BEHEMOT
Ang ngalang “Behemot,” nga makita sa Job 40:15, giisip sa lainlaing paagi ingong (1) usa ka pulong nga naggikan sa Ehiptohanong pulong alang sa “baka sa tubig,” (2) usa ka pulong nga lagmit naggikan sa Asiryanhong pulong nga nagkahulogang “mangtas,” ug (3) usa ka intensified plural sa Hebreohanong pulong nga behe·mahʹ (mananap; anad nga hayop) nga gisabot nga nagtumong sa “dakong mananap” o “dako kaayong mananap.” Diha sa Gregong Septuagint ang pulong nga the·riʹa (mapintas nga mga mananap) mao ang hubad sa Hebreohanong pulong nga behe·mohthʹ. Apan, dayag nga usa lamang ka hayop ang gipasabot sanglit ang kahubitan nga gihatag bahin sa Behemot dili maoy alang sa daghang mga linalang kondili sa usa lamang, nga gituohang mao ang hippopotamus (Hippopotamus amphibius). Ngani, ubay-ubayng mga hubad sa Bibliya (AT, La, Ro, NW, JB, RS) ang naggamit sa pulong nga “hippopotamus” diha sa pangunang teksto o diha sa mga nota o footnote aron ipaila ang linalang nga gihisgotan sa Diyos.
Ang hippopotamus maoy dako, bagag-panit, halos walay balhibo nga hayop nga sus-an nga magkanunayan sa mga suba, lanaw, ug kalamakan. Kini nailhan tungod sa iyang mugbong mga tiil, dakong apapangig, ug dakong ulo, nga gikaingong motimbang ug hangtod sa usa ka tonelada. Kusgan kaayo ang apapangig ug ang mga ngipon niini nga ang usa ka pagpaak niini makadulot sa panit sa buaya. Kon hamtong na, kini tingali may gitas-ong 4 hangtod sa 5 m (12 hangtod sa 15 p) ug tingali motimbang hangtod sa 3,600 kg (8,000 lb). Ingong usa ka linalang nga mabuhi sa tubig ug sa mamala, ang hippopotamus, bisan pa sa kadako niini, tulin nga molangoy ug kusog modagan. Kini mokaon ug humokon nga mga tanom sa tubig, mga balili, tangbo, ug kahoykahoy, ug kada adlaw kini mokaon ug kapin sa 90 kg (200 lb) nga lunhawng mga tanom aron isulod sa iyang tiyan nga kasudlan ug 150- hangtod sa 190-L (40 hangtod sa 50 gal).
Ang panit niini, ilabina ang panit sa tiyan, baga kaayo, mao nga kini makasugakod bisag mabangga ug mabagnos samtang isaguyod sa hippopotamus ang lawas niini diha sa talinis nga mga kahoy ug mga bato sa mga salog sa suba. Ang mga buho sa ilong maayong pagkahimutang diha sa tumoy sa simod niini, ug ang mga mata anaa sa itaas nga bahin sa atubangan sa ulo, nga tungod niini ang hippopotamus makaginhawa ug makakita bisag gamay na lang nga bahin sa ulo niini ang naggimaw sa tubig. Ang mga dalunggan ug ang samag balbula nga mga buho sa ilong mosira sa dihang kini molusbog. Bisan samtang matulog, sa dihang ang sukod sa carbon dioxide diha sa dugo makaabot na sa usa ka tinong lebel, ang hayop awtomatikong mopaibabaw sa tubig aron sa paghanggab ug lab-as nga hangin ug dayon molusbog na usab.
Ang hippopotamus makaplagan kanhi sa kadaghanang dagkong mga lanaw ug mga suba sa Aprika, apan tungod sa pagpangayam sa tawo, kini nahanaw na diha sa daghang mga rehiyon ug gikaingon nga dili na kini makit-an sa A sa busay sa Khartoum, Sudan. Sa karaang kapanahonan ang hippopotamus lagmit nga magkanunayan sa Jordan. Ngani, gikaingon nga ang mga bangkil ug mga bukog niini nga linalang nakaplagan diha sa lainlaing mga dapit sa Palestina.
Ang paghubit diha sa ika-40 nga kapitulo sa basahon ni Job naghatag ug tin-awng paglarawan bahin niining dakong sus-an nga hayop, ang Behemot. Kini gihubit ingong tigkaon ug mga balili. (Ber 15) Ang mga tinubdan sa talagsaong gahom ug kusog niini giingong anaa sa hawak ug sa mga ugat sa iyang tiyan, nga mao, ang mga kaunoran sa likod ug sa tiyan niini. (Ber 16) Ang ikog sa Behemot sama sa usa ka sedro. Sanglit ang ikog sa hippopotamus mubomubo ra, nga ang gitas-on maoy mga 46 hangtod sa 51 sm (18 hangtod sa 20 pul.), kini lagmit sabton nga nagkahulogan nga ang hayop makapatuskig sa iyang bagang ikog o makapalubaylubay niini sama sa usa ka kahoy. “Ang mga ugat sa iyang paa nagkalanggikit,” mao nga ang mga lanotlanot ug mga ugat sa kaunoran sa mga paa niini maoy linubid ug sinalapid sama sa lig-ong mga kable. (Ber 17) Ang mga bukog sa mga tiil niini sama kalig-on sa “mga tubo nga tumbaga,” busa kini makadaog sa bug-at kaayo nga lawas niini. Ang mga bukog ug mga gusok maoy ingon sa sinalsal nga mga puthawng olisi. (Ber 18) Gihisgotan ang pagkadakog kaon sa Behemot (ber 20), ug gihisgotan usab ang pagpahulay niini sa ilalom sa tunokon nga mga kahoyng lotus o ang pagtago niini diha sa kalamakan, nga nagpasilong sa landong sa mga alamo. (Ber 21, 22) Bisan pag malapawan ang mga tampi sa suba, kini nga linalang dili malisang, kay makahimo gihapon kini sa paglangoy nga ang ulo anaa sa ibabaw sa tubig ug makasungasong sa sulog sa baha. (Ber 23) Si Jehova nangutana kang Job: ‘Sanglit ang Behemot kusgan ug kahadlokan kaayo, makapangahas ba ang usa ka tawo sa pagharong niini atubangan sa iyang panan-aw ug sa pagbangag sa ilong niini pinaagi sa usa ka kaw-it?’—Ber 24.