LINAW
Usa ka dako, walay tabon nga pondohanan alang sa pagtigom ug sa pagpondo ug tubig. Ang artipisyal nga mga linaw gikalot diha sa yuta o gikubkob diha sa bato. Usahay kini nahimutang sulod sa mga siyudad ug gikonektar ngadto sa mga tubod pinaagi sa mga agianan sa tubig. Kini nagtagana sa mga molupyo ug suplay sa tubig bisan sa panahon sa paglikos. Ang pipila ka linaw maoy kinaiyanhong mga lungag, sama sa mga langob, nga gipadak-an o giayo.
Lakip sa nagkalainlaing mga linaw nga gihisgotan sa Kasulatan mao ang mga linaw sa Gabaon (2Sa 2:13; tan-awa ang GABAON, GABAONHON), Hebron (2Sa 4:12), Hesbon (Aw 7:4; tan-awa ang BAT-RABIM), Samaria (1Ha 22:38), ug Jerusalem. Gituohan nga ang mga linaw nga gihimo sa magtitigom (si Haring Solomon) alang sa irigasyon tingali mao ang mga pondohanan ug tubig nga makaplagan sa H sa Betlehem. (Ecc 2:6) Ang tubig gikan sa kasikbit nga mga tubod gipondo diha niini nga mga pondohanan.
Mga Linaw sa Jerusalem. Ang gituohang nahimutangan sa linaw ni Haring Ezequias nga sumpay sa agianan sa tubig nga iyang gihimo aron makaabot sa Jerusalem ang tubig sa tubod sa Gihon mao ang Linaw sa Siloam, nga karon mao ang Birket Silwan, nga HK sa Siyudad ni David. (2Ha 20:20; 2Cr 32:30) Ang Linaw sa Siloam sa unang siglo (Ju 9:7) posible nga mao ang nakaplagan sa duol, nga mga 100 m (330 p) HHS sa Birket Silwan.
Ang mga paghisgot sa Bibliya sa “daan nga linaw” (Isa 22:11), “ibabaw nga linaw” (2Ha 18:17; Isa 7:3; 36:2), ug sa “ubos nga linaw” (Isa 22:9) wala magpaila sa tukmang nahimutangan niini diha sa siyudad sa Jerusalem. Sagad nga gituohan sa mga eskolar nga ang “ubos nga linaw” (tingali mao ra ang “Linaw sa Kanal” nga gihisgotan sa Neh 3:15) lagmit mao ang Birket el-Hamra sa habagatang tumoy sa Walog sa Tyropoeon. Apan nagkalainlain ang mga opinyon bahin sa nahimutangan sa “ibabaw nga linaw.”—Tan-awa ang LINAW SA KANAL.
Ang “Linaw sa Hari” dayag nga nahimutang tali sa Ganghaan sa mga Tapok sa Abo ug sa Ganghaan sa Linaw. (Neh 2:13-15) Lagmit nga mao ra usab kini nga linaw ang gihisgotan sa Nehemias 3:16.
Bahin sa Linaw sa Bethzatha, tan-awa ang BETHZATHA.
Punog-tangbo nga mga Linaw. Samtang ang Hebreohanong termino nga bere·khahʹ nagkahulogang “linaw” (sama sa usa ka artipisyal nga linaw), ang pulong nga ʼaghamʹ nagkahulogang “punog-tangbo nga linaw,” lagmit nga usa ka kinaiyanhong lim-aw. (Ex 7:19; 8:5; Sal 107:35; 114:8; Isa 35:7; 41:18) Ang tagna nga ang Diyos maghimo sa Babilonya nga “punog-tangbo nga mga linaw sa tubig” tin-awng nagpaila kon unsa ka grabe ang pagkahimo niini nga biniyaan.—Isa 14:23.