PAGKABUANG, KAPUNGOT

Ang pagkabuang maoy usa ka kahimtang nga ang usa nawad-an o nalisoan sa maayong pangisip; ang kapungot maoy usa ka kahimtang sa hilabihang pagkasuko o sa hilabihang kabuangan. Gigamit sa Kasulatan ang lainlaing Hebreohanon ug Gregong mga pulong aron ipaila kining maong mga depekto sa hunahuna, dumalayon man kini o temporaryo. Ang pipila niining mga pulonga daw nalangkit o naggikan sa katingad-anan ug usahay mapintas o magul-anong pagtiyabaw sa mga tawong nabuang.

Ang pagkabuang naagoman sa mapahitas-on nga si Haring Nabucodonosor sa Babilonya. Ingong katumanan sa usa ka matagnaong damgo nga gibutyag ni Daniel, kini nga monarko nabuang sa dihang siya nanghambog. Sulod sa pito ka tuig siya nabuang, “ug siya mikaon sa mga tanom sama gayod sa mga torong baka.” (Dan 4:33) Kay nawad-an sa maayong pangisip, lagmit gihunahuna ni Nabucodonosor nga siya usa ka mananap, tingali usa ka torong baka. Mahitungod sa iyang pagkanawad-an sa maayong pangisip, usa ka medikal nga diksiyonaryong Pranses nag-ingon: “Ang LYCANTHROPY . . . gikan sa [lyʹkos], lupus, lobo; [anʹthro·pos], homo, tawo. Mao kini ang tawag sa sakit sa mga tawo kinsa nagtuo nga sila nahimong usa ka hayop, ug nagsundog sa tingog o mga siyaok, sa mga porma o mga gawi nianang hayopa. Kining mga tawhana sagad maghanduraw nga sila nahimong lobo, iro o iring; usahay usab ingong torong baka, sama sa kahimtang ni Nabucodonosor.” (Dictionnaire des sciences médicales, par une société de médecins et de chirurgiens, Paris, 1818, Tomo 29, p. 246) Sa kataposan sa pito ka tuig, gipasig-uli ni Jehova kang Nabucodonosor ang iyang panabot.​—Dan 4:34-37.

Pagkabuang ug Pagkanagamhan sa Demonyo. Bisan tuod dili tanang tawo nga nabuang o nalisoan sa pangisip nagamhan sa demonyo, makataronganong dahomon nga ang mga tawong nagamhan sa demonyo tingali wala usab sa maayong pangisip. Sa yuta sa mga Gerasanhon, si Jesus nakasugat ug tawong buang nga gigamhan-sa-demonyo. Ang iyang pinuy-anan maoy taliwala sa mga lubnganan, ug bisan tuod siya sagad nga gigapos pinaagi sa mga talikala sa tiil ug mga kadena, “ang mga kadena gibugto niya ug ang mga talikala sa tiil nabungkag; ug walay bisan kinsa nga may kusog aron sa pagbuntog kaniya.” Dugang pa, “sa kanunay, sa magabii ug sa maadlaw, siya nagsinggit diha sa mga lubnganan ug sa kabukiran ug nagsamadsamad sa iyang kaugalingon pinaagi sa mga bato.” Human pagulaa ni Jesus ang mga demonyo, ang tawo “maayo na ug pangisip.” (Mar 5:1-17; Luc 8:26-39) Bisan pa niana, ang mga Kristohanon mapanalipdan gikan sa pag-atake sa mga demonyo nga magpahinabog pagkabuang kon ilang isul-ob “ang kompletong armadura gikan sa Diyos.”​—Efe 6:10-17.

Nagpabuangbuang. Sa usa ka okasyon, samtang siya gigukod ni Haring Saul, si David midangop kang Akis nga hari sa Gat. Sa dihang nadiskobrehan kon kinsa siya, ang mga Filistehanon nag-ingon kang Akis nga si David maoy usa ka tawo nga makapameligro sa seguridad, ug si David nahadlok. Busa, siya nagtakoban sa iyang pagkahustog pangisip pinaagi sa pagpakaaron-ingnong buang. Iyang “gikuroskurosan ang mga pultahan sa ganghaan ug gipatabisay ang iyang laway diha sa iyang bungot.” Naghunahuna nga si David nabuang, gipalakaw siya ni Akis ingong tawong dili peligroso. Sa ulahi, si David giinspirar sa pagsulat sa Salmo 34, nga diha niana iyang gipasalamatan si Jehova sa pagpanalangin niini nga estratehiya ug nagluwas kaniya.​—1Sa 21:10–​22:1.

