BUNGOT

Ang balhibo nga motubo diha sa suwang ug sa mga aping sa lalaki, usahay lakip nianang motubo diha sa ibabaw nga ngabil. Sa Hebreohanong Kasulatan, ang za·qanʹ mao ang pulong alang sa “bungot,” samtang ang sa·phamʹ, nga nagtumong sa ngabil, gihubad sa lainlaing paagi sa mga maghuhubad ingong “bungot,” “bigote,” ug “ibabaw nga ngabil.” Sa pipila ka kahimtang ang pulong nga za·qanʹ nagtumong dili sa bungot kondili sa “suwang.”​—Lev 13:​29, 30; 14:9.

Taliwala sa daghang karaang katawhan sa Sidlakan, lakip ang mga Israelinhon, ang bungot giampingan ingong ebidensiya sa lakin-ong dignidad. Ang balaod sa Diyos ngadto sa Israel nagdili sa pagputol sa ‘buhok [o, patilya] sa ulo,’ ang buhok taliwala sa dalunggan ug sa mata, ug sa tumoy sa bungot. (Lev 19:27; 21:5) Walay duhaduha nga kini gidili tungod kay taliwala sa pipila ka pagano usa kini ka relihiyosong batasan.

Sa panahon sa hilabihang kasubo, kaulawan, o pagkanapaubos, mahimong ibton sa usa ka tawo ang pipila sa iyang mga bungot, o dili niya atimanon ang iyang bungot o bigote. (Esd 9:3) Lagmit nga ang wala atimana nga bungot ni Mepiboset, nga anak nga lalaki ni Jonatan, ang nagpaila ngadto kang David nga si Mepiboset tingali nagsulti sa tinuod sa dihang siya miingon nga ang iyang alagad nga si Ziba nagbutangbutang kaniya, ug nga si Mepiboset nagbangotan gayod samtang si David nahimong kagiw tungod kang Absalom, nga sukwahi sa gitaho ni Ziba. (2Sa 16:3; 19:24-30) Ang pagbalbas sa bungot naglarawan sa kalamidad o hilabihang pagbangotan tungod sa kalamidad.​—Isa 7:20; 15:2; Jer 48:37; Eze 5:1.

Human sa pagkalaglag sa Jerusalem niadtong 607 W.K.P., ang mga lalaki gikan sa Sekem, Shilo, ug Samaria nagpahayag sa ilang kagul-anan pinaagi sa pagbalbas sa ilang mga bungot, paggisi sa ilang mga besti, ug sa pagsamadsamad sa ilang kaugalingon. Bisan tuod sila nagdala ug mga halad ngadto sa balay ni Jehova, kini maoy mga halad nga walay dugo, nga mopatim-awng igahalad unta didto sa kanhing nahimutangan sa templo. (Jer 41:5) Ang gibuhat niining mga tawhana wala gayod mahiuyon sa balaod sa Diyos tungod kay sila nagsamadsamad sa ilang kaugalingon, usa ka buhat nga hugot nga gidili sa Balaod.​—Lev 19:28; 21:5.

Ang kahinungdanon sa bungot ug sa pagkahapsay niini nakaapekto sa panglantaw ni Akis nga hari sa Gat ngadto kang David sa dihang si David nagpabuangbuang pinaagi sa pagpatabisay sa iyang laway diha sa iyang bungot. Kini nakapakombinsir kang Haring Akis nga si David nabuang. (1Sa 21:13) Sa ulahi, sa dihang giinsulto pag-ayo ni Hanun nga hari sa Ammon ang mga pinadala ni David pinaagi sa pagputol sa katunga sa ilang mga bungot, mabinationg giingnan ni David ang iyang mga tawo nga magpabilin una didto sa Jerico hangtod nga ang ilang mga bungot manubo na usab. Ang mga Ammonhanon nasayod nga kadto maoy timailhan sa pag-insulto kang David ug nga sila nahimong baho ngadto kaniya tungod sa maong panghitabo, ug busa sila nangandam sa pagpakiggubat.​—2Sa 10:4-6; 1Cr 19:1-6.

Batasan sa mga lalaki nga magpatubo ug bungot, bisan sa wala pa mahimo ang pakigsaad sa Balaod. Bisan tuod ang mga Hebreohanon wala maghimog mga monyumento diin makita ang ilang mga larawan diha niini, daghang mga monyumento ug mga inskripsiyon ang nakaplagan sa Ehipto, Mesopotamia, ug sa ubang kayutaan sa Tungang Sidlakan, nga niana ang mga Asiryanhon, Babilonyanhon, ug mga Canaanhon gihulagway nga may mga bungot. Gani ang pipila ka larawan nga niadto pang ikatulong milenyo W.K.P. nagpakita ug mga bungot nga lainlain ug estilo. Taliwala sa gihisgotan nga katawhan, ang mga eunuko mao ang kasagarang gihulagway ingong walay mga bungot. Apan, ang pagkahimong mga eunuko dili maoy batasan sa Israel, tungod kay ang Balaod nagsalikway sa mga eunuko gikan sa kongregasyon sa Israel.​—Deu 23:1.

Sanglit ang kadaghanan sa mga Semihanon gihulagway ingong may mga bungot, bisan una pa sa panahon sa Balaod, makataronganon nga adunay mga bungot usab ang matinumanong mga lalaki sa linya ni Sem, nga padayong nagsulti sa pinulongan sa Eden ug nga sa walay duhaduha mas misunod pag-ayo sa orihinal nga kostumbre sukad sa panahon sa ilang katigulangan nga si Sem. Busa, makataronganong tuohan nga si Noe, Enoc, Set, ug Adan maoy bungoton usab nga mga lalaki.

Si Herodotus (II, 36) nag-ingon nga ang mga Ehiptohanon nagkiskis sa balbas sa ilang nawong ug sa buhok sa ilang ulo. Alang sa mga lalaki, usa ka timailhan sa pagbangotan o sa pagkawalay areglar ang pagpatubo sa buhok ug sa bungot. Maoy hinungdan nga si Jose, sa dihang gipagawas sa bilanggoan, namalbas sa wala pa dad-a atubangan kang Paraon. (Gen 41:14) Apan, ang mga Ehiptohanon migamit ug dili tinuod nga mga bungot ug mga piluka.

Si Jesus ba sa dihang dinhi sa yuta nagpatubo ug bungot? Tino nga kini maoy batasan nga estriktong gisunod sa mga Hudiyo. Si Jesus, nga natawo nga usa ka Hudiyo, “nailalom sa balaod” ug iyang gituman ang Balaod. (Gal 4:4; Mat 5:17) Sama sa tanang uban nga mga Hudiyo, si Jesus, tungod sa pakigsaad sa Balaod, gipahinungod ngadto kang Jehova nga Diyos sukad pa sa iyang pagkahimugso, ug siya obligado nga mosunod sa tibuok Balaod, lakip ang pagdili sa pagbalbas sa bungot. Dugang pa, sa panahon nga si Jesus dinhi sa yuta, ang pagkawalay bungot maoy kostumbre sa mga Romano. Busa, kon si Jesus walay bungot, siya lagmit sawayon ingong usa ka eunuko o kaha usa ka Romano. Sa makahuloganong paagi, ang usa ka tagna mahitungod sa pag-antos ni Jesus nag-ingon: “Ang akong bukobuko akong gitahan sa mga tigbunal, ug ang akong mga aping ngadto niadtong magaibot sa buhok.”​—Isa 50:6.