Salig Kang Jehova Alang sa Salabotan
“Paigoon ko nga ikaw makabaton ug salabotan ug pagatudloan ko ikaw sa dalan nga imong pagalaktan.”—SALMO 32:8.
1. Unsang pipila ka butang ang motino kon maalamon ba ang mga desisyon nga atong himoon? (Itandi ang Deuteronomio 32:7, 29.)
SA ADLAW-ADLAW nagaatubang kita ug mga desisyon—ang pipila kanila daw dili kaayo hinungdanon, ang uban importante kaayo. Ang ato ba kahang desisyon maalamon? Kana nagadependeg dako kon kita ba madalidalion o nagapalandong una sa dili pa mosulti o molihok. Hinunoa, dunay daghang butang, diin ang paghimog maalamong mga desisyon nagkinahanglan nga kita makahimo sa pagkakita sa luyo sa nadayag. Kini nagkinahanglan nga kita mahibalo sa dangatan sa presenteng mga hitabo sa kalibotan, sama nga kita nahibalo kon unsay nagakahitabo diha sa espirituhanong gingharian. Makahimo ba kita niana? Posible bang mahimo kini sa bisan unsang tawo diha sa paagi nga dili kay usa lamang ka yanong panaghap?
2. Aron malamposong magiyahan ang dalan sa kinabuhi, unsang tabang ang atong gikinahanglan, ug ngano? (Proverbio 20:24)
2 Ang mga tawo gihatagan ug tinuod tagsaong katakos sa hunahuna, apan sila wala himoa nga dunay abilidad sa pagtultol ngadto sa malamposong dalan sa kinabuhi nga dili mapaubsanong modawat sa tabang gikan sa Diyos. Sama sa gisulat ni propetang Jeremias: “Ako nasayod, O Jehova, nga ang dalan sa tawo wala diha sa iyang kaugalingon. Kini wala sa tawo nga molakaw aron sa pagtultol sa iyang mga lakang.”—Jeremias 10:23.
3. Kon kita mapakyas sa pagsalig kang Jehova alang sa pagtultol, unsay dangatan unya niini? (Itandi ang Genesis 3:4-6, 16-24.)
3 Unsay dangatan kon atong isalikway kanang kamatuorana ug mosalig sa atong kaugalingon o sa ubang mga tawo sa mga paghukom kon unsa ang maalamon o dili-maalamon, matarong o daotan? Tungod kay gitultolan sa lawasnong pangatarongan, may mga panahon nga atong lantawong maayo ang gipamulong sa Diyos nga daotan, sa dihang atong lantawong maalamon ang dalan nga gitawag sa Diyos nga binuang. (Isaias 5:20) Bisag makahimo kita niini nga dili-tinuyo, hayan kita mahimong kapangdolan sa uban. (Itandi ang 1 Corinto 8:9.) Mahitungod sa dangatan niadtong dili mopadayon sa pagsalig kang Jehova alang sa paggiya, ang iyang Pulong nag-ingon: “Dunay usa ka dalan nga daw matarong alang sa usa ka tawo, apan ang kataposan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.”—Proverbio 14:12.
4. Unsang tabang ang tugob nga gisaad ni Jehova sa iyang mga alagad? (Itandi ang Jeremias 10:21.)
4 Tungod niini, unsay atong gikinahanglan? Sa yanong pagkasulti, atong gikinahanglan ang tabang nga gihatag ni Jehova. Makapadasig, siya nagaingon: “Paigoon ko nga ikaw makabaton ug salabotan ug pagatudloan ko ikaw sa dalan nga imong pagalaktan. Sa ibabaw kanimo igatutok ko ang akong mata sa pagtambag kanimo.”—Salmo 32:8.
Unsay Naapil sa Salabotan
5. Unsa ang “salabotan”?
5 Unsa man gayod ang “salabotan” nga gipunting sa Kasulatan? Kini mao ang katakos sa pagtan-aw sa usa ka kahimtang, sa pagtan-aw sa luyo sa nadayag. Sumala sa Theological Wordbook of the Old Testament, ang Hebreohanong ekspresyon gihubad “salabotan” nalangkit sa “makinaadmanong kahibalo sa katarongan” sa mga butang. Kini mao ang matang sa kahibalo nga makahimo sa tawo sa paglihok nga maalamon ug makabatog kalamposan. Sumala sa sukaranong kahulogan ug aron sa pagpasabot sa diwa sa samang Hebreohanong berbo, ang New World Translation, dugang pa sa paghubad “makabaton ug salabotan,” migamit sa mga ekspresyon sama sa ‘paglihok nga maalamon,’ ‘paglihok nga manggialamon,’ ug ‘magbaton ug kalamposan.’—Salmo 14:2.
