UTANG, UTANGAN

Ang utang nagtumong sa usa ka butang nga gihulam, usa ka obligasyon nga angayng bayran. Sa karaang Israel, ang kalisod sa panalapi mao ang pangunang hinungdan nga ang usa mangutang. Alang sa usa ka Israelinhon ang pagkautangan maoy kaalaotan; tungod niini, ang nanghulam maoy sulugoon sa tawo nga nagapahulam. (Pr 22:7) Busa ang katawhan sa Diyos gisugo nga magmahinatagon ug dili magmahakogon sa pagpahulam sa kabos nga mga isigka-Israelinhon, nga dili mangitag ganansiya gikan sa ilang kalisdanan pinaagi sa pagpangayo kanilag tubo. (Ex 22:25; Deu 15:​7, 8; Sal 37:26; 112:5) Apan ang mga langyaw mahimong pangayoan ug tubo. (Deu 23:20) Gisabot kini sa Hudiyong mga komentarista ingong probisyon nga mapadapat sa mga utang sa negosyo, dili sa mga kahimtang sa kawalad-on. Ang mga langyaw sa Israel kasagaran temporaryo lamang, sagad ingong mga negosyante, ug natural lamang nga dahomon nga sila mobayad ug tubo, ilabina nga sila magpahulam usab nga may tubo ngadto sa uban.

Usahay adunay ikatulong tawo nga maoy mopas-an sa responsibilidad o mogarantiya alang sa usa ka utangan. Ang basahon sa Mga Proverbio (6:1-3; 11:15; 17:18; 22:26) sublisubling nagpasidaan batok niini nga batasan, sanglit ang usa nga mogarantiya mahimong alaot kon dili makabayad ang nakautang.

Ang Kristohanong panglantaw bahin sa mga utang sa unang siglo gipahayag diha sa Roma 13:8: “Ayaw kamo pangutang kang bisan kinsa ug bisan unsang butang, gawas sa paghigugma sa usag usa.”

Ang Balaod Nanalipod sa mga Nagpautang ug sa mga Utangan. Ubos sa Moisesnong Balaod, bisan ang usa ka kawatan kinahanglang mobayad sa iyang utang ingong resulta sa iyang sayop nga buhat. Kon dili makabayad, siya ibaligya ngadto sa pagkaulipon. (Ex 22:​1, 3) Busa ang biktima makasalig nga mabayran ang mga butang nga gikawat kaniya.

Giila sa matinumanong mga Israelinhon nga ang pagbayad sa ilang mga utang maoy sugo gikan sa Diyos. (Sal 37:21) Busa ang nagpautang makasalig nga mabayran. Ang usa ka Israelinhon nga walay materyal nga mga kabtangan makabaligya sa iyang kaugalingon o sa iyang mga anak ngadto sa pagkaulipon aron mabayran ang iyang mga utang.​—Ex 21:7; Lev 25:39; itandi ang 2Ha 4:1-7.

Sa laing bahin, ang Balaod nanalipod usab sa utangan. Ang nagpautang dili makasulod sa balay sa utangan ug sakmiton ang gigarantiya kondili maghulat siya sa gawas hangtod ang utangan magdala niini ngadto kaniya. (Deu 24:​10, 11) Walay besti sa usa ka babayeng balo ni mga kagamitan niya, sama sa galingang demano o sa ibabaw nga batong pangligis niini, ang mahimong sakmiton ingong usa ka garantiya. (Deu 24:​6, 17) Sanglit komon sa mga kabos nga usa lamang ang panggawas nga besti (kupo), nga mao poy ilang itulog, kini nga besti, kon kuhaon ingong usa ka garantiya, kinahanglang ibalik sa nagpautang sa pagsalop sa adlaw.​—Ex 22:​26, 27; Deu 24:​12, 13.

Sumala sa Deuteronomio 15:1-3, mopatim-aw nga sa tuig nga Igpapahulay (kada ikapito nga tuig) ang nagpautang dili makapugos sa isigka-Israelinhon sa pagpabayad sa utang niini. Dili sama sa Israelinhon nga nagatuman sa Igpapahulay ug halos walay kita gikan sa iyang yuta, ang langyaw kanunayng adunay kita gikan sa iyang dili-agrikultural nga trabaho. Busa, makataronganon lamang nga pugson siya sa pagpabayad sa utang sulod sa tuig nga Igpapahulay. Sa magkaduol ang tuig nga Igpapahulay, ang pipila ka Israelinhon, kay nahibalo nga sila dili makapugos sa pagpabayad, lagmit dili magpahulam sa ilang kabos nga mga igsoon. Apan gihukman sa Balaod kining matanga sa kahakog.​—Deu 15:9.

Sulod sa tuig sa Tinghugyaw (kada ika-50 nga tuig) ang Hebreohanong mga ulipon ipahigawas; ang tanang panulondon, gawas sa mga balay diha sa pinarilang mga siyudad nga dili iya kanhi sa mga Levihanon, iuli ngadto sa orihinal nga mga tag-iya niini. Tungod niini nga kahikayan ang Israelinhong mga banay dili magumon sa grabeng utang ug manudnod sa kakabos. Bisag dili maayo ang pagdumala sa usa ka tawo sa iyang mga kabtangan, dili bug-os mawala ang iyang panulondon alang sa iyang banay.​—Lev 25:10-41.

