TUNGLO

Ang pagtinguha, paghulga, o pagsulti ug daotan batok sa usa ka tawo o sa usa ka butang mao ang pangunang ideya sa daghang Hebreohanon ug Gregong mga pulong sa Bibliya nga gihubad sa pulong nga “tunglo” o sa susamang mga ekspresyon.

Dayag nga gipahayag ang unang tunglo sa panahon sa pagrebelde didto sa Eden ug kini gipamulong sa Diyos batok sa tighulhog sa maong pagrebelde pinaagi sa ahente nga gigamit niini, ang halas. (Gen 3:​14, 15) Kini nga tunglo mosangpot sa iyang kalaglagan. Sa samang panahon ang yuta tinunglo tungod kang Adan, busa kini nagpatubo ug mga sampinit ug mga kudyapa apan wala sa bug-os magdaot niini. (Gen 3:​17, 18; 5:29) Ang tunglo nga gipahamtang ni Jehova kang Cain nagkondenar kaniya sa pagkinabuhi ingong kagiw.​—Gen 4:​11, 12.

Human sa Lunop, ang unang tunglo nga ang tawo maoy namulong mao kanang gibungat ni Noe batok kang Canaan nga anak nga lalaki ni Ham, nga nagkondenar kaniya nga mahimong ulipon ni Sem ug Japet, usa ka tunglo nga bug-os natuman mga walo ka siglo sa ulahi sa dihang ang Canaan gisakop sa Semihanong nasod sa Israel. (Gen 9:25-27) Busa ang mga Gabaonhon, nga mga kaliwat ni Canaan, gisultihan ni Josue nga sila maoy “tinunglo nga katawhan,” nga tungod niana sila gitudlo ingong mga ulipon.​—Jos 9:23.

Busa, ang maong pagtunglo wala magkahulogan ug pagtamay, ni kini nagpasabot ug mapintas nga kasuko, ingon sa gipadayag sa kahimtang sa mga Gabaonhon. Sa nahisgotan nga mga teksto, ang Hebreohanong pulong nga ʼa·rarʹ mao ang gigamit. Kini nga pulong makita sa 18 ka higayon diha sa pormal nga pagpadayag sa mga kapahayagan sa Deuteronomio 27:15-26; 28:16-19, ug usab diha sa solemne nga mga kapahayagan, sama nianang sa Exodo 22:28; Jeremias 11:3; 17:5; ug 48:10. Ang kaamgid nga nombreng meʼe·rahʹ makita sa lima ka higayon. (Deu 28:20; Pr 3:33; 28:27; Mal 2:2; 3:9) Ang paggamit sa Bibliya niini nga mga pulong nagpaila sa usa ka solemne nga kapahayagan o usa ka panagna labot sa daotan ug, kon naggikan sa Diyos o sa usa ka awtorisadong tawo, adunay matagnaong kahulogan ug puwersa. Ang tunglo ni Josue nga gitumong batok kang bisan kinsa nga sa umaabot mahimong magtukod pag-usab sa nagun-ob nga Jerico natuman kasiglohan sa ulahi. (Jos 6:26; 1Ha 16:34) Apan, ang mga hangyo ni Haring Balak kang Balaam sa pagtunglo sa Israel wala uyoni ni Jehova, ug hinuon Iyang gipahinabo nga ipahayag ang mga panalangin.​—Num 22:6–​24:25; tan-awa ang PANGHIMARAOT.

Ang ʼa·lahʹ, ang laing Hebreohanong pulong nga gihubad nga “panumpa” ingon man “tunglo,” nagpasabot ug usa ka panumpa nga nagdalag tunglo ingong silot sa paglapas sa panumpa, o tungod kay ang panumpa napamatud-an nga bakak.​—Gen 24:​41, ftn sa Rbi8; Num 5:​21, 23, 27; Deu 29:19-21; 2Cr 34:24; 1Ha 8:​31, 32; tan-awa ang PANUMPA.

Sa Gregong Kasulatan ang duha ka pangunang mga pulong nga gihubad nga “tunglo” mao ang a·raʹ ug a·naʹthe·ma, uban sa kaamgid nga mga pulong sama sa ka·taʹra, e·pi·ka·taʹra·tos, ka·ta·raʹo·mai, ka·taʹthe·ma, ug ka·ta·the·ma·tiʹzo.