6. Nganong “kadtong nagapugong sa iyang mga ngabil” ikaingon nga nagalihok nga maalamon, o nagabaton ug salabotan?
6 Busa, “kadtong nagapugong sa iyang mga ngabil” ginaingon nga “nagalihok nga maalamon,” o nagabaton ug salabotan. (Proverbio 10:19) Siya maghunahuna una sa dili pa siya mosulti, magpalandong kon unsay pagsabot sa uban sa iyang isulti, ug kon ang iyang isulti bahin sa ubang tawo maalamon ba, mahigugmaon, o hinungdanon. (Proverbio 12:18; Santiago 1:19) Tungod kay siya napalihok sa gugma sa mga dalan ni Jehova ug sa tinuod nga tinguha sa pagtabang sa iyang isigkatawo, ang iyang isulti makapadasig sa uban.—Proverbio 16:23.
7. Unsay nakahimo kang David sa pagkabaton ug dungog ingong usa nga milihok nga maalamon?
7 Mahitungod sa anak ni David si Jesse, kini ang nasulat: “Bisan diin siya paadtoa ni Saul siya nagalihok nga maalamon,” sa ato pa, nagabaton ug salabotan. Si David nasayod nga diha sa iyang buluhaton labaw pa ang nalangkit kay sa yanong pakig-away batok sa tawhanong mga manggugubat. Siya nahibalo nga siya ug ang mga sundalo nga uban niya nakigsangka sa mga gubat ni Jehova. Busa, si David, misalig kang Jehova sa pagtultol ug panalangin. (1 Samuel 17:45; 18:5; 2 Samuel 5:19) Ingong resulta, ang mga panaw ni David nagmalamposon.
8. Diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, unsang ubang mga ideya ang gipasabot sa berbo nga gihubad ‘nagabaton ug salabotan’?
8 Diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang berbo nga gihubad ‘nagabaton ug salabotan’ gihubad usab nga, ‘nakatugkad’ ug ‘nakasabot.’ (Roma 3:11; Mateo 13:13-15; Efeso 5:17) Ang gisaad sa Diyos sa iyang mga alagad mao ang katakos sa paghimo niining mga butanga. Apan sa unsang paagi siya nagahatag salabotan kanila?
Kon sa Unsang Paagi si Josue Nakabaton ug Salabotan
9. Sa karaang Israel, sa unsang paagi mihatag si Jehova sa iyang katawhan ug salabotan?
9 Sa karaang Israel, gisugo ni Jehova ang mga Levihanon sa pagtudlo sa nasod sa iyang Kasugoan. (Levitico 10:11; Deuteronomio 33:8, 10) Ang Kasugoan dinasig sa Diyos, ug ang espiritu ni Jehova nagalihok diha sa organisasyonal nga kahikayan nga gihatagag-buluhaton sa pagtudlo niana. (Malaquias 2:7) Pinaagi niini, si Jehova ‘naghimo sa mga Israelinhon nga maalamon,’ o gihatagan silag salabotan, sumala sa gipahayag diha sa Nehemias 9:20.
10, 11. (a) Sumala sa gipakita sa Josue 1:7, 8, unsay nakahimo kang Josue sa paglihok nga may salabotan? (b) Unsang tagana sa pagtudlo nga kinahanglang pabilhan ni Josue? (c) Unsang personal nga paningkamot ang gikinahanglan sa kabahin ni Josue?
