Ang Kalalangan Nagapahayag sa Himaya sa Diyos!
“Ang kalangitan nagapahayag sa himaya sa Diyos; ug ang kawanangan nagasaysay sa buhat sa iyang mga kamot.”—SALMO 19:1.
1, 2. (a) Nganong ang mga tawo dili direktang makakita sa himaya sa Diyos? (b) Sa unsang paagi ang 24 ka ansiyano naghimaya sa Diyos?
“DILI ka arang makakita sa akong nawong, tungod kay walay tawo nga makakita kanako ug mabuhi pa.” (Exodo 33:20) Mao kanay pasidaan ni Jehova kang Moises. Tungod kay ang mga tawo hinimo sa huyang nga unod, sila dili mabuhi kon direktang makakita sa himaya sa Diyos. Apan, sa usa ka panan-awon nakita ni apostol Juan ang katalagsaon ni Jehova diha sa Iyang mahimayaong trono.—Pinadayag 4:1-3.
2 Dili sama sa mga tawo, ang maunongong espiritung mga linalang makatan-aw sa nawong ni Jehova. Apil kanila ang “kawhaag-upat ka ansiyano” diha sa langitnong panan-awon ni Juan, kinsa naghawas sa 144,000. (Pinadayag 4:4; 14:1-3) Unsay ilang reaksiyon sa dihang nakita nila ang himaya sa Diyos? Sumala sa Pinadayag 4:11, sila miingon: “Takos ikaw, Jehova, nga among Diyos, nga modawat sa himaya ug sa dungog ug sa gahom, tungod kay imong gilalang ang tanang butang, ug tungod sa imong kabubut-on sila milungtad ug nalalang.”
Kon Nganong “Walay Ikapangatarongan”
3, 4. (a) Nganong ang pagtuo sa Diyos dili kay dili siyentipikanhon? (b) Sa pipila ka kahimtang, unsay hinungdan sa dili pagtuo sa Diyos?
3 Natukmod ka ba sa paghimaya sa Diyos? Ang kadaghanan sa katawhan wala, ang uban miingon pa gani nga wala maglungtad ang Diyos. Pananglitan, usa ka astronomo misulat: “Ang Diyos ba ang nangilabot ug mihimo sa uniberso alang sa atong kaayohan? . . . Usa ka makalilipay nga kalaoman. Ikasubo nga ako nagtuo nga kini makapahisalaag. . . . Dili katin-awan ang Diyos.”
4 Ang siyentipikanhong panukiduki limitado—mahimo lamang kini pinasukad sa kon unsay aktuwal nga maobserbahan o matun-an sa mga tawo. Kay kon dili, kana maoy teoriya o panaghap lamang. Tungod kay “ang Diyos maoy Espiritu,” siya dili mahimong ipailalom sa direktang siyentipikanhong pagtuki. (Juan 4:24) Busa, pagkamapahitas-on ang pag-ingon nga ang pagtuo sa Diyos dili siyentipikanhon. Ang siyentipiko nga si Vincent Wigglesworth sa Cambridge University miingon nga ang siyentipikanhong paagi mismo “nagdepende sa relihiyon.” Sa unsang paagi? “Kini nagdepende sa hugot nga pagtuo nga ang kinaiyanhong mga panghitabo nahiuyon sa ‘mga balaod sa kinaiyahan.’” Busa kon dunay dili motuo sa Diyos, dili ba ang pagsalig sa siyentipikanhong paagi nagkinahanglan usab ug pagtuo? Sa pipila ka kahimtang, ang dili pagtuo sa Diyos morag usa ka tinuyong pagdumili sa pagdawat sa kamatuoran. Ang salmista misulat: “Sumala sa iyang pagkamapahitas-on ang daotan dili magausisa; ang tanan niya nga hunahuna mao: ‘Walay Diyos.’”—Salmo 10:4.
