Ang Mahal nga Bayad sa Kasuko
IKAW ba dali masuko, mosilaob ka ba dayon sa kasuko bisan sa gamayng paghagit? Magbukalbukal ka ba sa kasuko ug maglungotlungot sa daghang adlaw, nga maghambin ug kayugot kon may nakapalagot nimo? Kon mao, hayan labaw pa ang imong ginahimo kay sa pagpalayo sa mga tawo palibot nimo; tingalig imong ginapatay ang imong kaugalingon pinaagi sa imong kasuko.
Makamatay ba gayod ang kasuko? Sumala sa usa ka bag-ong taho gikan sa The New York Times News Service, ang posibilidad dili kaayo halayo. Ang taho nangangkon, pananglit, nga ang “tagdugay nga kasuko labihang makadaot sa lawas nga kini tupong, o molabaw pa, sa pagtabako, katambok o pagkaon ug daghang tambok ingong peligrosong hinungdan sa sayong kamatayon.”
Ingong ebidensiya, ang taho nagpunting ug pipila ka siyentipikanhong pagtuon. Diha sa usa, ang ubang 25-anyos nga mga estudyante sa unibersidad gisulayan aron tinoon ang sukod sa kasuko nga ilang bation sa nagkalainlaing mga kahimtang sa adlaw-adlaw. Ang mga tigdukiduki nagsubay niining mga estudyanteha sa 25 ka tuig sa ulahi. Ang ilang gigradohan nga dili kaayo masuk-anon may ubos nga gidaghanon sa kamatayon. Kuwatro porsiento lamang kanila ang namatay sa edad 50. Apan ang labing masuk-anon dili maayo ug lakat—20 porsiento ang namatay na! Ang laing pagtuon nakakaplag nga kadtong gigradohan ingong labing masuk-anon sa batan-on pa may tendensiya nga dunay mas daghang makadaot nga kolesterol sa ulahing bahin sa kinabuhi, nga nagbutang kanila sa dakong riyesgo nga makabaton ug sakit sa kasingkasing.
Komusta naman kadtong naglungotlungot sa pinugngang kasuko inay mangitag epektibong mga paagi sa pagsulbad sa ilang mga problema? Si Dr. Mara Julius, usa ka epidemiyologo sa Unibersidad sa Michigan, misurbi sa usa ka grupo sa mga babaye nga kapin sa 18-anyos nga yugto. Iyang nakaplagan nga kadtong nagpakita ug dayag nga mga timailhan sa tagdugay, giloom nga kapungot dunay gidaghanon sa kamatayon nga tulo ka beses nga labaw kay sa mga tawong dili maghambin sa maong kasuko. Siya mitapos: “Alang sa daghang kababayen-an, ang kanunay nga paghambin sa kasuko daw kusganong hinungdan sa sayong kamatayon kay sa pagpanabako.”
Libolibo ka tuig sa wala pa kining mga pagtuon sa siyensiya, ang Bibliya nagpasidaan na batok sa kasuko. “Ayaw pasalopi sa adlaw ang inyong kasuko,” miingon ang usa ka bersikulo. (Efeso 4:26) “Biyaan mo ang kasuko ug ayran mo ang kaligotgot,” nagtambag ang lain. (Salmo 37:8) Labaw nga kahibulongan, ang Bibliya nagpakita sa koneksiyon tali sa atong emosyonal nga kahimtang ug sa atong pisikal nga panglawas sa dihang kini miingon: “Ang usa ka malinawong kasingkasing maoy kinabuhi sa unod.”—Proverbio 14:30.
[Hulagway sa panid 14]
Ang tig-alagad sa lubong nakakita sa usa ka tawong nasuko ug malipayong nagpaabot sa usa ka “kustomer”