituwal nga sakit.

Ang sakit maoy gumikan sa pagkadili-hingpit nga mosangpot sa kamatayon nga gipasa sa makasasalang si Adan ngadto sa tawhanong rasa. (Gen 3:17-19; Rom 5:12) Apan, direktang “gihampak ni Jehova si Paraon ug ang iyang panimalay pinaagig dagkong mga hampak tungod kang Sarai nga asawa ni Abram.” (Gen 12:17) Ang Diyos mao ang responsable sa “mga hubag nga mamuto” nga mitubo diha sa tawo ug sa mananap panahon sa ikaunom nga hampak nga iyang gipadangat sa karaang Ehipto. (Ex 9:8-11) Siya naghampak ug sanla sa mapangahasong si Miriam (Num 12:9-15), naghampak sa anak sa gawas ni David kang Bat-seba mao nga kini nasakit ug sa ulahi namatay (2Sa 12:15-18), ug “nagpadala ug kamatay sa Israel” sa adlaw ni David (2Sa 24:15). Kining tanan nga mga buhat sa Diyos maoy aron sa pagbayaw sa iyang ngalan ug balaod, ug ingong panalipod, pagpagawas, o inamahan nga pagdisiplina sa iyang piniling katawhan.

Hinunoa, pinaagi sa pagtugot ni Jehova, si Satanas ‘naghampak kang Job pinaagig grabeng mga hubag gikan sa lapalapa sa iyang tiil hangtod sa iyang alimpulo.’ (Job 2:​6, 7) Tungod niini si Job nahimong sulondan sa katawhan sa Diyos sa paghupot sa integridad. Sa ulahi si Job giayo sa Diyos, ug ang iyang kinabuhi gilugwayan pa ug 140 ka tuig tungod sa iyang pagkamatinumanon. (Job 42:​10, 16) Ang mga demonyo usahay mao ang hinungdan sa mga sakit, sama sa tawong buta ug amang nga gigamhan-sa-demonyo nga giayo ni Jesu-Kristo. (Mat 12:22) Apan ang Kasulatan nagpalahi tali sa normal nga mga balatian ug nianang gigamhan sa demonyo.​—Mat 4:24; Mar 1:32-34; Buh 5:16; tan-awa ang PAGKANAGAMHAN SA DEMONYO.

Ang dili pagsunod sa Pulong sa Diyos, maylabot sa seksuwal nga moralidad, mosangpot sa sakit ug bisan sa kamatayon. (Pr 7:21-27) Ang mga Israelinhon gipasidan-an nga kon sila dili mosunod kang Jehova, siya maghampak kanila pinaagi sa lainlaing mga sakit.​—Deu 28:58-61.

Ang Bibliya naghisgot sa daghang sakit ug balatian. Pananglitan, kon dili magmasinugtanon ang mga Israelinhon, sila mag-antos sa mga sakit sama sa tesis, hubag, almoranas, eksema, ug pagkabuang. (Deu 28:​22, 27, 28, 35) Ang Balaod naghatag ug impormasyon kon unsaon sa pag-ila ug pagdumala ang mga kaso sa sanla. (Lev kap 13, 14) Ang usa ka kaliwat ni Aaron nga may bun-i gidid-an sa pagbuhat sa iyang mga buluhaton ingong saserdote, ug ang usa ka hayop nga may bun-i dili dawaton ingong halad. (Lev 21:​17, 20; 22:22) Si Jesu-Kristo, pinaagi sa gahom sa Diyos, nag-ayo sa pagkabuta nga sukad pa sa pagkahimugso (Ju 9:​1-7), pagkabungol (Luc 7:22), hupong (Luc 14:1-4), sanla (Luc 5:​12, 13), patol, paralisis, ug ubang mga sakit ug kaluyahon (Mat 4:​23, 24). Didto sa Malta, giayo ni Pablo ang amahan ni Publio nga “nag-antos sa hilanat ug pagkalibag dugo.”​—Buh 28:1-8.