Ang hugot nga pagsunod sa balaod sa Diyos mosangpot sa maayong ekonomiya nga walay dagkong mga utang sa gawas o sa sulod sa nasod. Ang mga Israelinhon gipasaligan: “Kay si Jehova nga imong Diyos magpanalangin gayod kanimo ingon sa iyang gisaad kanimo, ug ikaw magpahulam nga may garantiya sa daghang kanasoran, apan ikaw dili manghulam.”​—Deu 15:6.

Mga Pag-abuso. Sa dihang ang Israel nahimong dili matinumanon, ang kabos nga mga utangan maoy lakip niadtong mga nag-antos. Tungod kay ang mga utangan miduyog man kang David samtang siya usa ka kagiw, kini lagmit nagpasabot nga sila gilisodlisod sa mga nagpautang kanila. (1Sa 22:2) Mopatim-aw nga ang pagpahulam nga may tubo ngadto sa isigka-Israelinhon nahimong komon. (Isa 24:2) Pinaagi sa iyang manalagna nga si Amos, gikondenar ni Jehova ang Israel tungod sa pagbaligya sa usa ka “kabos alang sa bili sa usa ka paris nga sandalyas.” (Am 2:6) Ug pinaagi ni Ezequiel, Iyang gisaway ang mga Israelinhon sa pagpangayog tubo ug sa malimbongong pagpaganansiya gikan sa ilang isigkatawo.​—Eze 22:12.

Human mahibalik gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya, naalaot ang kahimtang sa mga Hudiyo tungod kay wala nila tumana ang balaod sa Diyos nga dili patuboan ang mga utang sa kabos nga mga isigka-Israelinhon. Sa panahon ni Nehemias, daghang Hudiyo ang napugos sa paghatag sa ilang kaugalingong mga balay, mga umahan, ug bisan sa ilang mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye ingong garantiya. Apan, human sa tambag ni Nehemias nga tul-iron ang mga butang, ang mga nagpautang miuyon nga pasig-ulian ang mga nangutang ug pautangon sila nga walay tubo.​—Neh 5:1-13.

Mga Sambingay ni Jesus. Sa unang siglo K.P., ang mga Hudiyo sinati kaayo sa relasyon tali sa mga nagpautang ug sa mga utangan, ug si Jesus usahay migamit niini diha sa iyang mga sambingay. Iyang gipasiugda ang panginahanglan sa pagpasaylo pinaagi sa paghisgot bahin sa daotang ulipon kinsa, bisan tuod gipahigawas gikan sa 60,000,000-ka-denario (mga $40,000,000) nga utang, nagpabilanggo sa isigkaulipon tungod sa 100-ka-denario (mga $70) nga utang. (Mat 18:23-33) Ang sambingay sa duha ka utangan, nga ang usa gipahigawas gikan sa 500-ka-denario (mga $350) nga utang ug ang lain sa 50-ka-denario (mga $35) nga utang, nagpasiugda sa prinsipyo: “Siya nga gipasaylog diyutay, mahigugmag diyutay.” (Luc 7:41-47) Ang maalamong paggamit sa “dili-matarong” (materyal) nga mga bahandi aron makighigala sa Diyos gipasiugda diha sa ilustrasyon maylabot sa dili-matarong nga piniyalan kinsa, sa dihang hapit nang mawad-an sa iyang katungdanan, maalamong migamit sa iyang awtoridad aron makighigala sa mga utangan sa iyang agalon pinaagi sa pagkunhod sa ilang mga utang.​—Luc 16:1-9.

Ubang mga Utang. Sa Kasulatan, ang mga pulong nga “utang” ug “utangan” gigamit usab labot sa mga obligasyon nga wala maglangkit ug pagpanghulam. Ang suhol nga ibayad sa usa ka mamumuo giisip ingong “utang.” (Rom 4:4) Ang mga makasasala maoy “mga utangan” ngadto niadtong ilang nahimoan ug kasal-anan ug busa kinahanglang mangayo sa ilang kapasayloan. Ang pagpasaylo sa Diyos sa “mga utang” nag-agad kon gipasaylo ba mismo sa usa ka tawo ang “mga nakautang” kaniya. (Mat 6:​12, 14, 15; Luc 13:4) Tungod sa iyang obligasyon sa pagsangyaw sa “maayong balita,” si apostol Pablo naghisgot sa iyang kaugalingon ingong “utangan” ngadto sa tanang tawo. (Rom 1:​14, 15) Sa ingon, ang Hentil nga mga magtutuo maoy “mga utangan” ngadto sa Hudiyong mga Kristohanon sa Jerusalem tungod kay sila nakabenepisyo kanila sa espirituwal nga paagi. Busa, angay lamang nga sila motabang sa ilang Hudiyong mga igsoon nga kabos sa materyal.​—Rom 15:​26, 27.