SAMPINIT

Usa sa daghang matang sa tunokong mga tanom. Kapin sa 70 ka matang sa tunokong mga tanom ang gitaho nga nabuhi sa Israel, lakip niini mao ang tunokong burnet, tunokong caper, acanthus, boxthorn, ug mga hawthorn. Gituohan sa pipila ka eskolar nga ang Hebreohanong termino nga bar·qanimʹ (mga sampinit) mao ang tanom nga gitawag pinaagi sa usa ka nombre nga samag gigikanan diha sa Arabiko, ang Centaurea scoparia, usa ka komon nga samag-sampinit nga tanom nga tunokon ug mga tumoy. Gigamit ni Gideon ang bar·qanimʹ sa pagsilot sa mga tawo sa Sucot tungod sa ilang pagdumili sa paghatag ug tinapay alang sa iyang gigutom nga kasundalohan sa dihang siya nakiggubat batok sa mga Midianhon. (Huk 8:​6, 7, 16) Ang Hebreohanong pulong nga cheʹdheq (sampinit) gituohan nga mao ang Solanum coagulans, ang abohon, tunokon nga kahoykahoy. (Thesaurus of the Language of the Bible, sa bahin giedit ni M. Z. Kaddari, Jerusalem, 1968, Tomo 3, p. 88) Ang Hebreohanong pulong nga a·tadhʹ gituohan usab nga nagtumong sa sampinit o buckthorn (Rhamnus) diha sa A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, ni Brown, Driver, ug Briggs (1980, p. 31). Ang buckthorn sa Palestina (Rhamnus palaestina) maoy usa ka kupongkupong nga mosanggaka, nga motubo hangtod sa gitas-ong 1 hangtod sa 2 m (3 hangtod sa 6 p), ug ang mga sanga niini may naglinya nga hait, gahing mga tunok. Bisan tuod kasagarang makaplagan sa ubos-ubos, mas init nga mga rehiyon sa maong dapit, kini makaplagan usab sa bukirong mga rehiyon sama sa Jerusalem. Si Walter Baumgartner nagtuo nga ang ʼa·tadhʹ mao ang boxthorn o Lycium europaeum, usa ka tunokon nga kahoykahoy nga moabot sa gitas-ong mga 1 hangtod sa 2 m (3 hangtod sa 6 p), nga may gagmayng biyoleta nga mga bulak ug may gagmay, ligngin, makaon nga pulang mga bunga.​—Hebräisches und Aramäisches Lexikon zum Alten Testament, Leiden, 1967, p. 36.

Ang sampinit (a·tadhʹ) subsob nga makita diha sa asoy sa Maghuhukom 9:8-15 diin ang kahoyng olibo, ang kahoyng igos, ug ang paras gitandi ngadto sa usa lamang ka sampinit. Sumala sa gipatin-aw sa ubang mga bersikulo niini nga kapitulo, kining hinungdanong mga tanom naghawas sa bililhong mga tawo, sama sa 70 ka anak nga lalaki ni Gideon, nga wala magtinguha nga mahimong hari ibabaw sa ilang isigka-Israelinhon, samtang ang sampinit, nga gigamit lamang ingong sugnod, naghawas sa pagkahari ni Abimelek, ang mamumuno sa tanang uban pang mga anak nga lalaki ni Gideon, gawas lamang sa usa, nga iyang mga igsoon. (Huk 9:1-6, 16-20) Ang sugyot ni Jotam nga ang ubang mahulagwayong mga kahoy mopasilong sa landong sa sampinit sa walay duhaduha maoy pagkantalita, sanglit ang mugbong sampinit dili makahatag ug landong alang sa mga kahoy, ilabina sa dagkong mga sedro nga gihisgotan. Gihatag ni Jotam ang pasidaan nga ang kalayo mogula gikan sa sampinit “ug sunogon ang mga sedro sa Lebanon,” tingali nagtumong sa kadaling masunog sa uga ug walay dahon nga tanom panahon sa mga bulan sa ting-init. Ang Salmo 58:9 naghisgot usab sa paggamit sa mga sampinit ingong sugnod. Ang Hebreohanong pulong nga ʼa·tadhʹ makita usab ingong ngalan sa usa ka dapit diha sa Genesis 50:10.

