AMOS, BASAHON NI

Ang tagna niining Hebreohanong basahon sa Bibliya pangunang gitumong ngadto sa amihanang gingharian sa Israel. Dayag nga una kining gipahayag sa panahon sa mga paghari ni Jeroboam II nga hari sa Israel ug ni Uzzias nga hari sa Juda, kansang mga yugto sa paghari nag-abot tali sa 829 ug sa mga 804 W.K.P. (Am 1:1) Kini gisulat sa mga 804  W.K.P., lagmit human makabalik ang manalagna ngadto sa Juda. Alang sa mga detalye labot sa manalagna mismo, tan-awa ang AMOS Num. 1.

Ang pagkatinuod niini nga basahon, o ang katungod niini nga mahilakip sa Bibliya, wala gayod kuwestiyona. Sukad pa sa unang mga panahon, kini gidawat na sa mga Hudiyo ug makita sa kinaunahan nga Kristohanong mga katalogo. Si Justin Martyr sa ikaduhang siglo K.P. nagkutlo gikan sa Amos diha sa iyang Dialogue With Trypho, a Jew (kap XXII). Ang basahon mismo bug-os nga nahiuyon sa ubang bahin sa Bibliya, ingon sa gipakita sa daghang paghisgot sa magsusulat bahin sa kasaysayan sa Bibliya ug sa mga balaod ni Moises. (Am 1:11; 2:8-10; 4:11; 5:​22, 25; 8:5) Ang mga Kristohanon sa unang siglo midawat sa mga sinulat ni Amos ingong inspiradong Kasulatan. Pananglitan, ang martir nga si Esteban (Buh 7:​42, 43; Am 5:25-27) ug si Santiago nga igsoon ni Jesus sa inahan (Buh 15:13-19; Am 9:​11, 12) nagtala sa katumanan sa pipila ka tagna.

Ang ubang makasaysayanhong mga hitabo nagkompirmar usab sa pagkamatinud-anon sa manalagna. Natala sa kasaysayan nga ang tanang nasod nga gitunglo ni Amos gilamoy sa kalayo sa kalaglagan sa dihang miabot ang gitakdang panahon. Ang mismong kinutaan pag-ayo nga siyudad sa Samaria nalikosan ug nailog niadtong 740 W.K.P. ug gidestiyero sa Asiryanhong kasundalohan ang mga molupyo “saylo pa sa Damasco” ingon sa gitagna ni Amos. (Am 5:27; 2Ha 17:​5, 6) Ang Juda sa habagatan sa susama nakadawat sa nahiangay nga silot sa dihang gilaglag kini niadtong 607 W.K.P. (Am 2:5) Ug sumala gayod sa gipamulong ni Jehova pinaagi kang Amos, ang nabihag nga mga kaliwat sa Israel ug Juda namalik niadtong 537 W.K.P. aron tukoron pag-usab ang ilang yutang natawhan.​—Am 9:14; Esd 3:1.

Ang Biblikanhong arkeolohiya nagpamatuod usab nga si Amos maoy usa ka matinud-anong historyador sa iyang panahon, kay sa dihang gihubit ang mapagawalong kaluhoan sa mga adunahan, siya naghisgot sa ilang “mga balay nga garing” ug “mga higdaanan nga garing.” (Am 3:15; 6:4) Nagkomento bahin sa pipila niini nga mga kaplag, si Jack Finegan miingon: “Makaiikag kaayo nga daghang garing ang nakaplagan sa pagpangubkob didto sa Samaria. Kini sagad pormag mga plake o gagmayng mga tabla nga linilok ug gituohan nga kanhi gipatapot diha sa mga muwebles ug gihaklap diha sa bungbong.”​—Light From the Ancient Past, 1959, pp. 187, 188.

Ang espiritu ni Jehova nagtukmod kang Amos sa paggamit ug yano, direkta, mahulagwayon nga mga pulong diha sa dungganong paagi nga haom sa usa ka manalagna sa Diyos. Ang yanong mga pulong, kusganong mga pulong, mga pulong nga punog kahulogan, gipili aron ang mga dato ug ang mga kabos makasabot sa diwa sa iyang gipamulong. Siya migamit ug nagkalainlaing mga ilustrasyon, ang pipila banikanhon, aron hatagan ug kinabuhi ug puwersa ang iyang mensahe. (Am 2:13; 4:2; 9:9) Ang makasaysayanhong mga hitabo tukma nga nahinumdoman. (1:​9, 11, 13; 4:11) Gihisgotan ang pamilyar nga mga batasan ug mga kostumbre sa katawhan. (2:8; 6:4-6) Ang kinatibuk-an maoy usa ka maayong pagkahan-ay nga sinulat nga may tinong gambalay ug katuyoan.

