HURNOHAN
Usa ka pugon nga gipainit aron lutoon o ihurno ang mga pagkaon. Lainlaing matang sa mga hurnohan ang gigamit sa mga Hebreohanon ug sa ubang katawhan.—HULAGWAY, Tomo 2, p. 952.
Ang dagkong mga hurnohan, nga may lingin nga bangag diha sa yuta, gigamit sa Tungang Sidlakan hangtod sa modernong kapanahonan, nga ang pipila niini miabot ug 1.5 o 1.8 m (5 o 6 p) ang giladmon ug halos 1 m (3 p) ang diyametro. Ang ingon niini kadako nga hurnohan makaluto ug tibuok karnero pinaagi sa pagpatong niini sa ibabaw sa init nga mga bato o uling.
Ang hurnohan nga samag panaksan gigamit sa kapanahonan sa Bibliya ug lagmit susama sa panaksan nga gigamit sa mga magbabaol nga mga taga-Palestina sa modernong kapanahonan. Ang usa ka dakong panaksan nga yutang-kulonon itaklob sa tinapay nga ipatong diha sa gagmayng mga bato. Ang panaksan initon pinaagi sa pagpasiga sa sugnod nga tapokon sa ibabaw ug sa palibot niini, ug ang tinapay lutoon.
Ang matag Hebreohanong panimalay lagmit adunay mabalhinbalhin nga hurnohan nga banga, usa ka hurnohan nga gigamit pa gihapon didto sa Palestina. Usa kini ka dako nga kulonong banga, mga 0.9 m (3 p) ang gihabogon, nga may baba sa ibabaw ug nag-anam kadako padulong sa sampot niini. Aron mapainit kini, ang mga sugnod nga kahoy o sagbot sunogon diha sa sulod niini, ang mga abo habwaon agi sa usa ka bangag nga gituyo paghimo alang niini. Ang ibabaw sirad-an, ug kon igo na ang kainiton sa banga, ang minasa ilukop pagbutang palibot sa sulod o sa gawas niini. Nipis kaayo ang tinapay nga maluto niining paagiha.
Ang daghang hurnohan nga gahong nakubkoban sa mga arkeologo. Dayag nga kini maoy dugang kaugmaran sa mga hurnohan nga banga. Kini nga matang sa hurnohan, nga ang katunga gilubong sa yuta, maoy ginama gikan sa yutang-kulonon ug gipalitadahan sa palibot. Kini pahiktin paingon sa itaas, ug ang sugnod sunogon sa sulod. Ang mga monyumento ug mga dibuho nagpakita nga ang mga Ehiptohanon nagbutang sa mga minasa sa gawas niini nga mga hurnohan. Ingong sugnod, ang mga Hebreohanon nga migamit niining matanga sa hurnohan o hudno lagmit migamit ug uga nga mga sangasanga o sagbot. (Itandi ang Mat 6:30.) Ang karne mahimong hurnohon usab niining matanga sa hurnohan.
Makaiikag nga ang mga hurnohan karon nga gigamit sa mga magbabaol sa Palestina lahi ug diyutay sa mga hurnohan nga nakaplagan sa karaang mga kagun-oban o nianang gihulagway sa Asiryanhon ug Ehiptohanon nga mga linilok ug mga dibuho. Sa karaang Caldea ang mga hurnohan o hudno nahimutang sa mga sawang sa mga balay, ug karong adlawa kini mahimong makita diha sa gagmayng mga panaderya diha sa mga nataran sa pribadong mga pinuy-anan, bisan tuod nga ang mga hurnohan tingali nagpundok usab diha sa ubang bahin sa balangay. Ang dagkong publikong mga hurnohan gigamit pa gihapon.
Ang mga hurnohan sa panimalay maoy komon taliwala sa mga Israelinhon ug sa mga Ehiptohanon didto sa yuta sa Ehipto. Busa, panahon sa ikaduhang hampak, ang mga baki nanungha bisan diha sa ilang mga hurnohan ug sa ilang masahan nga mga pasong.—Ex 8:3.
“Ang Torre sa mga Hudno” sa Jerusalem giayo ilalom sa pagtultol ni Nehemias panahon sa pag-ayo sa mga paril sa siyudad. (Neh 3:11; 12:38) Ang gigikanan niini nga ngalan dili tino, apan gituohan nga ang maong torre ginganlan niini tungod kay ang negosyanteng mga panadero nagpahimutang sa ilang mga hurnohan o hudno diha sa maong dapit.
Masambingayong Paggamit. Ang hurno o hurnohan gigamit ingong ekspresyon nga nagtumong sa kanihit sa pagkaon diha sa Levitico 26:26, nga mabasa: “Sa dihang ako [Jehova] nang mabali ang mga tuhoganan nga niini gituhog ang siningsing nga mga tinapay, napulo unya ka babaye ang magluto sa inyong tinapay sa usa ka hurno ug ihatag pagbalik ang inyong tinapay sumala sa timbang niini; ug mokaon gayod kamo apan dili kamo mabusog.” Ubos sa normal nga mga kahimtang, ang matag babaye nagkinahanglan ug usa lamang ka hurnohan aron makahurno matag adlaw. Bisan pa niana, ang Levitico 26:26 nagpunting sa usa ka panahon nga nihit kaayo ang pagkaon nga mabatonan nga tungod niana ang usa ka hurnohan igo nang makahurno sa tanang lutoonon nga maluto sa napulo ka babaye. Ug ang Oseas 7:4-7 nagtandi sa mananapaw nga mga Israelinhon sa usa ka hurnohan o hudno sa panadero, lagmit tungod sa daotang mga tinguha nga nagdilaab sulod kanila.