MARDOKEO

1. Usa nga mibalik sa Jerusalem ug Juda niadtong 537 W.K.P. human sa 70 ka tuig nga pagkadestiyero didto sa Babilonya. (Esd 2:​1, 2) Si Mardokeo maoy usa ka prominenteng Israelinhon ug pangulo nga mitabang kang Zorobabel ug gipaila diha sa unang talaan sumala sa kagikan sa natukod pag-usab nga komunidad sa Juda.​—Neh 7:5-7.

2. “Anak nga lalaki ni Jair nga anak nga lalaki ni Simei nga anak nga lalaki ni Kis nga usa ka Benjaminhon” (Est 2:5), edaran nga ig-agaw ug magbalantay ni Ester. (Est 2:7) Si Mardokeo gihisgotan lamang diha sa basahon ni Ester sa Bibliya. Giasoy sa maong basahon ang iyang prominenteng bahin sa mga kalihokan sa Imperyo sa Persia sa sayong bahin sa ikalimang siglo W.K.P. Ang ebidensiya nagpunting kaniya ingong ang magsusulat sa basahon ni Ester.

Ang pipila nagduhaduha sa pagkatinuod sa maong basahon o kon si Mardokeo usa ba ka tinuod nga tawo. Ang ilang pagtutol, nga siya labing menos 120 ang pangedaron ug may matahom nga ig-agaw nga manghod niyag 100 ka tuig, gipasukad sa sayop nga pagtuo nga ang Ester 2:​5, 6 naghisgot nga si Mardokeo nadestiyero sa Babilonya kauban ni Haring Jeconias. Hinunoa, ang katuyoan sa Bibliya niining tekstoha maoy, dili aron iasoy ang kasaysayan ni Mardokeo, kondili aron isaysay ang iyang talaan sa kagikan. Si Kis lagmit maoy apohan sa tuhod ni Mardokeo, o kaha usa sa unang katigulangan nga “gidala sa pagkadestiyero.” Ang laing panglantaw, nga nahiuyon sa gihisgotan sa Bibliya, mao nga si Mardokeo, bisag natawo samtang nadestiyero, giisip nga gidestiyero niadtong 617 W.K.P., sanglit siya diha sa balat-ang sa iyang mga katigulangan, ingong wala pa matawo.​—Itandi ang Heb 7:​9, 10.

Maunongon Ingong Alagad sa Hari. Diha sa asoy, si Mardokeo, bisag usa ka Hudiyong destiyero, maoy usa ka alagad sa hari. Siya nakadungog nga si Rayna Vasti gipalagpot ingong rayna ni Haring Ahasuero sa Persia ug nga ang tanang matahom nga batan-ong mga ulay sa tibuok imperyo gipatawag aron nga sa taliwala kanila magpili ug usa ka kapuli alang sa pagkarayna. Ang ig-agaw ni Mardokeo nga si Ester, usa ka batan-ong babaye nga “nindot ug lawas ug matahom sa panagway,” gipresentar ingong kandidata sa pagkarayna, apan ang iyang Hudiyohanong kagikan wala ibutyag. (Est 2:​7, 8) Siya napili ingong rayna. Si Mardokeo nagpadayon sa iyang buluhaton, nga “naglingkod sa ganghaan sa hari,” sa dihang ang impormasyon nakaabot kaniya nga duha sa mga opisyal sa palasyo, si Bigtan ug Teres, naglaraw sa pagpatay kang Haring Ahasuero. Iyang gipasidan-an ang hari pinaagi kang Ester, ug ang iyang buhat sa pagkamaunongon girekord diha sa “basahon sa mga kalihokan sa mga adlaw.”​—Est 2:21-23.