Ang mga tigdukiduki karong adlawa usahay naningkamot nga ang ilang paghubit sa mga simtoma ug mga balatian himoong mas espesipiko kay sa gihisgotan sa Bibliya, apan sagad nagkadaiya ang ilang mga panglantaw. Hinunoa, sanglit ang Bibliya maoy inspiradong Pulong sa Diyos, sa dihang nganlan sa mga magsusulat niini ang usa ka sakit, eksakto sila. Apan may mga panahon nga ang mga balatian dili nila nganlan. Pananglitan, wala nganli sa Bibliya ang mga sakit nga gikamatyan sa duha ka batang lalaki nga human niana gibanhaw ni Jehova pinaagi ni Elias ug Eliseo. (1Ha 17:17-24; 2Ha 4:17-37) Kini wala maghisgot sa matang sa ‘sakit nga ikamatay [ni Eliseo]’ (2Ha 13:​14, 20) o nagbutyag sa sakit nga gikamatyan ni Lazaro.​—Ju 11:1-4.

Pagpanambal sa Karaang Kapanahonan.   Sa karaang Israel ug sa ubang mga kayutaan nga gihisgotan sa Bibliya, komon na ang mga mananambal, mga batid sa medisina o sa lainlaing pamaagi sa pagpanambal. Sa Ehipto “ang mga mananambal nag-embalsamar kang Israel,” ang namatay nga si Jacob. (Gen 50:1-3) Ang tinun-an nga si Lucas gitawag ug “hinigugmang mananambal.” (Col 4:14) Si Marcos nag-asoy kanato labot sa usa ka babaye nga “gitalinug-an sulod na sa napulog-duha ka tuig” ug nga “gipaantos siyag daghang kasakit sa daghang mananambal ug nagasto na ang tanan niyang kahinguhaan ug wala mamaayo apan migrabe pa hinuon.”​—Mar 5:25-29.

Ang Hebreohanong mga mananambal mopatim-awng migamit ug mga hilba ug tingali pipila ka matang sa pagkaon aron mamaayo. Ang “balsamo sa Gilead,” nga usa ka humot nga lana gikan sa mga tanom sa karaang Gilead, usahay ibutang sa mga samad, tingali ingong pangpatay sa kagaw o ingong panghupay ug pangpakunhod sa sakit. (Jer 46:11; 51:8) Mopatim-aw nga gigamit ang pipila ka dahon ingong tambal. (Eze 47:12; Pin 22:​1, 2) Dayag nga ang mga panghampol gigamit. (2Ha 20:7; Isa 38:21) Ang lana usahay gigamit aron mohumok ang mga samad ug mga bun-og (Isa 1:6), usahay ang lana ug bino parehong gibubo diha sa mga samad. (Luc 10:34) May mga higayon nga ang kasarangang pag-inom ug bino girekomendar tungod kay kini makapalipay ug makaayo.​—Pr 31:6; 1Ti 5:23.

Ang pagpanambal ug pag-opera gihimo sa karaang mga Ehiptohanon, nga bahin kanila ang historyador nga si Herodotus misulat (II, 84): “Daghan kaayo ang dibisyon sa ilang pagpanambal, kay ang matag mananambal makaayo sa usa lamang ka sakit ug dili na sa lain. Ang tibuok nasod puno sa mga mananambal, ang uban para sa mata, ang uban sa ngipon, ang uban sa tiyan, ug ang uban sa natagong mga sakit.”

Sa Ehipto, apil sa mga paagi sa pag-opera mao ang cauterization o pagsunog sa apektadong bahin sa lawas aron makontrolar ang pag-agas sa dugo, ug sa pag-isa sa usa ka piraso sa bukog nga lagmit midapat sa utok sa tawo sa mga kaso diin miliki ang bagolbagol. Ang mga lakilaki gibutang alang sa nabali nga mga bukog, gani ang pipila ka mummy nakaplagan nga may mga lakilaki nga hinimo sa panit sa kahoy nga gibugkosan sa mga bendahe. (Itandi ang Eze 30:​20, 21.) Gipakita diha sa Kodigo ni Hammurabi nga dihay pipila ka siruhano sa unang Babilonya, ug gisitar niini ang espesipikong bayad sa mga mananambal ug gihisgotan usab ang “usa ka bronse nga kutsilyo nga gigamit sa pag-opera.”