Bisan tuod ang mga sampinit makahasol sa tawo, kini dili kay walay pulos sa kinatibuk-an. Ang tunokong mga tanom gigamit ingong mga koral (Os 2:6) ug ingong sugnod (Ecc 7:6), ug sila nagsilbing pagkaon alang sa mga asno, kamelyo, ug mga kanding. Sa dili pa gayod dugay, sama sa gihimo sa karaang panahon, ang boxthorn ug ang sampinit gigamit ingong mga koral, ug ang tunokong burnet giputolputol ingong sugnod sa mga tapahan nga anapog.​—Isa 33:12.

Ang mga epekto sa tinunglo nga yuta, uban sa mga sampinit ug mga kudyapa niini, nasinati gayod sa mga kaliwat ni Adan (Gen 3:​17, 18), mao nga ang amahan ni Noe nga si Lamek naghisgot sa “kasakit sa atong mga kamot gumikan sa yuta nga gitunglo ni Jehova.” (Gen 5:29) Human sa Lunop, si Jehova nagpanalangin kang Noe ug sa iyang mga anak nga lalaki, nga nag-ingon nga ang iyang katuyoan alang kanila mao nga pun-on nila ang yuta. (Gen 9:1) Ang tunglo sa Diyos sa yuta dayag nga nahanaw. (Gen 13:10) Hinunoa, dili sama sa iyang gisulti sa hingpit nga si Adan, si Jehova wala moingon kang Noe ug sa iyang pamilya nga ‘gamhan ang yuta.’ (Itandi ang Gen 1:28 sa Gen 8:21–​9:2.) Kini nagpakita nga ang dili-hingpit nga tawo, nga walay paggiya sa Diyos, dili makagahom sa yuta sumala sa paagi nga gituyo sa Diyos sa sinugdan. Ang tawo padayong makasinati ug kalisdanan sa pagtikad sa yuta, lakip ang pagsagubang sa makahasol nga mga tanom sama sa sampinit ug mga kudyapa. Sa walay duhaduha ang dili-hustong paggamit sa tawo sa mga kahinguhaan sa yuta nagpasamot sa iyang mga suliran niining bahina.

Sa Yutang Saad, nga “usa ka yuta nga nagaagay sa gatas ug dugos” (Ex 3:8), ang mga Israelinhon kinahanglang maghago aron ang yuta mahinloan sa mga sampinit ug ubang mga bunglayon, tungod kay kini dali rang modaghan diha sa giabandonar ug sa biniyaan nga yuta. (Isa 5:6; 7:23-25; 34:13) Sa kataposan, tungod sa pagsupak kang Jehova, ang Israel nagpadangat ug espirituwal nga kadaot sa nasod, ang “panulondon” sa Diyos, ug kini makita sa mahulagwayon ug sa literal nga paagi diha sa ilang kawang nga paghago, nga nagpugas ug trigo apan nag-ani ug mga sampinit.​—Jer 12:​7, 13.

Sumala sa gipakita sa sambingay ni Jesus bahin sa magpupugas, ang mga sampinit makapugong sa pagtubo sa gitikad nga pananom. (Mat 13:7; Luc 8:7) Busa ayha pa tikaron ang usa ka uma nga napuno sa mga sampinit ug kudyapa, kining makahasol nga mga tanom kinahanglang patyon, kasagaran pinaagi sa pagsunog sa tibuok uma. (Heb 6:8) Ang mga sampinit medyo peligro usab sa sunog. Ilabina sa ting-ani, sa dihang uga ang mga sampinit tapad sa mga uhay, kini dali rang modakop ug kalayo, ug ang usa ka enterong uma mahimong ut-oton sa dihang ang kalayo mokuyanap gikan sa mga sampinit ngadto sa mga uhay.​—Ex 22:6.

