LIEBRE
[Heb., ʼar·neʹveth].
Usa ka tigpangusap nga hayop sa pamilya nga Leporidae, nga amgid kaayo sa koneho apan mas dako niini. Lahi kini sa koneho sanglit ang anak niini sagad dili ipanganak diha sa lungag ilalom sa yuta, aktibo na kini sa pagkahimugso, may balhibo na, ug buka na ang mga mata niini. Ang liebre mailhan pinaagi sa pikas nga ngabil, tag-as nga mga dalunggan, mituhoy nga ikog, ug tag-as nga pangulahing mga bitiis ug mga tiil, nga mapuslanon kaayo sa daling paglingkawas niini gikan sa mga kaaway. Ang kinapaspasan nga mga liebre ginaingon nga makaabot sa gikusgon nga 70 km/oras (43 mko). Ang aberids nga gitas-on niini nga mga hayop, nga adunay lainlaing matang maoy 0.6 m (2 p). Abohon ug kapehon ang sagad nga bulok niini.
Ang liebre gidili nga kan-on sumala sa Balaod nga gihatag pinaagi kang Moises ug gihisgotan ingong nagapangusap sa kinaon. (Lev 11:4, 6; Deu 14:7) Siyempre, ang tungol sa mga liebre ug mga koneho dili daghag pondohanan sa pagkaon o daghag bahin ug dili kini magpagawas sa ilang pagkaon aron usapon pag-usab, nga ang maong mga kinaiyahan nalangkit sa siyentipikanhong klasipikasyon sa mga hayop nga nagapangusap sa kinaon niini. Apan, bisan tuod ang Hebreohanong termino nga gigamit dinhi sa pagpangusap literal nga nagkahulogang “ipagawas,” ang modernong siyentipikanhong klasipikasyon dili maoy basehanan sa kon unsay nasabtan sa mga Israelinhon sa adlaw ni Moises bahin sa usa ka hayop nga “nagapangusap sa kinaon.” Busa, walay basehanan nga hukman ang pagkatukma sa giingon sa Bibliya sumala sa limitado ug bag-o lamang nga pagsabot sa giklasipikar nga hayop nga nagapangusap sa kinaon, sama sa gihimo sa daghang kritiko.
Sa miagi, ang mga komentarista nga nagtuo nga inspirado ang rekord sa Bibliya walay nakitang sayop sa gipahayag sa Balaod. Ang The Imperial Bible-Dictionary nag-ingon: “Dayag nga ang liebre samtang nagpahulay balikbalik nga nag-usap sa gikaon na niini; ug kini nga buhat popular nga giisip ingong pag-usap sa kinaon. Bisan ang atong magbabalak nga si Cowper, usa ka maampingong tig-obserbar sa kinaiyanhong panghitabo, kinsa nagrekord sa iyang mga obserbasyon sa tulo ka liebre nga iyang gibuhi, nagpamatuod nga kini ‘nagapangusap sa kinaon sa tibuok adlaw hangtod sa gabii.’”—Giedit ni P. Fairbairn, London, 1874, Tomo I, p. 700.
Apan, ang siyentipikanhong obserbasyon bahin sa mga liebre ug mga koneho niining mas bag-o pang katuigan nagpaila nga dili lamang ang pag-usap sa kinaon ang nalangkit. Si François Bourlière (The Natural History of Mammals, 1964, p. 41) misulat: “Ang batasan sa pagpaagi sa kinaon diha sa tinai sa duha ka beses imbes kausa lamang, daw sagad nga gihimo sa mga koneho ug mga liebre. Sagad nga kaonon ug tunlon nga dili usapon sa binuhing mga koneho ang mga kinalibang niini sa gabii, ug inigkabuntag maglangkob kini sa katunga sa gidaghanon sa sulod sa tungol. Sa ihalas nga koneho, ang pagpaagi sa kinaon diha sa tinai himoon kaduha kada adlaw, ug ang samang batasan gitaho nga gihimo usab sa mga liebre sa Uropa. . . . Gituohan nga kining maong batasan mohatag sa mga hayop ug dakong gidaghanon sa bitamina B nga ipatungha sa mga bakterya diha sa pagkaon sulod sa dakong tinai.” Niining samang punto, ang basahong Mammals of the World (ni E. P. Walker, 1964, Tomo II, p. 647) nag-ingon: “Tingali kaamgid kini sa mga hayop nga sus-an nga ‘nagapangusap sa kinaon.’”—Tan-awa ang KINAON NGA GIUSAP PAG-USAB.