Diha nay mga dentista kaniadto sa Fenicia. Sa usa ka espesimen nga nakaplagan, gigamit ang usa ka pinong alambreng bulawan aron hugpongon ang unom ka ngipon sa ubos nga apapangig. Sa laing kaso, gigamit ang usa ka alambreng bulawan ingong prosthesis o kapuli aron “madugtong” ang ngipon nga gikuha gikan sa laing tawo.

Impluwensiya sa Salamangka ug Bakak nga Relihiyon. Mahitungod sa mga mananambal sa Ehipto ug sa ilang mga tambal, ang The International Standard Bible Encyclopaedia (Tomo IV, p. 2393) nag-ingon: “Gikan sa karaang medikal nga mga papiro nga napreserbar, nga ang kinadak-an mao ang Papyrus Ebers, atong nasayran nga ang kahibalo sa medisina niini nga mga mananambal maoy pinasukad lamang sa kasinatian, ug sa dakong bahin gigamitan ug salamangka ug dili gayod siyentipikanhon. Bisan pa sa ilang dakong kahigayonan sila halos walay hibangkaagan sa anatomiya sa tawo, ang ilang paghubit sa mga sakit primitibo ra kaayo, ug tres-kuwarto sa ginatos ka reseta diha sa mga papiro walay epekto. Bisan ang ilang paagi sa pag-embalsamar wala magkadimao nga tungod niana ang pipila sa ilang mga mummy o gipreserbar nga mga patayng lawas magpabilin pa unta diha sa ubang mga klima nga lahi nianang sa Ehipto.”​—Giedit ni J. Orr, 1960.

Ang Pranses nga mananambal ug eskolar nga si Georges Roux (sa iyang libro nga Ancient Iraq, 1964, pp. 305-309) nag-ingon: “Ang pagdayagnos sa sakit ug ang pagbanabana sa mga mananambal sa Mesopotamia kon mamaayo ba ang sakit maoy kombinasyon sa patuotuo ug tukmang obserbasyon.” Dihay batid nga propesyonal nga mga mananambal kinsa nagtuong ang kadaghanan sa mga sakit adunay misteryosong mga tinubdan apan kinsa nagtagad usab sa ubang mga hinungdan, sama sa pagtakod, pagkaon, ug ilimnon. May mga panahon nga ipadala sa mananambal ang mga pasyente ngadto sa usa ka mananag-an, ang baru nga pari nga maoy motino kon unsa ang tinagong sala nga nakaingon sa balatian. O, ipadala sa mananambal ang masakiton ngadto sa usa ka ashipu nga pari, nga mogamit ug mga orasyon ug mahikong mga rituwal sa paghingilin sa mga demonyo. Si Roux nag-ingon: “Ang mga mananambal sa Mesopotamia, sama sa mga astronomo niini nga dapit, nagpasukad sa ilang pagpanambal sa labaw-kinaiyanhon nga mga doktrina ug sa ingon nababagan ang epektibong pagpangita sa makataronganong mga katin-awan.”

Giila sa mga Babilonyanhon si Ea ingong ang pangunang diyos sa pagpang-ayo. Ingong panalipod batok sa daotang mga espiritu, nagsul-ob sila ug mga habak ug mga anting-anting. Giisip sa mga Grego nga si Hygeia mao ang diyosa nga nagbantay sa kahimsog, ug gihimong inspirasyon sa mga mananambal sa karaang Gresya si Asclepius (Asklepios, Aesculapius). Gituohan sa mga Romano nga ang pipila ka bathala makaayo sa partikular nga mga balatian. Pananglitan, sa mga hilanat anaa si Febris. Makaiikag, ang sungkod nga may usa ka bitin nga nagbalikis niini maoy usa ka simbolo nga gilangkit ngadto sa Gregong diyos nga si Asclepius. (HULAGWAY, Tomo 2, p. 530) Ang susama nga simbolo, usa ka pak-an nga sungkod nga may nagbalikis nga mga halas, nga usa ka medikal nga emblema, maoy usa ka hulad nga gikopya gikan sa sungkod nga gibitbit sa diyos nga si Mercury nga makita diha sa Romanhong mga kinulit o dibuho.

