Pag-atiman sa Maluyahon—Pagsagubang sa Adlaw-Adlaw nga mga Kalisdanan
KON ang pag-atiman sa maluyahon mopahinabog pila ka kalisdanan kanimo, ilabina mga kalisdanang wala nimo damha, basin makiling ka sa pagbati sa pagkasad-an. Basin maghunahuna ka: ‘May deperensiya kaha ang relasyon nako uban sa akong mga ginikanan? Dili ba ang mga hamtong sa daghang kultura malipayong nagapuyo ipon sa ilang mga ginikanan sa tibuok nilang kinabuhi?’
Buweno, lahi tingali ang imong kahimtang. Ang imong mga ginikanan tingali miipon pagpuyo sa inyong balay tapos sa 20, 30, 40, o labaw pang katuigan sa ilang paglain sa pagpuyo. Kini nagkahulogan nga ikaw ug ang imong mga ginikanan miugmad ug mga estilo-sa-kinabuhi ug mga batasan nga lain sa usag usa sa kinadak-ang bahin sa inyong mga kinabuhi. Sa lakaw sa ubay-ubay nga dekada, ang maong mga estilo-sa-kinabuhi ug mga batasan basin magkalain na kaayo. Apan karon, ingong tig-atiman sa maluyahon, imong giatubang ang panginahanglan sa pagpabagay sa imong kinabuhi sa iya sa mga giatiman nimo. Kini mas lisod kay sa kon nag-ipon kamo pagpuyo sa dugay nga panahon.
Gawas pa, ang pila ka ginikanan basin masakiton kaayo o sa ubang mga paagi nagkinahanglag labawng espesyal nga pag-atiman. Bisan pag, nga dalayegon, nagatagana ka tingali kon unsay gikinahanglan ug wala ka pa maghunahuna sa pagkakaron nga kinahanglang isulod nimo ang imong mga ginikanan sa balayng tig-atiman, hisabtan nga kining kahimtanga mopahinabog adlaw-adlawng mga kalisdanan kaninyong tanan. Kinaiyanhon ang pag-atiman sa inyong mga ginikanan. Dili kinaiyanhon ang pagkatigulang ug pagkasakit. Dili gayod katuyoan sa Maglalalang nga ang mga tawo mawad-an sa kusog ug kahimsog nila duyog sa pagkatigulang. Busa, ayawg hunahunaa nga ikaw may deperensiya kay ang kahimtang nagkinahanglan ug labaw pa, sa emosyonal ug lawasnong paagi, kay sa imong napanan-aw daan.—Genesis 1:26-31; Salmo 90:10.
Ang mga kalisdanan nga nalangkit sa pag-atiman sa maluyahon dili kanunay nga mobanaag sa dili-maayong relasyon tali kanimo ug sa imong mga ginikanan. Ilabina kon napahimuslan nimo ang maayong relasyon uban kanila sa wala pa sila magkinahanglan sa imong tabang, lagmit nga ang mga kalisdanan nga imong nasinati mao ang sangpotanan sa mga hagit nga ikapahinabo sa pag-atiman sa maluyahon. Sa unsang paagi masagubang nimong epektibo ang adlaw-adlawng mga kalisdanan?
Pagsagubang sa mga Pagbati sa Pagkasad-an
Bisan ang mga tawo nga nagabuhat sa tanan nilang maarangan ug angay nga buhaton alang sa ilang mga ginikanan usahay mobati sa pagkasad-an kay dili makabuhat ug labaw pa. Hinuon, ang dili-angay nga pagbati sa sala mahimong usa ka suliran. Imong makaplagan nga ikaw nagahimog mga desisyon nga gilaraw nga mahupayan ang imong pagbati sa pagkasad-an apan dili kanunay sa kaayohan nimo o sa imong mga ginikanan. Pananglitan, unsay mahitabo kon, aron mahupay ang iyang mga pagbati sa dili-angay nga pagkasad-an, ihatag sa usa ka babaye ang bug-os nga panahon nganha sa pag-atiman sa maluyahon nga dili na matagad ang iyang bana mismo ug mga anak? Siya, iyang bana, ug iyang mga anak ang mag-antos. Busa ayaw itugot nga ang dili-angay nga pagbati sa pagkasad-an magagahom sa imong kinabuhi.