Kabuangan sa Pagsupak Kang Jehova. Ang manalagna nga si Balaam sa kabuang buot managna batok sa Israel aron makadawat ug salapi gikan kang Haring Balak sa mga Moabihanon, apan gipugngan kini ni Jehova ug gipakyas ang iyang mga paningkamot. Si apostol Pedro misulat labot kang Balaam nga ang “usa ka amang nga mananap nga luwanan, nga namulong sa tingog sa usa ka tawo, ang nagbabag sa binuang nga dalan sa manalagna.” Maylabot sa kabuangan ni Balaam gigamit sa apostol ang Gregong pulong nga pa·ra·phro·niʹa, nga may ideya sa “pagkanawad-an ug maayong pangisip.”​—2Pe 2:​15, 16; Num 22:26-31.

Mahitungod sa mini nga mga manalagna sa Israel, si manalagnang Oseas misulat: “Ang manalagna mahimong buangbuang, ang tawo sa inspiradong pahayag mabuang tungod sa kadaghan sa imong kasaypanan, ingon man sa kadaghan sa kayugot.” (Os 9:7) Gipahinabo ni Jehova nga mabuang ang iyang mga magsusupak ug kadtong mosalikway sa iyang kaalam, nga nagpaila sa iyang kaugalingon ingong “ang Usa nga naghimo sa mga mananag-an nga molihok nga binuangbuang,” buot ingnon, pakyason niya ang ilang mga panagna. (Isa 44:​24, 25) Si Job miingon, labot sa mga maghuhukom sa kalibotan, nga ‘gihimo ni Jehova nga buangbuang ang mga maghuhukom.’​—Job 12:17.

Gitandi ni Pablo ang mga tawo nga misukol sa kamatuoran ug misulay sa paghugaw sa Kristohanong kongregasyon ngadto kang Janes ug Jambres, kinsa misukol kang Moises. Siya mipasalig: “Sila dili na mouswag pa, kay ang ilang binuang madayag man pag-ayo sa tanan, ingon gayod sa binuang niadtong duha ka tawo.”​—2Ti 3:​8, 9.

Pagkabuang Tungod sa Pagpanglupig ug Kaguliyang. Ang pagkabuang maoy lakip sa grabeng mga sangpotanan nga naagoman sa mga Israelinhon tungod sa ilang pagkadili-masinugtanon kang Jehova. Ingong resulta sa malupigong pagpit-os sa ilang mga mananakop, sila nabuang, misanong sa dili-makataronganong paagi tungod sa kapakyasan. (Deu 28:28-34) Sa pagkatinuod, si Haring Solomon miingon nga “ang pagpanglupig makapabuang sa usa ka maalamon.”​—Ecc 7:7.

Diha sa tagna, ang Babilonyanhon nga si Haring Nabucodonosor gipakasama sa ‘kopa sa bino sa kaaligutgot ni Jehova.’ Ang kanasoran moinom niini, ug kini magpahinabo kanila nga “magsampiray ngadto-nganhi ug molihok nga samag mga tawong buang tungod sa espada nga akong [si Jehova] ipadala taliwala kanila.” (Jer 25:​15, 16) Sa ulahi, gipadangat mismo ang pagkabuang diha sa Babilonya ug ang iyang mga magsisimba adunay makalilisang nga mga panan-awon, “ug tungod sa ilang makalilisang nga mga panan-awon sila nagpadayon sa paglihok nga binuangbuang.” (Jer 50:35-38) Siya usab moinom sa kopa sa kaaligutgot ni Jehova.​—Jer 51:6-8.