10 Apan ang mga indibiduwal ba sa sulod sa nasod molihok nga may salabotan? Kon ilang buhaton kini, usa ka butang ang gikinahanglan kanila. Sa panahon nga gihatagan si Josue sa kaakohan sa pagpanguna sa Israel ngadto sa Yutang Saad, gisultihan siya ni Jehova: “Magmaisog ka lamang ug magmalig-on gayod sa pag-atiman sa pagbuhat sumala sa tanang balaod nga gisugo kanimo ni Moises nga akong alagad. Ayaw pagtipas ngadto sa tuo ni ngadto sa wala gikan niana, aron ikaw magalihok nga maalamon bisan asa ka paingon. Ayaw pag-ibulag kining basahon sa kasugoan sa imong baba, ug hinunoa magbasa ka niana sa mahinay sa adlaw ug sa gabii, aron himatngonan mo ang pagbuhat sumala sa tanan nga gisulat dinha; kay sa ingon niana ikaw magmauswagon sa imong panaw ug unya ikaw magalihok nga maalamon.” Ang Hebreohanong pulong nga gihubad dinhi nga “magalihok nga maalamon” nagkahulogan usab “nagalihok nga may salabotan.”—Josue 1:7, 8.
11 Sa unsang paagi gihatagan ni Jehova si Josue ug salabotan? Dili pinaagi sa usa ka milagrosong pagbubo. Ang sinulat nga Pulong sa Diyos mao ang yawi niana. Kinahanglan pun-on ni Josue ang iyang hunahuna ug kasingkasing niana, basahon ug palandongon kana sa regular. Si Josue nahibalo, nga ang Pulong sa Diyos nag-ingon nga ang pahamatngon gikan sa Kasugoan ihatag pinaagi sa mga Levihanon. Busa, kinahanglang masabtan kini ni Josue, dili magpalain sa iyang kaugalingon aron sa pagpalandong niini nga mag-inusara tungod kay siya may responsableng katungdahan sa nasod. (Proverbio 18:1) Hinungdanon alang kang Josue nga magmakugihon sa pagtuon sa sinulat nga Pulong sa Diyos. Kon himoon niya kana, nga walay pagsalikway sa bisan unsang bahin niana, ug kon iyang tumanon kana, nan siya makalihok nga may salabotan.—Itandi ang 1 Hari 2:3.
Kon sa Unsang Paagi Nagahatag si Jehova ug Salabotan Karong Adlawa
12. Aron makapahimulos sa salabotan nga gitagana ni Jehova kanato, unsa ang tulo ka butang nga gikinahanglan?
12 Hangtod sa atong panahon, si Jehova nagpadayon sa pagtagana sa iyang mga alagad ug pagtultol nga ilang gikinahanglan aron magalihok nga maalamon. Aron makabaton ug kaayohan gikan niana nga pagtultol, daghang butang ang gikinahanglan kanato ingong mga indibiduwal: (1) Kinahanglang atong pabilhan ang organisasyon ni Jehova, sama sa gihimo ni Josue. Sa atong bahin, ang maong pagpabili nagaapil sa pagkooperar sa Kristohanong kongregasyon sa mga dinihogan, “ang matinumanon ug maalamong ulipon nga matang” ug sa Nagamandong Lawas niini. (Mateo 24:45-47; itandi ang Buhat 16:4.) Ug kini nga pagpabili nag-apil sa pagkahimong regular sa pagtambong sa tigom. (Hebreohanon 10:24, 25) (2) Kita kinahanglang makugihon sa personal nga pagtuon sa Pulong sa Diyos ug sa mga publikasyon nga gitagana sa “ulipon” nga matang, nga makatabang kanato sa pagsabot niana. (3) Hinungdanon usab alang kanato ang paggugol ug panahon sa pagpalandong kon unsaon nato sa pagpadapat sa mga butang nga atong nakat-onan diha sa atong mga kinabuhi ug gamiton sa pagtabang sa uban.
13. Unsa ang kahulogan sa saad nga narekord diha sa Jeremias 3:15?
13 Mahitungod sa matang sa pagdumala ug sa espirituwal nga pagpakaon nga iyang ginatagana kanato sa atong adlaw, si Jehova miingon, diha sa Jeremias 3:15: “Hatagan ko kamo ug mga magbalantay uyon sa akong kasingkasing, ug sila magapakaon kaninyo sa kinaadman ug sa salabotan.” Sa pagkatinuod, kining espirituwal nga programa sa pagpakaon motagana kanato sa tagsaong katakos sa pagpaniid sa mga situwasyon ug sa pagsabot sa dalan nga pagalaktan aron dunay kalamposan. Kinsa ang tuboran niana nga salabotan? Si Jehova nga Diyos.
