Basahon sa Bibliya Numero 9—1 Samuel
Mga Magsusulat: Samuel, Gad, Natan
Dapit Gisulatan: Israel
Sinulat Nahuman: k. 1078 W.K.P.
Gikobrehang Panahon: k. 1180–1078 W.K.P.
1. Unsang dakong kausaban sa organisasyon sa nasod sa Israel ang miabot sa 1117 W.K.P., ug unsang kahimtang ang mosunod human niana?
NIADTONG tuig 1117 W.K.P., miabot ang hinongdanong kausaban sa nasodnong organisasyon sa Israel. Gitudlo ang tawhanong hari! Nahitabo kini samtang si Samuel mialagad isip manalagna ni Jehova sa Israel. Bisan pa si Jehova nahibalong-daan ug mitagna niini, sa gihapon ang kausaban sa monarkiya, sumala sa gipangayo sa katawhan sa Israel, hapak nga nakapakugang kang Samuel. Ingon debotado sa pag-alagad kang Jehova sukad sa pagkatawo, ug puno sa matahaong pag-ila sa pagkahari ni Jehova, nakita ni Samuel ang malaglagong resulta alang sa iyang kaubanang membro sa balaang nasod sa Diyos. Diha lamang sa direksiyon ni Jehova si Samuel misugot sa ilang gipangayo. “Niana gisulti ni Samuel sa katawhan mahitungod sa subay-balaod katungod sa hari ug misulat niini sa basahon ug gibutang kini sa atubangan ni Jehova.” (1 Sam. 10:25) Busa miabot ang kataposan sa panahon sa mga maghuhukom, ug misugod ang panahon sa tawhanong mga hari nga makakita sa Israel nga mosaka sa wala sukad hiilhing gahom ug dungog, aron lamang sa kaulahian mahulog sa kaulaw ug pagbulag sa pabor ni Jehova.
2. Kinsa ang misulat sa Unang Samuel, ug unsa ang ilang kalipikasyon?
2 Kinsa ang kalipikado sa paghimo sa balaang rekord niining hinongdanong panahon? Haom, gipili ni Jehova ang matinumanong Samuel sa pagsugod sa pagsulat. Ang Samuel nagkahulogan “Ngalan sa Diyos,” ug siya sa matuod talagsaon sa pagtuboy sa ngalan ni Jehova niadtong adlawa. Mipadayag nga si Samuel misulat sa unang 24 ka kapitulo sa basahon. Unya, sa iyang kamatayon, gipadayon nila Gad ug Natan ang pagsulat, mitiwas sa kataposan pipila ka tuig sa rekord hangtod sa kamatayon ni Saul. Gipasabot kini sa 1 Cronicas 29:29, mabasa: “Mahitungod sa mga buhat ni David nga hari, ang una ug kataposan, kini gisulat sa basahon ni Samuel nga manalagna ug sa basahon ni Natan nga manalagna ug sa basahon ni Gad nga manalagna.” Disama sa Mga Hari ug Mga Cronicas, ang mga basahon ni Samuel halos wala mohimog reperensiya sa mas unang mga rekord, ug busa ang mga kadungan ni David sila Samuel, Gad, ug Natan gikumpirmar isip mga magsusulat. Tanang tulo ka tawo mikupot ug mga puwesto sa pagsalig isip mga manalagna ni Jehova ug supak sa idolatriyang mikankan sa kusog sa nasod.
3. (a) Sa unsang paagi ang Unang Samuel nahimong separadong basahon sa Bibliya? (b) Kanus-a kini nahuman, ug unsang panahon ang gikobrehan niini?
3 Ang duha ka basahon sa Samuel orihinal usa ka rolyo, o tomo. Ang Samuel gibahin sa duha ka basahon sa dihang kining bahin sa Gregong Septuagint gimantala. Sa Septuagint, ang Unang Samuel gitawag Unang Gingharian. Kining pagbahin ug ang ngalan Unang Hari gisagop sa Latin Vulgate ug gipadayon sa Katolikong mga Bibliya hangtod niining adlawa. Nga ang Una ug Ikaduhang Samuel orihinal gilangkob sa usa ka basahon gipakita sa Masoretikong nota sa 1 Samuel 28:24, diin gipahayag kining bersikulo naa sa taliwala sa basahon sa Samuel. Gipadayag ang basahon human na sa mga 1078 W.K.P. Busa ang Unang Samuel lagmit mikobre sa panahon kapin diyotay sa usa ka gatos ka tuig, gikan sa mga 1180 ngadto sa 1078 W.K.P.
4. Sa unsang paagi ang kasibu sa rekord sa Unang Samuel gisuporta?
4 Dagaya ang ebidensiya sa kasibu sa rekord. Ang geograpikong mga dapit haom sa mga hitabong gihubit. Makapainteres, ang malamposong pag-ataki ni Jonatan sa Pilistihanong garison sa Mikmas, nga mitultol sa bug-os kapildihan sa mga Pilistihanon, gisubli sa Gubat sa Kalibotan I sa opisyal sa Britanikong Kasundalohan, nga gitahong mipildi sa mga Turko pinaagi sa pagsunod sa mga timaan sa yutang gihubit sa dinasig nga rekord ni Samuel.—14:4-14.a