Mahitungod sa karaang mga konsepto sa hinungdan sa sakit sa katibuk-an, ang The Interpreter’s Dictionary of the Bible (Tomo 1, p. 847) nag-ingon: “Taliwala sa kinaunahang mga rasa, ang sakit giisip nga resulta sa salamangka gikan sa kaaway nga migahom sa usa ka tawo, o kaha kini maoy tungod sa paglapas sa usa ka butang nga gidili. Sa bisan hain niini nga hitabo gituohan nga ang salamangka, pamarang, ug pagpang-ungo ang hinungdan sa lisod ayohon nga sakit, ug ang pagtambal nga kinahanglang himoon maglakip gayod sa shaman, o tawong tambalan. Tag-anon niya kon unsa ang misteryosong hinungdan sa sakit, ug sulayan ang pagtangtang niini pinaagi sa paggamit ug mga kalaki, lamat, droga, ug mga pagyamyam.”​—Giedit ni G. Buttrick, 1962.

Gipakita sa Kasulatan nga gipatakboyan ni Satanas ug sakit si Job (Job 2:7) ug nga ang pagkagigamhan-sa-demonyo usahay nalangkit sa sakit. (Mat 17:14-18) Busa ang karaang mga pagano adunay pasukaranan sa paglangkit sa pipila ka sakit uban sa pagkagigamhan-sa-demonyo. Apan, dili sama kanila, ang matinumanon nga Hebreohanong mga saserdote ug mga mananambal wala gayod mogamit ug salamangka sa pagpang-ayo. (Deu 18:9-13) Wala magyamyam ug mga salamangka si Jesu-Kristo ni ang iyang tinuod nga mga sumusunod, bisan sa dihang naghingilin sa mga demonyo aron mamaayo ang mga may sakit. Sa dihang misagop sa Kristiyanidad, ang mga nagagamit kanhi ug salamangka mitalikod sa maong demonyohanong kalihokan, ug tino nga ang usa ka Kristohanong mananambal dili gayod mogamit ug okultismo ni magpadala ug usa ka pasyente ngadto sa usa nga nagagamit ug salamangka.​—Buh 19:​18, 19.

Pagkatukma sa mga Ideya sa Kasulatan. Mahitungod kang Hippocrates nga usa ka Gregong mananambal sa ikalima ug ikaupat nga siglo W.K.P. ug nailhan ingong “ang amahan sa modernong medisina,” kini ang giingon: “Sa iyang panahon wala siya malangkit sa mga ospital sa templo, nga gigamhan sa mga pari ni Asclepius, ang diyos sa pagpang-ayo.” (The World Book Encyclopedia, 1987, Tomo 9, p. 227) Si Hippocrates halos kadungan ni Malaquias, apan kadaghanan sa giingon sa Bibliya bahin sa mga sakit gisulat ni Moises mga usa ka libo ka tuig una pa niana. Apan mas makaiikag kining giingon: “Ang labing daghag nahibaloan nga mga tigdukiduki sa medisina, nga nagahimo sa labing maayong buluhaton karon, nakaabot sa konklusyon nga ang Bibliya maoy usa ka tukma kaayong basahon sa siyensiya. . . . Ang mga kamatuoran bahin sa kinabuhi, pagdayagnos sa sakit, pagtambal, ug medisina aron malikayan ang sakit ingon sa gihatag sa Bibliya labaw pang maayo ug kasaligan kay sa mga teoriya ni Hippocrates, nga daghan niini ang wala pa mapamatud-i, ug ang pipila nakaplagan nga dili gayod tukma.”​—Dr. H. O. Philips, sa usa ka sulat ngadto sa The AMA [American Medical Association] News, gipatik sa gula niini sa Hulyo 10, 1967.

