Kasuko—Unsa ba Kini?

“PINAAGI sa pagpugong sa imong hinatag-Diyos nga hiyas sa kasuko, ginapatay mo ang imong kaugalingon.” Kana ang gipasidaan sa usa ka artikulong gikutlo sa magasing Newsweek. Sa daghang katuigan, nga dayag, daghang sikologo nagpabantog sa ideya nga ang dili-ipahayag nga kasuko makapahinabo sa mga kadaot sama sa alta presyon, sakit sa kasingkasing, depresyon, kabalaka, ug alkoholismo.

Sa laing bahin, ang Bibliya nagatambag sa daghang milenyo: “Pasagdi ang kasuko ug biyai ang kaaligutgot.” (Salmo 37:8) Ang pagrekonosir sa Bibliya maoy deretso sa punto: “Ayaw pagdalidali sa imong espiritu sa pagkasuko; kay ang kasuko anaa sa sabakan sa mga buangbuang.”​—Ecclesiastes 7:9, King James Version.

Kinsa ang husto, ang sekular nga mga eksperto o ang Bibliya? Unsa ba gayod ang kasuko? Ang pagpahungaw ba sa kasuko maayo alang kanato?

Pagpahungaw sa Kasuko

Ang “kasuko” maoy usa ka malangkobong pulong nga nagabatbat sa kusganong pagbati o reaksiyon sa kawalay-kahimuot ug pagbatok. Adunay ubang pulong, usab, nga nagapadayag sa gidak-on sa kasuko o kon unsaon pagpahayag niini. Ang kaligutgot o rage nagapaila sa init kaayong kasuko. Ang kalagot o fury mahimong madaoton. Ang kasilag o indignation mahimong magtumong sa kasuko tungod sa usa ka matarong nga kawsa. Ug ang kapungot o wrath kadaghanan nagapasabot sa panimalos o silot.

Ang kasuko kasagaran maoy ispisipiko: Kita may butang kasuk-an. Apan kon sa unsang paagi atong ipahayag o sagubangon ang kasuko kana mohatag ug dakong kalainan.

Makaiikag, bisan pag mopugos ang pila ka eksperto nga mapuslanon ang pagpahungaw sa kasuko, ang bag-ong mga pagtuong sikolohikanhon nagapakita nga daghang tawo nga nagapahayag sa kasuko nagaantos sa menos nga pagtamod-sa-kaugalingon, depresyon, pagbati sa pagkasad-an, misamot nga pagkamabatokon, o kabalaka. Dugang pa, “ang pagpagawas niana sa dughan,” o “pagpahungaw,” nga tingali dinuyogan sa mga silaob sa kasuko, pagsinggit, paghilak, o bisan lawasnong pagdagmal, kasagaran momugnag mas daghang suliran kay sa sulbaron niana. Ang tawong nasuko labi pang masuko, ug matigom ang mga kasilo diha sa uban.​—Proverbio 30:33; Genesis 49:6, 7.

Dihang kita mosinggit ug mosiyagit sa kasuko, kasagarang dili kita makabaton sa sangpotanan nga atong gilaoman kay ang laing tawo kasagarang mahagit sa pagbalos. Pananglitan, samtang ikaw nagamaneho sa imong kotse, ang laing drayber may himoon nga makapapikal kanimo. Ingong reaksiyon, ikaw mosinggit ug magpabusina. Ang pagkasuko daling makahagit sa tumong sa imong kaligutgot sa pagbalos. Usahay, ang trahedya misangpot sa maong kahimtang. Pananglitan, ang usa ka lalaki sa Brooklyn, New York, napatay samtang nakig-ergo mahitungod sa usa ka lunang parkinganan sa usa ka kalye. Ang Bibliya nagapasiugda sa suliran sa dihang kini nagaingon: “Ang usa ka tawo nga anaa sa kasuko nagapukaw sa panagbingkil, ug si bisan kinsang makiling sa kaligutgot daghag kalapasan.” (Proverbio 29:22) Pagkamaalamon ang pagsunod sa tambag: “Ayaw pagbalos ug daotan sa daotan kang bisan kinsa. . . . Kon mahimo, samtang nagaagad kanimo, magmakigdaiton sa tanang tawo”!​—Roma 12:17, 18.

Busa, ang pagpahungaw sa atong kasuko dili motabang kanato sa atong pakiglabot sa mga tawo. Apan kini ba maayo kanato sa lawasnon? Daghang doktor ang naghinapos nga dili. Gipakita sa mga pagtuon nga ang mga tawong lagmit mopahayag sa kasuko nagbaton sa kinatas-ang mga lebel sa alta presyon. Ang pipila mitaho nga ang kasuko nagpatunghag kubakuba sa dughan, mga labad-sa-ulo, pagdugo sa ilong, pagkalipong, o kawalay-katakos sa paglaylay. Sa laing bahin, ang Maghahatag sa atong kinabuhi nagasaysay: “Ang usa ka kasingkasing nga malinawon mao ang kinabuhi sa unod.” (Proverbio 14:30) Si Jesus: “Malipayon ang makigdaiton, sanglit sila pagatawgong ‘mga anak sa Diyos.’”​—Mateo 5:9.

Mga Hinungdan sa Kasuko

Ang pila ka hinungdan sa kasuko mao ang mga pagdaot sa atong pagtamod-sa-kaugalingon, personal nga pagsaway, insulto, pagdaugdaog, ug dili-makataronganong kapakyasan. Kon masuko ang mga tawo, sila nagapasa sa mapasiugdahong mensahe: “Ginadaot mo ang akong kalipay ug kasegurohan! Ginasakit mo ang akong garbo! Gihikawan mo ako sa akong pagtahod-sa-kaugalingon! Ikaw nagapamentaha kanako!”

May panahong gamiton sa mga tawo ang kasuko ingong takoban sa laing butang. Pananglitan, ang usa ka 14-anyos nga batang lalaki sa New York City nagsigeg kasuko ug kanunay masugamak sa away. Uban sa tabang sa usa ka doktor, ang batang lalaki sa kataposan miangkon: “Dili gayod ako moingong, okey, kinahanglan ko ang tabang, gusto kong ako may ikasulti . . . Ang imong kahadlok mao nga dili ka maangayan sa mga tawo.” Busa, ang iya diayng gikinahanglan mao ang pagtagad ug pagmahal.

Ang usa ka magtiayon sa California magkasuk-anay matag panahon ang asawa moduaw sa iyang amiga. Ang masuk-anong gawi sa bana nakahaling sa susamang reaksiyon diha sa asawa. Sa usa ka sesyon sa panambag, ang bana sa kataposan misugid kaniya sa butang wala gayod niya isulti sa nangagi. Dihang ang iyang asawa molakaw nga dili siya kauban, bisan sa makadiyut, sa kahiladman siya mahadlok nga basin siya biyaan sa iyang asawa sa bug-os tungod kay siya gibiyaan man sa iyang amahan sa bata pa siya. Sa nasabtan sa asawa ang nagpahiping hinungdan sa kasuko sa iyang bana​—kahadlok nga biyaan—kadto nakatabang sa paghanaw sa iyang kasuko kaniya ug nagpasalig kaniya sa iyang gugma.

Busa, ang kasuko tingali usa ka simtoma. Nianang mga kahimtanga, pinaagi sa pag-ila sa nagpahiping hinungdan, kita makatuon sa pagsagubang sa tukma niini.

[Hulagway sa panid 4]

Ang daghang doktor naghinapos nga ang pagpahungaw sa kasuko makadaot sa lawas