Ingong usa sa mga alagad ni Jehova, gituboy ni Amos ang pulong ug ang ngalan, ang pagkamatarong, ug ang pagkasoberano sa Labing Gamhanan. Iyang gihubit kon sa unsang paagi “ang Soberanong Ginoo, si Jehova sa mga panon,” maoy dako gayod, nga walay bisan unsang butang nga dili Niya maabot o mahimo sa Iyang gahom. (Am 9:​2-5) Bisan ang adlaw, bulan, mga konstelasyon, ug ang mga elemento nailalom sa pagmando ni Jehova. (5:8; 8:9) Busa, gamay lamang nga butang alang sa Diyos ang pagpasundayag sa iyang pagkalabaw ibabaw sa mga nasod.​—1:3-5; 2:1-3; 9:7.

Sa pagtuman sa kahulogan sa iyang ngalan, gidala ni Amos ang usa ka bug-at nga mensahe nga puno sa kaalaotan ug pagsaway batok sa paganong mga nasod maingon man batok sa Juda ug Israel. Gidala usab niya ang usa ka makapahupay nga mensahe sa pagpasig-uli diin kadtong matinumanon kang Jehova makalaom.

[Kahon sa panid 124]

MGA PANGUNANG PUNTO SA AMOS

Tagna nga gitumong ilabina sa Israel, ang amihanang napulo-ka-tribo nga gingharian, nga may mga sentro sa pagsimba sa nating baka didto sa Dan ug sa Bethel

Gisulat sa mga 804 W.K.P., samtang si Jeroboam II mao ang hari sa Israel

Ang pagpahamtang sa paghukom ni Jehova maoy tino dili lamang batok sa naglibot nga mga nasod kondili ilabina batok sa Israel (1:1–​2:16)

Sa Sirya, Filistia, ug Tiro tungod sa mabangis nga pagtratar niini batok sa Israel

Sa Edom (iglabot pinaagi kang Esau) ug Ammon (iglabot pinaagi kang Lot) tungod sa pagdumot ug pagdaogdaog nila sa ilang igsoon nga mga Israelinhon; sa Moab tungod sa pagsunog sa mga bukog sa hari sa Edom aron mahimong apog

Sa Juda tungod sa pagsalikway sa balaod ni Jehova

Sa Israel tungod sa pagpanglupig sa mga kabos, tungod sa imoralidad, tungod usab sa dili pagtahod sa mga manalagna ug sa mga Nazareo nga gipatindog sa Diyos; dili sila makaikyas gikan sa silot sa Diyos

Ang mensahe ni Jehova sa paghukom batok sa Israel (3:1–​6:14)

Ang Israel linaing gipaboran sa Diyos; tungod niini kini ilabinang may tulubagon

Sa dihang si Jehova nagbutyag sa iyang katuyoan ngadto sa iyang mga alagad, sila nagapanagna; busa si Amos nagpasidaan nga si Jehova makighusay tungod sa bakak nga relihiyosong mga buhat didto sa Bethel ug sa panglimbong nga gibuhat sa mga mahigugmaon sa kaluhoan didto sa Samaria

Ang Israel wala mobalik kang Jehova bisan pa sa mga silot nga gipahamtang na; karon gipasidan-an, “Pangandam sa pag-atubang sa imong Diyos”

Bisan tuod nagpasidaan sa mga kaalaotan nga moabot, si Jehova nag-awhag: “Pangitaa ako, ug kamo mabuhi,” “Dumti ang daotan, ug higugmaa ang maayo”

Ang mga panan-awon ug mga tagna nagpakita nga haduol na ang kataposan sa Israel (7:1–​8:14)

Ang panan-awon sa pagkaawaaw pinaagi sa mga dulon; ang manalagna nangaliya

Ang panan-awon sa malaglagong kalayo; si Amos nangaliya pag-usab

Si Jehova may usa ka tunton aron sa pagsusi sa Israel; wala nay dugang pagpasaylo sa Israel

Ang saserdote sa Bethel nagbaod kang Amos nga mohunong sa pagpanagna didto; si Amos nagtagna ug katalagman alang kaniya

Ang bukag sa daling madunot nga prutas sa ting-init nagpasabot nga haduol na ang kataposan sa Israel

Kagutmanan sa pagpatalinghog sa mga pulong ni Jehova

Ang silot ug pagpasig-uli (9:1-15)

Walay dapit nga ilang maadtoan aron makaikyas; walay dapit nga dili maabot sa Soberanong Ginoong Jehova

Ang balongbalong (harianong balay) ni David tukoron pag-usab; ang natigom pag-usab nga mga binihag makapahimulos sa walay kataposang kasegurohan