14. Nganong ang ‘matinumanong ulipon’ nga matang dunay salabotan?
14 Nganong ang ‘matinumanong ulipon’ nga matang nakabaton man niini nga salabotan? Tungod kay ilang gihimo ang Pulong sa Diyos nga maoy ilang matinuorong gihatagag pagtagad ug sila nagasunod sa pagtultol niana. Dugang pa, sanglit sila nagpasakop sa pagtultol ni Jehova, iyang gihatag ang iyang espiritu diha kanila, gigamit sila sumala sa iyang katuyoan. (Lucas 12:43, 44; Buhat 5:32) Sama sa gisulat sa dinasig nga salmista sa dugay na kaayong panahon: “Ako makabaton ug labaw pang salabotan kay sa tanan ko nga mga magtutudlo, kay ang imong mga pahinumdom maoy akong gipalandong.”—Salmo 119:99.
15. (a) Unsa ang diwa sa tambag nga padayong gitagana kanato sa “ulipon” nga matang? (b) Sa daghang katuigang milabay, sa unsang paagi ang “ulipon” nga matang nakataganag gikinahanglang “kahibalo ug salabotan” bahin sa Kristohanong paglantaw sa mga pagdugang sa dugo?
15 Sa pagtubag sa mga pangutana kon unsa ang matarong nga butang pagabuhaton, “ang matinumanon ug maalamong ulipon” nagtambag kanunay: ‘Ipadapat ang nasulat sa Bibliya. Sumalig kang Jehova.’ (Salmo 119:105; Proverbio 3:5, 6) Sa dihang ang pagdugang sa dugo gilantaw nga sukdanang medikal nga pagtambal ug nahimong isyu nga ginaatubang sa mga Saksi ni Jehova, ang The Watchtower sa Hulyo 1, 1945, nagbatbat sa paglantaw sa Kristohanon bahin sa pagkabalaan sa dugo. Kadto nagpakita nga ang dugo sa hayop ug sa tawo naapil sa balaan nga pagdili. (Genesis 9:3, 4; Buhat 15:28, 29) Ang pisikal nga mga epektong dili-maayo wala hisgoti sa artikulo; ang kahibalo bahin niini limitado kaayo niadtong panahona. Ang tinuod nga isyu mao ang pagkamasugtanon sa kasugoan sa Diyos, ug kini mao gihapon karon. Karon adlawa, daghang tawo ang nakaamgo sa praktikal nga kaalam sa pagdili-pagdawat sa mga pagdugang sa dugo ug nagkadaghan ang nagahimo niini. Apan dugay na nga ang mga Saksi ni Jehova nagalihok nga may salabotan tungod kay sila may pagsalig sa Maglalalang, kinsa labi pang may kasayoran bahin sa dugo kay sa nahibaloan sa mga tawo.
16. Nganong ang tambag sa Ang Bantayanang Torre bahin sa mga butang sama sa seksuwal nga moralidad, usay-ginikanang mga pamilya, ug depresyon napamatud-ang mao gayod ang gikinahanglan?
16 Samtang ang matugotong mga tinamdan bahin sa seksuwal nga moralidad dugang ug dugang nangibabaw, Ang Bantayanang Torre, inay ipasiugda ang popular nga dalan, naghatag makataronganon Kasulatanhong pagtultol. Daghan ang natabangan niini nga napanalipdan ang ilang hamiling relasyon kang Jehova ug sa pagpalandong sa walay-kataposang kalipay inay sa lumalabay lamang nga kalipay. Sa susama, ang mga artikulo sa Ang Bantayanang Torre gitumong sa usay-ginikanang mga pamilya ug kadtong nag-antos sa depresyon nakapabanaag ug salabotan nga posible lamang alang niadtong kansang mga hunahuna hamili kang Jehova ug kinsa kinasingkasing nagaampo: “Tudloi ako sa pagbuhat sa imong kabubut-on, kay ikaw mao ang akong Diyos.”—Salmo 143:10; 139:17.a
17. (a) Sa mga dekada nga abante, unsay nahibaloan sa mga alagad ni Jehova bahin sa tuig 1914? (b) Bisan pa nga dunay mga detalye nga bahin niini ang katawhan sa Diyos may mga pangutana pa human sa 1914, unsay ilang nahibaloan nga naghatag makataronganong pagtultol sa ilang mga kinabuhi?