Mobati ka ba usahay nga sad-an kay maorag dili gayod igo ang mabuhat nimo alang sa imong mga ginikanan? Nan, posibleng ang mga panginahanglan sa imong mga ginikanan mas daghan kay sa imong ikatagana. Ang kahimtang maoy ingon nga, bisag unsay imong buhaton, kanunay nga may mabuhat nga mas labaw pa. Dugang pa, kon giisip nimo ang pag-atiman sa maluyahon ingong paagi sa pagbalos sa imong mga ginikanan tungod sa tanang nahimo nila alang kanimo samtang nagtubo ka pa ubos sa ilang pag-atiman, kanunay nga mobati ka sa pagkasad-an, kay dili ka man gayod makabalos sa bug-os kanila.
Ang librong You and Your Aging Parents mipunting sa panginahanglan sa paghukom kon unsa ka dako ang himoon nimo alang sa imong mga ginikanan. Kini nag-ingon: “Mahigawas ka sa kahago sa emosyon kon ibase nimo [ang imong mga desisyon] dili ilabina sa kon unsay buot nimong buhaton o bisan sa kon unsay angay nimong buhaton, apan sa kon unsay maarangan nimong buhaton.”
Oo, sa kamatinud-anon tinoa kon unsay imong madahom sa imong kaugalingon. Basin makatabang kon ikaw magpatabang sa usa ka sinaligang higala nga nasayod sa imong mga katakos, sa imong mga limitasyon, ug sa kahimtang sa inyong pamilya. Makahimo ka ba sa pagpaipon sa imong mga ginikanan diha sa inyong balay? May igo ka bang luna? Mosugot ba sila nga moipon? Kon dili moipon kanimo ang imong mga ginikanan, unsa ka subsob nga ikaw makabisita kanila, ug kanus-a? Kon buhaton nimo ang imong mahimo, dili kinahanglang mobati kang sad-an. Kon ugaling mobati kang sad-an, ilha nga ang pagbati dili angay ug ayaw itugot nga mogahom kana sa imong mga desisyon.
Ipakigbahin ang Lulan
Ang basahong Ecclesiastes sa Bibliya nagpunting kon unsa ka dili maayo nga “magpalabi sa pagkadaotan” o “magpalabi sa pagkamatarong” ug nga ang pagpalabi sa pagkamatarong “makapahinabog kalaglagan sa imong kaugalingon.” (Ecclesiastes 7:16-18) Kini mahimong mahitabo kon ikaw nagasulay sa pagbuhat ug labaw pa kay sa buot nimong buhaton, maarangan nga buhaton, ug bisan angay nga buhaton.
Kon ikaw adunay puno nga eskedyul sa dili pa mosugod sa pag-atiman sa imong mga ginikanan, kinahanglan nga imong wagtangon ang pila ka laing kalihokan o kaha mangayog tabang. Apan, daghan nga nagkinahanglag tabang manuko sa pagpangayo. Basin sila mobati nga maulawon kaayo o moingon nga ang uban dili gusto nga motabang. Apan, makadaot ka sa imong kaugalingon ug niadtong alirong kanimo kon magpalabi ka sa paghago. Sa iyang libro bahin sa pag-atiman sa maluyahon, ang awtor nga si E. Jane Mall nagtawag nianang sobrang-pagtrabaho nga “sakit sa pagpakamartir.” Siya nagtambag: “Kinahanglan nga aduna kay kalendaryo sa pagaunahon, ug tulo sa imong mga pagaunahon angay nga mao ang panahon uban sa imong [kapikas], panahon uban sa imong mga anak ug mga higala, ug panahon alang sa imong kaugalingon.”
Oo, kinahanglan tingali nga imong ipakigbahin ang lulan. Busa asa ka man makadangop alang sa tabang? Ang pamilya, mga higala, mga silingan, ug mga propesyonal nga tig-atiman makatabang. Apan kinahanglang mangayo kag tabang. Ug kinahanglan nga mangayo kang direkta. Ang pagpasabotsabot dili kanunay molampos. Basin matingala ka kon kinsa ug kon pila ang andam motabang kong sa tin-aw ipahibalo nimo ang imong mga panginahanglan, tino ang imong mga hangyo. Pananglitan, basin makahangyo ka sa usa ka tawo nga motabang kanimo sa paglimpiyo sa balay. Kon kana mohatag kanimog diyutay nga gikinahanglang kahupayan, nan dili kini panahon nga mopugos paglimpiyo sa balay sa imong kaugalingon kay ‘walay laing mobuhat niini sa tukmang paagi.’
