ASA
1. Ang ikatulong hari sa Juda human mabahin ang nasod sa duha ka gingharian. Si Asa maoy anak nga lalaki ni Abiam (Abias) ug apo ni Rehoboam. Naghari siya sulod sa 41 ka tuig (977-937 W.K.P.).—1Ha 15:8-10.
Ang Kasibot ni Asa Alang sa Putli nga Pagsimba. Ang Juda ug Benjamin nahupong sa apostasya sulod sa 20 ka tuig human masiak ang nasod ngadto sa duha ka gingharian. “Sama ni David nga iyang katigulangan,” si Asa nagpasundayag ug kasibot alang sa putli nga pagsimba ug maisogong naghinlo sa yuta gikan sa mga lalaking pampam sa templo ug sa mga idolo. Iyang gitangtang ang iyang apohang babaye nga si Maaca gikan sa iyang posisyon nga samag ‘unang ginang’ sa yuta tungod sa iyang paghimog “usa ka makalilisang nga idolo” alang sa sagradong poste, o kang Asera, ug iyang gisunog ang relihiyosong idolo.—1Ha 15:11-13.
Ang rekord sa 2 Cronicas 14:2-5 nag-ingon nga “gikuha [ni Asa] ang mga langyawng halaran ug ang hatag-as nga mga dapit ug gigun-ob ang sagradong mga haligi ug giputol ang sagradong mga poste.” Apan, ang 1 Hari 15:14 ug 2 Cronicas 15:17 nagpakita nga “ang hatag-as nga mga dapit wala niya kuhaa.” Busa, lagmit nga ang hatag-as nga mga dapit nga gitumong sa nahaunang asoy sa Mga Cronicas mao kadtong sa gisagop nga paganong pagsimba nga mitakod sa Juda, samtang ang gitumong sa asoy sa Mga Hari mao ang hatag-as nga mga dapit diin ang katawhan misimba kang Jehova. Bisan human sa pagkatukod sa tabernakulo ug sa pagkatukod sa templo sa ulahi, ang popanahon nga paghalad alang kang Jehova gihimo diha sa hatag-as nga mga dapit, nga maoy dalawaton kaniya ubos sa linaing mga kahimtang, sama sa kahimtang ni Samuel, David, ug Elias. (1Sa 9:11-19; 1Cr 21:26-30; 1Ha 18:30-39) Bisan pa niana, ang kasagarang dapit nga giuyonan alang sa paghalad mao kadtong gipili ni Jehova. (Num 33:52; Deu 12:2-14; Jos 22:29) Ang sayop nga mga paagi sa pagsimba sa hataas nga dapit lagmit nagpadayon bisan pa sa paghanaw sa paganong hatag-as nga mga dapit, tingali tungod kay wala ipadayon sa hari ang iyang kasibot sa pagwagtang niini sama sa iyang gipakita sa dihang iyang gihanaw ang paganong mga dapit. O lagmit gihimo ni Asa ang bug-os nga paghanaw sa tanang hatag-as nga mga dapit; hinunoa, paglabay sa panahon kini mitumaw pag-usab ug wala mahanaw sa ulahing bahin sa iyang paghari, nga tungod niana kini gidugmok sa iyang manununod nga si Jehosapat.
Ang kasibot ni Asa alang sa matarong nga pagsimba gipanalanginan ni Jehova ug kalinaw sulod sa unang napulo ka tuig sa iyang pagmando. (2Cr 14:1, 6) Sa ulahi ang Juda giatake sa usa ka milyong manggugubat ubos ni Zera nga Etiopianhon. Bisan tuod walay bawot sa gidaghanon, si Asa migula aron sa pagsugat sa mga manunulong didto sa Maresah nga mga 38 km (23 mi) sa KHK sa Jerusalem sa ubos nga kayutaan sa Juda. Ang iyang kinasingkasing nga pag-ampo una pa magsugod ang gubat nagpakitag pag-ila sa gahom sa Diyos sa pagluwas ug siya nangamuyo sa tabang ni Jehova, nga nag-ingon: “Kami nagasalig kanimo, ug sa imong ngalan kami mianhi batok niining panon sa katawhan. Oh Jehova, ikaw mao ang among Diyos. Ayaw tugoti nga ang may-kamatayong tawo makahupot ug kusog batok kanimo.” Kini misangpot sa bug-os nga kadaogan.—2Cr 14:8-15.