Ang pulong nga a·raʹ nagkahulogan ug pagtunglo o usa ka maldisyon. Gigamit ni Juan ang kaamgid nga pulong nga e·paʹra·tos sa dihang iyang gisulat nga ang ordinaryong mga tawo nga namati kang Jesus gilantaw sa mga Pariseo ingong “tinunglong katawhan” nga wala mahibalo sa Balaod. (Ju 7:49) Sa kasukwahi, gipakita ni Pablo nga ang tanang Hudiyo kinahanglang lukaton gikan sa tunglo sa pakigsaad sa Balaod pinaagi sa paghimo kang Kristo nga tinunglo alang kanila pinaagi sa iyang kamatayon diha sa estaka sa pagsakit. (Gal 3:​10, 13) Sa Galacia 3:10 gigamit ni Pablo ang e·pi·ka·taʹra·tos sa paghubad sa Hebreohanong pulong nga ʼa·rarʹ (ang unang pulong nga gihisgotan niini nga artikulo), ingon sa makita sa Deuteronomio 27:26. Sa bersikulo 13 iyang gigamit ang samang pulong sa paghubad sa Hebreohanong pulong nga qela·lahʹ (butang nga tinunglo; maldisyon), ingon sa makita sa Deuteronomio 21:23.​—Tan-awa ang MALDISYON.

Gigamit ang usa ka porma sa pulong nga ka·ta·raʹo·mai sa dihang gihubit ang pagtunglo ni Jesus sa “kanding” nga matang (Mat 25:41), ug usab sa pagtudlo sa iyang mga sumusunod sa “pagpanalangin niadtong nagatunglo kaninyo.” (Luc 6:28) Gigamit ni Pablo ug Santiago ang susamang mga porma niini nga pulong sa paghatag ug samang tambag diha sa Roma 12:14 ug Santiago 3:9. Gigamit ni Pablo ang pulong nga ka·taʹra sa dihang ang mga Kristohanon nga mitalikod human makaambit sa balaang espiritu iyang gitandi ngadto sa “yuta” nga dili masuphan sa ulan ug nagpatubo lamang ug mga sampinit ug mga kudyapa (Heb 6:​7, 8), samtang si Pedro migamit sa samang pulong sa paghubit nga “tinunglo” kadtong may mga hakog nga pangibog, kinsa “may mga mata nga puno sa pagpanapaw” ug naghaylo sa mabalhinong mga kalag.​—2Pe 2:14.

Ang pulong nga a·naʹthe·ma sa literal nagkahulogan sa butang nga “gitipigan” ug sa orihinal gipadapat sa sinaad nga mga halad nga gitipigan o gilain ingong sagrado didto sa usa ka templo. (Tan-awa ang Luc 21:​5, diin gigamit ang kaamgid nga pulong.) Diha sa Gregong Kasulatan ang mga magsusulat sa Bibliya migamit ug a·naʹthe·ma alang sa butang nga tinunglo o sa butang nga mahimong tinunglo ug busa, gilain ingong daotan o dulumtanan. Busa si Pablo misulat ngadto sa mga taga-Galacia (1:8) nga kinahanglan nilang isipon ingong ‘tinunglo’ ang si bisan kinsa (bisan mga manulonda) nga nagpahayag kanila sa usa ka butang ingong maayong balita nga sukwahi sa ila nang nadawat. Kadtong “walay pagbati alang sa Ginoo” makaagom ra unya sa samang pagkatinunglo. (1Co 16:22) Tungod sa iyang tumang kaguol alang sa iyang mga isigka-Israelinhon nga wala modawat kang Kristo, si Pablo miingon nga siya nakapanghinaot nga unta siya mismo “nahimulag isip usa nga tinunglo gikan ni Kristo” alang kanila. (Rom 9:3) Sa ubang mga kahimtang ang a·naʹthe·ma dayag nga gigamit sa pagtumong sa pagpahayag sa usa ka panumpa nga, kon dili tumanon o kon mapamatud-ang bakak, gituyo nga mahimong usa ka tunglo, ingon sa kahimtang sa 40 ka lalaki nga mihimog gipanumpaang panagkunsabo sa pagpatay kang Pablo. (Buh 23:12-15, 21) Ang mga pulong nga ka·ta·the·ma·tiʹzo ug a·na·the·ma·tiʹzo gigamit maylabot sa paglimod ni Pedro kang Kristo. (Mat 26:74; Mar 14:71) Busa, si Pedro dinhi sama rang nag-ingon nga siya ‘mahimong tunglohon o ilain ingong daotan kon siya nakaila man sa maong tawo.’

Sa Pinadayag 22:3 gisaad nga sa Bag-ong Jerusalem “wala na unyay bisan unsang tunglo [ka·taʹthe·ma].” Kini mopatim-awng kasukwahi sa yutan-ong Jerusalem nga nailalom sa pagtunglo sa Diyos. Sa susama, kini bug-os nga sukwahi sa tinunglo nga kahimtang nga midangat sa simbolikong siyudad nga Dakong Babilonya ingong resulta sa hudisyal nga paghukom sa Diyos batok kaniya. Ang “anathema” o panghimaraot nga gipahayag batok kaniya dayag nga makita diha sa sugo nga gihatag sa Pinadayag 18:4-8.​—Tan-awa usab ang 2Co 6:17.

Sa Gregong Septuagint ang mga maghuhubad kasagarang migamit sa a·naʹthe·ma sa paghubad sa Hebreohanong cheʹrem.​—Tan-awa ang GIPAHINUNGOD NGA BUTANG.