Ang Pulong ni Jehova Buhi
Mga Haylayt Gikan sa Basahon sa Proverbio
SI HARING Solomon sa karaang Israel “makasulti ug tulo ka libo ka panultihon.” (1 Hari 4:32) Mabatonan ba nato ang iyang maalamong mga panultihon? Oo, atong mabatonan kana. Ang basahon sa Bibliya nga Proverbio, nga natapos sa mga 717 W.K.P., nagrekord sa kadaghanan sa mga proverbio ni Solomon. Ang kataposang duha ka kapitulo lamang ang iya sa laing mga magsusulat—si Agur nga anak ni Jakeh ug si Lemuel nga hari. Apan, ang pipila nagtuo nga si Lemuel mao ra gihapon si Solomon.
Ang inspiradong mga panultihon nga nahipos diha sa basahon sa Proverbio adunay duha ka katuyoan—“aron ang usa makahibalo sa kaalam ug sa disiplina.” (Proverbio 1:2) Kini nga mga panultihon motabang kanato sa pagbaton ug kaalam, nga mao ang katakos sa tin-awng pagsabot sa mga butang ug pagpadapat sa kahibalo sa pagsulbad sa mga suliran. Pinaagi niini, kita usab makadawat ug disiplina, o moral nga pagbansay. Ang pagtagad niini nga mga proverbio ug ang pagpatalinghog sa tambag niini makaapekto sa atong kasingkasing, makaamot sa atong kalipay, ug mosangpot sa kalamposan.—Hebreohanon 4:12.
‘BATONI ANG KAALAM UG HAWIRI ANG DISIPLINA’
“Ang matuod nga kaalam nagasinggit sa makusog diha sa dalan,” nag-ingon si Solomon. (Proverbio 1:20) Nganong angay man natong paminawon ang kusog ug klaro nga tingog niini? Ang kapitulo 2 naghisgot ug daghang kaayohan sa pagbaton ug kaalam. Ang kapitulo 3 naghisgot kon sa unsang paagi kita makapakigsuod kang Jehova. Dayon si Solomon miingon: “Ang kaalam mao ang pangunang butang. Batoni ang kaalam; ug uban sa tanan nga imong pagabatonan, batoni ang pagsabot. Hawiri ang disiplina; ug ayaw kini buhii.”—Proverbio 4:7, 13.
Unsay makatabang kanato aron masuklan ang imoral nga mga paagi sa kalibotan? Ang kapitulo singko sa Proverbio nagtubag: Ipadapat ang katakos sa panghunahuna, ug ilha ang mahayloong mga dalan sa kalibotan. Tagda usab ang daotang mga sangpotanan sa paghimog imoralidad. Ang nagsunod nga kapitulo nagpasidaan batok sa mga paggawi ug mga tinamdan nga magpameligro sa atong relasyon kang Jehova. Ang kapitulo siyete naghatag ug tinuod nga kahubitan kon sa unsang paagi molihok ang imoral nga tawo. Sa kapitulo otso, ang bili ug kamadanihon sa kaalam gipahayag sa makaiikag nga paagi. Ang kapitulo nuybe, usa ka makapadasig nga konklusyon sa mga proverbio nga gihisgotan kutob nianang kapituloha, gipresentar ingong usa ka makapadasig nga ilustrasyon nga magtukmod kanato sa pagpangagpas sa kaalam.
Tubag sa mga Pangutana Bahin sa Kasulatan:
1:7; 9:10—Sa unsang paagi nga ang pagkahadlok kang Jehova mao ang “sinugdanan sa kahibalo” ug ang “sinugdanan sa kaalam”? Kon wala ang kahadlok kang Jehova, walay kahibalo, kay siya mao ang Maglalalang sa tanang butang ug Awtor sa Kasulatan. (Roma 1:20; 2 Timoteo 3:16, 17) Siya ang mismong Tuboran sa tanang matuod nga kahibalo. Busa, ang kahibalo magsugod sa matahaong pagkahadlok kang Jehova. Ang pagkahadlok sa Diyos maoy sinugdanan usab sa kaalam tungod kay walay kaalam kon walay kahibalo. Gawas pa, ang usa ka tawo nga wala mahadlok kang Jehova dili mogamit sa bisan unsang kahibalo nga iyang nabatonan aron sa pagpasidungog sa Maglalalang.
5:3—Nganong ang usa ka pampam gitawag ug “estranyong babaye”? Ang Proverbio 2:16, 17 nagbatbat sa “estranyong babaye” ingong usa nga “nahikalimot sa pakigsaad sa iyang Diyos.” Si bisan kinsa nga nagasimba sa bakak nga mga diyos o wala manumbaling sa Moisesnong Balaod, nga naglakip sa usa ka pampam, gitawag ug estranyo.—Jeremias 2:25; 3:13.
