ASNO

[Heb., chamohrʹ; ʼa·thohnʹ, “asna”; ʽaʹyir, “hingkod nga asno”; Gr. oʹnos; o·naʹri·on, “nating asno”].

Usa ka gahig-kuko nga hayop nga pamilya sa mga kabayo, apan lahi sa kabayo tungod kay kini mas gamay, mas mubog lambungay, mas taas ug dalunggan, ug mas mubog buhok sa ikog, ug katunga lamang sa ikog dapit sa tumoy nga bahin ang adunay buhok. Sanglit kini dili daling matakilpo kon itandi sa mga kabayo tungod sa gagmay, talinis nga mga kuko niini, ang asno mas angayan diha sa gansangon ug bukirong mga dapit nga kasagaran diha sa Palestina. Bisan tuod nahimong panultihon ang katig-a ug pagkagahian sa asno, ang intelihensiya niini giisip gayod nga mas labaw kay sa mga kabayo, ug kini malahutayon, hataas-ug-pailob nga linalang nga, sama sa ubang mga hayop, sagad nakasinati ug pag-abuso diha sa kamot sa tawo.

Ang asno (Equus asinus) dugay nang nag-alagad sa tawo ingong mananap nga luwanan, sakyanan, ug igguguyod nga hayop, ug kini unang gihisgotan diha sa Kasulatan maylabot kang Abraham. (Gen 12:16; 22:3; Jos 15:18; 2Cr 28:15; Isa 30:24) Dayag nga tungod sa hagong buluhaton sa asno sa pagpas-an ug mga luwan nga gitandi ni Jacob ang iyang anak nga lalaking si Isacar niini nga hayop. (Gen 49:14) Sa laing bahin, ang pagpamampam sa gingharian sa Juda ngadto sa kanasoran gipakasama sa kahigal sa mga asno.​—Eze 23:20.

Sa usa sa iyang mga panan-awon ang manalagnang si Isaias nakakita ug “usa ka karo nga iggugubat sa mga asno.” (Isa 21:7) Kini nagpakita nga ang mga asno gigamit usab sa gubat, lagmit ingong mga kargahanan, kon dili man ugaling sakyanan usab sa mga manggugubat ngadto sa aktuwal nga pagpakiggubat. Niining bahina makapaikag nga ang Gregong historyador nga si Herodotus (IV, 129) nag-ingon nga ang mga asno gigamit sa Persianhong kasundalohan.

Sumala sa Balaod, ang asno maoy usa ka mahugaw nga hayop. Sanglit ang tanang panganay iya man kang Jehova ug ang panganay sa usa ka asno dili man ikahalad, busa kini kinahanglang tubson pinaagi sa pagbaylo niini ug usa ka karnero o kaha balion ang liog niini.​—Ex 13:13; 34:20.

Bisan tuod mahugaw, ang mga asno gikaon didto sa Samaria tungod sa kagrabe sa gutom sa dihang gilikosan ni Haring Ben-hadad kini nga siyudad, ug bisan ang dili na gayod makaon nga bahin niini, ang puro bukog, nipis ug unod nga ulo sa usa ka asno nahimo nang maluho nga pagkaon nga nagkantidad ug 80 ka pirasong plata (kon siklo, $176).​—2Ha 6:​24, 25.

Gilatid sa balaod sa Diyos ang maluluy-ong pagtratar sa binuhing mga hayop, sama sa asno. Ang usa ka asno nga nalup-ogan sa luwan niini kinahanglang palingkawason gikan niini, ug ang usa ka asno ug usa ka torong baka dili parison pagyugo. (Ex 23:5; Deu 22:10) Kay mas gamay ug menos ug kusog ug lahig kinaiya, ang asno malisdan tungod sa maong dili timbang nga pagyugo.

Ang mga asno nga nabatonan sa mga Israelinhon lagmit daghan kaayo, tungod kay sa ilang pagpakiggubat batok sa mga Midianhon lamang sila nakakuhag 61,000 ka asno ingong mga inagaw sa gubat. (Num 31:​3, 32-34) Ang sagad nga paghisgot niini nga linalang diha sa Kasulatan nagpasabot nga diyutay lamang sa mga panimalay kaniadto ang walay asno. (Deu 5:21; 22:4; 1Sa 12:3) Gipamatud-an usab kini sa kamatuoran nga may usa ka asno ang matag unom ka lalaki (walay labot ang mga ulipon ug mga mag-aawit) nga namalik uban kang Zorobabel gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya. (Esd 2:​1, 2, 64-67; Neh 7:66-69) Ang pag-ila sa asno sa iyang posisyon labot sa iyang agalon gigamit ingong sanglitanan aron sa pagbadlong sa dili-matinumanong Israel tungod sa iyang pagkapakyas sa pag-ila kang Jehova.​—Isa 1:3.