Human niadto, si Asa gisugat ni manalagnang Azarias kinsa nagpahinumdom kaniya: “Si Jehova magauban kaninyo basta kamo magauban kaniya,” ug “kon inyo siyang biyaan siya mobiya kaninyo.” Iyang gipahinumdom ang malaglagong panag-away nga nasinati sa nasod sa dihang sila mibulag kang Jehova ug giawhag si Asa sa pagpadayon nga maisogon sa iyang buluhaton alang sa putli nga pagsimba. (2Cr 15:1-7) Tungod sa pagsanong dayon ni Asa ug sa pagpalig-on sa nasod diha sa matuod nga pag-alagad kang Jehova, ang daghang katawhan gikan sa amihanang gingharian mibiya sa maong rehiyon aron motipon sa usa ka dakong panagkatigom sa Jerusalem sa ika-15 nga tuig sa pagmando ni Asa (963 W.K.P.), nga sa maong panagkatigom gihimo ang usa ka pakigsaad nga nagpahayag sa determinasyon sa katawhan sa pagpangita kang Jehova ug sa pagpahamtang sa silot nga kamatayon niadtong dili motuman niini nga pakigsaad.—2Cr 15:8-15.
Ang Daotang Laraw ug ang Pagpakiggubat Batok Kang Baasa. Si Haring Baasa sa Israel nagbabag sa agianan kang bisan kinsa nga gustong mobalik sa Juda pinaagi sa pagpalig-on sa utlanang siyudad sa Rama, nga nahimutang sa dakong dalan paingon sa Jerusalem ug duol ra sa may A sa maong siyudad. Si Asa, pinaagig tawhanong pangatarongan o tungod sa pagsunod sa daotang tambag, wala na sa bug-os mosalig kang Jehova ug midangop na sa diplomasya ug pagpakigkunsabo aron mawala ang hulga. Iyang gikuha ang mga bahandi sa templo ug kadtong gikan sa balay sa hari ug gipadala kini ingong hiphip ngadto kang Haring Ben-hadad I sa Sirya aron hayloon siya nga iliso ang pagtagad ni Baasa pinaagig pag-atake sa amihanang utlanan sa Israel. Gidawat kini ni Ben-hadad I, ug ang iyang pagsulong sa mga siyudad sa Israel sa A nakapahunong sa pagpanukod ni Baasa ug nagpaatras sa iyang mga kasundalohan gikan sa Rama. Niana girekluta ni Asa ang tanang tawo nga mahimong gamiton gikan sa tibuok nga gingharian sa Juda ug gidala niya ang tanang suplay nga materyales sa pagpanukod ni Baasa, ug gigamit kini sa pagtukod sa mga siyudad sa Geba ug Mizpa.—1Ha 15:16-22; 2Cr 16:1-6.
Tungod niini, si Asa giatubang ni Hanani nga tigpatin-aw sa panan-awon, kinsa nagpunting sa pagkadili-maunongon ni Asa pinaagi sa dili pagsalig sa Diyos nga nagluwas kaniya gikan sa dakong panon sa kasundalohang Etiopianhon, nga nagpahinumdom kang Asa nga “kon mahitungod kang Jehova, ang iyang mga mata nagalibotlibot sa tibuok nga yuta aron ipakita ang iyang kusog alang niadtong kansang kasingkasing maoy bug-os alang kaniya.” Tungod sa iyang kabuangan, si Asa makasagubang ug padayong pakiggubat. Nayugot sa pagtul-id, si Asa dili-makataronganong nagpabilanggo kang Hanani ug nagmalupigon sa uban sa katawhan.—2Cr 16:7-11.