Midumili sa Pagyukbo Kang Haman. Human niini, si Haman nga Agagihanon gihimong primer ministro ni Ahasuero, nga nagmando nga ang tanang anaa sa ganghaan sa hari moyukbo kang Haman tungod sa iyang bag-ong binayaw nga posisyon. Si Mardokeo hugot nga midumili sa pagbuhat niana ug nangatarongan nga siya usa ka Hudiyo. (Est 3:1-4) Ang pagdumili ni Mardokeo pinasukad niini nga katarongan nagpamatuod nga kini may kalabotan sa iyang relasyon, ingong usa ka dedikadong Hudiyo, ngadto sa iyang Diyos nga si Jehova. Iyang giila nga ang pagyukbo kang Haman naglangkit ug labaw pa kay sa paghapa sa atubangan sa usa ka gibayaw nga tawo, sama sa gibuhat sa mga Israelinhon sa nangagi, nga nag-ila lamang sa superyor nga posisyon sa maong tawo ingong magmamando. (2Sa 14:4; 18:28; 1Ha 1:16) Sa kahimtang ni Haman dihay maayong katarongan kon nganong wala moyukbo si Mardokeo. Si Haman lagmit maoy usa ka Amalekanhon, ug si Jehova nagpahayag nga siya may pakiggubat kang Amalek “gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa laing kaliwatan.” (Ex 17:16; tan-awa ang HAMAN.) Kini maoy usa ka butang nga nalangkit ang integridad ngadto sa Diyos ug dili usa ka politikanhong isyu sa bahin ni Mardokeo.

Nasuko si Haman, ilabina sa dihang iyang nasayran nga si Mardokeo maoy usa ka Hudiyo. Hilabihan gayod ang iyang pagdumot nga tungod niana ang iyang kalipay sa tanan niyang napahimuslang gahom ug mga pribilehiyo nawala samtang si Mardokeo naglingkod diha sa ganghaan ug midumili sa pagyukbo kaniya. Dili lang kay kang Mardokeo nga buot niyang manimalos, si Haman nakakuha ug mando gikan sa hari aron sa paglaglag sa tanang katawhan ni Mardokeo diha sa gingharian sa Persia.​—Est 3:5-12.

Gigamit sa Pagluwas sa Israel. Atubangan sa maong mando sa paglaglag sa tanang Hudiyo diha sa imperyo, si Mardokeo nagpahayag ug pagtuo nga si Ester nakabaton sa iyang harianong dignidad niining panahona aron sa pagluwas sa mga Hudiyo. Iyang gipaamgo kang Ester ang iyang bug-at nga responsibilidad ug gisugo siya sa pagpangayog pabor ug tabang sa hari. Bisag kini nagpameligro sa iyang kaugalingong kinabuhi, si Ester miuyon sa pagbuhat niini.​—Est 4:7–​5:2.

Tukma gayod sa panahon alang kang Mardokeo ug sa mga Hudiyo (kay kini maylabot mismo sa isyu sa pagkamaunongon ni Mardokeo sa hari) nga ang pagtagad ni Haring Ahasuero gitultolan sa Diyos, usa ka gabii niana sa dihang siya dili makatulog, aron susihon ang opisyal nga basahon sa mga rekord sa estado. Sa ingon napahinumdoman ang hari nga si Mardokeo wala mahatagi ug ganti sa iyang nangaging pag-alagad, nga mao, ang pagbutyag sa laraw sa pag-alsa ni Bigtan ug Teres. Tungod niini ang hari nagtinguha sa pagpasidungog pag-ayo kang Mardokeo​—nga miresulta sa kaulawan ni Haman, kinsa gisugo sa paghikay ug pagpahibalo niini nga pagpasidungog diha sa publiko.​—Est 6:1-12.

Si Ester milampos sa pagsumbong kang Haman sa grabeng pagbutangbutang ug pagdaot sa mga Hudiyo ug usab sa iyang malipotong laraw batok sa mga intereses sa hari. Ang nasuko nga si Ahasuero nagmando sa silot nga kamatayon alang kang Haman, ug ang 22-m-gihabogon (73 p) nga estaka nga gipatindog ni Haman alang kang Mardokeo maoy gigamit sa pagbitay sa lawas ni Haman.​—Est 7:1-10.

