BUHOK, BALHIBO

Sa kasaysayan, giisip sa kadaghanang lalaki ug babaye ang ilang buhok ingong dayandayan, nga makadugang sa ilang pagkamadanihon, ug sa daghang kahimtang, ingong ilhanan sa ilang kusog ug pagkabatan-on. Busa, ilang giatiman pag-ayo ang ilang buhok.

Mga Ehiptohanon. Ang mga Ehiptohanon lagmit mao ang may kinalahian nga kostumbre maylabot sa ilang mga buhok. Ang mga lalaki, ilabina ang mga saserdote ug mga sundalo, nagkiskis sa ilang mga ulo ug mga bungot. Si Herodotus nag-ingon nga ang mga pumoluyo sa Nilo nagkiskis sa mga ulo sa mga batang lalaki, nga nagbilin lamang ug diyutayng mga buhok diha sa mga kilid ug tingali sa atubangan ug sa likod. Sa dihang ang bata mohamtong na, kini nga mga buhok kiskison sanglit kini maoy mga ilhanan sa pagkabata. Alang sa mga lalaki, ang pagpatubo sa buhok ug sa bungot maoy ilhanan sa pagbangotan o sa pagkawalay areglar. Tungod niini si Jose, sa dihang gipagula sa bilanggoan, namalbas sa wala pa dad-a atubangan kang Paraon. (Gen 41:14) Apan, ang Ehiptohanong mga lalaki usahay nagsul-ob ug mga piluka, ug nagbutang ug mga bungot. Ang ubang Ehiptohanong mga larawan diha sa mga monyumento nagpakita sa mga lalaking dagkog ranggo nga may tag-as, maayong pagkaatiman nga mga buhok; dili mailhan kon kini kaugalingon ba nilang buhok o usa ka piluka.

Sa kasukwahi, ang Ehiptohanong mga babaye adunay kinaiyanhong tag-as nga mga buhok ug sinalapid. Ang wala madugta, sinalapid nga mga buhok nakaplagan diha sa daghang gipreserbar nga patayng lawas sa Ehiptohanong mga babaye.

Mga Asiryanhon, mga Babilonyanhon, mga Romano. Ang Asiryanhon ug Babilonyanhon nga mga lalaki, ug ang kadaghanan sa mga taga-Asia, adunay tag-as nga mga buhok. Makita sa Asiryanhong mga linilok nga ang mga lalaki adunay maayong pagkahapay nga mga buhok, nga kulong ang tumoy niini abot sa abaga. Ang ilang mga bungot tag-as usab, usahay gibahin ngadto sa duha o tulo ka hut-ong sa mga kulong, ug ang bigote kinurtihan ug kulong usab. Ang uban nagtuo nga ang tag-as kaayong mga buhok nga gilarawan diha sa mga monyumento may bahin nga artipisyal nga gidugang sa natural nga buhok sa tawo.

Sa karaang kapanahonan ang mga Romano dayag nga adunay mga bungot apan, sa mga ikatulong siglo W.K.P., sila misagop sa kostumbre sa pagpamalbas.

Mga Hebreohanon. Ang batasan taliwala sa Hebreohanong mga lalaki sa sinugdan mao ang pagpatubog mga bungot, apan kini inatiman pag-ayo; ug ilang tupihan ang ilang mga buhok sa kasarangang gitas-on. Sa kahimtang ni Absalom, ang iyang buhok milabong pag-ayo mao nga kon tupihan niya kini kas-a sa usa ka tuig, kini motimbang ug 200 ka siklo (2.3 kg; 5 lb), nga lagmit mas mibug-at tungod sa paggamit ug lana o mga pahumot. (2Sa 14:​25, 26) Ang balaod sa Diyos nagsugo sa Israelinhong mga lalaki nga ‘dili nila tubtoban ang mga buhok [o, patilya] sa ilang ulo,’ ni pagadaoton nila ang “tumoy” sa ilang mga bungot. Dili kini sugo batok sa pagputol sa ilang buhok o bungot kondili dayag nga kini maoy sugo aron dili nila sundogon ang paganong mga batasan. (Lev 19:27; Jer 9:​25, 26; 25:23; 49:32) Ang dili pagtagad sa ilang buhok o bungot, lagmit pinaagi sa dili pagtupi ug pag-atiman niini, maoy usa ka ilhanan sa pagbangotan. (2Sa 19:24) Sa mga instruksiyon ngadto sa mga saserdote nga gihatag pinaagi sa manalagnang si Ezequiel, ang Diyos nagsugo nga ilang putlan, apan dili kiskisan, ang buhok sa ilang mga ulo ug dili kini ipadunghay sa dihang mag-alagad diha sa templo.​—Eze 44:​15, 20.

Ang Hebreohanong mga babaye nag-atiman sa ilang mga buhok ingong timaan sa katahom (Aw 7:5), nga nagpataas niini. (Ju 11:2) Ang pagpaputol sa usa ka babaye sa iyang buhok maoy usa ka timaan sa pagbangotan o kagul-anan. (Isa 3:24) Sa dihang madakpan sa usa ka Israelinhong sundalo ang usa ka ulay nga babaye gikan sa siyudad sa mga kaaway ug buot mangasawa kaniya, ang babaye kinahanglang magputol una sa iyang buhok ug manghinguko ug mohimog usa ka bulan nga yugto sa pagbangotan alang sa iyang mga ginikanan, sanglit sila posibleng namatay sa dihang giilog ang siyudad.​—Deu 21:10-13; 20:10-14.

