Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Mapahunong Ko ang Pagsigeg Basol Kanako?

“Kanunay lang akong basolon sa mga butang. Kon ang balay wala masirhi o ang kosinilya wala mapalong o bisan unsa nga anaa sa sayop nga dapit o wala mabuhat, sala kana ni Ramon!”—Ramon.

SA DIHANG ikaw usa ka tin-edyer, usahay daw ikaw ang basolon sa halos bisan unsang butang ug tanang butang nga madaot. Sa miaging artikulo, among giila nga ang mga ginikanan usahay mobasol dayon sa ilang mga anak.a Ang mga hinungdan niini maoy gikan sa normal ginikananhong kahangawa ngadto sa dulot emosyonal nga kasakitan. Bisan unsa pay hinungdan, masakit ug makauulaw kon basolon ka pirme sa mga butang nga dili nimo sayop.

Siyempre, ingong dili-hingpit nga tawo, ikaw makahimog mga sayop matag karon ug unya. (Roma 3:23) Dugang pa, tungod kay bata ka pa, medyo wala ka pay kasinatian. (Proverbio 1:4) Ikaw lagmit makahimo usahay ug kasaypanan sa pagpanghukom. Busa sa dihang masayop ka, husto lamang ug makataronganon nga ikaw ang manubag.​—Ecclesiastes 11:9.

Nan, sa unsang paagi mosanong ka sa dihang ikaw basolon sa usa ka butang nga imo gayong nabuhat? Ang pipila ka batan-on mosulay sa paglihok nga daw sila maoy mga biktima sa grabeng inhustisya. Sila magyawyaw nga ang ilang mga ginikanan kanunayng mobasol kanila sa tanang butang. Ang resulta? Ang nahigawad nga mga ginikanan mogamit ug mas estriktong mga paagi sa pagpasabot sa mga anak. Ang Bibliya naghatag niining maong tambag: “Ang kaalam ug disiplina gitamay sa mga buangbuang. Pamati, anak ko, sa disiplina sa imong amahan, ug ayaw biyai ang balaod sa imong inahan.” (Proverbio 1:7, 8) Sa dihang angkonon nimo ang imong kasaypanan ug mohimog gikinahanglang mga kausaban, ikaw makakat-on gikan sa imong mga sayop.​—Hebreohanon 12:11.

“Pribadong Pakigsulti” sa mga Ginikanan

Apan, bug-os nga laing butang kon ikaw basolon sa mga butang nga dili nimo sayop o sa dihang ang pagbasol walay hunong. Masabot, ikaw tingali masuko ug mayugot. Basin maaghat ka pa gani sa pagminaldito, nga mohinapos nga total ikaw bitaw ang basolon. (Ecclesiastes 7:7) Apan, ang mapanimaslong mga lihok makapasakit sa tanan. (Itandi ang Job 36:18.) Ang Proverbio 15:22 nagpunting sa usa ka mas maayong paagi sa pagdumala sa mga butang, nga nag-ingon: “Adunay pagkapakyas sa mga plano kon walay pribadong pakigsulti.” Oo, ang usa ka paagi sa pag-usab sa paagi sa pagtratar kanimo sa imong mga ginikanan mao ang pagpahibalo kanila kon unsay imong gibati.

Una, pangita sa giingon sa Bibliya nga “hustong panahon.” (Proverbio 15:23) Ang magsusulat nga si Clayton Barbeau misugyot: “Pilia ang panahon ug dapit sa dihang pareho kamong kalmado ug maayo ang pamati sa tanan.” Dugang pa, ang Bibliya nagpasidaan: “Ang pulong nga makapasakit makapasilaob sa kasuko.” (Proverbio 15:1) Busa sulayi nga magmaluloton ug magmatinahuron sa imong pagduol, dili makig-away. Likayi ang pagkasuko. (Proverbio 29:11) Inay atakehon ang imong mga ginikanan (‘Kanunay kamong mobasol kanako sa tanang butang!’), sulayi sa pagsaysay kon unsay imong gibati sa ilang kanunayng pagbasol. (‘Masuko ako sa akong kaugalingon sa dihang basolon ako sa mga butang nga dili nako sala.’)​—Itandi ang Genesis 30:1, 2.

