BALAY

Ang pulong nga “balay” sumala sa pagkagamit sa Bibliya (Heb., baʹyith; Gr., oiʹkos o oi·kiʹa) mahimong magtumong, lakip sa ubang mga butang, (1) sa usa ka panimalay o sa tanang kaliwat sa usa ka tawo (Gen 12:1; 17:​13, 23; Abd 17, 18; Miq 1:5); (2) sa usa ka puloy-anan (Gen 19:2-4); (3) sa usa ka bilanggoan o, sa mahulagwayong diwa, sa usa ka nasod diin didto naulipon ang usa ka tawo (Gen 40:​3, 14; Ex 13:3); (4) sa usa ka puloy-anang dapit sa mga hayop ug sa mga langgam (Job 39:6; Sal 104:17); (5) sa usa ka balay sa lawalawa (Job 8:14); (6) sa usa ka harianong puloy-anan o palasyo (2Sa 5:11; 7:2); (7) sa usa ka banay sa mga saserdote (1Sa 2:35); (8) sa usa ka harianong dinastiya (1Sa 25:28; 2Sa 7:11); (9) sa tabernakulo o templo ni Jehova, sa literal ug sa masambingayong paagi (Ex 23:19; 34:26; 1Ha 6:1; 1Pe 2:5); (10) sa puloy-anang dapit ni Jehova, ang langit mismo (Ju 14:2); (11) sa sangtuwaryo sa bakak nga diyos (Huk 9:27; 1Sa 5:2; 1Ha 16:32; 2Ha 5:18); (12) sa madunot nga pisikal nga lawas sa mga tawo (Ecc 12:3; 2Co 5:1-4); (13) sa dili-madunot nga espirituhanong lawas (2Co 5:1); (14) sa komon nga lubnganan (Job 17:13; Ecc 12:5); (15) sa kapunongan sa mga mamumuo nga parehog mga trabaho (1Cr 4:21); ug (16) sa usa ka estruktura nga tipiganan sa opisyal nga mga rekord sa estado (Esd 6:1).

Ang usa ka porma sa Hebreohanong pulong alang sa balay (baʹyith) sagad maoy bahin sa usa ka ngalan sa dapit, sama sa Bethel (nagkahulogang “Balay sa Diyos”) ug Betlehem (nagkahulogang “Balay sa Tinapay”).

Mga Materyales ug mga Paagi sa Pagpanukod. Sa kanhing panahon, sama karong adlawa, dihay nagkadaiyang matang sa puloy-anan. Nagkalainlain ang mga paagi sa pagpanukod depende sa yugto sa panahon, sa ekonomikanhong mga kahimtang sa magtutukod, ug sa mabatonang mga materyales. Pananglitan, ang mga magtutukod sa Babel migamit ug tisa inay nga bato, ug “ang aspalto nagsilbing argamasa alang kanila.”​—Gen 11:3.

Daghan sa mga Israelinhon ang namuyo sa mga balay sa gipapahawa nga mga Canaanhon ug lagmit misundog sa samang mga paagi sa pagpanukod sulod sa mga katuigan human niana. (Deu 6:​10, 11) Dayag nga mas gipalabi ang mga balay nga ginama sa bato (Isa 9:10; Am 5:11), sanglit kini mas lig-on ug mas hilwas gikan sa mga manglulungkab kay sa mga balay nga gitukod ginamit ang mga tisa nga lapok. Ang mga kawatan dali rang makasulod sa mga balay nga ginama sa mga tisa nga lapok pinaagi sa pagkubkob sa bungbong. (Itandi ang Job 24:16.) Apan, diha sa kapatagan, diin diyutay lamang ang maayong klase nga anapog ug sandstone, ang gibulad-sa-adlaw o, usahay ang gipagba-sa-tapahan nga mga tisa nga lapok ang gigamit alang sa mga bungbong sa mga puloy-anan. Sa paghimo ug mga sagbayan ug mga salagunting, gigamit ang sikomoro ug junipero, apan sa mas maanindot nga mga balay gigamit ang sedro.​—Aw 1:17; Isa 9:10.

