Makakaplag Kag Maayong Kalingawan

ANG Bibliya wala magsaway sa pagkalipay sa kalingawan, ni nag-isip kini nga usik ug panahon ang paglingawlingaw. Sa kasukwahi, ang Ecclesiastes 3:4 nag-ingong adunay “panahon sa pagkatawa” ug “panahon sa pagluksolukso.”a Ang katawhan sa Diyos sa karaang Israel nagpahimulos sa lainlaing mga matang sa kalingawan, lakip ang musika, sayaw, ug mga dula. Si Jesus mismo mitambong sa usa ka dakong kombira sa kasal ug, sa laing okasyon, “usa ka dakong bangkete.” (Lucas 5:29; Juan 2:1, 2) Busa ang Bibliya dili supak sa paglipaylipay.

Ugaling, sanglit daghang kalingawan karon naghimaya sa paggawi nga dili makapahimuot sa Diyos, ang pangutana motungha, Unsay mahimo nimo aron matino nga ang imong mga sukdanan sa pagpilig kalingawan magpabiling maayo?

Magmapilion

Sa pagpili sa ilang kalingawan, ang mga Kristohanon buot nga magpagiya sa mga prinsipyo sa Bibliya. Pananglitan, ang salmistang David misulat: “Si Jehova mismo nagsusi sa matarong ingon man sa tuman-kadaotan, ug si bisan kinsang nahigugma sa kabangisan gidumtan gayod sa Iyang kalag.” (Salmo 11:5) Ug si Pablo misulat ngadto sa mga taga-Colosas: “Busa, patya ang inyong mga sangkap sa lawas nga anaa sa yuta maylabot sa pakighilawas, pagkadili-hinlo, seksuwal nga gana, makadaot nga tinguha, ug hakog nga pangibog . . . Isalikway gayod kining tanan gikan kaninyo, kapungot, kasuko, pagkadaotan, maabusohong sinultihan, ug law-ayng sulti.”​—Colosas 3:5, 8.

Ang kadaghanang kalingawan nga anaa karon tin-awng naglapas niining dinasig nga tambag. ‘Apan dili gayod nako buhaton ang mga butang nga gihulagway sa eskrin,’ tingali motutol ang pipila. Tingalig tinuod kana. Apan bisan kon ang imong kalingawan dili magpaila sa matang sa pagkatawo nga ikaw mamaingon, basin may ipadayag kini bahin sa imo nang matang sa pagkatawo. Pananglitan, basin magpaila kini kon kaha nahilakip ka niadtong “nahigugma sa kabangisan” o niadtong nalinga sa ‘pakighilawas, gana sa sekso, pagkaibog, ug law-ay nga sulti’ o kaha nahilakip ka niadtong tinuod nga “nagdumot sa daotan.”​—Salmo 97:10.

Si Pablo misulat ngadto sa mga taga-Filipos: “Bisan unsang mga butang matuod, bisan unsang mga butang nga ugdang talagdon, bisan unsang mga butang matarong, bisan unsang mga butang putli, bisan unsang mga butang hiligugmaon, bisan unsang mga butang nga ginaingong maayo, bisan unsang pagkahamili nga anaa ug bisan unsang dalayegong butang nga anaa, padayong isipa kining mga butanga.”​—Filipos 4:8.

Apan kini bang kasulatana nagkahulogang ang matag pelikula, libro, o salida sa TV diin ang dugokan sa sugilanon naghisgot sa usa ka matang sa pagkadili-matarong, tingali usa ka krimen, sa awtomatiko daotan? O ang tanan bang mga kataw-anang sugilanon dili angay tungod kay sila dili “ugdang nga talagdon”? Dili, kay ang konteksto nagpakitang si Pablo wala maghisgot sa kalingawan kondili sa mga pamalandong sa kasingkasing, nga angay ipunting sa mga butang nga makapahimuot kang Jehova. (Salmo 19:14) Bisan pa niana, ang giingon ni Pablo makatabang kanato kon bahin sa pagpilig kalingawan. Sa paggamit sa prinsipyo sa Filipos 4:8, kita makasukna sa atong kaugalingon, ‘Ang gipili ba nakong kalingawan magpahinabo nga akong palandongon ang mga butang nga dili maputli?’ Kon mao, nan kinahanglang mohimo kitag mga kausaban.

Sa pagtulotimbang sa kalingawan, hinunoa, ang mga Kristohanon angay nga ‘magpaila sa ilang pagkamakataronganon sa tanang tawo.’ (Filipos 4:5) Dayag, adunay mga hingapin sa kalingawan nga tin-awng dili angay sa matuod nga mga Kristohanon. Gawas pa niana, ang matag indibiduwal angay magtulotimbang pag-ayo sa mga butang ug maghimog mga desisyon nga magbilin kaniyag hinlong tanlag atubangan sa Diyos ug sa tawo. (1 Corinto 10:31-33; 1 Pedro 3:21) Dili angay nga hukman ang uban bahin sa gagmayng mga butang o maghimog mabuotbuotong mga lagda nga magdiktar kon unsay angayng buhaton sa uban.b​—Roma 14:4; 1 Corinto 4:6.