5. Sa unsang paagi ang mga magsusulat sa Bibliya mitestigo sa kamatuod sa Unang Samuel?
5 Bisan pa, dunay dugang mas kusganong pruweba sa kadinasig ug pagkakasaligan sa basahon. Kini undan sa makapahibulong katumanan sa tagna ni Jehova nga ang Israel mangayog hari. (Deut. 17:14; 1 Sam. 8:5) Mga tuig sa ulahi, gikumpirmar ni Oseas ang rekord niini, mikutlo kang Jehova nga miingon, “Gihatagan ko ikaw ug hari sa akong kasuko, ug gikuha ko siya sa akong kapungot.” (Ose. 13:11) Gipasabot ni Pedro si Samuel dinasig sa dihang siya miila kang Samuel isip manalagna nga ‘dayag mihisgot sa mga adlaw’ ni Jesus. (Buh. 3:24) Gikutlo ni Pablo ang 1 Samuel 13:14 sa mubong pagpasiugda sa kasaysayan sa Israel. (Buh. 13:20-22) Gipatikan ni Jesus mismo ang talaan isip kasaligan pinaagi sa pagsukot sa mga Pariseo sa iyang adlaw: “Wala ba diay kamo makabasa kon unsa ang gibuhat ni David sa dihang siya ug ang iyang mga tawo gigutom?” Unya iyang giasoy ang talaan ni David nga nangayo sa balaang tinapay. (Mat. 12:1-4; 1 Sam. 21:1-6) Gidawat usab ni Esdras ang talaan isip matuod, ingon sa gihisgotan na.—1 Cron. 29:29.
6. Unsang uban sulodnong ebidensiya sa Bibliya mipakita nga kasaligan ang Unang Samuel?
6 Kay kini orihinal nga talaan sa mga buhat ni David, ang matag hisgot kang David sa tibuok Kasulatan mikumpirmar sa basahon sa Samuel ingon bahin sa dinasig nga Pulong sa Diyos. Ang uban sa mga hitabo niini gibutang sa superskripsiyon sa mga salmo ni David, sama sa Salmo 59 (1 Sam. 19:11), Salmo 34 (1 Sam. 21:13, 14), ug Salmo 142 (1 Sam. 22:1 o 1 Sam. 24:1, 3). Busa, ang sulodnong ebidensiya sa mismong Pulong sa Diyos lig-ong testigo sa pagkakasaligan sa Unang Samuel.
KAUNDAN SA UNANG SAMUEL
7. Ang kasaysayan nga unod sa basahon maylabot sa kinabuhi sa kinsang mga lider sa Israel?
7 Ang basahon mikobre sa bahin o sa bug-os sa tibuok kinabuhi sa upat sa mga lider sa Israel: sila Eli ang hataas saserdote, Samuel nga manalagna, Saul nga unang hari, ug David nga gidihogan aron mahimong sunod hari.
8. Unsa ang sirkumstansiya sa pagkatawo ni Samuel ug sa iyang pagkahimong “alagad ni Jehova”?
8 Pagkamaghuhukom ni Eli ug ang batan-ong Samuel (1:1–4:22). Sa pagbukas sa talaan, gipaila kita kang Ana, paboritong asawa ni Elkana, usa ka Levihanon. Siya walay anak ug giyubit niining talaan sa laing asawa ni Elkana, si Penina. Samtang ang pamilya didto sa usa sa tinuig nga pagduaw niini sa Silo, diin atua ang arka sa tugon ni Jehova, si Ana mainitong miampo kang Jehova alang sa usa ka anak. Misaad siya nga kon ang iyang pag-ampo dunggon, iyang ihalad ang bata sa pag-alagad kang Jehova. Gitubag sa Diyos ang iyang pag-ampo, ug siya nanganak sa usa ka anak, si Samuel. Sa gilutas na siya, gidala niya siya sa balay ni Jehova ug gibutang siya ubos sa pag-atiman sa hataas saserdote, si Eli, isip usa nga ‘gipahulam kang Jehova.’ (1:28) Unya gipahayag ni Ana ang iyang kaugalingon sa masadyaong awit sa pasalamat ug kalipay. Ang bata nahimong “alagad kang Jehova sa atubangan ni Eli nga saserdote.”—2:11.
9. Sa unsang paagi si Samuel nahimong manalagna sa Israel?
9 Dili maayo ang tanan uban kang Eli. Tigulang na siya, ug ang iyang duha ka anak nahimong waypulos nga mga banyagang “wala makaila kang Jehova.” (2:12) Gigamit nila ang ilang katungdanan nga saserdote sa pagtagbaw sa ilang kahakog ug imoral nga pangibog. Si Eli napakyas sa pagtul-id kanila. Busa gipadala ni Jehova ang langitnong mensahe batok sa balay ni Eli, mipasidaan nga “walay mausa ka tigulang lalaki sa imong balay” ug ang duha ka anak ni Eli mamatay sa samang adlaw. (1 Sam. 2:30-34; 1 Hari 2:27) Sa kaulahian, Iyang gipadala ang batang Samuel kang Eli uban sa makahapdos-dalunggang mensahe sa paghukom. Busa ang batan-ong Samuel gidawat nga manalagna sa Israel.—1 Sam. 3:1, 11.
