YAMOG

Ang gagmayng mga tinulo sa tubig nga namugna tungod sa pagtibug-ok sa umog diha sa hangin, sa alisngaw sa tubig nga misaka gikan sa yuta, ug sa umog nga gipagula sa mga tanom. Ang Hebreohanong pulong alang sa “yamog,” ang tal, nagpasabot usab ug ‘taligsik.’ (Pr 3:20) Ang yamog mahimong sinawon-puti, samag yelo nga nanibuok nga tun-og sa dihang ang temperatura sa mas ubos nga lebel sa hangin mous-os ngadto sa 0°C. (32°F.). Si Jehova mao ang naghimo sa mga tinulo sa yamog ug giingon nga siya nagsaliyab sa nanibuok nga tun-og “sama gayod sa abo.”​—Sal 147:16; Job 38:28.

Ang yamog maporma sa dihang mobugnaw ang hangin sa kagabhion nga puno sa mga alisngaw ug magbilin sa alisngaw nga nahimong likido diha sa mas bugnaw nga mga butang. Kini usab maporma sa dihang ang init nga alisngaw nga mosaka gikan sa yuta mosagol sa bugnawng hangin. Ang Bibliya nagpatin-aw nga niadtong una pa kaayong panahon, sa wala pa moulan dinhi sa yuta, “dihay gabon [alisngaw] nga mialisngaw gikan sa yuta ug gitubigan niini ang tibuok nawong sa yuta.” (Gen 2:6 ug ftn sa Rbi8) Ang yamog motungha usab sa dihang moalisngaw ang umog gikan sa katanoman. Ang tanom magpadayon sa pagkuhag tubig nga gisuyop sa mga gamot niini hangtod nga mabatonan ang timbang nga temperatura tali sa tumoy sa mga dahon ug nianang sa mga gamot sa tanom. Ang daghang yamog nga gipatungha sa pipila ka kahoy sagad madungog nga nagtulo panahon sa kagabhion. Mopatim-aw nga mao kini ang tinubdan sa kadaghanang yamog sa kabuntagon. Si Job miingon, “Ang akong gamot bukas alang sa katubigan, ug ang yamog magpabilin sa akong sanga sa tibuok nga gabii.”​—Job 29:19.

Sa Israel sagad diyutay ra ang ulan kon aduna man gikan sa tungatunga sa Abril ngadto sa tungatunga sa Oktubre. Bisan pa niana, ang yamog maporma ug magbisibis sa katanoman sulod niining mga bulana. Ang The Geography of the Bible ni D. Baly (1974, p. 45) nag-ingon: “Ang kahinungdanon sa yamog gipabilhan pag-ayo sa mga Israelinhon, . . . kay kini magpalipang sa mga ubas sa panahon sa hulaw sa ting-init.” Si Isaias nagpunting sa “yamog sa kainit sa pag-ani [sa ubas].” (Isa 18:​4, 5) Human niini moabot ang mga ulan sa “tinghunlak” o “sayong” mga ulan. (Joe 2:23; San 5:7) Ang mga yamog sa kagabhion sa pipila ka dapit daghan kaayo mao nga ang mga kahoy ug ubang mga tanom nakabaton ug kaumog nga sobra pa sa nawalang kaumog nga mialisngaw sa maadlaw. Busa, ang mga yamog sa kagabhion nagpahinabog dagayang ani nga kondili pa tungod niini aduna untay hulaw ug kagutmanan.

Ang kahinungdanon sa yamog gipasiugda pinaagi sa pagkadiskobre nga sa dihang malaya ang mga tanom tungod sa kainit, kini mas daling maulian sa dihang ang kaumog manibug-ok diha sa ilang mga dahon sa panahon sa kagabhion kay sa dihang bisbisan ang yuta. Tungod sa daghang kaumog nga masuhop niini, kini maulian sa sunod nga adlaw bisan pag dili bisbisan ang yuta. Ang gidaghanon sa tubig nga masuhop gikan sa yamog ug sa ulahi ipagula sa mga gamot ngadto sa yuta aron ipondo diha niana usahay katumbas sa tibuok nga gibug-aton sa tanom.