Ang Papel sa mga Ginikanan

Ang mga ginikanan dunay hinungdanong papel kon bahin sa kalingawan. Si Pablo misulat: “Tino nga kon si bisan kinsa wala magatagana alang kanila nga iyang kaugalingon, ug ilabina alang kanila nga mga membro sa iyang panimalay, siya nagalimod sa pagtuo ug mas daotan pa kay sa tawong walay pagtuo.” (1 Timoteo 5:8) Sa ingon, ang mga ginikanan adunay katungdanan nga tagan-an ang mga membro sa pamilya dili lamang sa materyal nga paagi kondili sa espirituwal ug emosyonal nga paagi usab. Maglakip kini sa pagtaganag maayong kalingawan.​—Proverbio 24:27.

Usahay kining bahina sa pamilyahanong kinabuhi mapasagdan. “Ikasubo,” matod sa usa ka misyonaryo sa Nigeria, “giisip sa pipila ka ginikanan nga usik ug panahon ang paglulinghayaw. Ingong resulta, ang pipila ka anak pasagdan lamang, ug sila makakaplag sa daotang matang sa mga higala ug sa daotang matang sa kalingawan.” Mga ginikanan, ayawg itugot nga mahitabo kini! Tinoa nga ang inyong mga anak adunay maayong kalingawan nga makapahayahay gayod kanila.

Apan nahiangay ang pahimatngon. Ang mga Kristohanon angay nga dili mahimong sama sa daghan karon nga “mga mahigugmaon sa mga kalingawan inay mga mahigugmaon sa Diyos.” (2 Timoteo 3:1-4) Oo, ang kalingawan angay nga ibutang sa iyang lugar. Kini angay nga makapahayahay​—dili maglabi sa kinabuhi sa usa. Busa ang mga bata ingon man ang mga hamtong nagkinahanglan dili lamang sa angay nga matang sa kalingawan kondili sa angay nga gidaghanon usab.​—Efeso 5:15, 16.

Kalipayi ang Ubang mga Kalihokan

Kadaghanang popular nga kalingawan nagtudlo sa mga tawo nga mahimong way-lihok inay kay aktibo. Pananglitan, tagda ang telebisyon. Ang librong What to Do After You Turn Off the TV nag-ingon: “Tungod sa kinaiyahan mismo niini [ang telebisyon] nagtudlo kanato nga mahimong way-lihok: Ang kalingawan, ug bisan pagkat-on, mahimong butang nga atong nadawat nga walay paghago, dili aktibo natong namugna.” Siyempre, adunay dapit bisan ang way-lihok nga kalingawan. Apan kon mohurot kinig daghan kaayo sa libreng panahon sa usa ka tawo, maghikaw kini kaniya sa makapaukyab nga kahigayonan.

Ang awtor nga si Jerry Mander, kinsa nag-ingon nga siya “membro sa wala-pay-TV nga kaliwatan,” nagbatbat sa panagsang mga yugto sa kalaay nga nagsakit sa iyang pagkabata: “Duyog niadto ang kabalaka,” matod niya. “Kadto labihan ka dili kahimut-anan, dili gayod kahimut-anan nga sa kataposan mohukom ako nga molihok​—nga may pagabuhaton. Motelepono akog usa ka higala, mogawas ako. Modula akog bola. Magbasa ako. May pagabuhaton ako. Sa paghinumdom, giisip ko kadtong panahona sa kalaay, nga ‘walay buhaton,’ ingong gahong nga gikan niana mitungha ang mamugnaong paglihok.” Karong adlawa, si Mander miingon, ang mga bata mogamit sa TV ingong dinaliang tambal sa kalaay. “Ang TV magpapas sa kabalaka ug kamamugnaon nga mahimong mosangpot,” midugang siya.

Sa ingon, nadiskobrehan sa daghan nga ang mga kalihokang nagkinahanglag pagsalmot inay kay way-lihok mahimong mas magantihon kay sa ilang gihunahuna. Nadiskobrehan sa uban nga ang pagbasag kusog nga may mga kauban maoy tinubdan sa kalipay. Ang uban nagpahimulos sa mga pasatiempo, sama sa pagtugtog ug tulonggon o pagdibuho. Unya adunay kahigayonan sa paghikay ug maayong mga panagtapok.c (Lucas 14:12-14) Ang kalingawan sa gawas sa balay may mga kaayohan usab. Usa ka koresponsal sa Pagmata! sa Sweden mitaho: “Ang ubang mga pamilya magkampo o mangisda o mosuroy sa kalasangan, mamangka, magbaktas sa kabukiran, ug uban pa. Ang mga bata malipay.”

Angay nga dili kita matingala sa pagkanaay makadaldal-sa-kadaotang mga elemento sa kalingawan. Si apostol Pablo misulat nga ang katawhan sa mga nasod “naglakaw diha sa pagkawalay-pulos sa ilang mga kaisipan.” (Efeso 4:17) Busa, pagadahomon lamang nga kadaghanan sa makalingaw kanila mopahiuyon sa “mga buhat sa unod.” (Galacia 5:19-21) Bisan pa niana, ang mga Kristohanon makabansay sa ilang kaugalingon sa paghimog maalamong mga desisyon bahin sa kalidad ug gidaghanon sa ilang kalingawan. Makahimo usab sila sa kalingawan nga usa ka proyekto sa pamilya ug makasulay pa ganig bag-ong mga kalihokan nga mamahimong makapahayahay ug motaganag gikahidlawang mga handomanan sa umaabot nga katuigan. Oo, mahimo kang makakaplag ug maayong kalingawan!

[Mga footnote]

[Mga hulagway sa panid 9]

Ang maayong lulinghayaw mahimong magantihon