5. Nganong dili makataronganon ang dili pagtuo sa Diyos?
5 Apan, ang pagtuo sa Diyos dili kay binuta nga pagtuo kay adunay daghang pamatuod sa paglungtad sa Diyos. (Hebreohanon 11:1) Ang astronomo nga si Allan Sandage miingon: “Para kanako imposible kaayo nga ang maong kahusay [sa uniberso] maggikan sa kagubot. Aduna gayoy pangunang tuboran sa kahusay ug organisasyon. Para kanako ang Diyos maoy usa ka misteryo, apan siya mao ang katin-awan sa milagro sa paglungtad, kon nganong naglungtad ang mga butang.” Giingnan ni apostol Pablo ang mga Kristohanon sa Roma nga ang “dili-makita nga mga hiyas [sa Diyos], nga mao ang iyang walay kataposang gahom ug pagka-Diyos, tin-awng makita sukad sa paglalang sa kalibotan padayon, tungod kay kini sila maila pinaagi sa mga butang nga gihimo, mao nga sila [ang dili motuo] walay ikapangatarongan.” (Roma 1:20) Sukad “sa paglalang sa kalibotan”—ilabina sukad sa paglalang sa intelihenteng tawhanong mga linalang, kinsa makaamgo sa paglungtad sa Diyos—nadayag nga adunay usa ka Maglalalang nga gamhanan kaayo, usa ka Diyos nga takos sa debosyon. Busa, kadtong dili moila sa himaya sa Diyos walay ikapangatarongan. Apan, unsang pamatuod ang gitagana sa kalalangan?
Ang Uniberso Nagapahayag sa Himaya sa Diyos
6, 7. (a) Sa unsang paagi ang kalangitan nagapahayag sa himaya sa Diyos? (b) Unsay katuyoan sa pagpahimutang sa kalangitan ug ‘mga pising igsusukod’?
6 Ang Salmo 19:1 nagtubag pinaagi sa pag-ingon: “Ang kalangitan nagapahayag sa himaya sa Diyos; ug ang kawanangan nagasaysay sa buhat sa iyang mga kamot.” Nasabtan ni David nga ang mga bituon ug mga planeta nga nagasidlak sa “kawanangan,” o atmospera, naghatag ug dili-malalis nga pamatuod sa usa ka mahimayaong Diyos. Siya nagpadayon: “Ang matag adlaw nagapahayag ug mga pulong, ug ang matag gabii nagapadayag ug kahibalo.” (Salmo 19:2) Matag adlaw ug gabii, ang kalangitan nagapasundayag sa kaalam ug gahom sa paglalang sa Diyos. Daw ang kalangitan ‘nagapahayag’ ug mga pulong sa pagdayeg sa Diyos.
7 Apan, gikinahanglan ang salabotan aron madungog kining maong pamatuod. “Walay gisulti, ug walay mga pulong; ang ilang tingog dili madungog.” Bisan pa niana, gamhanan ang hilom nga pamatuod sa kalangitan. “Sa tibuok nga yuta ang ilang pising igsusukod nakaabot, ug sa kinatumyan sa mabungahong yuta ang ilang mga pulong.” (Salmo 19:3, 4) Daw ang kalangitan nagpahimutang ug ‘mga pising igsusukod’ aron sa pagtino nga ang ilang hilom nga pagpamatuod molukop sa tanang suok sa yuta.
8, 9. Unsa ang pipila ka talagsaong mga kamatuoran bahin sa adlaw?
8 Dayon gihubit ni David ang laing kahibulongan sa linalang ni Jehova: “Gipatindog niya diha kanila [ang makitang kalangitan] ang usa ka tolda alang sa adlaw, ug kini sama sa usa ka kinasal nga lalaki sa dihang mogula gikan sa iyang lawak sa kasal; kini magmaya ingon sa usa ka tawong gamhanan nga nagadagan sa usa ka dalaganan. Gikan sa usa ka kinatumyan sa kalangitan mogula kini, ug ang kataposang sangkoan sa paglibot niini maoy sa lain pang mga kinatumyan niini; ug walay bisan unsa nga natago gikan sa kainit niini.”—Salmo 19:4-6.
