TABAYAG
[Heb., paq·qu·ʽothʹ, plural].
Kini nga Hebreohanong pulong nga gihubad ug “mga tabayag” diha sa Bibliya makita lamang maylabot sa nahitabong gutom sa adlaw ni Eliseo. Usa ka tawo ang namupo ug wala mailhing ihalas nga mga tabayag ug naghiwahiwa ug nagsabaw niini. Sa pagtilaw niini, “ang mga anak nga lalaki sa mga manalagna” nangahadlok nga basig makahilo ang pagkaon ug wala na mokaon niini, apan si Eliseo milagrosong nagtangtang sa hilo sa sinabawan aron kini dili mausik.—2Ha 4:38-41.
Bisan tuod daghan ang gisugyot, ang colocynth (Citrullus colocynthis), usa ka tanom nga susama sa sandiya, gituohan sa kadaghanan nga mao ang tanom nga ang bunga lagmit mohaom sa rekord sa Kasulatan labot sa “ihalas nga mga tabayag.” Ang balagon sa colocynth mokatay nga sama sa pepino ug susama usab ug mga dahon. Ang bunga samag gidak-on sa orens; kini may baga, hamis nga panit nga may berde ug dalag nga mga pat-ak, ug kini may pait kaayo ug makahilo, humokon nga unod, diin naggikan niini ang medisina nga colocynth. Ang kinaiyahan sa colocynth mohaom sa giasoy sa Bibliya bahin sa ihalas nga tabayag nga tatawng makahilo, ingon sa gisugyot sa lami mismo niini. (2Ha 4:40) Sa dihang mangalaya ang kadaghanang tanom, kini magpabiling lunhaw ug busa makapadani niadtong dili pamilyar niini.
Ang pormag tabayag nga mga dayandayan (Heb., peqa·ʽimʹ) nga nag-adorno sa dagatdagat ug sa bungbong nga kahoyng sedro sa sulod sa templo ni Solomon lagmit maoy lingin sama sa bunga sa colocynth.—1Ha 6:18; 7:24; 2Cr 4:3.
Ang laing Hebreohanong termino nga qi·qa·yohnʹ nagtumong sa tanom nga milagrosong gipatubo ni Jehova sa usa lang ka gabii aron makahatag ug landong sa manalagnang si Jonas samtang siya naglingkod sa usa ka balongbalong ug nagpaabot sa mga resulta sa iyang pagpanagna batok sa Nineve. Ang tanom nakahatag ug dakong kahupayan kang Jonas hangtod nga gipahinabo ni Jehova nga kutkoton kini sa usa ka ulod, mao nga kini nalaya. Tungod niadto ang manalagna nabulad sa makapagbang kainit sa adlaw.—Jon 4:5-11.
Duha ka tanom ang kasagarang gituohan ingong posibleng mga hubad sa Hebreohanong pulong nga qi·qa·yohnʹ. Ang pipila ka hubad sa Bibliya (ftn sa RS; JB) mipalabi sa paghubad niini ingong “tangantangan” (Ricinus communis), usa ka dugay-mamatay nga tanom nga kusog motubo nga moabot sa gitas-ong 3 m (10 p) o kapin pa, ug dagkog mga dahon. Kini nga hubad maoy pinasukad sa gisugyot ni Jerome nga ang qi·qa·yohnʹ lagmit mao ang tangantangan, ingon man usab tungod sa pagkaamgid sa Hebreohanong pulong ug sa Ehiptohanong pulong nga kiki. Gituohan sa ubang mga eskolar ug mga maghuhubad nga mao kini ang “tabayag” (AT, NW). Ang A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament (ni Brown, Driver, ug Briggs, 1980, p. 884) naghatag sa kahulogan niini ingong “tabayag,” usa ka dagkog-dahon nga tanom nga giklasipikar sa botanika ingong Lagenaria siceraria (gitawag sa una ug Cucurbita lagenaria.
Ang tanom nga tabayag kusog kaayong motubo. Bahin niini nga tanom, ang Dictionnaire de la Bible (Tomo 5, lin. 1098) nag-ingon: “Ang tanom nga tabayag nailhang kusog kaayong motubo diha sa init nga mga dapit ug pinaagi sa labong nga mga dahon niini kini nagsilbing landong alang sa mga paril o bungbong sa mga balay ug sa mga silonganan diin kini mokatay sama sa bagon nga Virginia, nga naghatag ug proteksiyon gikan sa kainit pinaagi sa naglanggikit nga mga bagon ug dagkong mga dahon niini . . . Diha sa mahulagwayong mga dibuho nga gipasukad sa estorya bahin kang Jonas nga makaplagan sa mga lubnganan ilalom sa yuta, kining tanoma ang kanunayng gihulagway.” (Giedit ni F. Vigouroux, Paris, 1912) Busa ang usa ka tabayag nga kasagarang kusog motubo, sa milagrosong paagi gipatubo sa usa lang ka gabii pinaagi sa gahom ni Jehova aron may kasilongan si Jonas gikan sa kainit sa adlaw.