10. Giunsa pagtuman ni Jehova ang hukom sa balay ni Eli?
10 Sa dagan sa panahon gituman ni Jehova kining hukom pinaagi sa pagdala sa mga Pilistihanon. Samtang ang taob sa gubat miliso batok sa Israel, ang mga Israelita, nga kusganong misinggit, midala sa arka sa tugon gikan sa Silo ngadto sa kampo sa ilang kasundalohan. Nakadungog sa kagahob ug sa paghibalo nga ang Arka gidala sulod sa kampong Israelita, gilig-on sa mga Pilistihanon ang ilang kaugalingon ug midaog sa makapapugwat nga kadaogan, sa bug-os gipildi ang mga Israelita. Ang Arka giagaw, ug ang duha ka anak ni Eli namatay. Mikurog ang iyang kasingkasing, si Eli naminaw sa report. Sa paghisgot sa Arka, siya nahayang sa iyang lingkoranan ug namatay sa bali nga liog. Sa ingon natapos ang iyang 40-tuig nga pagkamaghuhukom. Matuod, “Ang himaya mibiya sa Israel,” kay ang Arka mirepresentar sa presensiya ni Jehova uban sa iyang katawhan.—4:22.
11. Sa unsang paagi ang Arka napamatud-ang walay madyik nga anting-anting?
11 Si Samuel mihukom sa Israel (5:1–7:17). Karon ang mga Pilistihanon nakakat-on sa ilang dakong kasubo nga ang arka ni Jehova dili gamiton isip madyik nga anting-anting. Sa dihang gidala nila ang Arka sa templo ni Dagon sa Asdod, ang diyos nila napukan nga naumod ang nawong sa yuta. Sunod adlaw sa makausa pa si Dagon napukan nga naumod sa yuta sa lusaranan, niining panahon putol ang iyang ulo ug duha ka palad. Kini misugod sa matuotuohon Pilistihanong batasan sa ‘dipagtunob sa lusaranan ni Dagon.’ (5:5) Gidali sa mga Pilistihanon ang Arka sa Gat ug unya sa Ekron apan sa kakawangan! Ang mga kastigo miabot sa porma sa kaguliyang, hubag, ug hampak sa ilaga. Ang Pilistihanong alyansa sa mga ginoo, sa labihan ka desperado samtang ang gidaghanon sa namatay misulbong, miuli sa Arka sa Israel sakay sa bag-ong karong giguroy sa duha ka bakang gatasan. Sa Betsemes gihampak ang pipila ka Israelita sanglit ilang gitan-aw ang Arka. (1 Sam. 6:19; Num. 4:6, 20) Sa kaulahian, ang Arka mipahulay sa balay ni Abinadab sa Levihanong siyudad sa Kiriatiarim.
12. Unsang panalangin ang miresulta sa paglaban ni Samuel sa matuod nga pagsimba?
12 Sulod sa 20 ka tuig ang Arka mipabilin sa balay ni Abinadab. Si Samuel, karon hamtong na, miawhag sa Israel sa paghiklin sa mga Baal ug sa mga imahen ni Astarot ug moalagad kang Jehova uban sa ilang tibuok kasingkasing. Gibuhat nila kini. Samtang sila mitigom sa Mispa sa pagsimba, gisakmit sa alyadong mga ginoo sa mga Pilistihanon ang oportunidad sa pagpakig-away ug sa pagdakop sa Israel nga wala makabantay. Mituaw ang Israel kang Jehova pinaagi ni Samuel. Nagkaguliyang ang mga Pilistihanon sa kusog nga lanog sa dalogdog gikan kang Jehova, ug ang mga Israelita, gilig-on sa halad ug sa pag-ampo, midaog sa madugmokong kadaogan. Sukad nianang panahon padayon, ‘ang kamot ni Jehova mipadayon batok sa mga Pilistihanon sa tanang adlaw ni Samuel.’ (7:13) Bisan pa, walay pagretiro kang Samuel. Sa tibuok niyang kinabuhi siya mipadayon sa paghukom sa Israel, mihimog tinuig nga tuyok gikan sa Rama, amihanan lamang sa Jerusalem, ngadto sa Betel, Gilgal, ug Mispa. Sa Rama iyang gitukod ang altar kang Jehova.
13. Sa unsang paagi gisalikway sa Israel si Jehova isip Hari, ug unsang sangpotanan mipasidaan si Samuel?
13 Saul, unang hari sa Israel (8:1–12:25). Si Samuel natigulang sa pag-alagad kang Jehova, apan ang iyang mga anak wala molakaw sa mga dalan sa ilang amahan, kay sila midawat sa mga hiphip ug mituis sa hukom. Niining panahon ang tigulang mga lalaki sa Israel miduol kang Samuel uban sa pangayo: “Karon pagtudlo kanamo ug hari sa paghukom kanamo sama sa ubang nasod.” (8:5) Labihang gisamok, gipangita ni Samuel si Jehova sa pag-ampo. Mitubag si Jehova: “Dili ikaw ang gisalikway nila, apan ako ang ilang gisalikway ingon hari ibabaw nila. . . . Ug karon tumana ang ilang tingog.” (8:7-9) Una, bisan pa, gipasidan-an sila ni Samuel sa makapasubong sangpotanan sa ilang rebelyosong hangyo: kalagdaan, buhis, pagkawala sa kagawasan, ug sa kaulahian mapait nga kasubo ug tiyabaw kang Jehova. Dili kapugngan sa ilang gusto, ang katawhan nangayog hari.