Nakubkoban sa mga arkeologo ang mga kagun-oban sa ubay-ubayng mga matang sa karaang mga puloy-anan sa Palestina. Sagad may hudno diha sa sawang ug usahay may usa ka atabay o usa ka biawan usab. (2Sa 17:18) Ang mga kagun-oban sa mga balay nga nakaplagan nagpakita nga nagkalainlain ang gidak-on niini. Ang usa maoy mga 5 m (16 p) kuwadrado lamang, samtang ang lain misukod ug 32 por 30 m (104 por 97 p). Sagad ang mga lawak maoy gikan sa 3.5 hangtod sa 4.5 m (12 hangtod sa 15 p) kuwadrado.

Ang pipila ka balay gitukod ibabaw sa lagpad nga mga paril sa siyudad. (Jos 2:15) Apan gipalabing tukoron kini sa ibabaw sa dakong-bato (Mat 7:24), ug kasagaran ayha pa kini butangan ug mga tisa nga gama sa lapok kon ikapahiluna na ang duha o tulo ka laray nga mga bato. Kon ang usa ka balay dili matukod sa ibabaw sa usa ka dakong-bato, sagad ipahiluna ang usa ka solidong patukoranan, nga ang giladmon maoy katumbas sa gihabogon sa paril o bungbong nga bato sa ibabaw sa yuta. Ang pipila ka patukoranan gitukod ginamit ang dagkong dili-tinabas nga mga bato, ug ang mga liki gisuksokan ug gagmayng mga bato; ang ubang mga patukoranan gitukod ginamit ang sinapsapan nga mga bato. Ang mga kagun-oban sa usa ka balay nga ginama sa mga tisa nga lapok nga nakubkoban sa mga arkeologo adunay bahin sa estruktura nga ginama sa bato nga miabot sa gitas-ong kapin sa 0.5 m (1.5 p); sa lain, ang estruktura nga bato miabot sa gitas-ong mga 1 m (3 p). Ang mga bungbong sa pipila ka balay maoy mga 1 m (3 p) ang gibag-on. Sagad adunay ibulit nga usa ka matang sa puting minasa diha sa gawas nga bahin sa mga paril o mga bungbong (Eze 13:​11, 15), ug ang mga bungbong nga ginama sa mga tisa nga lapok nga anaa sa daplin sa dalan usahay palitadahan ug gagmayng mga bato aron maprotektahan ang gawas nga bahin niini.

Ang mga bato nga gigamit sa mga tinukod linyahon ug ipatapot sa gipahamis ug gipatakdo kaayong mga batong pamag-ang. (Itandi ang Sal 118:22; Isa 28:16.) Usa ka minasa sa yutang-kulonon ug uhot ang sagad gigamit ingong argamasa. Usahay kini nga minasa sagolan ug apog, abo, dinugmok nga mga bika, pinolbos nga mga kabhang sa kinhason, o anapog. Kini gigamit alang sa mga tisa o mga bato aron kini magtapot, ug kini usab gigamit ingong palitada alang sa pangsulod nga mga bungbong. (Lev 14:​41, 42) Apan, sa pipila ka kahimtang, ang mga bato maayo kaayong pagkatabas nga tungod niana dili na kinahanglan ang argamasa.

Mga salog. Ang mga salog, lakip niadtong sa sawang, maoy gipabantok nga yuta o gibakbakan ug bato, tisa, o palitada nga apog. Usa ka bangag diha sa salog ang kasagarang gihimo nga dapogan, apan ang mga bagahan gigamit aron sa pagpainit sa mas maanindot nga mga balay. (Jer 36:​22, 23) Ang mga aso mohungaw agi sa usa ka panghaw diha sa atop. (Os 13:3) Ang mga lawak sa samag-palasyo nga mga balay tingali adunay kahoy nga mga salog, sama sa templo.​—1Ha 6:15.