Ingong pagyagayaga, ang Romanong mga sundalo nagsalapid ug usa ka purongpurong nga sampinit ug nagbutang niini sa ulo ni Jesus. (Mar 15:17; Ju 19:2) Bisan tuod gilangkit sa daghan kining partikular nga tanom uban sa Paliurus spina-christi, usa ka kahoykahoy nga motubo hangtod sa gitas-ong 6 m (20 p) ug may lutay nga mga sanga ug gahing mga tunok, dili matino ang identipikasyon niini.

Mahulagwayong Paggamit. Sa daghang higayon, ang “mga sampinit” gihisgotan diha sa mahulagwayon o masambingayong diwa. Naggamit sa terminong cheʹdheq, ang Proverbio 15:19 nagtandi sa dalan sa tawong tapolan ngadto sa usa ka koral nga sampinit, lagmit sa diwa nga iyang gihanduraw o gihunahuna ang mga kalisdanan ug ang samag-tunok nga mga problema diha sa tanang butang nga pagabuhaton, ug kini maoy iyang gihimong pasangil sa dili pagbuhat. Ang moral nga kadunotan sa nasod sa Israel maoy nakaaghat sa manalagnang si Miqueas sa pagsulti bahin sa katawhan nga ang “labing maayo kanila sama sa sampinit [Heb., kecheʹdheq], ang labing matul-id kanila daotan pa kay sa koral nga sampinit,” nga dayag nagpasabot nga bisan ang labing maayo taliwala sa mga Israelinhon makadaot alang niadtong nakiglabot kaniya sama sa usa ka hait nga sampinit o sa usa ka koral nga sampinit alang niadtong mopaduol pag-ayo niini.​—Miq 7:4.

Ang mga Asiryanhon, bisan tuod nangalambid ingon sa mga sampinit, pagaut-oton ingon sa uga kaayo nga dagami. (Nah 1:10) Ang mga sampinit gigamit sa pagtumong sa katawhan, ingon man usab sa mga magmamando, kansang mga binuhatan maoy daotan, ug takos sa grabeng paghukom. (2Ha 14:​9, 10; Isa 9:​18, 19; 10:17-19) Ang daotang mga magsusupak sa mga alagad ni Jehova gilarawan nga gipalong ingon sa kalayo sa mga tunokong tanom. (Sal 118:​10, 12) Si Jesu-Kristo naghisgot sa mga sampinit sa dihang siya nagpatin-aw sa kamatuoran nga ang mga tawo mailhan pinaagi sa ilang mga bunga.​—Mat 7:16.

Ang mga sampinit o mga tunok nagtumong sa mga tawo ug mga butang nga makadaot ug makahasol. (Num 33:55; Pr 22:5; Eze 28:24) Ang “tunok sa unod” ni Pablo (2Co 12:7) lagmit maoy usa ka sakit sa mata o sa laing bahin sa iyang lawas (tan-awa ang Buh 23:1-5; Gal 4:15; 6:11) o tingali nagtumong sa mini nga mga apostoles ug sa ubang mga samokan nga naghagit sa pagkaapostol ug sa buluhaton ni Pablo. (Tan-awa ang 2Co 11:​5, 6, 12-15; Gal 1:6-9; 5:12; 6:17.) Si Jehova, pinaagi sa iyang manalagnang si Jeremias, nagtandi sa mga kasingkasing sa mga tawo sa Juda ug sa mga molupyo sa Jerusalem ngadto sa yuta nga napuno sa mga sampinit, buot ingnon, sa kabakakan, inhustisya, ug pagkadili-matarong. (Jer 4:1-4; itandi ang Os 10:​12, 13.) Haom gayod nga ang pagpuli ug mga kahoy sa mga sampinit o mga tunok naghulagway sa pagpasig-uli sa pabor sa Diyos.​—Isa 55:13; tan-awa ang KAHOYKAHOY; LOTUS, KAHOYNG; BUNGLAYON.