14. Sa unsang paagi si Saul nahimong hari?
14 Karon ikahibalag nato si Saul, anak ni Kis sa tribo ni Benjamin ug kinaguwapohan ug kinatas-ang lalaki sa Israel. Gitultolan siya kang Samuel, gipasidunggan siya sa kumbira, gidihogan siya, ug unya gipaila sa tibuok Israel sa asambliya sa Mispa. Bisan pa si Saul sa una mitago taliwala sa mga pinutos, sa kaulahian siya gipresentar isip pinili ni Jehova. Sa makausa pa gipahinumdoman ni Samuel ang Israel mahitungod sa subay-balaod katungod sa hari, misulat niini sa basahon. Bisan pa, didto lamang sa iyang kadaogan batok sa mga Amonhanon, nga mihuwas sa paglikos sa Jabes sa Galaad, nga ang puwesto ni Saul isip hari gilig-on, busa ang katawhan mikumpirmar sa iyang pagkahari sa Gilgal. Sa makausa pa giawhag sila ni Samuel sa pagkahadlok, pag-alagad, ug pagsugot kang Jehova, ug mituaw siya kang Jehova sa pagpadalag ilhanan sa porma sa dipanahong dalogdog ug ulan sa panahon sa ting-ani. Sa makapalisang pasundayag, gipakita ni Jehova ang iyang kasuko sa ilang pagsalikway kaniya isip Hari.
15. Unsang maakoakohong sala mitultol sa kapakyasan ni Saul?
15 Kamasupilon ni Saul (13:1–15:35). Samtang gipadayon sa mga Pilistihanon ang paghasol sa Israel, ang maisogong anak ni Saul si Jonatan miataki sa Pilistihanong garison. Sa pagpanimalos niini, gipadala sa kaaway ang dakong kasundalohan, ‘sama sa balas sa baybayon’ sa gidaghanon, ug sila mikampo sa Mikmas. Wala mahimutang ang mga Israelita. ‘Kon moanhi pa unta si Samuel sa paghatag kanato ug direksiyon ni Jehova!’ Wala makapailob sa paghulat kang Samuel, si Saul nakasala sa maakoakohong paghalad sa halad sinunog sa iyang kaugalingon. Sa hinanali miabot si Samuel. Giwakli ang huyang pasumangil ni Saul, gilitok niya ang hukom ni Jehova: “Ug karon ang imong gingharian dili mopadayon. Si Jehova mangita alang sa iyang kaugalingon sa usa ka tawong uyon sa iyang kasingkasing; ug si Jehova motudlo kaniyang lider ibabaw sa iyang katawhan, tungod kay wala ka magbantay sumala sa gisugo kanimo ni Jehova.”—13:14.
16. Ang kamapangahason ni Saul miresulta sa unsang kalisdanan?
16 Si Jonatan, mainiton alang sa ngalan ni Jehova, miataki na usab sa Pilistihanong bantayan sa sundalo, niining panahon uban lamang sa iyang tigdalag-hinagiban, ug dihadiha sila mipatay sa mga 20 ka tawo. Usa ka linog midugang sa kaguliyang sa kaaway. Napildi sila, ug gigukod sa Israel. Bisan pa, ang bug-os puwersa sa kadaogan gipahuyang sa dalidaling panumpa ni Saul sa pagdili sa mga manggugubat sa pagkaon sa dili pa matapos ang away. Dali rang naluya ang mga tawo ug unya nakasala batok kang Jehova pinaagi sa pagkaon sa preskong karne nga wala nay panahon sa pagpaagas sa dugo. Si Jonatan, sa iyang bahin, nakakaon ug dugos sa wala pa makadungog sa panumpa, nga isog gisaway niya ingon babag. Gitubos siya sa kamatayon sa katawhan tungod sa dakong kaluwasan nga iyang gihimo sa Israel.
17. Unsang dugang pagsalikway kang Saul misunod sa iyang ikaduha grabeng sala?
17 Karon panahon na sa pagtuman sa hukom ni Jehova sa talamayong mga Amalekanhon. (Deut. 25:17-19) Kinahanglan sila sa bug-os puohon. Walay bisan unsang butang luwason, tawo o mananap. Walay kuhaon nga inagaw. Ang tanang butang ihalad sa kalaglagan. Bisan pa, si Saul masupilong mitipig nga buhi kang Agag, ang Amalekanhong hari, ug sa kinamaayohan sa panon ug hayop, aron ihalad kuno kang Jehova. Labihang disgustado ang Diyos sa Israel nga iyang gidasig si Samuel sa pagpahayag sa ikaduhang pagsalikway kang Saul. Wala manumbaling sa luwas-ulaw nga pasumangil, mipahayag si Samuel: “Mas nahimuot ba si Jehova sa mga halad sinunog ug mga halad kay sa pagsugot sa tingog ni Jehova? Tan-awa! Ang pagsugot mas maayo pa sa halad . . . Kay imong gisalikway ang pulong ni Jehova, isalikway ka usab niya ingon hari.” (1 Sam. 15:22, 23) Unya gihawiran ni Saul ang besti ni Samuel aron mangaliyupo kaniya, apan kini nagisi. Gipasalig kaniya ni Samuel nga si Jehova seguradong molangkat sa gingharian gikan kang Saul ug ihatag kini sa mas maayong lalaki. Gipunit ni Samuel mismo ang espada, gipatay si Agag, ug mitalikod kang Saul, bisan kanus-a dili na makigkita kaniya.