Mga bentana. Ang rektanggulo nga mga buho diha sa mga bungbong nagsilbing mga bentana. Ang pipila niini igong kaagian ug tawo. (Jos 2:15; 1Sa 19:12; Buh 20:9) Kasagaran ang mga bentana nga nag-atubang sa dalan adunay mga rehasrehas.​—Huk 5:28; Pr 7:6.

Mga pultahan. Ang mga pultahan kasagarang ginama sa kahoy ug malisoliso pinaagi sa mga tuyokan niini (Pr 26:14) nga gipahaom ngadto sa mga suksokanan diha sa kahoy o bato nga balabag ug bakanan. Duha ka nagbarog nga kahoyng poste ang nagsilbing mga hamba. (Ex 12:​22, 23) Bisan tuod ang ubang mga balay adunay duha ka agianan, kasagaran usa lamang ka pultahan ang kaagian gikan sa dalan paingon sa sawang, nga gikan niini mahimong mosulod ngadto sa tanang lawak sa balay.

Pangsulod nga mga dayandayan ug mga muwebles. Sa maluhong mga balay ang mga bungbong sa mga lawak gihaklapan ug sedro o ubang mahalong mga kahoy ug gipintalan ug mapula. (Jer 22:14; Hag 1:4) “Ang mga balay nga garing” sa pipila ka adunahang mga tawo lagmit may mga lawak nga gibungbongan ug kahoy nga hinaklapan ug garing. (1Ha 22:39; Am 3:15) Gawas pa sa lainlaing mga lutoanan, sudlanan, bukag, ug uban pang mga gamit sa panimalay, ang mga kasangkapan sa balay tingali naglakip sa mga higdaanan o mga kama, lingkoranan, bangko, lamesa, ug mga tangkawan. (Itandi ang 2Sa 4:​11; 2Ha 4:​10; Sal 41:3; Mat 5:15.) Ang muwebles sa mga balay sa pipila ka adunahang mga tawo gipatahom pinaagi sa mga butang nga hinaklapan ug garing, bulawan, ug plata.​—Itandi ang Est 1:6; Am 3:12; 6:4.

Atop ug lawak sa itaas. Ang kadaghanang mga atop lagpad, ug ang Balaod naglatid nga ang mga atop sa mga Israelinhon libotan ug barandilya aron malikayan ang mga aksidente. (Deu 22:8) Kon ipainklinar ug diyutay ang atop, ang ulan makaagos. Ang atop gisangga sa lig-ong mga sagbayan nga kahoy nga gipahiluna sa isigkabungbong. Ang mas gagmayng mga salagunting gibabag niini nga mga sagbayan ug dayon gitabonan ug mga sanga, mga tangbo, ug uban pang susama niini. Ang sunod maoy usa ka lut-od sa yuta nga pipila ka pulgada ang gibag-on sa bagang palitada nga yutang-kulonon o minasa nga yutang-kulonon ug apog. Dali rang makabangag lapos sa maong atop nga yuta, sama sa gihimo sa mga tawo nga naningkamot nga itunton ang usa ka paralitiko ngadto kang Jesus aron siya mamaayo. (Mar 2:4) Ang mga sagbayan sa atop sagad gisangga sa naglumbay nga nagtindog nga mga kahoyng poste nga gipatong diha sa bato nga mga pundasyon. Ang mga balili mahimong manurok diha niini nga mga atop (Sal 129:6), ug dili malikayan ang pagtulo. (Pr 19:13; 27:15; Ecc 10:18) Lagmit nga sa dili pa magsugod ang ting-ulan, ang mga atop ayohon ug patagon aron sayon rang makaagos ang tubig.