Hilabihang Kapungot. Ang pagkabuang, ingon sa paggamit sa Bibliya, mahimong magpasabot usab sa hilabihang kapungot. Sa usa ka adlawng igpapahulay giayo ni Jesus ang usa ka tawong nakuyos ang tuong kamot. Tungod niana ang mga eskriba ug mga Pariseo nga nakakita “napuno sa kapungot, ug sila nagsabotsabot sa usag usa kon unsay mahimo nilang buhaton kang Jesus.” (Luc 6:6-11) Aron ilarawan ang kahimtang sa ilang hunahuna, gigamit ni Lucas ang Gregong pulong nga aʹnoi·a, nga sa literal nagkahulogang “pagkawalay-pangisip.” Dayag nga anaa sa hunahuna ni Pablo ang hilabihang kapungot o kaaligutgot sa dihang siya miangkon nga sa paglutos sa mga Kristohanon siya ‘nasuko pag-ayo kanila.’​—Buh 26:11.

Gipalahi Gikan sa Kaalam. Sa basahon sa Ecclesiastes, ang magtitigom nagbutyag nga gihatagan ug pagtagad sa iyang kasingkasing ang “pagkahibalo sa kaalam ug ang pagkahibalo sa tinonto.” (Ecc 1:17) Ang iyang pagsusi wala lamang maglimite sa pagtagad sa kaalam apan gitagad usab niya ang kaatbang niini ingon sa gipadayag sa mga tawo. (Ecc 7:25) Sa Ecclesiastes 2:​12, gibutyag ni Solomon nga iyang gitimbangtimbang ang kaalam, tinonto, ug ang kabuangan. Niining paagiha iyang matino ang kalainan niini. Iyang giila nga ang pagtinonto maoy binuang, nga nag-ingon, “Ako miingon sa katawa: ‘Binuang!’” kay kon itandi sa kaalam, kini walay kahulogan, dili makapatunghag tinuod nga kalipay.​—Ecc 2:2.

Naghisgot bahin sa kahimtang sa hunahuna sa usa ka tawong hungog, si Solomon miingon: “Ang sinugdanan sa mga pulong sa iyang baba maoy kabuangan, ug ang kataposan unya sa iyang baba maoy kabuang nga makatalagmanon.” (Ecc 10:13) Ang kabuangan mahimong ipakita pinaagi sa paglingla, nga usahay makadaot pag-ayo sa biktima niini nga tungod niana ang nanglingla gipakasama sa usa ka tawong buang nga nasangkapan sa makamatayng mga hinagiban.​—Pr 26:​18, 19.

Ang uban walay paglaom sa pagkabanhaw sa mga patay, nga naghunahuna nga ang kamatayon maoy kataposan sa tanan. Nagpamatuod sa ilang dili-timbang nga mga panglantaw, sila nagpangita lamang ug katagbawan sa ilang unodnong mga kiling ug wala magpakabana sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos. Gihatagan usab kini ug pagtagad ni Solomon, nga nag-ingon: “Tungod kay usa ra ang dangatan sa tanan, ang kasingkasing sa mga anak sa mga tawo napuno usab sa pagkadaotan; ug adunay kabuang diha sa ilang kasingkasing samtang sila buhi, ug human niini​—sila mangadto sa mga nangamatay!”​—Ecc 9:3.

Masambingayong Paggamit. Ang awtoridad ug pagkaapostol ni apostol Pablo gihagit sa pipila didto sa Corinto nga sa makantalitahong paagi iyang gitawag nga “maayong-laki nga mga apostoles.” (2Co 11:5) Aron ipaamgo sa kongregasyon sa Corinto, “gipanghambog” ni Pablo ang iyang mga kredensiyal, ang iyang mga panalangin ug ang iyang mga naagian sa pag-alagad kang Jehova, nga nagpamatuod sa iyang pangangkon. Kini nga pagpanghambog lahi sa naandang sinultihan sa usa ka Kristohanon, apan kinahanglang buhaton kini ni Pablo niini nga kahimtang. Busa siya naghisgot sa iyang kaugalingon ingong ‘nawad-an sa iyang pangisip’ ug miingon ngadto sa maayong-laki nga mga apostoles: “Sila ba mga ministro ni Kristo? Ako nagatubag nga samag buang, ako labaw pa.”​—2Co 11:21-27.