18. Sa unsang pasukaranan gipili ni Jehova si David?
18 Pagdihog kang David, ang iyang kaisog (16:1–17:58). Sunod gipunting ni Jehova si Samuel sa balay ni Isai sa Betlehem sa Juda sa pagpili ug pagdihog sa umaabot nga hari. Usausa ang mga anak ni Isai gipalabay apan gisalikway. Gipahinumdoman ni Jehova si Samuel: “Dili ingon sa makita sa tawo nga ang Diyos nagtan-aw, kay ang yanong tawo nagtan-aw sa kon unsa ang makita sa mga mata; apan alang kang Jehova, siya nagtan-aw sa kasingkasing.” (16:7) Sa kaulahian, gipakita ni Jehova ang iyang pag-uyon kang David, ang kinamanghoran, nga gibatbat “mapulapula, batan-ong lalaki uban sa matahom nga mga mata ug ambongan sa panagway,” ug gidihogan siya ni Samuel sa lana. (16:12) Mikunsad karon kang David ang espiritu ni Jehova, apan giugmad ni Saul ang daotang espiritu.
19. Unsang sayong kadaogan ang nabatonan ni David sa ngalan ni Jehova?
19 Mihugpa usab ang mga Pilistihanon sa Israel, gipangunahan sa ilang kampiyon, si Goliat, higanteng may gitas-ong unom ka maniko ug usa ka dangaw (mga 2.9 m). Labihan siya ka dako nga ang iyang kotomaya may gibug-atong 57 ka kilo ug ang idlot sa iyang bangkaw mga 6.8 ka kilo. (17:4, 5, 7) Adlaw-adlaw kining Goliat mapasipalahon ug mayubitong mihagit sa Israel sa pagpilig tawo ug pasagdi siya sa paggula ug pagpakig-away, apan walay mitubag. Gikurog si Saul sa iyang balongbalong. Bisan pa, si David nakadungog sa Pilistihanong bugalbugal. Uban sa matarong kasuko ug dinasig nga kaisog, mituaw si David: “Kinsa ba kining dituling Pilistihanon nga siya mihagit sa kasundalohan sa buhing Diyos?” (17:26) Gihukas ang kalasag ni Saul sanglit kay siya sukad wala makasulay niini sa una, si David migula sa pagpakig-away, sinangkapan lamang sa sungkod sa magbalantay-karnero, lambuyog ug lima ka batong hamis. Giisip kining sangka batok niining batan-ong magbalantay-karnero nga ubos ra sa iyang dignidad, gitunglo ni Goliat si David. Ang may kumpiyansang tubag milanog: “Ikaw mianhi kanako uban sa espada ug sa bangkaw ug sa salapang, apan ako mianhi kanimo sa ngalan ni Jehova sa kasundalohan.” (17:45) Usa ka maayong pagkapuntiryang bato ang gilabyog gikan sa lamboyog ni David, ug ang kampiyon sa mga Pilistihanon nalukapa sa yuta! Dagan kaniya, sa bug-os panan-aw sa duha ka kasundalohan, giibut ni David ang espada sa higante ug gigamit kini sa pagpunggot sa ulo sa tag-iya niini. Kadakong kaluwasan gikan kang Jehova! Kadakong kasadya sa kampo sa Israel! Karon nga ang ilang kampiyon patay na, ang mga Pilistihanon mikagiw, nga gigukod sa masadyaong mga Israelita.
20. Sa unsang paagi ang tinamdan ni Jonatan kang David lahi nianang kang Saul?
20 Paggukod ni Saul kang David (18:1–27:12). Ang wayhadlok nga aksiyon ni David alang sa ngalan ni Jehova mibukas sa kahibudnganang panaghigala alang kaniya. Kini uban kang Jonatan, anak ni Saul ug usa nga natural sa linya sa gingharian. Si Jonatan “nahigugma kaniya sama sa iyang kaugalingong kalag,” busa ang duha mihimog tugon sa panaghigala. (18:1-3) Samtang ang dungog ni David nagkabantogan sa Israel, si Saul masuk-anong mitinguha sa pagpatay kaniya, sa kasamtangan mihatag kaniya sa iyang anak-babaye si Mikal sa kaminyoon. Ang kasuko ni Saul dugang ug dugang misalimoang, busa si David sa kaulahian miikyas uban sa panabang ni Jonatan. Ang duha mihilak sa pagbulag, ug gilig-on ni Jonatan ang iyang kamaunongon kang David, miingon: “Hinaot unta si Jehova mismo mapamatud-ang taliwala kanako ug kanimo ug taliwala sa akong kaliwat ug sa imong kaliwat hangtod sa panahon nga walay katinoan.”—20:42.
21. Unsang hitabo mitimaan sa pagkagiw ni David kang Saul?
21 Sa iyang pagkagiw gikan sa napungot nang Saul, si David ug ang iyang diyotay nga pundok sa gutom nga mga tigsuporta miabot sa Nob. Dinhi ang saserdote Ahimelek, sa pagkadawat sa pasalig nga si David ug ang iyang mga tawo hinlo sa mga babaye, mitugot kanila sa pagkaon sa balaang tinapay. Karon armado sa espada ni Goliat, si David mikagiw sa Gat sa teritoryong Pilistihanon, diin siya nagpakaaron-ingnon nga buang. Unya siya miadto sa langub sa Adullam, sa Moab, ug sa ulahi, sa tambag ni Gad nga manalagna, balik sa yuta sa Juda. Nahadlok sa pag-alsa pabor kang David, ang naboang sa kasina nga Saul misugo kang Doeg nga Edomanhon sa pagpatay sa mga saserdote sa Nob, si Abiatar lamang ang nakaikyas sa pagkuyog kang David. Siya nahimong saserdote sa grupo.