Ang susama ikaingon niadtong mga panahon nga ang imong mga ginikanan nasuko tungod sa pipila ka dili-pagsinabtanay. Ang mga ginikanan sa batan-ong si Jesus kas-a nasuko sa dihang wala mahibaloi kon diin siya. Apan si Jesus wala magbagulbol o magreklamo. Sa kalmadong paagi, iyang gitin-aw ang kahimtang. (Lucas 2:49) Nganong dili sulayan sa pagpakiglabot ang imong mga ginikanan sa hinamtong nga paagi sa dihang ikaw nahasol? Amgohi nga sila nasuko tungod kay sila nahangawa kanimo! Pamati nga matinahuron. (Proverbio 4:1) Paghulat hangtod nga mohuwas na ang ilang kasuko una mopadayon sa pagsaysay sa imong bahin.

‘Pagpamatuod Kon Unsa ang Imong Binuhatan’

Apan, nganong ang pipila ka ginikanan dali rang mohinapos mahitungod sa ilang mga anak? Sa pagkatinuod, usahay ang mga batan-on naghatag sa ilang mga ginikanan ug katarongan nga magduda. Nag-ingon ang Proverbio 20:11: “Bisan pinaagi sa iyang mga binuhatan ang bata mailhan kon ang iyang kalihokan maoy putli ug matarong.” Unsay imong dungog sa imong mga ginikanan? Ang imo bang “mga binuhatan” nagpadayag kanimo nga “matarong” ug seryoso o danghag ug iresponsable? Kon ang naulahi mao ang kaso, ayawg kahibulong kon sila subsob nga mohinapos ug sayop bahin kanimo. “Kinahanglan akong magmatinud-anon sa akong kaugalingon,” miangkon si Ramon, ang batan-ong lalaki nga unang gihisgotan, bahin sa mga pagsaway sa iyang mga ginikanan. “Usahay dihay katinuoran ang ilang mga pagduda.”

Kon tinuod kana sa imong kaso, ang imo rang mahimo mao ang pagsulay nga mapapas ang imong kagahapon. Pinaagi sa pagtukod ug sumbanan sa pagkakasaligan ug responsableng panggawi, ikaw tingali inanayng magkombinsir sa imong mga ginikanan nga ikaw nakahimog mga kausaban ug masaligan.

Ang kasinatian ni Ramon nag-ilustrar niining maong punto. Ang iyang mga higala ug pamilya minaayong nag-angga kaniyang malimtanong propesor tungod sa iyang kiling nga malimot sa mga butang. Gihinganlan ka ba sa imong mga ginikanan nga “dili-hamtong” o “iresponsable”? Sumala sa giingon sa magsusulat nga si Kathleen McCoy, ang mga ginikanan mahimong mobati nga ang maong mga ngalan maoy “magpunting kon unsay sayop aron ang tin-edyer makasabot niana ug mag-usab.” Apan, sa pagkatinuod, ang maong mga ngalan sagad magpahinabog dulot nga kayugot. Bisan pa niana, si Ramon nakaamgo nga ang angga makataronganon. “Ang akong hunahuna kanunayng natumong sa usa ka butang, busa mawad-an ako sa mga butang sama sa mga yawi o akong homwork ug malimot sa mga buluhaton,” siya miangkon.

Busa si Ramon nagsugod sa paghimog mga kausaban. “Ako nagsugod sa pagkat-on bahin sa mga responsabilidad ug mga prioridad,” siya nahinumdom. “Naghimo ako ug eskedyul ug nagsugod sa paghimo sa personal nga pagtuon sa Bibliya nga mas hinungdanon. Akong nahibaloan nga giisip ni Jehova nga importante ang gagmayng mga butang maingon man ang dagkong mga butang.” (Lucas 16:10) Pinaagi sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya, si Ramon ngadtongadto nagwagtang sa iyang reputasyon sa pagkalimtanon. Nganong dili sulayan ang pagbuhat sa susama? Ug kon ang ngalan ug angga nakapahasol gayod kanimo, hisgoti kana uban sa imong mga ginikanan. Tingali ilang masabtan kon sa unsang paagi nag-apektar kana kanimo.