Kon ikaw may mga igsoong lalaki o babaye, sila makaambit usab sa responsabilidad sa pag-atiman sa ilang mga ginikanan. Tingali ikaw ang naghimo sa tanan o sa kinadak-ang pag-atiman sa maluyahon hangtod nianang panahona, kay nagtuo nga ang imong mga igsoong lalaki ug mga babaye dili makaarang o dili gustong motabang. Apan, nakahangyo ka na bang direkta sa ilang tabang? Ang pila ka tawo motubag nga positibo—kon ipatin-aw kanila nga gikinahanglan ang tabang.
Ang pipila moakop-akop sa pag-atiman sa usa ka ginikanan sa paninguha nga maangkon o mahuptan ang pag-uyon sa ginikanan. O basin makaangkon sila sa pagbati sa pagkadiyosnon pinaagi sa paghimo sa tanang trabaho sa ilang kaugalingon. Basin moreklamo sila nga ang uban dili motabang sa pag-atiman, apan basin ipadala usab nila ang senyales nga magpadayag nga mas gusto nila kanang kahimtanga. Kini mahimong usa ka dagway sa pagpalabi sa pagkamatarong. Apan nganong ipahinabo ang wala-kinahanglanang mga kalisdanan sa imong kaugalingon? Kon adunay tabang, hangyoa kana, ug gamita kana.
Usa ka pasidaan: Ayaw damha nga ang imong mga igsoong lalaki ug babaye makigbahin nga sama sa imoha sa mga responsabilidad. Bisan pag may panahong sila makahimo niana, kasagarang ang ilang mga kahimtang maghimo niana nga lisod, kon dili man imposible. Sa daghang kaso mas praktikal nga usa ka membro sa pamilya ang pangunang tig-atiman, samtang ang ubang sakop sa pamilya, ilabina mga igsoong lalaki ug babaye, motabang sa pinansiyal nga paagi ug pinaagi sa pagtelepono, pagduaw, o usahay pagdala sa ilang mga ginikanan sa balay o sa mga biyahe sa hinapos sa semana.
Paghuot sa Pagpuyo
Ang pagpuyo sa huot nga puy-anan makamugnag ginagmayng mga kapikalan. Ang mga batasan nga daling ikapasaylo sa usa ka higala basin maorag dili ikatugot sa usa ka suod nga membro sa pamilya.
Dugang pa, ang imong ginikanan basin mosulti ug sama niini, ‘Gusto unta nako nga makagugol kag mas daghang panahon uban kanako, apan nasayod ko nga puliki ka kaayo alang niana.’ Ang komento basin magtago sa pagtuo nga kulang kaayo ang pagtagad nimo sa imong ginikanan. Makatubag kang mapikalon nianang pahayaga. Inay mapikal, dili ba mas maayong sulbaron ang tinuod nagpahiping kabalaka sa imong ginikanan, nga mao ang paggugol ug mas dakong panahon uban kanimo? Bisan pag dili ka makatugot sa hangyo, ang malulutong pagpatin-aw sa kahimtang mopatungha ug mas maayong sangpotanan kay sa masakit nga tubag.—Proverbio 12:18.
Ang dakong paningkamot sa pag-ugmad sa mga hiyas nga gidasig sa Bibliya makapaarang nimo sa pagpabilin nga maluluton apan lig-on kon gikinahanglan. Ang basahong Taga-Colosas sa Bibliya matinud-anong nag-ila nga kita usahay adunay “hinungdan sa pagreklamo batok sa lain.” Kini nagsugo kanato nga “padayon nga mag-inantosay sa usag usa ug andam nga magpinasayloay sa usag usa.” Kini nag-awhag usab kanato nga isul-ob nato “ang malumong mga pagbati sa pagbinatiay, kalulot, pagkamapaubsanon sa hunahuna, kalumo, ug hataas-nga-pailob.” (Colosas 3:12-14) Tino nga ang maong mga hiyas makatabang pag-ayo sa pagmenos sa mga kapikalan sa huot nga pagpuyo.
Bisan pa kon ikaw usahay masayop, mawad-ag pailob, ug mosultig butang nga maayo untag wala nimo isulti, “ayaw pasalopa ang adlaw nga kamo anaa sa suko nga kahimtang.” Pangayo dayon ug pasaylo, ug kalimti kana. Ayaw itugot nga kana mahimong laing tinubdan sa mga pagbati sa pagkasad-an.—Efeso 4:26, 27.