22. Sa unsang paagi gipasundayag ni David ang kamaunongon kang Jehova ug pagtahod sa Iyang organisasyon?
22 Isip maunongong alagad ni Jehova, si David karon miaway sa epektibo gerilyang pagpakig-away batok sa mga Pilistihanon. Bisan pa, si Saul mipadayon sa iyang bug-os kampanya sa pagkuha kang David, sa pagtigom sa iyang kalalakin-an sa gubat ug sa paggukod kaniya “sa kamingawan sa Engadi.” (24:1) Si David, hinigugma ni Jehova, kanunay nakamaniho sa paghupot usa ka lakang abante sa migukod kaniya. Sa usa ka okasyon siya dunay oportunidad sa pagpatay kang Saul, apan midumili siya, yanong giputol ang sidsid sa sapot ni Saul isip ebidensiya nga iyang giluwas ang iyang kinabuhi. Bisan pa kining waykadaot nga buhat miigo sa kasingkasing ni David, kay gibati niyang siya milihok batok sa dinihogan ni Jehova. Kanindot sa pagtahod niya sa organisasyon ni Jehova!
23. Sa unsang paagi si Abigail nakigdait uban ni David ug sa kaulahian nahimong iyang asawa?
23 Bisan pa ang kamatayon ni Samuel karon girekord (25:1), ang iyang puli eskriba mipadayon sa talaan. Gihangyo ni David si Nabal, sa Maon sa Juda, sa pagtaganag pagkaon alang kaniya ug sa iyang mga tawo agig balos sa ilang pagpakighigala sa mga magbalantay-karnero ni Nabal. ‘Gikasab-an’ lamang ni Nabal ang mga tawo ni David, ug gihukman ni David nga silotan siya. (25:14) Nakaamgo sa peligro, ang asawa ni Nabal, si Abigail, sekretong midalag tagana kang David sa paghupay kaniya. Sa dihang gipahibalo ni Abigail si Nabal sa nahitabo, giataki siya sa kasingkasing, ug napulo ka adlaw sa ulahi siya namatay. Si David karon naminyo sa grasyosa ug matahom nga Abigail.
24. Sa unsang paagi si David sa makausa pa miluwas sa kinabuhi ni Saul?
24 Sa ikatulong higayon, si Saul panatikong migukod kang David, ug sa makausa pa siya nasinati sa kaluoy ni David. “Usa ka lalom nga katulogon gikan kang Jehova” midangat kang Saul ug sa iyang mga tawo. Kini mipahinabo kang David sa pagsulod sa kampo ug sa pagkuha sa bangkaw ni Saul, apan siya midumili sa pagbakyaw sa iyang kamot “batok sa dinihogan ni Jehova.” (26:11, 12) Si David napugos sa ikaduhang higayon sa pagkagiw dangop sa mga Pilistihanon, ug ilang gihatag ang Siklag isip dapit puloy-anan. Gikan dinhi iyang gipadayon ang iyang asdang batok sa ubang kaaway sa Israel.
25. Unsang ikatulo grabeng sala ang gihimo ni Saul?
25 Mahikogong kataposan ni Saul (28:1–31:13). Ang alyadong mga ginoo sa mga Pilistihanon milihok sa tingob nga kasundalohan sa Sunem. Si Saul, sa kontralihok, mipuwesto sa Bukid Gilboa. Nataranta siya sa pagpangayog giya apan wala makabaton ug tubag gikan kang Jehova. Kon si Samuel makontak pa unta! Mitakuban sa iyang kaugalingon, si Saul mihimog lain grabeng sala sa dihang siya nakigkita sa babayeng espiritista sa Endor, luyo sa Pilistihanong kasundalohan. Sa pagkaplag kaniya, nangaliyupo siya kaniya sa pagkontak kang Samuel. Mahinamon sa pagtumotumo, gikaingon ni Saul nga ang aparisyon mao ang patay nga Samuel. Bisan pa, si “Samuel” waymakahupay nga mensahe sa hari. Ugma siya mamatay, ug matuod sa pulong ni Jehova, ang gingharian kuhaon kaniya. Sa pikas kampo, ang alyadong mga ginoo sa mga Pilistihanon mipadulong sa gubat. Pagkakita kang David ug sa iyang mga tawo taliwala kanila, miduda sila ug mipapauli kanila. Ang mga tawo ni David miabot sa Siklag sa hustong panahon! Usa ka pundok sa mga Amalekanhon misulong ug midala sa panimalay ug kabtangan ni David ug sa iyang mga tawo, apan gigukod sila ni David ug sa iyang mga tawo, ug ang tanan nauli rang waykadaot.
26. Sa unsang paagi ang alaot nga pagmando sa unang hari sa Israel natapos?
26 Karon ang away natibo sa Bukid Gilboa. Malaglagong napildi ang Israel, ug ang mga Pilistihanon mikontrolar sa estratehiyang mga dapit sa yuta. Sila Jonatan ug ubang anak ni Saul namatay, ug ang himalatyong Saul mipatay sa iyang kaugalingon uban sa iyang kaugalingong espada—mihikog. Gibitay sa madaogong mga Pilistihanon ang mga lawas nila Saul ug sa iyang tulo ka anak sa mga pader sa siyudad sa Betsan, apan kini gikuha sa kalalakin-an sa Jabes-galaad niining makauulaw nga kahimtang. Ang alaot nga pagmando sa unang hari sa Israel misangko sa malaglagong kataposan niini.
NGANONG MAPUSLANON
27. (a) Diin sila Eli ug Saul napakyas? (b) Sa unsang bahina sila Samuel ug David nindot nga panig-ingnan sa mga magtatan-aw ug batan-ong mga ministro?