7:1, 2—Unsay nalakip sa “akong mga pulong” ug sa “akong mga sugo”? Gawas pa sa mga pagtulon-an sa Bibliya, kini naglakip sa mga lagda sa pamilya, o mga tulumanon, nga gimugna sa mga ginikanan alang sa kaayohan sa mga membro sa pamilya. Ang mga bata angayng mosunod niini ug sa mga pagtulon-an sa Kasulatan nga ilang nadawat gikan sa ilang mga ginikanan.
8:30—Kinsa ang “batid nga magbubuhat”? Ang gipersonipikar nga kaalam nagtawag sa kaugalingon niini nga usa ka batid nga magbubuhat. Gawas pa sa pagkagamit niini diha sa mga proverbio aron ipatin-aw ang mga kinaiyahan sa kaalam, kini nga personipikasyon mahulagwayong nagtumong sa panganay nga Anak sa Diyos, si Jesu-Kristo, sa wala pa siya maglungtad ingong tawo. Dugay pa kaayo sa wala pa siya matawo dinhi sa yuta, siya ‘gibuhat ingong sinugdanan sa dalan sa Diyos.’ (Proverbio 8:22) Ingong usa ka “batid nga magbubuhat,” siya aktibong nagbuhat uban sa iyang Amahan panahon sa paglalang sa tanang mga butang.—Colosas 1:15-17.
9:17—Unsa ang “kinawat nga tubig,” ug nganong kini “matam-is”? Sanglit gipakasama sa Bibliya ang pagtagamtam sa seksuwal nga relasyon diha sa kaminyoon ngadto sa pag-inom ug makapapresko nga tubig gikan sa usa ka atabay, ang kinawat nga tubig naghulagway sa tinagotagong imoral nga seksuwal nga mga relasyon. (Proverbio 5:15-17) Ang tinagotagong imoral nga seksuwal nga mga relasyon daw nakapatam-is sa maong tubig.
Mga Leksiyon Alang Kanato:
1:10-14. Kinahanglang magbantay kita nga dili madaldal sa daotang mga paggawi sa mga makasasala pinaagi sa ilang mga saad nga madato.
3:3. Kinahanglang pabilhan gayod nato ang mahigugmaong-kalulot ug kamatinud-anon ug atong ipakita kini sama sa usa ka mahalong kuwentas. Kinahanglan usab natong isulat kining mga hiyasa sa atong kasingkasing, nga maghimo niining hinungdanong bahin nato.
4:18. Ang espirituwal nga kahibalo progresibo. Aron makapabilin diha sa kahayag, kita kinahanglang magpadayon sa pagpasundayag ug pagkamapaubsanon ug kaaghop.
5:8. Kinahanglan kitang mopahilayo sa tanang daotang mga impluwensiya, pinaagi man sa musika, kalingawan, sa Internet, o sa mga libro ug magasin.
5:21. Ibaylo ba sa usa nga nahigugma kang Jehova ang iyang maayong relasyon uban sa matuod nga Diyos sa pipila lang ka gutlo nga kalipay? Siyempre dili! Ang kinalig-onang motibo sa pagpabiling putli sa moral mao ang pagkaamgo nga si Jehova nakakita sa atong ginabuhat ug kita manubag kaniya.
6:1-5. Pagkamaayong tambag ang anaa niining mga bersikuloha mahitungod sa ‘paggarantiya,’ o paghimog dili-maalamong pinansiyal nga kasabotan, alang sa uban! Kon, sa atong pagsusig maayo, kita nakahimo ug butang nga daw dili maalamon, kinahanglang sigean natog hangyo ang atong isigkatawo ug buhaton ang atong maarangan aron matul-id ang mga butang.
6:16-19. Gihisgotan dinhi ang pito ka pangunang kategoriya nga naglangkit halos sa tanang matang sa kasaypanan. Kinahanglan natong dumtan kana.
6:20-24. Ang pagkanamatuto sa Kasulatan makapanalipod sa usa nga dili malit-agan sa seksuwal nga imoralidad. Kinahanglang ihatag gayod sa mga ginikanan ang maong pagbansay.
7:4. Kinahanglan natong higugmaon ang kaalam ug pagsabot.
TAGSATAGSA KA PROVERBIO NGA MAGGIYA KANATO
Ang nahibiling mga proverbio ni Solomon maoy mugbo nga tagsatagsa ka panultihon. Kay kasagarang gipresentar ingong kaatbang, kaamgid, ug kasamahan, kini naghatag ug puwersadong mga leksiyon bahin sa panggawi, sinultihan, ug tinamdan.