Dayon si Mardokeo mipuli kang Haman ingong primer ministro ug nakadawat sa kaugalingong igtitimbre nga singsing sa hari aron sa pagtimbre sa mga dokumento sa estado. Si Ester nagtudlo kang Mardokeo sa pagdumala sa balay ni Haman, nga gitugyan sa hari ngadto kang Ester. Unya gigamit ni Mardokeo ang awtorisasyon sa hari aron ipagula ang usa ka kontra-sugo sa paghatag ug legal nga katungod sa mga Hudiyo sa pagdepensa sa ilang kaugalingon. Alang sa mga Hudiyo kini maoy usa ka paglaom alang sa kaluwasan ug kalipay. Daghan sa Imperyo sa Persia ang midapig sa mga Hudiyo, ug sa dihang miabot ang Adar 13, ang adlaw nga ipatuman ang mga balaod, ang mga Hudiyo andam na. Ang mga opisyal sa gingharian midapig kanila tungod sa hataas nga posisyon ni Mardokeo. Sa Susan ang panag-away milugway sa sunod nga adlaw. Kapin sa 75,000 ka kaaway sa mga Hudiyo ang gipatay diha sa Imperyo sa Persia, lakip ang napulo ka anak nga lalaki ni Haman. (Est 8:1–​9:18) Pinaagi sa pag-uyon ni Ester, si Mardokeo nagsugo nga saulogon ingong tinuig nga pista ang ika-14 ug ika-15 nga adlaw sa Adar, ang “mga adlaw sa Purim,” alang sa paglipay ug pagbangkete ug paghatag ug mga regalo sa usag usa ug ngadto sa mga kabos. Gidawat ug gipatuman sa mga Hudiyo ang pista ngadto sa ilang mga anak ug sa tanan nga miduyog kanila. Ingong ikaduha sa imperyo, si Mardokeo maoy tinahod sa dedikadong katawhan sa Diyos nga mga Hudiyo ug nagpadayon sa pagbuhat alang sa ilang kaayohan.​—Est 9:19-22, 27-32; 10:​2, 3.

Usa ka Tawo sa Pagtuo. Si Mardokeo maoy usa ka tawo nga may pagtuo sama niadtong gihisgotan ni apostol Pablo diha sa Hebreohanon kapitulo 11, bisag wala hisgoti ang iyang ngalan. Siya nagpakitag kaisog, determinasyon, integridad, ug pagkamaunongon ngadto sa Diyos ug sa iyang katawhan, ug siya nagtuman sa prinsipyo nga sa ulahi gipahayag ni Jesus: “Busa, ibayad ninyo kang Cesar ang mga butang ni Cesar, apan ang mga butang sa Diyos ngadto sa Diyos.” (Mat 22:21) Siya ug si Ester naggikan sa tribo ni Benjamin, nga labot niini nga tribo ang patriarka nga si Jacob nagtagna: “Si Benjamin magpadayon sa pagkuniskunis sama sa usa ka lobo. Sa buntag siya mokaon sa nadakpang hayop ug sa gabii siya magbahin sa inagaw.” (Gen 49:27) Ang kalihokan niini nga mga Benjaminhon nahitabo sa mangitngit nga yugto sa nasod sa Israel, human nga wala na magmando ang ilang mga hari ug sila nailalom sa Hentil nga pagmando. Posible nga si Mardokeo ug Ester nakapribilehiyo sa paglaglag sa nahibilin sa gidumtan nga mga Amalekanhon. Ang interes ni Mardokeo alang sa kaayohan sa iyang mga katagilungsod nagpakita nga siya may pagtuo nga taliwala sa mga anak sa Israel moabot ang Binhi ni Abraham sa pagpanalangin sa tanang banay sa yuta.​—Gen 12:2; 22:18.