Ang asno, kon kini mamatay, guyoron lamang ngadto sa gawas sa siyudad ug isalibay ngadto sa tapok sa mga basura. Busa ang manalagna sa Diyos nagtagna sa pagpaubos sa garboso ug walay pagtuo nga si Jehoiakim, ang anak nga lalaki ni Josias nga hari sa Juda: “Siya ilubong ingon sa paglubong sa usa ka laking asno, nga guyoron ug isalibay, sa gawas saylo sa mga ganghaan sa Jerusalem.”​—Jer 22:19.

Ang mga lalaki ug mga babaye, bisan ang prominenteng mga Israelinhon, misakay sa mga asno. (Jos 15:18; Huk 5:10; 10:​3, 4; 12:14; 1Sa 25:42) Sa dihang gidihogan sa pagkahari, si Solomon, ang anak nga lalaki ni David, misakay sa bayeng mula, usa ka mestisong liwat sa usa ka laking asno, nga gipanag-iya sa iyang amahan. (1Ha 1:33-40) Busa haom gayod nga si Jesus, ang usa nga mas dako kay kang Solomon, nagtuman sa tagna sa Zacarias 9:9 pinaagi sa pagsakay, dili sa usa ka kabayo kondili sa usa ka nati sa asno “nga wala pa masakyi sa usa ka tawo.”​—Luc 19:​30, 35.

Giisip sa pipila nga managkalahi ang mga asoy sa Ebanghelyo kon bahin sa hayop nga gisakyan ni Jesus sa iyang madaogong pagsulod sa Jerusalem. Si Marcos (11:7), Lucas (19:35), ug Juan (12:​14, 15) nagpakita nga si Jesus misakay sa usa ka nati o batan-ong asno, apan wala sila maghisgot nga dihay kauban nga mas gulang nga asno. Bisan pa niana si Mateo (21:7) naghisgot nga “gidala [sa mga tinun-an] ang asno ug ang nati niini, ug ilang gibutang ibabaw niini ang ilang panggawas nga mga besti, ug siya milingkod ibabaw niini.” Dayag nga si Jesus wala molingkod sa duha ka hayop kondili sa mga besti nga gipahiluna diha sa nating asno. Nan, tungod kay siya wala mosakay sa asno, kondili sa nati niini, si Marcos, Lucas, ug Juan wala na maghisgot bahin sa inahan nga asno diha sa ilang mga asoy.

Ihalas nga Asno. Ang ihalas nga asno [Heb., ʽa·rohdhʹ; Aramaiko, ʽaradhʹ] gipalahi gikan sa binuhing asno, dili tungod sa hitsura niini, kondili tungod sa kaidlas ug pagkadili-mapanton niini. Kini kaharmonya gayod sa gihubit sa Bibliya bahin sa usa ka hayop nga daw ‘binadbaran sa mga gapos.’​—Job 39:5.

Ang pinuy-anan sa ihalas nga asno (Equus hemionus) mao ang desyertong kapatagan ug ang yuta nga asin, nga halayo sa kagubot sa usa ka lungsod. Kini kinaiyanhong nagalikay sa mga dapit nga gipuy-an sa tawo, busa “kini dili makadungog sa kabanha sa mangungukoy.” Dili buot ipasabot nga ang ihalas nga asno dili kaayo makadungog; hilabihan kini kaigmat tungod sa hait niini nga sentido sa pandungog, panan-aw, ug panimaho. Kon sulayan sa usa ka tawo ang pag-ukoy niini nga linalang, kini mokabad nga tulin kaayo. Ang ihalas nga mga asno magpunay ug balhin aron sa pagpangitag lunhawng mga balili, ngani mosuhid sa mga kabukiran nga mangitag kasibsiban. Sila manibsib sa tanang matang sa lunhawng mga tanom, ug kini mopang-os bisan sa mga gamot. Ang asin maoy bahin usab sa ilang pagkaon. (Job 39:5-8) Ang pagkagusto sa ihalas nga asno sa gawasnon ug dili-piniotan nga pagkinabuhi nga halayo gikan sa pinuy-anan sa tawo naghatag ug dugang kahulogan sa pagpuyo ni Nabucodonosor uban niini nga mga linalang sulod sa iyang pito ka tuig nga pagkabuang.​—Dan 5:21; tan-awa ang SEBRA.