Ang kapitulo 10 hangtod sa 24 nagpasiugda sa bili sa matahaong pagkahadlok kang Jehova. Ang mga proverbio diha sa kapitulo 25 hangtod sa 29 gikopya sa “mga tawo ni Ezequias nga hari sa Juda.” (Proverbio 25:1) Kining mga proverbioha nagtudlo bahin sa pagsalig kang Jehova ug sa uban pang hinungdanong mga leksiyon.
Tubag sa mga Pangutana Bahin sa Kasulatan:
10:6—Sa unsang paagi ‘ang baba sa mga daotan nagatabon sa kapintasan’? Lagmit tinuod kini sa diwa nga pinaagi sa madanihong sinultihan sa mga daotan ilang malilong ang ilang tuyo nga daoton ang ubang tawo. O kaha tungod kay ang mga daotan kasagarang gikayugtan, ang pagkontra sa uban kanila makapahilom kanila.
10:10—Sa unsang paagi “ang usa nga nagapangidhat sa iyang mata” nagahatag ug kasakit? “Ang usa ka tawong walay-silbi” lagmit dili lamang mogamit ug “baliko nga sinultihan” kondili ililong usab niya ang iyang mga motibo pinaagig lihok sa lawas, sama sa ‘pagkidhat sa iyang mata.’ (Proverbio 6:12, 13) Kining matanga sa panglimbong mahimong makapahasol pag-ayo sa hunahuna sa iyang biktima.
10:29—Unsa ang “dalan ni Jehova”? Kini nagtumong sa paagi ni Jehova sa pagdumala sa katawhan ug dili sa dalan sa kinabuhi nga angay natong sundon. Ang mga pakiglabot sa Diyos sa mga tawo nagpasabot ug kasegurohan para sa mga walay ikasaway apan kalaglagan para sa mga daotan.
11:31—Nganong ang usa nga daotan angayng balosan ug labaw pa kay sa usa nga matarong? Ang balos dinhi mao ang silot nga madawat sa matag usa. Sa dihang makasala ang usa ka tawong matarong, ang balos nga iyang madawat tungod sa iyang mga kalapasan mao ang disiplina. Ang daotan tinuyong magpakasala ug dili gayod mohimog maayo. Busa siya angayng makadawat ug grabeng silot.
12:23—Sa unsang paagi ‘tagoan sa usa ang kahibalo’? Ang pagtago sa kahibalo wala magpasabot nga ang usa wala gayod magpasundayag niana. Hinunoa, kini nagkahulogan nga ang usa nagpasundayag ug kahibalo sa makasaranganong paagi, nga dili mapagawalong magpasundayag niana pinaagig pagpanghambog.
14:17—Sa unsang paagi “ang tawo nga may katakos sa panghunahuna ginadumtan”? Ang Hebreohanong termino nga gihubad ug “katakos sa panghunahuna” mahimong magkahulogan ug maayong panghukom o kaha daotang panghunahuna. Siyempre, ang usa ka tawo nga may daotang panghunahuna ginadumtan. Apan ginadumtan usab ang tawo nga maayog panghukom nga naggamit sa iyang katakos sa panghunahuna ug mipili nga mahimong “dili bahin sa kalibotan.”—Juan 15:19.
18:19—Sa unsang paagi “ang usa ka igsoon nga gihimoag kalapasan labi pang malisod nga dag-on kay sa usa ka malig-on nga lungsod”? Sama sa usa ka malig-on nga lungsod nga giatake, kanang tawhana lagmit dili gayod mopasaylo. Ang mga panaglalis tali kaniya ug sa tagsala dali rang mahimong dakong babag nga sama sa “trangka sa usa ka puloy-anang torre.”
Mga Leksiyon Alang Kanato:
10:11-14. Aron ang atong mga ginasulti mahimong makapalig-on, ang atong hunahuna angayng mapuno sa tukmang kahibalo, ang atong kasingkasing kinahanglang matukmod sa gugma, ug ang kaalam angayng magdiktar kon unsay atong isulti.
10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. Kinahanglan kitang maghunahuna pag-ayo sa dili pa mosulti ug dili daghanon ang atong isulti.
11:1; 16:11; 20:10, 23. Buot ni Jehova nga kita magmatinud-anon diha sa atong mga transaksiyon sa negosyo.
11:4. Dili maalamon ang pagpangagpas sa materyal nga bahandi samtang nagpabaya sa personal nga pagtuon sa Bibliya, pagtambong sa mga tigom, pag-ampo, ug pagsangyaw sa kanataran.