17 Pinaagi sa “matinumanon ug maalamong ulipon,” gitabangan usab ni Jehova ang iyang mga alagad sa pagkaamgo, mga dekada nga abante, nga ang tuig 1914 motimaan sa kataposan sa Panahon sa mga Hentil. (Lucas 21:24, King James Version) Samtang misulod sila sa yugto human sa Gubat sa Kalibotan I, siyempre, dunay mga pangutana nga nakapalibog nila. Apan ang ilang nahibaloan igo na kanila sa paglihok nga maalamon. Sila nahibalo gikan sa Kasulatan nga duol na ang gitakdang panahon sa Diyos nga laglagon ang daang sistema; busa binuang nga ilang ibutang ang ilang paglaom diha niana o sa pagtugot sa materyalistikong mga sukdanan niana nga mao ang momando sa ilang mga kinabuhi. Sila usab nahibalo nga ang Gingharian ni Jehova mao ang tinuod nga sulbad sa tanang mga problema nga nagasakit sa katawhan. (Daniel 2:44; Mateo 6:33) Ilang tin-awng nakita nga responsibilidad sa tanang tinuod nga mga Kristohanon ang pagmantala sa dinihogang Hari ni Jehova, si Jesu-Kristo, ug sa Iyang Gingharian. (Isaias 61:1, 2; Mateo 24:14) Niadtong 1925, pinaagi sa artikulo sa Watch Tower nga “Pagkatawo sa Nasod,” sila napalig-on sa mas tin-awng pagsabot sa Pinadayag kapitulo 12; busa karon sila nakasabot sa butang nga nagakahitabo sa langit, nga dili-makita sa tawhanong mga mata. Ang maong salabotan naghatag maayong pagtultol sa ilang mga kinabuhi.
18. Unsang pribilehiyo ug kaakohan ang atong nabatonan karon, ug unsang mga pangutana ang atong ibangon sa atong kaugalingon?
18 Nagalihok diha sa pagtuo, ang pipila ka libong nagaalagad kang Jehova ingong iyang mga Saksi nanguna sa pagwali sa maayong balita sa natukod nga Gingharian sa Diyos ngadto sa tanang bahin sa kalibotan. Ingong resulta, minilyon sa mga tawo nakadangat sa pagkahibalo ug sa paghigugma kang Jehova ug dunay palaabuton nga kinabuhing-dayon. Kitang tanan nga nakadawat sa kamatuoran ingong resulta sa ilang mahigugmaong paghago gipakitaan nga kita usab dunay pribilehiyo ug responsibilidad sa pakigbahin sa buluhaton, sa paghatag bug-os nga pagpamatuod sa tanan nga atong maabot ug magpadayon sa paghimo niini hangtod nga moingon si Jehova nga tapos na ang buluhaton. (Pinadayag 22:17; itandi ang Buhat 20:26, 27.) Ang paagi ba sa imong paggamit sa imong kinabuhi naghatag pamatuod nga imong gipabilhan ang salabotan nga gihatag ni Jehova pinaagi sa iyang organisasyon?
19. (a) Paghatag pananglitan sa usa ka tawo kansang kinabuhi nagpabanaag sa pagpabili sa salabotan nga gihatag ni Jehova pinaagi sa iyang organisasyon. (b) Unsay atong nakat-onan gikan sa maong pananglitan?
