MESA

1. Ang panganayng anak nga lalaki ni “Caleb nga anak nga lalaki ni Hesron” sa tribo ni Juda. Si Mesa mao ang amahan ni, o ang nagpundar sa, Zip.​—1Cr 2:​18, 42.

2. Hari sa Moab sa panahon ni Haring Jehosapat sa Juda ug ni Haring Ahab, Ahazias, ug Jehoram sa Israel. Ang mga Moabihanon, nga nailalom sa pagbulot-an sa amihanang gingharian sa Israel, nagbayad kang Haring Ahab ug tributo nga 100,000 ka nating karnero ug 100,000 ka wala-matupihi nga laking karnero, lagmit naggikan sa usa ka matang nga nabantog tungod sa maayog kalidad nga balhibo niini. Human mamatay si Ahab, si Mesa mirebelde batok kang Haring Ahazias sa Israel. Apan si Ahazias namatay human sa iyang mubong pagmando ug gipulihan sa iyang igsoong lalaki nga si Jehoram, kinsa nakig-alyansa kang Jehosapat sa Juda ug sa usa ka wala ipaila nga hari sa Edom, aron masakop pag-usab si Mesa. Kay miagi sa malisod nga ruta sa H sa Patayng Dagat, ang ilang kasundalohan nahutdan ug tubig. Apan si Eliseo nga manalagna nagpasalig nga kon sila magkalot ug mga kanal diha sa namad-ang bul-oganang walog, si Jehova magpuno niini ug tubig.​—2Ha 1:1; 3:4-19.

Kini nahitabo, ug ang aninag sa adlaw sa sayong kabuntagon diha sa tubig naghimo niini nga samag dugo tan-awon alang sa mga Moabihanon, lagmit tungod sa pulang kulonon nga yuta diha sa bag-ong gikalot nga mga kanal. Ang maong taligmata naglimbong kanila sa paghunahuna nga ang magkaalyadong kasundalohan sa Israel, Juda, ug Edom nag-unay sa pagpinatyanay. Makataronganong hunahunaon nila kini, tungod kay sila nahibalo nga dihay pagpangabughoay tali sa Israel ug Juda. Lain pa, dili gusto sa mga Edomhanon ang katawhan sa Juda, kinsa kaalyado sa Israel niining higayona.​—2Ha 3:20-23; itandi ang 2Cr 20:​10, 11, 24, 25.

Kay naghunahuna nga ang ilang mga kaaway nagpinatyanay sa usag usa, ang mga Moabihanon naninggit, “Busa karon, ngadto sa agawonon sa gubat, Oh Moab!” ug dayon misulod sa kampo sa Israel, apan sila gipakalagiw. Gisundan kini sa Israel pinaagi sa paglaglag sa mga siyudad sa Moab, pagtak-op sa ilang mga tuboran sa tubig, ug pagpuno ug mga bato sa ilang mga yuta, hangtod nga sila nakaabot sa siyudad sa Kir-hareset (Kir sa Moab).​—2Ha 3:23-25.

Sa dihang nakita ni Haring Mesa nga siya natanggong, siya nagdalag 700 ka tawo nga tiggamit sa espada ug mibalos sa pag-atake aron makalusot ngadto sa hari sa Edom (tingali tungod kay siya naghunahuna nga didto iyang maatubang ang labing huyang nga puwersa), apan wala niya kini mahimo. “Sa kataposan iyang gikuha ang iyang panganayng anak nga lalaki nga maoy mohari puli kaniya ug gitanyag siya ingong halad-nga-sinunog ibabaw sa paril.”​—2Ha 3:​26, 27.