Mahitungod sa Kristohanong mananambal nga si Lucas, kinsa misulat sa usa ka Ebanghelyo ug sa basahon sa Mga Buhat, si Dr. C. Truman Davis miingon: “Sa mga teksto diin gihatag ang medikal nga paghubit, kini tukma gayod kaayo. Si Lucas migamit ug kawhaag-tulo ka Gregong teknikal nga mga pulong nga makaplagan sa mga sinulat ni Hippocrates, Galen ug uban pang mga sinulat sa maong yugto labot sa medisina.”​—Arizona Medicine, Marso 1966, “Medicine and the Bible,” p. 177.

Ang mga kaayohan sa panglawas sagad mosangpot kon sundon ang Balaod. Pananglitan, gilatid niini nga diha sa kampo sa mga sundalo ang hugaw sa tawo pagatabonan (Deu 23:9-14), sa ingon maghatag ug igong panalipod gikan sa mga sakit nga makahatag ug impeksiyon nga dala sa langaw sama sa pagkalibang ug dugo ug sa tipos. Gilikayan nga mahugawan ang pagkaon ug ang tubig, kay ang Balaod naglagda nga bisan unsang butang nga mahulogan sa usa ka “mahugaw” nga linalang nga namatay mamahimong mahugaw ug kinahanglang himoon ang pipila ka lakang, lakip na ang pagbuak sa sudlanang kulonon nga nahugawan.​—Lev 11:32-38.

Makaiikag, kini ang giingon: “Ang pagsanta sa sakit gihatagag pangunang mga pagtagad niini nga mga lagda, nga kon sundon malikayan gayod ang sakit nga gitawag ug polioencephalitis (paghubag sa usa ka bahin sa utok) nga makuha gikan sa hugawng pagkaon, malikayan usab ang hilanat sa ginhawaan, pagkahilo tungod sa pagkaon, ug mga bitok. Ang pag-amping kanunay nga hinlo ang suplay sa tubig mao ang labing epektibong paagi sa pagsumpo sa pagtungha ug pagkaylap sa mga sakit sama sa amoebiasis, mga hilanat sa ginhawaan, kolera, bilharziasis o sistosomyasis, ug spirochetal jaundice. Kini nga mga paagi sa paglikay sa sakit, nga nahimong pangunang bahin sa bisan unsang sistema sa kahimsog alang sa publiko, importante ilabina alang sa kaayohan sa usa ka nasod nga nabuhi ilalom sa primitibong mga kahimtang diha sa usa ka subtropikanhon nga dapit sa yuta.”​—The Interpreter’s Dictionary of the Bible, giedit ni G. Buttrick, 1962, Tomo 2, pp. 544, 545.

Sa iyang libro nga The Bible and Modern Medicine, si A. Rendle Short, M.D., nagpatin-aw nga ang balaod labot sa kahinlo sa publiko naglungtad, kon diha man ugaling, sa kinayanohan lamang taliwala sa mga nasod nga naglibot sa karaang Israel, ug miingon: “Busa makapahingangha gayod nga diha sa usa ka basahon sama sa Bibliya, nga giingong dili siyentipikanhon, adunay balaod bahin sa kahinlo, ug makapahibulong usab nga ang usa ka nasod nga mao pa lamay pagkalingkawas gikan sa pagkaulipon, nga kanunayng gigukod sa mga kaaway ug sa popanahon gidala sa pagkabihag, nakabaton diha sa mga basahon sa kalagdaan niini sa maalamon ug makataronganon kaayong kodigo sa mga lagda sa kahimsog. Giila kini sa kasaligang mga awtoridad, bisan niadtong walay dakong interes sa relihiyosong aspekto sa Bibliya.”​—London, 1953, p. 37.