27 Lalim nga kasaysayan ang unod sa Unang Samuel! Prangka sa tagsa ka detalye, kini miyagyag sa kahuyang ug kalig-on sa Israel. Nia dinhi ang upat ka lider sa Israel, duha mipatalinghog sa kasugoan sa Diyos ug duha wala. Tagda kon sa unsang paagi sila Eli ug Saul kapakyasan: Ang una napakyas sa paglihok, ug ang ulahi maakoakohong milihok. Sa laing bahin, sila Samuel ug David mipakitag gugma sa paagi ni Jehova gikan sa ilang kabatan-on padayon, ug sila miuswag. Kabililhong leksiyon ang atong makaplagan dinhi alang sa tanang magtatan-aw! Kakinahanglanon niini kanilang magmalig-on, mabinantayon sa kahinlo ug kahusay sa organisasyon ni Jehova, matinahuron sa iyang kahikayan, wayhadlok, mabuot, isog, ug mahigugmaong may konsiderasyon sa uban! (2:23-25; 24:5, 7; 18:5, 14-16) Tagda usab nga ang duha nga milampos duna sa bintaha sa maayo teokratikong pagbansay gikan sa ilang kabatan-on padayon ug sila maisogon gikan sa sayong panuigon sa pagsulti sa mensahe ni Jehova ug sa pagbantay sa intereses nga gipiyal kanila. (3:19; 17:33-37) Hinaot unta ang tanan batan-ong magsisimba ni Jehova karon mahimong batan-ong “mga Samuel” ug “mga David”!
28. Giunsa pagpasiugda ang pagsugot, ug unsang tambag sa Unang Samuel gisubli sa ulahi sa ubang magsusulat sa Bibliya?
28 Tataw nga mahinumdoman taliwala sa tanang mapuslanong pulong niining basahon mao kadtong gidasig ni Jehova kang Samuel sa paglitok sa hukom kang Saul sa iyang kapakyasan nga “palaon ang handomanan ni Amalek sa silong sa langit.” (Deut. 25:19) Ang leksiyon nga ‘ang pagsugot mas maayo kay sa halad’ gisubli sa lainlaing kahimtang sa Oseas 6:6, Miqueas 6:6-8, ug Marcos 12:33. (1 Sam. 15:22) Kinahanglan kita karon mopulos niining dinasig nga rekord pinaagi sa bug-os ug kompletong pagsugot sa tingog ni Jehova nga atong Diyos! Ang pagsugot sa pag-ila sa kabalaan sa dugo gidapit sa atong pagtagad sa 1 Samuel 14:32, 33. Ang pagkaon sa unod nga wala sa husto kaagasi sa dugo giisip “sala batok kang Jehova.” Nagpadapat usab kini sa Kristohanong kongregasyon, ingon sa gitataw sa Buhat 15:28, 29.
29. Ang Unang Samuel miilustrar sa sangpotanan sa unsang nasodnong sala sa bahin sa Israel, ug uban sa unsang pasidaan sa mabuotbuoton-kaugalingong mga tawo?
29 Ang basahon sa Unang Samuel miilustrar sa makaluluoy nga sayop sa nasod nga miisip sa pagmando sa Diyos gikan sa langit nga dipraktikal. (1 Sam. 8:5, 19, 20; 10:18, 19) Ang mga peligro ug kawaypulos sa tawhanong pagmando tataw ug ingon man matagnaong gihulagway. (8:11-18; 12:1-17) Si Saul gipakita sa sinugdan nga tawong ligdong nga duna sa espiritu sa Diyos (9:21; 11:6), apan ang iyang paghukom midulom ug ang iyang kasingkasing nahimong mapait samtang ang gugma sa kamatarong ug pagtuo sa Diyos nagkamenos. (14:24, 29, 44) Ang iyang unang rekord sa kadasig gipala sa iyang ulahing buhat sa kamaakoakohon, kamasupilon, ug kamaluibon sa Diyos. (1 Sam. 13:9; 15:9; 28:7; Ezeq. 18:24) Ang iyang kakulang sa pagtuo misangpot sa kawalay kasigurohan, nahulog sa kasina, pagdumot ug pagpatay. (1 Sam. 18:9, 11; 20:33; 22:18, 19) Namatay siya ingon sa iyang pagkinabuhi, kapakyasan sa iyang Diyos ug sa iyang katawhan, ug ingon pasidaan kang bisan kinsang mahimong “mabuotbuoton-kaugalingon” sama kaniya.—2 Ped. 2:10-12.
30. Unsang hiyas ni Samuel ang mahimong ugmaron uban sa kaayohan sa modernong adlaw nga mga ministro?
30 Bisan pa, naa ang tugbang sa maayo. Pananglitan, tagda ang kurso sa matinumanong Samuel, nga mialagad sa Israel sa tibuok niyang kinabuhi nga waylimbong, pagpihigpihig, o pabor. (1 Sam. 12:3-5) Mahinamon siya sa pagsugot sukad sa iyang pagkabata padayon (3:5), matinahuron ug respetoso (3:6-8), kasaligan sa pagtuman sa iyang katungdanan (3:15), dimatarog sa iyang dedikasyon ug debosyon (7:3-6; 12:2), sugot sa pagpatalinghog (8:21), andam sa pagpaluyo sa desisyon ni Jehova (10:24), lig-on sa iyang hukom waysapayan sa personalidad (13:13), kusganon sa pagsugot (15:22), ug matinguhaon sa pagtuman sa komisyon (16:6, 11). Siya usab duna sa paborableng report gikan sa uban. (2:26; 9:6) Dili lamang ang iyang batan-ong ministeryo modasig sa mga batan-on sa ministeryo karon (2:11, 18) apan ang iyang pagpadayong wayretiro hangtod sa kataposan sa iyang adlaw molig-on niadtong luya na sa panuigon.—7:15.