Sa panahon sa 40 ka tuig nga pagpanaw sa mga Israelinhon didto sa kamingawan, ang gitagana sa Diyos nga mana kanunayng mahulog kauban sa yamog, nga magpabilin diha sa yuta human moalisngaw ang yamog. (Ex 16:13-18; Num 11:9) Pinaagi sa duha ka ilhanan nga nalangkit ang yamog, nabatonan ni Gideon ang pamatuod sa pagpaluyo sa Diyos sa wala pa makig-away sa mga Midianhon. Una, iyang giladlad ang balhibo sa karnero diha sa giokanan sa tibuok gabii, apan ang balhibo sa karnero lamang ang nabasa sa yamog samtang uga ang yuta sa palibot. Sa ikaduhang pagsulay, nabali ang maong panghitabo. Wala ibutyag kon kini ba nahitabo sa panahon nga walay ulan sa dihang ang yamog mahimong dahomon nga motungha.​—Huk 6:36–​7:1.

Mahulagwayong Paggamit. Sa Kasulatan ang yamog gilangkit sa panalangin, pertilidad, ug kadagaya. (Gen 27:28; Deu 33:​13, 28; Zac 8:12) Ang pagbalik kang Jehova mosangpot sa panalangin, ang Diyos nag-ingon: “Mahisama ako sa yamog alang sa Israel.” (Os 14:​1, 5) Pinaagi kang Miqueas, ang Diyos nagtagna nga “ang mga nahibilin ni Jacob mahimong sama sa yamog gikan kang Jehova sa taliwala sa daghang mga katawhan, sama sa dagayang ulan sa katanoman,” nga nagtagna nga ang nahibilin sa espirituwal nga Jacob (Israel) mahimong usa ka panalangin gikan sa Diyos ngadto sa katawhan.​—Miq 5:7.

Sa kasukwahi, ang pagkawala o ang paghikaw sa yamog gilangkit sa dili-inuyonan nga kahimtang. (Gen 27:39; Hag 1:10) Sa dihang ang Diyos naghikaw sa yamog ug ulan diha sa yuta sa Israel sa mga adlaw ni Haring Ahab ug Elias, nahitabo ang gutom.​—1Ha 17:1; Luc 4:25.

Ang mga panganod sa kabuntagon ug ang yamog sa Israel dali rang mahanaw tungod sa kainit sa adlaw. Sa susama, kon diha may nahibiling mahigugmaong-kalulot sa Epraim (Israel) ug Juda, kini dali ra usab nga nahanaw. (Os 6:4) Ug tungod sa kasaypanan, ang mga molupyo sa Epraim (Israel) madestiyero, nga mahimong “sama sa yamog nga sayong mobiya.”​—Os 13:1-3, 16.

Ang mga tinulo sa yamog walay kabanha apan kini motulo nga dinaghan. Tingali aron ipasabot ang hinok nga pag-atake o ang kadaghan sa panon ingon sa mga tinulo sa yamog, si Husai miingon kang Absalom: “Kita mohugpa [kang David] sama sa yamog nga mahulog sa ibabaw sa yuta.” (2Sa 17:12) Ang Hari ni Jehova adunay “pundok sa mga batan-on nga sama gayod sa mga yamog,” tingali nagtumong sa ilang gidaghanon.​—Sal 110:3.

Ang yamog usab makaparepresko. Tukma kining gipadapat sa matagnaong awit sa pagpanamilit ni Moises. (Deu 32:2) Ang maayong kabubut-on sa hari gipakasama sa makaparepresko nga yamog ibabaw sa katanoman. (Pr 19:12) Ang panaghiusa nga inubanan sa gugma nga nangibabaw taliwala sa katawhan sa Diyos maoy makaparepresko “sama sa yamog sa Hermon nga motulo ibabaw sa kabukiran sa Zion.” Tungod sa kahabog sa Bukid sa Hermon nga puno ug kalasangan ug kanunayng may niyebe, ang alisngaw sa kagabhion mopaibabaw ug mahimong ipadpad sa halayo pinaagi sa bugnawng huros sa hangin nga mopaubos sa Hermon gikan sa A nga tungod niini kini nga mga alisngaw manibug-ok diha sa kabukiran sa Zion nga halayo dapit sa habagatan.​—Sal 133:1-3; HULAGWAY, Tomo 1, p. 332.