Sa Dihang Maorag Paboritismo

Usahay ang paboritismo maorag maoy hinungdan sa pagbasol. Nahinumdom si Ramon: “Ang akong mga magulang nga lalaki o babaye gabii nang mouli ug wala masiloti. Ako magabhian pagpauli ug makasab-an tungod niana.” Usa ka Guyanese nga lalaking ginganlag Albert nahinumdom nga mibatig susama sa dihang bata pa siya. Alang kaniya daw ang iyang inahan mas grabeng nagdisiplina kaniya kay sa iyang pagdisiplina sa iyang igsoong lalaki.

Apan, ang mga butang dili ingon sa kanunayng gihunahuna nato. Ang mga ginikanan kasagarang mohatag ug mas dakong kagawasan sa gulanggulang nga kabataan, dili tungod sa paboritismo, kondili tungod kay ang mga ginikanan mibati nga molihok sila nga responsable. O mahimong dihay nalangkit nga linaing mga sirkumstansiya. Si Albert miangkon nga ang iyang igsoong lalaki wala bunali tungod kay siya “niwang ug masakiton.” Paboritismo ba kon ang mga ginikanan nag-ila sa linaing mga panginahanglan o mga limitasyon nga mahimong nabatonan sa usa ka bata?

Siyempre, ang mga ginikanan usahay adunay ilang mga paborito. (Itandi ang Genesis 37:3.) Matod ni Albert bahin sa iyang masakitong igsoong lalaki: “Si Mama may linaing pagmahal alang kaniya.” Maayo na lang, ang Kristohanong gugma masangkaron. (2 Corinto 6:11-13) Busa bisan pag ang imong mga ginikanan adunay “linaing pagmahal” alang sa usa sa imong mga igsoon, wala kana magpasabot nga wala nay gugmang nahibilin alang kanimo. Ang tinuod nga isyu mao, Sila ba nagtratar kanimo nga mapihigon, nagbasol kanimo tungod sa binuta nga pagmahal sa usa ka igsoon? Kon daw ingon niana ang kaso, pahibaloa gayod sila kon unsay imong gibati. Sa kalmado, makataronganong paagi, hatagi silag tinong mga pananglitan kon sa unsang paagi gipakita nila ang paboritismo. Tingalig mamati sila.

Problemadong mga Pamilya

Sa pagkatinuod, dili tanang kahimtang sayong usbon. Alang sa pipila ka ginikanan, ang pagpakaulaw ug pagbasol maoy nakasukad nang mga batasan. Kini ilabina tingali taliwala sa mga ginikanan nga adunay emosyonal nga mga suliran o nakigbisog sa pagkagiyanon. Ubos sa maong mga sirkumstansiya, diyutay lang ang kaayohan nga mosangpot sa mga paningkamot nga makighusay. Kon kini daw matuod sa imong kaso, amgoha nga ang mga suliran sa imong mga ginikanan dili nimo makontrolar ug lagmit nga masulbad lamang pinaagig tabang gikan sa gawas. Ang labing maayo nga mahimo nimong buhaton mao ang paghatag kanila ug tukmang pasidungog ug pagtahod ug sulayi ang paglikay sa wala kinahanglanang mga panagbangi. (Efeso 6:1, 2) Ang Proverbio 22:3 nag-ingon: “Maalamon ang tawo nga makakita sa kalamidad ug magatago sa iyang kaugalingon.”b

Sa samang panahon, pangayog pagpaluyo gikan sa gawas. Pakigsulti sa usa ka hamtong, tingali usa ka Kristohanong ansiyano. Ang mahigugmaong pagtagad gikan sa maong tawo dakog mahimo sa pagtumbas sa pagbati nga ang mga butang kanunayng sala nimo. Sa samang panahon, “duol sa Diyos.” (Santiago 4:8) Bisan tuod ang uban tingali dili-makataronganong magbasol kanimo, “[ang Diyos] dili sa kanunay mangitag kasaypanan, ni padayon siyang mayugot sa panahong walay-tino. . . . Kay siya mismo nahibalo pag-ayo sa atong pagkahulma, nga nahinumdom nga kita abog.” (Salmo 103:9, 14) Ang pagkahibalo nga ikaw bililhon sa mga mata sa Diyos makatabang kanimo sa pag-antos sa dili-makataronganong pagbasol.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 21]

Ang pag-angkon sa atong kasaypanan makatabang kanato nga makakat-on gikan sa atong mga sayop