9 Kon itandi sa ubang mga bituon, ang adlaw kasarangan lamang ug gidak-on. Apan, kini maoy kahibulongan nga bituon, nga naghimo sa mga planeta nga naglibot niini nga morag gamay kaayo. Ang usa ka tinubdan nag-ingon nga kini adunay gibug-aton nga “2 ka bilyon ka bilyon ka bilyon nga tonelada”—99.9 porsiyento sa gibug-aton sa atong solar nga sistema! Tungod sa grabidad sa adlaw, ang yuta mobiyo sa gilay-on nga 150 ka milyong kilometros nga dili mopalayo pag-ayo o mopaduol pag-ayo sa adlaw. Mga katunga lamang sa ika-usa ka bilyon sa enerhiya sa adlaw ang makaabot sa atong planeta, apan igo na kanang makasustento sa kinabuhi.
10. (a) Sa unsang paagi ang adlaw mosulod ug mogula sa “tolda” niini? (b) Sa unsang paagi kini modagan sama sa “usa ka tawong gamhanan”?
10 Ang salmista naghisgot sa adlaw sa piguratibong pinulongan, nga naghulagway niana ingong “usa ka tawong gamhanan” nga nagadagan gikan sa usa ka kapunawpunawan ngadto sa lain panahon sa adlaw ug mopahulay sa gabii diha sa “usa ka tolda.” Sa dihang kanang gamhanang bituon motunod sa kapunawpunawan, kon tan-awon gikan sa yuta, kini morag misulod sa “usa ka tolda,” nga daw nagpahulay. Sa buntag, kini morag mokalit pagbutho, nga nagadan-ag pag-ayo “sama sa usa ka kinasal nga lalaki sa dihang mogula gikan sa iyang lawak sa kasal.” Ingong magbalantay, si David nakasinati ug bugnaw kaayong mga gabii. (Genesis 31:40) Iyang nahinumdoman kon sa unsang paagi ang mga bidlisiw sa adlaw makapainit dayon kaniya ug sa iyang palibot. Klaro nga kini wala kapoya sa “panaw” niini gikan sa sidlakan ngadto sa kasadpan kondili nahisama kini sa “usa ka tawong gamhanan,” andam nga mopanaw pag-usab.
Ang Kahibulongang mga Bituon ug mga Galaksiya
11, 12. (a) Unsay talagsaon bahin sa pagtandi sa Bibliya sa mga bituon ngadto sa mga lugas sa balas? (b) Unsa kaha ka dako ang uniberso?
11 Kay walay teleskopyo, si David makakita lamang ug pipila ka libong bituon. Apan, sumala sa di pa dugayng pagtuon, ang gidaghanon sa mga bituon sa uniberso nga makita pinaagi sa modernong mga teleskopyo maoy 70 sextillon—7 nga sundan sa 22 ka sero! Gipakita ni Jehova nga hilabihan ka daghan ang mga bituon sa dihang iyang gitandi ang gidaghanon sa mga bituon ngadto sa “mga lugas sa balas nga anaa sa baybayon.”—Genesis 22:17.
12 Sulod sa daghang katuigan, nakita sa mga astronomo ang gihubit ingong “gamay, hayag nga mga rehiyon nga gabonon, dili klaro ang dagway.” Gituohan sa mga siyentipiko nga kining “spiral nebulae” maoy bahin sa atong Milky Way nga galaksiya. Sa 1924, nadiskobrehan nga ang kinadul-an niining maong mga nebula, ang Andromeda, sa pagkatinuod maoy usa ka galaksiya mismo—mga duha ka milyong light year ang gilay-on! Karon gibanabana sa mga siyentipiko nga adunay bilyonbilyong galaksiya, nga ang matag usa adunay libolibo—usahay bilyonbilyon—nga mga bituon. Bisan pa niana, si Jehova “nagaihap sa gidaghanon sa mga bituon; silang tanan gitawag niya sa ilang ngalan.”—Salmo 147:4.
13. (a) Unsay talagsaon bahin sa mga konstelasyon? (b) Sa unsang paagi nadayag nga ang mga siyentipiko wala mahibalo “sa mga lagda sa kalangitan”?
