GIBEA

[Bungtod].

1. Usa ka kaliwat ni Caleb sa tribo ni Juda (1Cr 2:​42, 49); o lagmit ang siyudad sa Gibea (Jos 15:57) nga “gitukod” o gipundar sa usa sa mga anak ni Caleb nga si Seva.​—Tan-awa ang Num. 2.

2. Usa ka siyudad sa bukirong rehiyon sa Juda. (Jos 15:​1, 48, 57) Ang pipila ka eskolar nagtuo nga kini mao ang presenteng-adlaw nga El Jabʽa, mga 12 km (7.5 mi) sa KHK sa Betlehem. Apan, ang uban nagtuo nga ang karaang Gibea nahimutang sa usa ka dapit diha sa rehiyon sa HS sa Hebron, sanglit gitala kini nga lakip sa ubang mga siyudad nianang dapita. (Jos 15:55-57) Kini nga siyudad (o ang Num. 3) lagmit mao ang pinuy-anan ni Maaca (Micaias) nga inahan ni Abiam (Abias) nga hari sa Juda.​—2Cr 13:​1, 2; 1Ha 15:​1, 2.

3. Usa ka siyudad sa teritoryo sa Benjamin (Jos 18:28), gitawag usab ug “Gibea sa Benjamin” (1Sa 13:2), “Gibea sa mga anak sa Benjamin” (2Sa 23:29), ug “Gibea ni Saul” (2Sa 21:6). Lagmit nga nahimutang kini duol sa pangunang dalan tali sa Jebus (Jerusalem) ug Rama. (Huk 19:11-15) Tungod kay nahimutang kini diha sa usa sa habog nga mga tagaytay sa sentral nga kabukiran sa Palestina, ang Gibea nahimong usa ka maayong lantawanan nga dapit sa panahon sa gubat. (1Sa 14:16) Ang kadaghanang eskolar nagtuo nga kining siyudara mao ang Tell el-Ful (Givʽat Shaʼul), nga nahimutang mga 5 km (3 mi) sa A sa Patukoranan sa Templo didto sa Jerusalem.

Halos pareho ang Hebreohanong espeling sa Geba (masculine form sa pulong nga nagkahulogang “Bungtod”) ug sa Gibea (feminine form sa termino nga nagkahulogang “Bungtod”). Daghan ang nagtuo nga kini maoy mga sayop sa magkokopya sa Masoretikong teksto ug busa nagrekomendar sa pag-usab sa pipila ka teksto sa kasulatan aron mabasa nga “Geba” inay nga “Gibea,” ug usab ingong “Gibea” inay nga “Geba.” Labot niini, ang usa ka komentaryo nga naghisgot sa Unang Samuel kapitulo 13 ug 14 nag-ingon: “Apan ang mga komentarista nagkasumpaki pag-ayo kon asa himoon ang mga pag-ilis (pananglitan, si Smith naghubad nga Geba inay nga Gibea sa katibuk-an; si Kennedy naghubad nga Geba inay nga Gibea sa [kapitulo 13] bersikulo 2, Gibea inay nga Geba sa bersikulo 3, ug Geba inay nga Gibea sa xiv. 2); ug mahimong masabtan ang lakaw sa gubat bisan walay himoon nga mga kausaban.” (Soncino Books of the Bible, giedit ni A. Cohen, London, 1951, Samuel, p. 69) Sa Maghuhukom 20:​10, 33 makita sa konteksto nga ang “Gibea” mao ang gipasabot, ug busa daghang maghuhubad ang nagpalahi dinhi gikan sa hubad sa Masoretikong teksto ug naggamit sa “Gibea” inay nga “Geba.”  

Sa panahon sa mga Maghuhukom, ang siyudad sa Gibea nailado tungod sa usa ka hitabo nga mitultol sa halos nga pagkapuo sa tibuok nga tribo ni Benjamin. Usa ka tigulang ang nagdapit sa usa ka Epraimnon nga Levihanon ug sa iyang puyopuyo sa pagpalabay sa kagabhion uban kaniya. Wala madugay gilibotan sa walay-silbing mga tawo sa Gibea ang iyang balay, nga namugos nga itugyan ang Levihanon ngadto kanila aron sila makighilawas kaniya. Human itugyan sa Levihanon ang iyang puyopuyo ngadto kanila, ilang gipanamastamasan siya sa tibuok gabii nga tungod niana siya namatay pagkabuntag. (Kining makapakurat nga kasal-anan lagmit mao ang gitumong sa Os 9:9 ug 10:9.) Sanglit gidepensahan sa tribo ni Benjamin ang sad-an nga mga tawo sa Gibea, ang ubang mga tribo nakiggubat sa Benjamin. Kaduha sila makaagom ug grabeng kapildihan una pa nila mapildi ang mga Benjaminhon ug gisunog ang Gibea. (Huk 19:15–​20:48) (Ang pipila naglangkit sa rekord sa Bibliya maylabot sa pagkalaglag sa Gibea ngadto sa arkeolohikanhong ebidensiya nga nadiskobrehan sa Tell el-Ful nga nagpakita nga nasunog ang siyudad.)

Ang Gibea mao ang pinuy-anan sa unang hari sa Israel nga si Saul (1Sa 10:26; 15:34), ug lagmit usab ni Itai, usa sa gamhanang mga tawo ni David (2Sa 23:​8, 29; 1Cr 11:​26, 31), ingon man usab ni Ahiezer ug Joas, duha ka manggugubat nga miduyog kang David didto sa Ziklag. (1Cr 12:1-3) Ang Gibea lagmit usab nga nahimong unang kaulohan sa gingharian sa Israel ilalom ni Saul. Didto sa Gibea, ang mga mensahero nga gikan sa Jabes (Jabes-gilead) nangayog tabang sa dihang gihulga nga likosan sa mga Ammonhanon, ug gikan niining dapita si Haring Saul nagpatawag gilayon sa Israel sa pagpakiggubat aron atubangon kining maong hulga. (1Sa 11:1-7) Sa ulahi, ang mga pagpakiggubat ni Saul batok sa mga Filistehanon gilusad sa kasilinganan sa Gibea. (1Sa 13:2-4, 15; 14:​2, 16) Lain pa, sa duha ka okasyon ang mga tawo sa Zip mitaho kang Saul didto sa Gibea maylabot sa gitagoan sa ginukod nga si David.​—1Sa 23:19; 26:1.

Sa panahon sa paghari ni David, pito sa mga anak nga lalaki ug mga apong lalaki ni Saul ang gipatay didto sa Gibea (“Gabaon,” sumala ni Aquila, Symmachus, ug sa LXX) tungod sa pagkasad-an sa dugo nga midangat sa balay ni Saul gumikan sa iyang pagpatay sa daghang Gabaonhon. Ug gibantayan sa biyudang puyopuyo ni Saul ang ilang mga patayng lawas aron dili kan-on sa mga langgam ug mga hayop nga kumakaon ug mga patayng lawas.​—2Sa 21:1-10.

Sa ikawalong siglo W.K.P., pinaagi ni manalagnang Isaias, si Jehova matagnaong naghisgot sa Gibea ingong mikalagiw gikan sa kasundalohan sa Asirya nga nagpaingon sa Jerusalem. (Isa 10:​24, 29-32) Ug pinaagi ni Oseas gipakita sa Diyos ang usa ka matagnaong kahimtang nga daw ang napulo-ka-tribong gingharian sa amihanan nabuntog na, nga ang mga kaaway niini naghulga sa pagbuntog sa Gibea ug Rama sa Benjamin (sa habagatang gingharian sa Juda).​—Os 5:8-10.