Sumala sa Balaod, ang liebre ug ang baboy lakip sa mga hayop nga dili ipakaon sa mga Israelinhon. (Lev 11:4-8) Mahitungod niini, si Dr. Short nag-ingon: “Tinuod, mokaon kita ug baboy, koneho ug liebre, apan kini nga mga hayop daling mataptan ug parasito ug luwas lamang nga kaonon kon kini lutoon pag-ayo. Ang baboy tigkaog hugaw, ug adunay duha ka matang sa bitok, ang trichina ug ang tape worm, nga mahimong mobalhin nganha sa tawo. Kini nga kapeligrohan diyutay na lang ubos sa presenteng mga kahimtang niini nga nasod, apan ang kahimtang niadto sa karaang Palestina lahi kaayo, ug ang maong pagkaon mas maayo nga gilikayan.”​—The Bible and Modern Medicine, pp. 40, 41.

Ang pagsunod sa matarong nga mga kinahanglanon ni Jehova labot sa seksuwal nga moralidad may maayong epekto usab sa mga Israelinhon sa espirituwal, mental, ug sa pisikal nga paagi. (Ex 20:14; Lev 18) Ang mga kaayohan sa panglawas natagamtam usab sa mga Kristohanon nga nagpabiling mahinlo sa moral. (Mat 5:​27, 28; 1Co 6:9-11; Pin 21:8) Ang pagsunod sa hataas nga moral nga mga sukdanan sa Bibliya magpanalipod gikan sa mga sakit nga mapasa sa sekso.

Gisugyot ni Pablo kang Timoteo nga moinom ug diyutayng bino alang sa iyang tiyan ug sa iyang subsob nga pagkasakit. (1Ti 5:23) Gipamatud-an sa presenteng-adlaw nga panukiduki nga ang bino makaayo. Si Dr. Salvatore P. Lucia nga Propesor sa Medisina sa University of California School of Medicine miingon: “Ang bino kaylap nga gigamit ingong tambal sa mga sakit sa sistema sa paghilis. . . . Tungod sa sangkap niini nga tannin ug sa dili kaayo isog nga substansiya niini nga makapatay ug kagaw, maayo kini nga tambal sa suol sa tiyan, mucous colitis (paghubag sa dakong tinai tungod sa impeksiyon sa membrana niini), pagtubol, pagkalibanga ug sa daghang mga sakit sa tiyan nga makahatag ug impeksiyon.” (Wine as Food and Medicine, 1954, p. 58) Siyempre, si Pablo nagsugyot kang Timoteo sa “pag-inom ug diyutayng bino,” dili daghang bino, ug ang Bibliya nagkondenar sa pagkahubog.​—Pr 23:20; tan-awa ang PAGKAHUBOG.

Giila sa Kasulatan ang epekto sa kabalisa sa hunahuna ug pagkatugaw sa emosyon nganha sa lawas sa tawo, bisan tuod nga dili pa lang dugay nga ang kadaghanan sa mga tigdukiduki sa medisina nakaamgo nga adunay koneksiyon tali sa balatian sa lawas ug sa kahimtang sa emosyon sa usa ka tawo. Ang Proverbio 17:22 nag-ingon: “Ang kasingkasing nga malipayon maayo nga tambal, apan ang masulub-on nga espiritu makapauga sa kabukogan.” Ang kasina, kahadlok, kadalo, pagdumot, ug hakog nga ambisyon makadaot, samtang ang maayo ug usahay ang makaayo nga mga epekto motungha pinaagi sa pag-ugmad ug pagpakitag gugma, kalipay, pakigdait, hataas-nga-pailob, kalulot, pagkamaayo, pagtuo, kalumo, ug pagpugong-sa-kaugalingon, ang bunga sa espiritu sa Diyos. (Gal 5:​22, 23) Siyempre, ang Kasulatan wala mag-ingon nga ang tanang sakit maoy epekto sa kabalisa sa hunahuna ug pagkatugaw sa emosyon, ni gidili niini ang pagpakonsulta ug ang pagpatambal sa mga mananambal. Si Pablo nagtawag sa matinumanong Kristohanon nga si Lucas ingong “hinigugmang mananambal.”​—Col 4:14.

