EZION-GEBER

Usa ka dapit nga unang gihisgotan ingong kampo sa mga Israelinhon sa naghinapos ang 40 ka tuig nga paglatagaw sa nasod didto sa kamingawan. Ang sunod nga dapit nga gikampohan maoy didto sa Kades sa kamingawan sa Zin. (Num 33:​35, 36) Gikan sa Kades ilang gihangyo ang hari sa Edom nga tugotan sila nga moagi sa iyang yuta, apan kini gidumilian. (Num 20:14-22) Sumala sa giasoy ni Moises sa ulahi: “Busa giagian nato ang atong mga igsoon, ang mga anak ni Esau, nga namuyo sa Seir, gikan sa dalan sa Araba, gikan sa Elat ug gikan sa Ezion-geber.” (Deu 2:8) Ang Elat (Elot) ug Ezion-geber gipakita sa ubang teksto nga nahimutang daplin sa Pulang Dagat, lagmit nga diha sa ulohan sa Gulpo sa ʽAqaba, sa AS nga sanga sa Pulang Dagat.​—1Ha 9:26; 2Cr 8:17.

Nahiuyon sa Deuteronomio 2:​8, ang naunang asoy sa Numeros 21:4 naghubit sa mga Israelinhon ingong ‘nagpanaw gikan sa Bukid sa Hor [diin namatay si Aaron] agi sa dalan sa Pulang Dagat nga milibot sa yuta sa Edom.’ Gituohan sa pipila ka eskolar nga ang mga Israelinhon, human mobiya sa Bukid sa Hor, mipanaw paingon sa habagatang tumoy sa Patayng Dagat ug mitungas sa bul-oganang walog sa Zered (ang utlanan tali sa Edom ug Moab). Apan, daghang komentarista ang nagtuo nga ang gihisgotang mga teksto nagpakita ug mas tuyok nga ruta aron sila dili makaagi sa kinapusoran sa teritoryo sa Edom, usa ka ruta nga motultol kanila pabalik “agi sa dalan sa Pulang Dagat” ug busa paingon sa rehiyon sa Ezion-geber. Sila nagsugyot nga ang ruta nga gisubay nagdala sa mga Israelinhon sa H paingon sa Gulpo sa ʽAqaba, ug nga, sa pag-abot sa usa ka dapit sa A sa Ezion-geber, lagmit sila miliso paingon sa AS latas sa Wadi Yatm, sa ingon namidpid sa habagatang tumoy sa kabukiran sa habagatan sa Edom.

Sa Panahon sa Paghari ni Solomon. Gihisgotan pag-usab ang Ezion-geber kapin sa 400 ka tuig sa ulahi, sa paghari ni Solomon (1037-998 W.K.P.). Niini nga lokasyon sa gulpo, si Solomon may panon sa mga barko nga gipahimo ug gipalawig, nga gidumala sa Fenicianhon ug Judeanhon nga mga tripulante. Ang Fenicianhon nga si Haring Hiram sa Tiro, nga aktibo usab kaayo sa negosyo sa mga barko, mitabang kang Solomon niini nga proyekto. (1Ha 9:26-28; 10:11) Duolan sa usa ka siglo sa ulahi, si Haring Jehosapat (936-mga 911 W.K.P.) naningkamot nga ipadayon kini nga industriya sa mga barko nga nagsukad sa Ezion-geber, apan siya napakyas, kay ingon sa gitagna ni Jehova ang iyang mga barko nangaguba.​—1Ha 22:​48, 49; 2Cr 20:​36, 37.

