NAHIBALO KA BA?
Unsa ang mga aloe nga gigamit sa kapanahonan sa Bibliya?
Ang mga aloe gikan sa kahoyng Agarwood
Ang Bibliya nag-ingon nga ang mga aloe gigamit aron sa pagpahumot sa mga besti ug higdaanan. (Salmo 45:8; Proverbio 7:17; Awit ni Solomon 4:14) Ang mga aloe sa Bibliya lagmit gikan sa Agarwood (usa ka matang sa Aquilaria). Samtang magkadugta ang kahoy, kini mopagula ug humot nga lana ug tagok. Ang kahoy polboson, unya ibaligya ingong “aloe.”
Ang Bibliya nagtandi sa mga tolda sa Israel ngadto sa ‘mga aloe nga gitanom ni Jehova.’ (Numeros 24:5, 6) Mahimong nagtumong kini sa porma sa kahoyng Agarwood, nga moabot ug 30 metros ang gitas-on ug molabong. Bisag kining kahoya dili na makaplagan sa modernong Israel, ang A Dictionary of the Bible nag-ingon nga “dili ikapangulipas nga kini ug ang ubang kahoy nga wala na karon [sa maong dapit] gipananom diha sa kanhing adunahan ug daghag molupyo nga Walog sa Jordan.”
Unsang mga halad ang dalawaton sa templo sa Jerusalem?
Kining timbre nga kulonon gikan sa templo sa Jerusalem maoy mga 2,000 ka tuig na
Ang Balaod sa Diyos nag-ingon nga ang tanang halad nga itanyag diha sa templo kinahanglang mao ang kinamaayohan kutob sa mahimo. Ang Diyos dili modawat ug depektosong mga halad. (Exodo 23:19; Levitico 22:21-24) Ang Hudiyong magsusulat sa unang siglo C.E. nga si Philo nag-ingon nga ang mga saserdote nianang panahona magsusi sa mga mananap “gikan sa ulo ngadto sa tiil” aron pagseguro nga kini himsog ug “wala gayoy depekto.”
Ang eskolar nga si E. P. Sanders nag-ingon nga posibleng ang mga opisyales sa templo “nag-awtorisar sa kasaligang mga tigbaligyag ighahalad sa pagbaligya lamang ug mga mananap ug langgam nga nainspeksiyon na sa mga saserdote. Niini nga kahimtang, ang tigbaligya kinahanglang mohatag sa pumapalit ug usa ka matang sa resibo, nga nagpaila nga ang ighahalad walay depekto.”
Sa 2011, ang mga arkeologo nakakita ug sama niana nga resibo, o token, duol sa templo—samag sensilyo nga timbreng kulonon nga pinetsahag tali sa unang siglo B.C.E. ug 70 C.E. Ang duha ka Aramaikong pulong nga gikulit niini gihubad ug “Putli Alang sa Diyos.” Gituohan nga ang mga opisyales sa templo magtaod sa maong mga token diha sa mga produkto nga gamiton alang sa mga rituwal o sa mga mananap nga ighahalad.