Ang kadaghanan sa mga komentarista miuyon nga gitanyag ni Mesa ang iyang kaugalingong anak nga lalaki ingong halad ngadto sa iyang diyos nga si Kemos. Ang pipila nga lahi ug hunahuna nag-ingon nga ang iyang gihalad mao ang nabihag nga anak nga lalaki sa hari sa Edom, nga nagsitar sa Amos 2:1 ingong pamatuod, diin gihisgotan ang Moab nga ‘nagsunog sa mga bukog sa hari sa Edom aron mahimong apog.’ Bisan tuod sa gramatikanhong paagi ang Hebreohanong mga pulong motugot sa maong interpretasyon, kining ulahing pangagpas daw sukwahi sa ubang nahibaloan nga mga kamatuoran. Pananglitan, wala pa sukad madunggi bahin sa mga Moabihanon ug mga Ammonhanon, mga silingan sa Israel, nga ilang itanyag ang ilang mga kaaway ingong mga halad ngadto sa ilang mga diyos, apan usa ka iladong batasan sa ilang relihiyon nga itanyag ang ilang kaugalingong mga anak ingong mga halad-nga-sinunog sa paglukmay sa kapungot sa ilang mga diyos. (Deu 12:​30, 31; Miq 6:​6, 7) Busa masabtan kon nganong kining magsisimba ni Kemos nga si Mesa, nga tatawng nameligro nga mapildi, mipalabi sa maong hinanali nga mga lakang.

Ang Bato sa Moab. Ang Bato sa Moab nadiskobrehan didto sa Dhiban (Dibon) niadtong 1868. Gituohan sa kadaghanan nga kini iya ni Mesa, ug ang mga kaundan niini sagad nga gipetsahan sa panahon sugod sa mga hitabo nga giasoy diha sa ikatulong kapitulo sa Ikaduhang Hari. Diha niining iladong inskripsiyon, gisaulog ni Mesa ang iyang kagawasan gikan sa pagdominar sa Israel, nga matod niya mikabat ug 40 ka tuig. Anaa usab niini ang lainlaing komento bahin sa mga dapit nga gisakop ni Mesa (ang Medeba, Atarot, Nebo, Jahaz). Sa pagpanghambog sa iyang pagkarelihiyoso kaayo, sa pagpanukod ug mga siyudad ug dagkong mga dalan, ingon man sa iyang gipangangkong kadaogan batok sa Israel, gihatag ni Mesa ang tanang pasidungog ngadto sa diyos nga si Kemos. Nakaila usab si Mesa kang Jehova nga Diyos sa Israel, kay sa ika-18 nga linya niini nga dokumento makaplagan ang Tetragrammaton. Diha niini nanghambog si Mesa: “Gikuha ko gikan didto ang [mga sudlanan] ni Yahweh, naghakot niini ngadto sa atubangan ni Kemos.” (HULAGWAY, Tomo 1, p. 946) Apan, ingon sa madahom, wala hisgoti ang iyang kaugalingong kapildihan ug ang paghalad sa iyang anak nga lalaki. Ang Biblical Archaeology Review (Mayo/Hunyo 1986, p. 57) nag-ingon: “Ang mga inskripsiyon diha sa nagtindog nga mga bato o mga bungbong sa templo gihimo alang sa mga propaganda ug paghimaya sa diyos ug sa magmamando sa nasod. Busa, dili ikatingala nga wala hisgoti ni Mesa ang pagpakiggubat sa mga hari sa Israel, Juda ug Edom batok sa iyang nasod, nga bahin niana ang Bibliya naghatag kanato ug detalyadong asoy.”

3. [Heb., Meh·shaʼʹ]. Usa ka anak nga lalaki ni Saharaim pinaagi sa iyang asawa nga si Hodes. Si Mesa nahimong pangulo sa banay sa tribo ni Benjamin.​—1Cr 8:​1, 8-10.

4. [Heb., Me·shaʼʹ]. Usa sa mga utlanan sa rehiyon nga gipuy-an sa mga kaliwat ni Joktan. (Gen 10:​29, 30) Ang Gregong Septuagint naghubad sa ngalang Mesa ingong Mas·seʹ. Tungod niini ang “Mesa” gituohan nga maoy laing espeling sa “Masa,” ang ngalan sa usa ka Ismaelinhon kansang mga kaliwat mopatim-aw nga mipuyo sa Arabia.​—Gen 25:​13, 14.