31. Sa unsa si Jonatan nindot nga panig-ingnan?
31 Unya naa ang nindot nga panig-ingnan ni Jonatan. Wala siya mopakitag kayugot sa kamatuoran nga si David ang gidihogang hari nga mahimong mapanunod niya. Hinonoa, giila niya ang maayong hiyas ni David ug mihimog tugon sa panaghigala uban kaniya. Ang susamang dihakog nga panag-uban labing makapalig-on ug makapadasig taliwala niadtong kinsa matinumanong nag-alagad kang Jehova karon.—23:16-18.
32. Unsang nindot nga hiyas ang mamatikdan sa mga babaye nga sila Ana ug Abigail?
32 Alang sa kababayen-an, naa ang panig-ingnan ni Ana, nga miduyog kanunay sa iyang bana sa dapit sa pagsimba kang Jehova. Siya mainampoon, mapaubsanong babaye, misalindot sa panag-uban sa iyang anak aron sa pagtuman sa iyang pulong ug pagpabili sa kalolot ni Jehova. Matuod kahibudnganan ang iyang ganti sa pagkakita kaniyang milansad sa tibuok-kinabuhi mabungahong pag-alagad kang Jehova. (1:11, 21-23, 27, 28) Dugang pa, naa ang panig-ingnan ni Abigail, nga mipasundayag sa babayen-ong pagpasakop ug kabuot nga miangkon sa pagdayeg ni David, nga sa ulahi siya nahimong iyang asawa.—25:32-35.
33. Ang wayhadlok nga gugma ug kamaunongon ni David motukmod kanato sa unsang kurso?
33 Ang gugma ni David kang Jehova makapatandog nga gipahayag sa mga salmo nga gikomposo ni David samtang gigukod sa kamingawan ni Saul, ang apostatang “dinihogan ni Jehova.” (1 Sam. 24:6; Sal. 34:7, 8; 52:8; 57:1, 7, 9) Ug uban sa dako kinasingkasing pagpabili nga gibalaan ni David ang ngalan ni Jehova samtang siya milabog sa pagsukol sa mabugalbugalong Goliat! “Ako mianhi kanimo sa ngalan ni Jehova sa kasundalohan . . . Niining adlawa si Jehova motugyan kanimo sa akong kamot, . . . ug ang katawhan sa tibuok yuta mahibalo nga dunay naglungtad nga Diyos sa Israel. Ug kining tibuok kongregasyon mahibalo nga dili pinaagi sa espada ni sa bangkaw nga si Jehova moluwas, tungod kay iya ni Jehova ang gubat, ug siya mohatag kaninyong katawhan sa among kamot.” (1 Sam. 17:45-47) Si David, maisog ug maunongong “dinihogan” ni Jehova, mipadako kang Jehova isip Diyos sa tibuok yuta ug bugtong matuod nga Tinubdan sa kaluwasan. (2 Sam. 22:51) Hinaot unta kita mosunod niining wayhadlok nga panig-ingnan!
34. Sa unsang paagi ang mga katuyoan sa Gingharian ni Jehova dugang mibukhad maylabot kang David?
34 Unsa ang giingon sa Unang Samuel mahitungod sa kaugmaran sa mga katuyoan sa Gingharian sa Diyos? Ah, kini midala kanato sa matuod dakong punto niining basahon sa Bibliya! Kay dinhi nahibalag nato si David, kansang ngalan lagmit nagkahulogan “Hinigugma.” Si David gihigugma ni Jehova ug gipili isip “tawong uyon sa iyang kasingkasing,” usa nga angay mahimong hari sa Israel. (1 Sam. 13:14) Busa ang gingharian gipasa sa tribo ni Juda, harmonya sa panalangin ni Jacob sa Genesis 49:9, 10, ug ang pagkahari mopabilin sa tribo ni Juda hangtod moabot ang Magmamando kang kansa ang pagsugot sa tanang katawhan maiya.
35. Sa unsang paagi ang ngalan ni David nalangkit sa Binhi sa Gingharian, ug unsang hiyas ni David ang ipasundayag pa nianang Binhi?
35 Dugang pa, ang ngalan ni David nalangkit nianang Binhi sa Gingharian, nga usab matawo sa Betlehem ug sa linya ni David. (Mat. 1:1, 6; 2:1; 21:9, 15) Kana mao ang hinimayang Jesu-Kristo, “ang Liyon sa tribo ni Juda, ang gamot ni David,” ug “ang gamot ug kaliwat ni David, ug ang madan-agong bituon sa kabuntagon.” (Pin. 5:5; 22:16) Nagmando sa gahom sa Gingharian, kining “anak ni David” mopasundayag sa tanang kalig-on ug kaisog sa iyang dungganong kagikanan sa pagpakig-away sa mga kaaway sa Diyos ngadto sa ilang kahugnoan ug sa pagbalaan sa ngalan ni Jehova sa tibuok yuta. Kakusganon sa atong kumpiyansa niining Binhi sa Gingharian!
[Footnote]
a The Romance of the Last Crusade, 1923, Major Vivian Gilbert, panid 183-6.