Kuwarentinas. Sumala sa Balaod, ang usa ka tawo nga may mananakod nga sakit o gidudahan nga aduna niini, ikuwarentinas, buot ingnon, ibulag sa ubang tawo o ilain sulod sa usa ka panahon. Ang pito ka adlaw nga yugto sa pagkuwarentinas gipatuman aron matino ang sanla diha sa mga tawo, besti, ug ubang mga butang, o mga balay. (Lev 13:1-59; 14:​38, 46) Dugang pa, ang usa ka tawo mahugaw sulod sa pito ka adlaw kon siya makahikap ug patayng lawas sa tawo. (Num 19:11-13) Bisan tuod ang Kasulatan wala mag-ingon nga ang ulahing regulasyon gihatag aron mahuptan ang maayong panglawas, kini magpanalipod sa uban kon ang tawong namatay adunay sakit nga makahatag ug impeksiyon.

Mahulagwayong Kapadapatan. Ang Juda ug Jerusalem nahimong masakiton sa espirituwal tungod sa ilang pagkasad-an. (Isa 1:​1, 4-6) Bisan tuod ang relihiyosong mga lider sa Jerusalem wala magmalamposon sa pag-ayo sa pagkadaot sa katawhan, ug nag-ingong aduna kunoy pakigdait (Jer 6:​13, 14), wala sila makalingkawas sa kalaglagan sa siyudad niadtong 607 W.K.P. Apan si Jehova misaad nga ipahinabo ang pagkaayo sa Zion, o Jerusalem (Jer 30:12-17; 33:6-9), ang pagkaayo nga natuman sa dihang ang nahibilin nga mga Hudiyo mibalik sa ilang yutang natawhan niadtong 537 W.K.P.

Giila ni Jesu-Kristo ang pagkamasakiton sa espirituwal sa mga makasasala ug gitinguhang padangpon sila kang Jehova aron mamaayo sa espirituwal. Busa, sa dihang gisaway tungod sa pagkaon ug pag-inom uban sa mga maniningil ug buhis ug mga makasasala, si Jesus miingon: “Kadtong mga himsog wala magkinahanglan ug mananambal, kondili kadtong mga masakiton. Ako mianhi aron sa pagtawag, dili sa mga tawong matarong, kondili sa mga makasasala aron maghinulsol.”​—Luc 5:29-32.

Ang pagtambal sa espirituwal nga sakit sa usa ka membro sa Kristohanong kongregasyon gihisgotan sa Santiago 5:13-20. Ang konteksto, nga nagpalahi sa usa nga may sakit ug sa usa nga nagmasadyaon, nagpakita nga si Santiago wala maghisgot sa pisikal nga sakit kondili sa espirituwal nga sakit. Mahitungod sa mga paagi sa pagtambal ug sa pagkaepektibo niini, si Santiago misulat: “Aduna bay masakiton [sa espirituwal] kaninyo? Magpatawag siyag mga ansiyano sa kongregasyon, ug paampoa sila alang kaniya [aron siya makadungog sa pag-ampo ug magpakitag pag-uyon pinaagi sa pag-ingong “Amen”], nga maghaplas kaniya ug lana [magdasig kaniya pinaagi sa makapahupay nga instruksiyon gikan sa Pulong sa Diyos, aron sa pagpasig-uli kaniya nga mahiusa sa kongregasyon (Sal 133:​1, 2; 141:5)] sa ngalan ni Jehova [uban ang pagkamatinumanon ngadto sa Diyos ug uyon sa Iyang katuyoan]. Ug ang pag-ampo sa pagtuo [nga itanyag sa mga ansiyano alang sa tawo nga masakiton sa espirituwal] mag-ayo sa usa nga naluya [sa espirituwal], ug si Jehova magbangon kaniya [ingong gikan sa pagkanawad-an ug paglaom ug sa pagbating gibiyaan sa Diyos, si Jehova magpalig-on kaniya aron makalakaw diha sa dalan sa kamatuoran ug pagkamatarong (Flp 4:13)]. Dugang pa, kon siya nakasala, siya pagapasayloon [ni Jehova (Sal 32:5; 103:10-14), kon ang indibiduwal paborableng mosanong sa mga pag-ampo ug sa pagbadlong, pagtul-id, ug sa tambag gikan sa Pulong ni Jehova nga gihatag kaniya pinaagi sa mga ansiyano, ug siya mahinulsolong mag-usab ug mosubay sa matarong nga dalan (Sal 119:9-16)].”