13 Si Jehova nangutana kang Job: “Makahigot ka ba nga hugot sa mga bugkos sa konstelasyong Kima, O makabadbad ka ba sa mga tagkos sa konstelasyong Kesil?” (Job 38:31) Ang usa ka konstelasyon maoy pundok sa mga bituon nga morag nagporma ug tataw nga disenyo. Bisan tuod ang mga bituon lagyo tingali kaayo sa usag usa, ang relatibong mga posisyon niini dili mausab kon tan-awon gikan sa yuta. Tungod kay eksakto kaayo ang ilang mga posisyon, ang mga bituon maoy “makatabang nga mga giya diha sa pagnabigar, sa pagtino sa mga astronot sa nahimutangan sa ilang salakwanang, ug sa pag-ila sa mga bituon.” (The Encyclopedia Americana) Bisan pa niana, walay usa nga bug-os nga makasabot sa “mga bugkos” nga naghugpong sa mga konstelasyon. Oo, ang mga siyentipiko dili gihapon makatubag sa pangutana nga gisukna diha sa Job 38:33: “Nakahibalo ka ba sa mga lagda sa kalangitan?”
14. Sa unsang paagi usa ka misteryo ang pagsabwag sa kahayag?
14 Ang mga siyentipiko dili makatubag sa laing pangutana nga gisukna kang Job: “Hain, karon, ang dalan diin atua nabahin ang kahayag?” (Job 38:24) Usa ka magsusulat nagtawag niining maong pangutana bahin sa kahayag nga “usa ka moderno kaayong siyentipikanhong pangutana.” Agig pagtandi, gibati sa ubang Gregong mga pilosopo nga ang kahayag naggikan sa mata sa tawo. Sa modernong mga panahon, ang mga siyentipiko nagtuo nga ang kahayag gilangkoban ug gagmayng mga partikulo. Ang uban naghunahuna nga kana naglihok ingong mga balodbalod. Karon, ang mga siyentipiko nagtuo nga ang kahayag nagalihok ingong balodbalod ug ingong partikulo. Bisan pa niana, ang kinaiyahan sa kahayag ug kon sa unsang paagi ‘kini nasabwag’ wala pa gayod masabti sa bug-os.
15. Sama kang David, unsay angay natong bation sa dihang atong palandongon ang kalangitan?
15 Sa pagpalandong niining tanan, dili gayod kalikayan nga ang usa mobati sama sa gibati ni salmistang David, kinsa miingon: “Sa dihang makakita ako sa imong mga langit, ang mga buhat sa imong mga tudlo, sa bulan ug sa mga bituon nga imong giandam, unsa ba ang may-kamatayong tawo nga ikaw nagahunahuna man kaniya, ug ang anak sa yutan-ong tawo nga ikaw nagaatiman man kaniya?”—Salmo 8:3, 4.
Ang Yuta ug ang mga Linalang Niini Nagahimaya Kang Jehova
16, 17. Sa unsang paagi ang mga linalang sa “halawom nga katubigan” nagadayeg kang Jehova?
16 Ang Salmo 148 naglista sa laing mga paagi diin ang kalalangan nagapahayag sa himaya sa Diyos. Mao kiniy giingon sa bersikulo 7: “Dayega ninyo si Jehova gikan sa yuta, kamong dagkong mga linalang sa dagat ug kamong tanang halawom nga katubigan.” Oo, ang “halawom nga katubigan” puno sa kahibulongang mga butang nga nagpasiugda sa kaalam ug gahom sa Diyos. Ang asul nga balyena adunay aberids nga gibug-aton nga 120 toneladas—sama sa gibug-aton sa 30 ka elepante! Ang kasingkasing lamang niini motimbang ug kapin sa 450 kilos ug makabomba ug mga 6,400 kilos nga dugo sa tibuok lawas niini! Kini bang dagko kaayong mga linalang sa dagat hinay ug bakikaw diha sa katubigan? Dili gayod. Sila “mopanaw palibot sa kadagatan” sa makapahinganghang katulin, nag-ingon ang usa ka taho sa European Cetacean Bycatch Campaign. Ang pagpaniid pinaagig satelayt nagpakita nga “ang usa ka asul nga balyena mibiyahe ug kapin sa 16,000 kilometros sulod sa 10 ka bulan.”