19 Ang mga kinabuhi sa dakong panon sa mga indibiduwal sa tanang bahin sa yuta nagapamatuod nga sa ilang kaso ang tubag maoy oo. Pananglitan, palandonga si John Cutforth. Sa milabay mga 48 ka tuig, iyang gisilsil sa kasingkasing ang tambag sa Kasulatan nga gihatagag pagtagad sa ‘matinumanong ulipon’ nga matang niadtong panahona sama karong adlawa, nga mao: “Nan, padayon sa pagpangita pag-una sa gingharian ug ang iyang pagkamatarong, ug kining tanang mga butanga igadugang ra kaninyo.” (Mateo 6:33, 34) Human sa mga tuig sa kasinatian sa pag-alagad kang Jehova, si Brader Cutforth miingon: ‘Ang usa sa mga butang nga gamhanong napasilsil sa akong hunahuna mao nga si Jehova dunay organisasyon sa yuta nga iyang ginatultolan, ug nga ako isip usa ka indibiduwal makahimo sa pagtrabaho uban niana nga organisasyon, ug nga kon bug-os nakong sundon ang mga pag-agak ug mga pagtultol niini, kini mohatag kanakog kalinaw, kalipay, katagbawan, ug daghang mga higala, dugang pa sa ubang tugob nga mga panalangin.’ Kanang maong hugot nga pagtuo subsob nga napalig-on sanglit ginatagamtam niya ang kinabuhi nga tugob sa espirituwal nga mga bahandi sa Tinipong Bansa, sa Canada, Australia, ug Papua New Guinea.b Sa pagkatinuod, alang kanatong tanan ang maalamong dalan mao ang usa nga nagapabanaag sa pagpabili sa mga paagi nga niana gihatag ni Jehova ang salabotan sa iyang katawhan.—Mateo 6:19-21.
Pagbantay Batok sa Pagkawala sa Salabotan
20, 21. (a) Sa unsang paagi gihanaw sa pipila ka tawo ang diyosnong salabotan nga ilang nabatonan niadto? (b) Unsay makatabang sa pagpanalipod batok sa makadaot nga dalan?
20 Ang salabotan nga ginatagana ni Jehova maoy usa ka bahandi nga pakamahalon. Hinunoa, kita angay mahibalo, nga kon kita dili mopadayon sa dalan nga nakahimo kanato sa pagbaton sa diyosnong salabotan, kini mahanaw diha kanato. Makasubo, ang pipila may sama niana nga kasinatian. (Proverbio 21:16; Daniel 11:35) Gisalikway ang disiplina nga nakatandog kanila sa personal, sila naningkamot sa pagpakamatarong sa ilang ginahimo. Ang garbo nahimong lit-ag kanila. Misugod sila sa paglantaw nga maayo ang gipakita sa Pulong sa Diyos nga daotan, ug sila nagpalayo gikan sa organisasyon ni Jehova. Pagkamakapasubo.
21 Ang mga sirkumstansiya niining matanga sa tawo gibatbat diha sa Salmo 36:1-3, diin atong mabasa: “Ang mga pulong sa kalapasan sa daotan anaa sa sulod sa iyang kasingkasing.” Sa ato pa, ang iyang kaugalingong hakog nga mga hunahuna ug mga pangibog miagak kaniya sa kalapasan. “Walay kahadlok sa Diyos sa atubangan sa iyang mga mata,” nagpadayon ang salmista. “Kay nag-ulog-ulog siya sa iyang kaugalingong mga mata nga ang iyang kadaotan dili hikaplagan ug dili pagadumtan. Ang mga pulong sa iyang baba mao ang kasal-anan ug limbong.” Ug unsay dangatan niya? Siya ‘mohunong sa pagbaton ug salabotan sa pagbuhat ug maayo.’ Iyang kabigon ang iyang kaugalingon nga husto ang iyang gihimo, ug iyang daldalon ang uban sa pagsunod kaniya. Nan, pagkahinungdanon, nga kita dili lamang magbaton ug salabotan kondili panalipdan kini pinaagi sa pagpabili sa paagi nga diin kita gitugotan ni Jehova sa pagbaton niana!
[Mga Footnote]
a Tan-awa ang Watch Tower Publications Index 1930-1985, ubos sa “Marriage,” “Families,” “Moral Breakdown,” ug “Depression (Mental).”
b Tan-awa ang The Watchtower sa Hunyo 1, 1958, panid 333-6.
Unsay Imong Nahinumdoman?
◻ Unsay makatabang kanato aron makahimog maalamong mga desisyon?
◻ Unsay nalakip sa “salabotan”?
◻ Sa unsang paagi si Jehova nagahatag salabotan sa iyang mga alagad sa atong panahon?
◻ Unsay gikinahanglan sa atong bahin aron kita bug-os makapahimulos sa salabotan nga ginatagana ni Jehova?
[Hulagway sa panid 16]
Aron makabatog kaayohan sa salabotan nga gihatag ni Jehova, atong pabilhan ang iyang organisasyon, magmakugihon sa personal nga pagtuon, ug magpalandong kon unsaon sa pagpadapat sa atong nakat-onan