Angayng matikdan nga sa kahimtang ni Solomon ug nianang kang Jehosapat, ang pipila sa mga barko gihimo aron molawig dili lamang ngadto sa Opir kondili ngadto usab sa Tarsis. (2Cr 9:21; 20:​36, 37) Sanglit lig-on ang ebidensiya nga ang Tarsis nahimutang sa Espanya, ang pipila nagduhaduha kon makahimo ba ang maong mga barko sa paglawig gikan sa Ezion-geber sa karaang mga panahon. Bahin niini, tan-awa ang artikulong TARSIS Num. 4, diin gihisgotan ang posibilidad nga dihay usa ka kanal gikan sa Nilo paingon sa Pulang Dagat. Ang maong kanal lagmit magpatin-aw usab kon sa unsang paagi si Haring Hiram nakapadala dili lamang sa mga tawo kondili sa “mga barko” ngadto sa Ezion-geber ug Elot (Elat) aron gamiton ni Solomon. (2Cr 8:​17, 18) Sa laing bahin, gisugyot usab nga kini nga mga barko gipadala ngadto sa usa ka dapit sa baybayon sa Filistia, gibungkag, ug gidala agi sa mamala nga yuta ngadto sa Gulpo sa ʽAqaba, diin didto kini gihimo pag-usab. Kadtong nagtuo nga ingon niini ang gihimo miingon nga kadtong miapil sa Krusada sa ulahi mihimo usab sa samang paagi. Kon ang pagbiyahe pinaagi man sa usa ka kanal sa Nilo paingon sa Pulang Dagat o pinaagi sa usa ka ruta agi sa mamala nga yuta, lagmit nga ang mga kahoy naggikan sa kalasangan sa laing dapit, sanglit ang rehiyon palibot sa Ezion-geber may mga tanom nga palma apan walay mga kahoy nga angayan alang sa paghimog mga barko.

Nahimutangan. Dili gayod matino kon diin nahimutang ang Ezion-geber. Gidawat sa kadaghanang eskolar nga ang labing dakong posibilidad sa nahimutangan niini mao ang Tell el-Kheleifeh (ʽEzyon Gever), mga 500 m (1,600 p) gikan sa Gulpo sa ʽAqaba ug kapin sa 3 km (2 mi) sa AK sa modernong siyudad sa ʽAqaba. Sa mga pagpangubkob didto, dihay nakaplagang mga butang sukad pa sa panahon sa lima ka pangunang yugto sa pagpanakop, nga ang labing karaan niini gituohan nga sukad pa sa panahon ni Solomon. Bisan pa niana, ang mga arkeologo wala makakaplag ug mga butang nga ilang mapetsahan ug saylo pa nianang yugtoa, busa walay mga butang nga nakaplagan nga sukad pa sa panahon sa Pagpanggula. Tungod niini ang pipila nanghinapos nga ang Ezion-geber sa adlaw ni Moises maoy lahi nga dapit, o kaha, tungod kay ang karaang mga tinukod maoy hinimo lamang sa mga tisa nga gama sa lapok, ang unang balangay natun-as na, nga walay nahibilin nga bisan unsang timailhan.

Tipiganan. Ang mga tigkubkob sa Tell el-Kheleifeh nakakaplag ug mga nahibilin sa ganghaan sa usa ka dakong siyudad ug usab usa ka tinukod nga ikaingon gayod nga maoy sentro sa usa ka dakong minahan sa tumbaga ug sa industriya sa pagtunaw ug metal; ilang gituohan nga si Haring Solomon ang nagpahimo niini. Dili pa dugay gidawat nga sayop kini nga pagtuo, ug bisan tuod nga ang pagtunaw ug tumbaga lagmit gibuhat nianang dapita, ang mga arkeologo karon nagtuo nga ang maong tinukod sa walay duhaduha maoy usa ka tipiganan. Ang maong gipalig-on nga tipiganan maoy kombenyente niining dapita diin nag-abot ang hinungdanong mga ruta sa negosyo sa dagat man ug sa yuta, aron tipigan ang bulawan, mahalong mga bato, ug kahoyng algum gikan sa Opir hangtod nga kini dalhon pinaagi sa nagapanawng mga panon ngadto sa destinasyon niini. (1Ha 9:26; 10:​11, 12) Alang sa dugang mga detalye niining dapita, tan-awa ang ARKEOLOHIYA (Palestina ug Sirya).