ARTAJERJES
Usa ka ngalan o titulo nga gigamit sa Bibliya alang sa duha ka hari sa Persia.
1. Ang Persianhong magmamando nga nagpahunong sa pagtukod sa templo ni Jehova didto sa Jerusalem. (Esd 4:7-24) Tali sa paghari ni Ciro nga Bantogan, kinsa nagtugot sa mga Hudiyo nga mobalik sa Jerusalem (537 W.K.P.), ug ni Dario nga Bantogan, kinsa nagtangtang sa pagdili sa pagtukod sa templo niadtong 520 W.K.P., lagmit tulo ka hari ang nagmando: si Cambyses II, ang iyang igsoong lalaki nga si Bardiya (o lagmit ang usa ka Mago nga nailhang Gaumata nga giingong nagpakaaron-ingnon nga mao si Bardiya ug nagmando sulod sa pito ka bulan), ug si Nidintu-Bel (nga gipildi ug gipatay ni Dario human lamang sa duha ka bulan). Dayag nga si Cambyses mao ang gihawasan sa “Ahasuero” nga gihisgotan sa Esdras 4:6 nga kaniya gihimo ang unang pagprotesta sa mga magsusupak bahin sa pagtukod pag-usab sa templo. Busa, sugod sa Esdras 4:7, ang magmamando nga gitawag ug “Artajerjes” mao si Bardiya o kaha si Gaumata, kansang pagmando milungtad lamang ug pito ka bulan (522 W.K.P.).
Ang katawhan sa mga siyudad sa Samaria misulat ug sulat batok sa mga Hudiyo ngadto niini nga Persianhong hari. (Esd 4:7) Mao kining panahona nga ang mga Hudiyo puliki kaayo sa pagtukod sa templo. (Esd 4:1-3) Aron makab-ot ang ilang tumong, ang mga kaaway sa mga Hudiyo namakak, nga nag-ingon nga gitukod na pag-usab sa mga Hudiyo ang siyudad sa Jerusalem, lakip ang mga paril niini. (Esd 4:11-16) Ingong resulta niining bakak nga mga sumbong, nahunong “ang buluhaton sa balay sa Diyos.”—Esd 4:24.
2. Si Artajerjes Longimanus, ang anak nga lalaki ni Jerjes I, mao ang hari nga gitumong sa Esdras 7:1-28 ug Nehemias 2:1-18; 13:6. Bisan tuod ang kadaghanang reperensiyang mga basahon nagpetsa sa tuig sa iyang paglingkod sa trono ingong 465 W.K.P., adunay maayong katarongan sa pagpetsa niini sa 475 W.K.P.—Tan-awa ang PERSIA, PERSIANHON (Ang Paghari ni Jerjes ug ni Artajerjes).
Gitugotan ni Artajerjes Longimanus si Esdras nga saserdote ug maingon man si Nehemias sa pagpanaw ngadto sa Jerusalem. (Esd 7:1-7; Neh 2:1, 7, 8) Ang karaang mga historyador naghubit kaniya ingong buotan ug mahinatagon. Nahiuyon kini sa iyang mga gibuhat panahon sa ikapitong tuig sa iyang paghari (468 W.K.P.), sa dihang si Longimanus naghatag kang Esdras sa “tanan niyang gipangayo” pinaagi sa usa ka mando nga naglakip sa pagtagana ug plata, bulawan, ug mga sudlanan nga gamiton alang sa templo, maingon man sa balon nga trigo, bino, lana, ug asin. (Esd 7:6, 12-23; 8:25-27) Kining dagayang amot tingali mopatin-aw kon nganong si Artajerjes gilakip uban kang Ciro ug Dario diha sa Esdras 6:14 ingong usa sa mga nagpagula ug sugo nga nakaamot sa ‘pagtukod ug paghuman’ sa templo, bisan tuod nga ang aktuwal nga pagtukod natapos na 47 ka tuig ang miagi, niadtong 515 W.K.P. Ang mando sa hari nag-awtorisar pa gani kang Esdras sa pagtudlo ug mga mahistrado ug mga maghuhukom nga maoy motudlo sa balaod sa Diyos (maingon man sa balaod sa hari) ug mopahamtang sa silot nga kamatayon batok sa mga maglalapas kon gikinahanglan.—Esd 7:25, 26.
Panahon sa ika-20 nga tuig sa iyang paghari (455 W.K.P.), si Artajerjes Longimanus nagtugot kang Nehemias nga mobalik sa Jerusalem aron sa pagtukod sa mga paril ug sa mga ganghaan sa siyudad. (Neh 2:1-8) Tungod kay gihisgotan kini sa Daniel 9:25 ingong maylabot sa panahon sa gisaad nga pag-abot sa Mesiyas, ang petsa sa ika-20 nga tuig ni Artajerjes hinungdanon kaayo.
Ang Nehemias 13:6 naghisgot sa “ikakatloag-duha ka tuig ni Artajerjes,” nga mao, 443 W.K.P., sa dihang si Nehemias mibalik sulod sa usa ka panahon ngadto sa palasyo niini nga hari.