17 Ang bottle-nosed nga lumod kasagarang motidlom sa giladmong 45 metros, apan ang kinaladmang natala nga natidlom sa lumod maoy 547 metros! Sa unsang paagi nakapabiling buhi kining maong mananap nga sus-an sa dihang motidlom kini? Ang pinitik sa kasingkasing niini mohinay panahon sa pagtidlom, ug ang dugo ipatipas ngadto sa kasingkasing, mga baga, ug utok. Dugang pa, ang mga kaunoran niini adunay kemikal nga mopondo ug oksiheno. Ang mga elephant seal ug sperm whale mas lawom pa ganig matidlom. “Imbes makigbisog sa presyur,” matod sa magasing Discover, “ilang tugotan kini sa pagpahiyos sa bug-os sa ilang mga baga.” Ilang tipigan ang kadaghanang oksiheno nga ilang gikinahanglan diha sa ilang kaunoran. Klaro nga kining maong mga linalang maoy buhing pamatuod sa kaalam sa labing gamhanan nga Diyos!
18. Sa unsang paagi ang tubig sa dagat nagpakita sa kaalam ni Jehova?
18 Bisan ang tubig sa dagat nagpasundayag sa kaalam ni Jehova. Matod pa sa Scientific American: “Ang matag tulo sa tubig sa dagat diha sa giladmong 100 ka metros adunay libolibong naglutawlutaw, mikroskopiko nga mga tanom nga gitawag ug phytoplankton.” Kining “dili-makitang lasang” maghinlo sa atong hangin pinaagi sa pagkuha sa bilyonbilyong tonelada nga carbon dioxide. Ang mga phytoplankton magpatungha ug kapin sa katunga sa oksiheno nga atong gihanggap.
19. Sa unsang paagi ang kalayo ug niyebe nagatuman sa kabubut-on ni Jehova?
19 Ang Salmo 148:8 nag-ingon: “Kamong kalayo ug ulan nga yelo, niyebe ug mabagang aso, ikaw nga unos, nga nagatuman sa iyang pulong.” Oo, gigamit usab ni Jehova ang walay-kinabuhi nga mga puwersa sa kinaiyahan sa pagtuman sa iyang kabubut-on. Tagda ang kalayo. Sa nangaging mga dekada, ang mga sunog sa lasang giisip lamang nga makadaot. Ang mga tigdukiduki karon nagtuo nga ang kalayo adunay hinungdanong bahin sa kalikopan, nga nag-ut-ot sa gulang na o himalatyon nga mga kahoy, nagpatubo sa daghang binhi, nagresiklo sa mga sustansiya, ug sa pagkatinuod nagpamenos sa risgo sa grabeng sunog. Ang niyebe hinungdanon usab, nga nagbisbis ug nagpatambok sa yuta, nagsuplay ug tubig sa mga suba, ug nanalipod sa mga tanom ug mananap batok sa hilabihang kabugnaw.
20. Sa unsang paagi ang mga kahoy makabenepisyo sa katawhan?
20 “Kamong kabukiran ug kamong tanang kabungtoran, kamong mga bungahoy ug kamong tanang sedro,” nag-ingon ang Salmo 148:9. Ang habog nga kabukiran maoy pamatuod sa dakong gahom ni Jehova. (Salmo 65:6) Apan mapuslanon usab kini. Ang usa ka taho gikan sa Institute of Geography sa Bern, Switzerland, nag-ingon: “Ang tuboran sa tanang dagkong suba sa kalibotan anaa sa kabukiran. Kapin sa katunga sa katawhan nagsalig sa tab-ang nga tubig nga natigom diha sa kabukiran . . . Kining maong ‘mga pondohanan sa tubig’ hinungdanon sa kaayohan sa katawhan.” Bisan ang ordinaryong kahoy maoy himaya sa Maglalalang niini. Ang usa ka taho sa United Nations Environment Programme nag-ingon nga ang mga kahoy “hinungdanon alang sa kaayohan sa katawhan sa tanang nasod . . . Daghang espisye sa kahoy ang hinungdanon kaayo sa ekonomiya ingong tinubdan sa mga produkto sama sa troso, mga prutas, nut, salong ug tagok. Sa tibuok kalibotan, 2 ka bilyong tawo ang nagsalig sa kahoy alang sa sugnod.”