Sa paghiling sa sanla, ang usa sa mga butang nga tagdon sa saserdote mao ang kolor ug kondisyon sa balhibo sa naapektohan nga bahin.​—Lev 13:1-46.

Mga Kristohanon. Si apostol Pedro ug Pablo parehong naaghat sa pagtambag sa Kristohanong mga babaye nga dili maghatag ug dakong pagtagad sa estilo sa buhok ug sa pagdayandayan, nga maoy kostumbre niadtong panahona. Hinunoa, sila gitambagan nga isentro ang ilang pagtagad sa pagdayandayan sa ilang kaugalingon sa dili-madunot nga sapot sa malinawon ug malumong espiritu.​—1Pe 3:​3, 4; 1Ti 2:​9, 10.

Gitagad usab ni apostol Pablo ang kahimtang ug ang naandang batasan sa mga tawo nga iyang gisulatan ug gipakita nga natural alang sa lalaki nga mas mubog buhok kay sa babaye. (Tan-awa ang KINAIYAHAN.) Ang babaye nga nagputol sa iyang buhok, o nagkiskis niini, maoy makauulaw. Ang Diyos naghatag kaniyag taas nga buhok “inay sa usa ka pandong,” apan, si Pablo nangatarongan, ang usa ka babaye dili makagamit niining kinaiyanhong pandong, nga maoy usa ka himaya alang kaniya, aron siya dili magsul-ob ug pandong sa ulo, nga usa ka “timaan sa awtoridad,” sa dihang magaampo o magapanagna diha sa Kristohanong kongregasyon. Sa pag-ila niini nga kamatuoran ug sa pagsul-ob ug pandong sa maong mga kahimtang, giila sa Kristohanong babaye ang teokratikanhong pagkaulo ug gipakita ang Kristohanong pagpasakop. Busa gihimaya niya ang iyang bana ingong ulo ug si Jehova nga Diyos, ang Ulo sa tanan.​—1Co 11:3-16.

Mahulagwayong Paggamit. Giputlan ni Job ang buhok sa iyang ulo ingong simbolo sa iyang pagkabiniyaan, sanglit nawad-an siya sa iyang mga anak ug kabtangan.​—Job 1:20.

Si Ezequiel gisugo sa pagputol sa buhok sa iyang ulo ug sa iyang bungot, bahinon kini sa tulo, ug iyang buhaton niini kon unsay matagnaong maghubit sa makaguol nga mga kahimtang nga modangat sa mga molupyo sa Jerusalem sa dihang ipahamtang ang mga paghukom sa Diyos batok niini. (Eze 5:1-13) Ang kagul-anan ug kasakitan gisimbolohan usab pinaagi sa paglarot sa buhok, o sa pagputol niini. (Esd 9:3; Jer 7:29; 48:37; Miq 1:16) Ang pagpakaulaw, pagtamay, o pagsaway mahimong ipahayag pinaagi sa paglarot sa buhok sa ulo o sa aping sa laing tawo.​—Neh 13:25; Isa 50:6.

Ang gidaghanon sa mga buhok sa ulo sa tawo (nga giingong moaberids ug mga 100,000) gigamit sa paghulagway sa dakong gidaghanon o sa pagkadili-maihap. (Sal 40:12; 69:4) Ug ang kanipson sa buhok gigamit sa mahulagwayong paagi sa pagtumong sa hilabihan kagamay sa usa ka butang. (Huk 20:16) Ang ekspresyon nga ‘walay usa ka buhok sa imong ulo ang mahanaw (o, malarot)’ maoy mga pulong nga nagpasalig sa bug-os ug hingpit nga panalipod ug kasegurohan. (Luc 21:18; 1Sa 14:45; 2Sa 14:11; 1Ha 1:52; Buh 27:34) Ang samang ideya gipaila sa mga pulong ni Jesu-Kristo ngadto sa iyang mga tinun-an maylabot sa pag-atiman sa Diyos kanila: “Ang mismong mga buhok sa inyong ulo naihap ang tanan.”​—Mat 10:30; Luc 12:7.

Ang pagkaubanon takos sa pagtahod (Pr 16:31; 20:29) ug gigamit usahay sa pagtumong sa pagkatigulang ug sa kaalam. (Job 15:​9, 10; tan-awa ang PAGKAUBANON.) Si Jehova, diha sa usa ka panan-awon ni Daniel, gihulagway sa simbolikong paagi nga puti ug buhok, “sama sa mahinlong balhibo sa karnero,” ingong “ang Karaan sa mga Adlaw.” (Dan 7:9) Si apostol Juan nakakita kang Jesu-Kristo nga gihulagway diha sa usa ka panan-awon nga ang buhok maoy “maputi ingon sa maputing balhibo sa karnero.”​—Pin 1:​1, 14, 17, 18.

Balhibo sa Hayop. Ang balhibo sa kanding gigamit sa paghimog panapton. (Ex 26:7) Si Juan nga Tigbawtismo nagsul-ob ug besti nga gama sa balhibo sa kamelyo. (Mat 3:4; Mar 1:6) Kining matanga sa besti maoy opisyal nga besti alang sa usa ka manalagna. (2Ha 1:8; itandi ang Gen 25:25.) Si Rebeca nagbutang ug balhibo sa kanding diha sa mga kamot ug liog ni Jacob aron ingnon nga kadto balhibo ni Esau.​—Gen 27:16; tan-awa ang BUNGOT.