Ang mga atop maoy mga dapit diin himoon ang daghang kalihokan sa malinawon ug sa malisod nga mga panahon. (Isa 22:1; Jer 48:38) Gikan niini ang mga pahibalo mahimong himoon o may pipila ka buhat nga mahimong dali rang ibandilyo ngadto sa publiko. (2Sa 16:22; Mat 10:27) Ang lino ibulad diha sa mga atop (Jos 2:6), ug dinhi ang mga tawo mahimong magsultihanay (1Sa 9:25), maglakawlakaw sa usa ka mabugnaw nga kagabhion (2Sa 11:2), makigbahin sa matuod o bakak nga pagsimba (Jer 19:13; Sof 1:5; Buh 10:9), o gani matulog (1Sa 9:26). Panahon sa Pista sa Pagpanghipos sa mga Abot, ang mga balongbalong tukoron sa ibabaw sa mga atop ug diha sa mga sawang sa mga balay.​—Neh 8:16.

Sagad tukoron ang usa ka lawak-sa-atop o lawak sa itaas diha sa atop sa balay. Kini maoy usa ka maanindot, bugnaw nga lawak nga sagad gihimong usa ka lawak alang sa dinapit. (Huk 3:20; 1Ha 17:19; 2Ha 1:2; 4:10) Siyempre, ang pipila ka balay maoy dos-andanas nga mga tinukod nga may naandang itaas nga andana. Sa usa ka dakong lawak sa itaas, lagmit sa lawak-sa-atop o sa lawak sa itaas nga andana, gisaulog ni Jesus ang kataposang Paskuwa uban sa iyang mga tinun-an ug gisugdan ang paghandom sa Panihapon sa Ginoo. (Luc 22:​11, 12, 19, 20) Ug sa adlaw sa Pentekostes, 33 K.P., mga 120 ka tinun-an ang dayag nga didto sa lawak sa itaas sa usa ka balay sa Jerusalem sa dihang gibubo ang espiritu sa Diyos nganha kanila.​—Buh 1:13-15; 2:1-4.

Kasagaran may panggawas nga mga hagdanan o, sa kabos nga mga balay, may gagmayng mga hagdan nga gikan sa sawang paingon sa atop. Busa, kon gikinahanglan, ang usa ka tawo nga anaa sa atop sa balay makabiya nga dili na kinahanglang mosulod pa sa balay mismo. Sanglit daghang balay ang gitukod nga nagtapadtapad, sagad nga posible ang paglakaw gikan sa usa ka atop ngadto sa laing atop. Kini nga mga kahimtang tingali mao ang pasukaranan sa diwa sa tambag ni Jesus diha sa Mateo 24:17 ug Marcos 13:15. Sa maanindot nga mga balay, kay adunay hagdanan diha sa sulod, ang usa mahimong makasaka ngadto sa itaas nga andana.

Ang Balaod Nagpanalipod sa mga Katungod sa Propiedad. Katuyoan ni Jehova nga ang iyang masinugtanong katawhan makabaton ug kalipay sa pagpuyo diha sa ilang kaugalingong mga balay. (Itandi ang Isa 65:21.) Ang pagpuyo sa laing tawo diha sa balay sa usa nga nagtukod niini maoy samag katalagman nga modangat batok sa mga dili masinugtanon. (Deu 28:30; Lam 5:2) Ug ang usa ka tawo nga wala pa makapainagurar sa iyang bag-ong balay dili paapilon sa serbisyo militar.​—Deu 20:​5, 6.