21. Ipatin-aw kon sa unsang paagi ang yanong dahon nagpakitag pamatuod sa disenyo.
21 Ang pamatuod sa usa ka maalamong maglalalang makita diha sa disenyo mismo sa kahoy. Tagda ang usa ka yanong dahon. Ang gawas adunay sinawon nga sapaw nga mopugong sa pagkauga sa dahon. Ilalom gayod sa maong sapaw sa ibabaw nga bahin adunay han-ay sa mga selula nga adunay mga chloroplast. Kini adunay chlorophyll, nga mosuhop ug enerhiya sa kahayag. Pinaagi sa proseso nga gitawag ug photosynthesis, ang mga dahon mahimong “mga pabrika ug pagkaon.” Ang tubig suyopon pinaagi sa mga gamot sa kahoy ug makaabot ngadto sa mga dahon pinaagi sa komplikadong “sistema sa mga tubo.” Libolibo ka gagmitoyng “mga balbula” (gitawag ug stomata) diha sa ilawom nga bahin sa dahon mobuka ug mosira, nga mopasulod ug carbon dioxide. Ang kahayag maoy mosuplay ug enerhiya aron ang tubig ug carbon dioxide magsagol ug mopatungha ug carbohydrates. Ang tanom makakaon na karon sa pagkaon nga iyang gigama. Bisan pa niana, kining maong “pabrika” maoy hilom ug matahom. Imbes mopatunghag hugaw, kini magpagula ug oksiheno ingong biya!
22, 23. (a) Unsang katingalahang mga abilidad ang nabatonan sa pipila ka langgam ug mga mananap sa yuta? (b) Unsa pang mga pangutana ang angay natong hisgotan?
22 “Kamong ihalas nga kahayopan ug kamong anad nga kahayopan, kamong nagakamang nga mga linalang ug pak-an nga kalanggaman,” nag-ingon ang Salmo 148:10. Daghang mananap sa mamala ug nanaglupad nga mga linalang ang nagpasundayag ug katingalahang mga abilidad. Ang Laysan albatross makalupad ug lagyong mga distansiya (sa usa ka higayon 40,000 ka kilometros sulod sa 90 ka adlaw). Ang blackpoll warbler mobiyahe gikan sa Amerika del Norte ngadto sa Amerika del Sur, nga maglupad sulod sa 80 ka oras nga walay hunong. Ang kamelyo motipig ug tubig, dili diha sa iyang bugdo sa bukobuko ingon sa gituohan sa kadaghanan, kondili diha sa iyang sistema sa paghilis, nga magtugot kaniya sa pag-agwanta sulod sa dugayng mga yugto nga dili maughan. Nan, dili ikatingala nga ang mga inhenyero maniid pag-ayo sa mga mananap sa dihang magdisenyo ug mga makina ug bag-ong materyales. “Kon gusto kang maghimog usa ka butang nga maayong moobra . . . ug dili makadaot sa kalikopan,” matod sa magsusulat nga si Gail Cleere, “may purohan nga makakita ka ug maayong sumbanan diha sa kinaiyahan.”
23 Oo, ang kalalangan nagapahayag gayod sa himaya sa Diyos! Gikan sa daghag-bituon nga kalangitan ngadto sa mga tanom ug mga mananap, ang matag usa sa tagsatagsa ka paagi niini nagadayeg sa Maglalalang niini. Apan komosta kitang mga tawo? Sa unsang paagi makaduyog kita sa kinaiyahan sa pag-awit ug mga pagdayeg sa Diyos?
Nahinumdom Ka Ba?
• Nganong kadtong miingon nga wala maglungtad ang Diyos walay ikapangatarongan?
• Sa unsang paagi ang mga bituon ug ang mga planeta nagahimaya sa Diyos?
• Sa unsang paagi ang mga mananap sa dagat ug mamala naghatag ug pamatuod sa usa ka mahigugmaong Maglalalang?
• Sa unsang paagi ang walay-kinabuhi nga mga puwersa sa kinaiyahan nagatuman sa kabubut-on ni Jehova?
[Hulagway sa panid 10]
Gibanabana sa mga siyentipiko nga ang gidaghanon sa makitang mga bituon maoy 70 sextillion!
[Credit Line]
Frank Zullo
[Hulagway sa panid 12]
Bottle-nosed nga lumod
[Hulagway sa panid 13]
Snowflake
[Credit Line]
snowcrystals.net
[Hulagway sa panid 13]
Gamay pa nga Laysan albatross