Ang mga pulong sa 2 Cronicas 16:1 nga si Baasa misulong sa Juda “sa ikakatloag-unom ka tuig sa paghari ni Asa” nakapatunghag pipila ka pangutana, sanglit ang pagmando ni Baasa, nga nagsugod sa ikatulong tuig ni Asa ug milungtad lamang ug 24 ka tuig, natapos mga 10 ka tuig una pa ang ika-36 nga tuig sa pagmando ni Asa. (1Ha 15:33) Bisan tuod nga ang pipila naghunahunang nasayop ang magkokopya ug nagtuong kini nagtumong sa ika-16 o ika-26 nga tuig sa paghari ni Asa, ang pagtuo nga kini nasayop wala kinahanglana aron lang magkaharmonya ang mga asoy. Ang mga komentaristang Hudiyo nagkutlo sa Seder Olam, nga naghisgot nga ang ika-36 nga tuig giihap sukad sa paglungtad sa bulag nga gingharian sa Juda (997 W.K.P.) ug mitakdo sa ika-16 nga tuig ni Asa (si Rehoboam nagmando sa 17 ka tuig, si Abias 3 ka tuig, ug nianang tungora si Asa diha sa iyang ika-16 nga tuig). (Soncino Books of the Bible, London, 1952, ftn sa 2Cr 16:1) Kini usab ang panglantaw ni Arsobispo Ussher. Busa, ang tatawng kalainan usab sa mga pulong sa 2 Cronicas 15:19 nga nag-ingong, kon bahin sa “gubat, wala kini mahitabo hangtod sa ikakatloag-lima [sa pagkatinuod, ang ikanapulog-lima] ka tuig sa paghari ni Asa,” ug ang mga pulong sa 1 Hari 15:16 nga nag-ingong “ang pakiggubat nahitabo tali kang Asa ug Baasa nga hari sa Israel sa tanan nilang adlaw,” mahimong ipatin-aw nga sa dihang nagsugod ang mga panagbangi sa duha ka hari, kini nagpadayon pa human niadto, sumala sa gitagna ni Hanani.—2Cr 16:9.
Pagkasakit ug Pagkamatay. Sa kataposang tulo ka tuig ni Asa, siya nag-antos tungod sa iyang sakit sa tiil (tingali gout o panghupong sa mga lutaluta), ug sa dili-maalamong paagi siya mipalabi sa pagpangitag pisikal nga pagkaayo kay sa espirituwal nga pagkaayo. Sa iyang pagkamatay siya gihatagan ug dungganong paglubong didto sa iyang giandam nga lubnganan sa Siyudad ni David.—1Ha 15:23, 24; 2Cr 16:12-14.
Bisan usahay siya nagpakitag kawalay kaalam ug espirituwal nga panabot, ang maayong mga hiyas ug ang pagkawala-malangkit ni Asa sa apostasya nangibabaw kay sa iyang mga kasaypanan, ug siya gilantaw ingong usa sa matinumanong mga hari sa linya ni Juda. (2Cr 15:17) Ang 41-ka-tuig nga paghari ni Asa nagkobre sa paghari sa walo ka hari sa Israel: kang Jeroboam, Nadab, Baasa, Elah, Zimri, Omri, Tibni (kinsa nagmando sa usa ka bahin sa Israel sa pagpakigbatok kang Omri), ug Ahab. (1Ha 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Pagkamatay ni Asa ang iyang anak nga lalaki nga si Jehosapat nahimong hari.—1Ha 15:24.
2. Usa ka anak nga lalaki sa Levihanong si Elkana ug ang amahan ni Berekias, kinsa gitala ingong nagpuyo sa “kabalangayan sa mga Netopahanon” human makabalik gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya.—1Cr 9:16.