13:4. Ang ‘pagtinguha’ sa usa ka kaakohan diha sa kongregasyon o sa kinabuhi didto sa bag-ong kalibotan dili pa igo. Kita kinahanglang magmakugihon ug maningkamot gayod sa pagkab-ot sa mga kinahanglanon.
13:24; 29:15, 21. Dili patuyangan sa usa ka mahigugmaong ginikanan ang iyang anak o palabyon ang iyang mga sayop. Hinunoa, ang usa ka amahan o inahan molihok dayon sa pagpukgo sa maong mga sayop sa dili pa kini makagamot pag-ayo.
14:10. Sanglit ang atong kinasulorang pagbati dili ikapahayag sa tukmang paagi sa tanang higayon ni kanunayng masabtan sa mga tawo sa atong palibot, ang emosyonal nga paghupay gikan sa ubang tawo adunay mga limitasyon. Kita kinahanglan tingaling mosagubang sa pipila ka kalisdanan pinaagi sa pagsalig lamang kang Jehova.
15:7. Dili nato angayng isulti dayon ang tanan natong nahibaloan ngadto sa usa ka tawo, maingon nga ang usa ka mag-uuma dili magsabod sa tanan niyang binhi sa usa lang ka dapit. Ang usa nga maalamon inanayng magsabwag sa iyang kahibalo sumala sa gikinahanglan.
15:15; 18:14. Ang paghupot ug positibong tinamdan motabang kanato nga magmalipayon, bisan ilalom sa makapaguol nga mga kahimtang.
17:24. Lahi sa “hungog,” kansang mga mata ug hunahuna naglatagaw imbes masentro sa hinungdanong mga butang, kinahanglang pangitaon nato ang pagsabot aron kita makalihok nga maalamon.
23:6-8. Kita angayng magbantay batok sa sinalingkapaw nga pagpakitag pagkamaabiabihon.
27:21. Ang pagdayeg makabutyag sa atong pagkatawo. Mabutyag ang pagpaubos kon ang pagdayeg motukmod kanato sa pag-ila nga kita utangan kang Jehova ug magdasig kanato sa pagpadayon sa pag-alagad kaniya. Ang kakulang sa pagpaubos mabutyag sa dihang ang usa mobating labaw tungod kay gidayeg.
27:23-27. Gigamit ang kinabuhi sa banika ingong ilustrasyon, kining mga proverbioha nagpasiugda sa bili sa pagkakaplag ug katagbawan sa yanong pagkinabuhi nga maoy resulta sa makugihong pagtrabaho. Kini angayng magpahinumdom kanato sa panginahanglang mosalig sa Diyos.a
28:5. Kon atong ‘pangitaon si Jehova’ pinaagi sa pag-ampo ug pagtuon sa iyang Pulong, kita “makasabot sa tanang butang” nga gikinahanglan aron mahimong dalawaton ang atong pag-alagad kaniya.
‘BUG-AT NGA MGA MENSAHE’
Ang basahong Proverbio sa Bibliya gitapos pinaagig duha ka ‘bug-at nga mga mensahe.’ (Proverbio 30:1; 31:1) Pinaagig makapukaw-sa-hunahunang mga pagtandi, ang mensahe ni Agur nag-ilustrar sa kawalay-katagbawan sa kadalo, ug kini nagpakita kon unsa ka lisod mamatikdan ang mga paagi sa usa ka lalaki sa paghaylo sa usa ka dalaga.b Kini nagpasidaan usab batok sa pagbayaw sa kaugalingon ug sa masuk-anong sinultihan.
Ang bug-at nga mensahe nga nadawat ni Lemuel gikan sa iyang inahan naundan ug maayong tambag bahin sa pag-inom ug bino ug sa makahubog nga ilimnon maingon man sa paghukom diha sa pagkamatarong. Ang kahubitan sa usa ka maayong asawa gitapos pinaagi sa mga pulong: “Hatagi ninyo siya sa bunga sa iyang mga kamot, ug padayega kaniya ang iyang mga buhat.”—Proverbio 31:31.
Batoni ang kaalam, dawata ang disiplina, ugmara ang diyosnong kahadlok, salig kang Jehova. Pagkabililhong mga leksiyon ang gitudlo sa inspiradong mga proverbio! Busa, ipadapat gayod nato ang tambag niini ug sa ingon atong mapahimuslan ang kalipay sa “tawo nga nahadlok kang Jehova.”—Salmo 112:1.
[Mga footnote]
[Mga hulagway sa panid 16]
Si Jehova mao ang Tuboran sa tanang matuod nga kahibalo
[Hulagway sa panid 18]
Unsay kahulogan sa “pagsabwag sa kahibalo”?