May pipila ka probisyon sa balaod sa Diyos ngadto sa Israel ang nagpanalipod sa mga katungod sa propiedad. Ang Balaod nagkondenar sa hinakog nga pagkaibog sa mga gipanag-iya sa laing tawo, lakip sa iyang balay (Ex 20:17), ug si Jehova, pinaagi sa iyang mga manalagna, mahukmanong nagsaway sa pag-ilog ug mga balay nga dili subay sa balaod. (Miq 2:2; itandi ang Neh 5:1-5, 11.) Ang nagpautang dili makapangahas sa pagsulod sa balay sa nakautang kaniya ug mosakmit ug usa ka garantiya. (Deu 24:​10, 11) Ang usa ka Israelinhon nga nagbalaan sa iyang balay ngadto kang Jehova makahimo sa paglukat niini pinaagi sa pagbayad ug 120 porsiyento sa gibanabanang bili ngadto sa sangtuwaryo. (Lev 27:​14, 15) Dugang pa, kadtong kinahanglang magbaligya sa ilang mga balay padayong makahupot sa mga katungod sa paglukat niini, labing menos sulod sa usa ka panahon. Ang mga balay diha sa dili-pinarilan nga mga balangay mahimong malukat sa orihinal nga mga tag-iya niini ug igauli ngadto kanila sa tuig sa Tinghugyaw. Apan ang mga balay sulod sa pinarilan nga mga siyudad permanenteng mapanag-iya sa nakapalit niini kon kini dili lukaton sulod sa gitagal nga usa-ka-tuig nga yugto diin sulod nianang panahona ang katungod sa paglukat padayong nahuptan. Permanente usab ang katungod sa paglukat sa mga balay nga nahimutang sulod sa pinarilan nga mga siyudad sa mga Levihanon. Kon dili pa malukat, ang tanang balay nga kanhi iya sa mga Levihanon kinahanglang iuli ngadto sa orihinal nga mga tag-iya niini sa tuig sa Tinghugyaw.​—Lev 25:29-33.

Usa ka Dapit sa Espirituwal nga Instruksiyon. Sukad pa sa karaang kapanahonan, ang balay nahimong sentro alang sa paghatag ug instruksiyon labot sa matuod nga pagsimba. Ang balaod sa Diyos ngadto sa Israel espesipikong nagsugo sa mga amahan sa pagtudlo sa ilang mga anak sa dihang nagalingkod sa balay, maingon man usab sa ubang mga panahon. (Deu 6:​6, 7; 11:19) Dugang pa, ang balaod sa Diyos igasulat, dayag sa mahulagwayong paagi, diha sa mga poste sa pultahan sa ilang mga balay (Deu 6:9; 11:20), ug ang balay kinahanglang mahigawas gikan sa tanang mga butang nga nalambigit sa idolatriya. (Deu 7:26) Tungod kay ang balay gigamit alang sa maong sagradong katuyoan, ang mga balay nga nataptan ug “grabeng sanla” kinahanglang lumpagon. (Tan-awa ang SANLA.) Ang balaod bahin sa mga balay nga nataptan ug sanla nagpahinumdom gayod sa mga Israelinhon nga sila makapuyo lamang sa mga balay nga hinlo sa panglantaw sa Diyos.​—Lev 14:33-57.

Sa dihang natukod ang Kristiyanidad, ang pagwali ug ang pagpanudlo sa balay ug balay nahimong hinungdanong bahin sa matuod nga pagsimba. (Buh 20:20) Ang mga sumusunod ni Jesus nakapahimulos sa pagkamaabiabihon nga gihatag kanila sa ‘mga takos’ o sa ‘mga higala sa kalinaw,’ ug sila miestar sa mga balay sa maong mga tawo hangtod sa pagkatapos sa ilang ministeryo sa usa ka siyudad. (Mat 10:11; Luc 10:​6, 7; tan-awa ang MAGWAWALI, PAGWALI [“Sa Balay ug Balay”].) Sagad ang mga grupo o mga kongregasyon sa mga Kristohanon regular nga magtigom sulod sa mga balay aron sa pagtuon sa Pulong sa Diyos. (Rom 16:5; 1Co 16:19; Col 4:15; Flm 2) Apan bisan kinsa nga mitalikod gikan sa pagtulon-an ni Kristo dili dawaton diha sa pribadong mga pinuy-anan.​—2Ju 10.