Pagsagubang sa Sakit. Ang sakit maoy usa ka kalamidad nga modangat sa usa ka tawo bisan kon siya adunahan sa materyal. (Ecc 5:​16, 17; itandi ang Mat 16:26.) Ang pipila ka tawo daghag lamiang pagkaon apan dili makapahimulos niini tungod sa sakit sa tiyan o sa ginhawaan. (Ecc 6:​1, 2) Ang espirituwal nga mga igsoon ni Jesu-Kristo gihisgotan usab nga nasakit usahay sa pisikal. (Mat 25:​39, 40) Ang mga Kristohanon sama kang Epafrodito, Timoteo, ug Trofimo nasakit sa pisikal (Flp 2:25-30; 1Ti 5:23; 2Ti 4:20), apan ang Bibliya wala maghisgot nga kini nga mga Kristohanon milagrosong giayo sa mga apostoles.

Bisan pa niana, sa dihang ang usa sa mga alagad sa Diyos masakit sa pisikal, tukma nga siya mag-ampo kang Jehova alang sa kusog nga gikinahanglan aron maantos ang iyang balatian ug alang sa espirituwal nga kusog aron makapabiling maunongon sulod sa yugto nga nagmaluyahon diha sa unod. “Si Jehova magpalig-on [sa maong tawo] sa ibabaw sa higdaanan sa balatian.”​—Sal 41:1-3; tan-awa usab ang 1Ha 8:37-40.

Apan, kon ang usa ka tawo magpasulod ug dugo sa iyang lawas ingong tambal sa sakit, kini maoy paglapas sa balaod sa Diyos.​—Gen 9:​3, 4; Buh 15:​28, 29; tan-awa ang DUGO.

Si Jehova makahimo sa pagwagtang sa mga sakit. (Ex 15:26; 23:25; Deu 7:15) Si Isaias misulat bahin sa panahon nga “walay pumoluyo nga moingon: ‘Ako masakiton’” (Isa 33:24) ug bahin sa espirituwal nga pagkaayo sa buta, bungol, bakol, ug amang, kini nga mga tagna nagsaad usab sa pisikal nga pagkaayo. (Isa 35:​5, 6) Si Jesu-Kristo, sa dinhi pa sa yuta, mihimog pisikal ug espirituwal nga pagpang-ayo sa mga masakiton pinaagi sa pagtuman sa Mesiyanikong tagna, “Gikuha niya ang atong mga sakit ug gipas-an ang atong mga balatian.” (Mat 8:14-17; Isa 53:4) Ang pasukaranan niini nga mga pagpang-ayo mao ang paghalad sa iyang tawhanong kinabuhi, nga mao ang sangkoanan sa dalan nga iyang gisubay sukad nga mikunsad kaniya ang espiritu sa Diyos didto sa Suba sa Jordan niadtong 29 K.P. Busa ang mga Kristohanon adunay pasukaranan sa paglaom ug ingon man daghang pamatuod nga pinaagi sa gibanhawng si Jesu-Kristo ug pinaagi sa Gingharian sa Diyos, ang masinugtanong katawhan makadawat, dili lamang sa temporaryong tambal sa sakit, kondili sa permanente nga kagawasan gikan sa sala, sakit, ug kamatayon nga napanunod kang Adan. Tungod niini ang tanang pagdayeg angayng ihatag kang Jehova, nga giila ni David ingong ang usa ‘nga nagaayo sa tanang balatian.’​—Sal 103:1-3; Pin 21:1-5.