PAGBUHIS

Usa ka pagtasal (labot sa salapi, manggad, o trabaho) nga gitakda niadtong may awtoridad nganha sa mga tawo o sa kabtangan. Ang lainlaing matang sa mga pagbuhis dugay na nga gihimo aron suportahan ang mga serbisyo sa gobyerno, publikong mga opisyal, ug usab ang mga saserdote. Ang mga buhis nga gipangayo kanhi naglakip sa ikapulo, tributo, bayranan, buhis por ulo, ug buhis gikan sa nagkalainlaing mga paninda, mga butang nga gieksportar o giimportar, ug mga manggad nga gipasulod sa mga negosyante diha sa nasod.

Mga Buhis Alang sa Sangtuwaryo ni Jehova. Ang pag-alagad diha sa sangtuwaryo gisuportahan pinaagig pagbuhis. Ang obligadong paghatag ug ikapulo mao ang pangunang tinubdan aron masustentohan ang Aaronikong mga saserdote ug mga Levihanon, ug labing menos sa usa ka okasyon, sila makadawat ug bahin sa mga inagaw sa gubat sumala sa buhis nga gitakda ni Jehova. (Num 18:26-29; 31:26-47; tan-awa ang IKAPULO.) Gisugo usab ni Jehova si Moises nga human sa iyang pagsenso, ang matag tawo nga narehistro mohatag ug tunga sa siklo ($1.10) ingong “amot alang kang Jehova,” diin gigamit kini alang sa tolda nga tagboanan. (Ex 30:12-16) Mopatim-aw nga nahimong batasan sa mga Hudiyo nga mohatag ug tinong kantidad kada tuig, bisan tuod ang pagsenso wala himoa kada tuig. Pananglitan, si Jehoas nagsugo nga dad-on ang “sagradong buhis nga gisugo ni Moises.” (2Cr 24:​6, 9) Ang mga Hudiyo sa panahon ni Nehemias nag-obligar sa ilang kaugalingon sa pagbayad ug ikatulo ka bahin sa usa ka siklo (mga $0.75) kada tuig alang sa pag-alagad sa templo.​—Neh 10:32.

Sa panahon sa yutan-ong ministeryo ni Jesus, ang mga Hudiyo nagbayad ug duha ka drakma alang sa templo. Sa dihang gipangutana kon uyon ba si Jesus niini nga pagbuhis, si Pedro mitubag nga si Jesus uyon niini. Sa ulahi, sa paghisgot sa maong butang, gipunting ni Jesus nga ang mga hari wala mangayog buhis sa ilang mga anak, sanglit ang mga anak maoy sakop sa harianong panimalay nga alang kanila gikolekta ang mga buhis. Apan, bisan tuod mao ang bugtong nga Anak sa Usa nga gisimba didto sa templo, si Jesus, aron dili makapandol sa uban, nagtino nga mabayran ang buhis.​—Mat 17:24-27.

Mga Buhis nga Gipangayo sa mga Magmamando. Sa dihang natukod ang gingharian sa Israel, ang mga buhis, lakip ang ikapulo sa panon sa mga hayop ug sa abot, gipangayo aron suportahan ang hari, ang iyang panimalay, ug ang lainlaing mga opisyal ug mga alagad diha sa kagamhanan. (1Sa 8:11-17; 1Ha 4:6-19) Sa kataposan sa paghari ni Solomon, ang pagpaapil alang sa pinugos nga trabaho ug ang pagsuportar sa kagamhanan nahimong bug-at nga palas-anon sa katawhan nga tungod niana sila mihangyo sa anak nga lalaki ug manununod ni Solomon nga si Rehoboam, nga pagaanon ‘ang malisod nga pag-alagad ug ang mabug-at nga yugo.’ Tungod kay si Rehoboam wala magpatalinghog niini, ang napulo ka tribo natukmod sa pag-alsa.​—1Ha 12:3-19; tan-awa ang PINUGOS NGA PAG-ALAGAD; PINUGOS NGA TRABAHO.

Sa dihang nailalom sa langyawng pagmando, ang mga Israelinhon nailalom sa lain pang mga matang sa pagbuhis. Pananglitan, sa dihang si Paraon Neko naghimo kang Jehoiakim nga iyang basalyo ug nagpahamtang ug bug-at nga multa o tributo sa Juda, gipangayo ni Jehoiakim ang gikinahanglang pondo pinaagi sa pagpabayad sa iyang mga sakop ug tinong kantidad “sumala sa bayranan sa buhis sa matag usa.”​—2Ha 23:31-35.

Sulod sa Persianhong yugto, ang mga Hudiyo (gawas sa mga saserdote ug sa ubang nag-alagad sa sangtuwaryo, kinsa gipahigawas ni Artajerjes Longimanus sa pagbayad ug buhis) kinahanglang mobayad ug buhis (Aramaiko, mid·dahʹ o min·dahʹ), tributo (belohʹ), ug bayranan (halakhʹ). (Esd 4:​13, 20; 7:24) Ang mid·dahʹ gituohan nga nagtumong sa personal nga buhis sa mga indibiduwal; ang belohʹ nagtumong sa buhis sa mga paninda, sa buhis sa mga manggad nga gibaligya sulod sa nasod; ug ang halakhʹ nagtumong sa bayranan nga ibayad sa mga magpapanaw diha sa mga estasyonan sa dalan o sa mga tabokanang suba. Ang mid·dahʹ (gihubad nga “tributo” sa AS, KJ, NW diha sa Neh 5:4) lagmit nga taas kaayo nga buhis, sanglit daghang Hudiyo ang kinahanglang mangutang ug salapi aron makabayad niini. Gawas pa sa pagbayad sa mga buhis nga gipangayo sa mga Persianhon, ang mga Hudiyo sa naandan kinahanglang mobayad usab ug buhis aron sa pagsuportar sa gobernador.​—Neh 5:​14, 15.

Sa unang siglo K.P., ang mga Hudiyo nayugot pag-ayo sa pagbayad ug mga buhis, dili lamang tungod sa korapsiyon nga kaylap taliwala sa mga maniningil ug buhis kondili tungod usab kay kini magpugos kanila sa pag-ila sa ilang pagkasakop sa Roma. (Tan-awa ang MANININGIL UG BUHIS.) Bisan pa niana, gipakita ni Jesu-Kristo ug ni apostol Pablo nga husto ang pagbayad ug mga buhis ngadto kang “Cesar,” o sa “labaw nga mga awtoridad.” (Mat 22:17-21; Rom 13:​1, 7; tan-awa ang CESAR [Ang Diyos ug si Cesar].) Lakip sa nagkalainlaing matang sa mga buhis nga gihisgotan diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan mao ang teʹlos (dili-direktang buhis, bayranan, o tributo; Mat 17:25; Rom 13:7). Gihisgotan usab ang kenʹsos (ang buhis por ulo; Mat 17:25; 22:​17, 19; Mar 12:14) ug ang phoʹros (usa ka terminong lapad ug kahulogan nga gituohang nagtumong sa buhis nga gipangayo alang sa mga balay, yuta, ug sa mga tawo; Luc 20:22; 23:2).