Paghupot sa Pribasiya
Kon ikaw ug ang imong mga ginikanan nag-ipon pagpuyo sa usa ra ka balay, malisdan ka tingali sa pagbatog pribasiya. Apan, ikaw ug ang imong mga ginikanan nagkinahanglan ug diyutayng pribasiya. Ipakighisgot kining sulirana kanila ug magsabot nga ang pila ka takna ug mga dapit maoy pribado alang kanimo o sa imong pursosong pamilya. Pananglitan, alang sa pila ka pamilya, apan dili sa tanan, ang siradong pultahan nga may karatulang ayaw-pagdisturbo basin sabton sa tanan ingong nagapaila sa usa ka pribadong dapit o takna alang sa tawo sa sulod.
Kon ang kuwarto walay pultahan, ang mabalhinbalhin nga salipod o partisyon makaalagad sa samang katuyoan. Ang mataktikanhong pahinumdom mahimong angay kon ang gikinahanglang pribasiya sa wala damha baldahon. Ang punto mao, ang panginahanglan sa usag usa alang sa pribasiya kinahanglang tahoron sa tanan diha sa pamilya.
Usa ka Pribilehiyo
Hinumdomi nga bisan pag ang pagkaluyahon na sa imong mga ginikanan makapaguol kanimo, ang atong Maglalalang, si Jehova, nagtinguha nga atong matagamtam ang usa ka sukod sa kangaya bisan pag kita nag-antos ug masulayong mga kahimtang. Kining buluhatona basin makatabang usab nga ikaw mas masuod kang Jehova samtang ikaw sa kamainampoon mosandig kaniya. Usa ka tig-atiman ug maluyahon mipahayag niana niining paagiha: “Ako suod kanunay kang Jehova, apan ang pag-atiman ug maluyahon nagtudlo kanako sa hingpit nga pagsalig kaniya. Kadto nahisama sa kalainan tali sa tawag sa telepono gikan sa layo ug pagkauban kanimo sa maong tawo. Si Jehova nag-uban mismo kanako.”
Ang pag-atiman ug maluyahon maoy usa ka pribilehiyo ug katungdanan usab. Pakigkomunikar sa inyong mga ginikanan aron masayran ang ilang mga panginahanglan. Itagana ang ilang mga panginahanglan, ug magmangayaon sa pagbuhat niana.—Filipos 4:4-7; 1 Pedro 5:7.
[Kahon sa panid 7]
Paghimong Kahimut-anan sa Pag-atiman ug Maluyahon
1. Ang sagad gitinguha sa mga ginikanan gikan sa ilang hamtong nang mga anak mao ang tim-os nga personal nga pakigkontak. Kini nagkinahanglan sa pagpakigsuod sa imong mga ginikanan ug pagpadayag sa hinungdanon nimong mga kinaiya. Kini mahimong lisod diha sa relasyon sa ginikanan ug sa hamtong nga anak. Ang bisan unsang mohukom-dayon nga mga tinamdan sa bisan haing kiliran mahimong babag. Ang maong mga tinamdan kinahanglang ihiklin aron makab-ot ang panagsuod.
2. Kon usa sa imong mga ginikanan nagatug-an kanimo sa usa ka suliran o kabalaka, pamating mabination. Ang mga tubag nga dili kaayo magpabili sa ilang mga pagbati makapasamot sa negatibong mga pagbati sama sa: ‘Ay, dili man ingon niana ka daotan’ o, ‘Nasayod ako, ang samang mga butang nahitabo kanako.’ Ikaw mas epektibo kon sulayan nimo ang pag-ila sa nagpahiping mga pagbati sa imong ginikanan, unya ilha ug makig-ambit niana (‘Maorag karon usa ka lisod nga panahon alang kanimo, apan ato ra kanang husayon’).—Proverbio 20:5.
3. Kon ikaw ang kapikas sa pangunang tig-atiman ug maluyahon, sa lawasnon ug emosyon mahimong mapaluyohon. Pakigkomunikar sa imong kapikas; kay kon dili ang di-pagsinabtanay basin maugmad. Ang pagpaluyo sa kapikas makahimog dakong kalainan. Usa ka minyong babaye mimulo nga ang kawalay pagpaluyo sa iyang pamilya “mas lisod sagubangon kay sa aktuwal nga pag-atiman sa [iyang] inahan.” Sa laing bahin, dulot niyang gipasalamatan ang tabang sa usa ka higala nga mirelyebo niya usahay. Matud niya: “Nakatandog sa akong kasingkasing sa dihang siya mitanyag. Bililhon kaayo kadto alang kanako, ug mas nakapasuod kadto niya kanako.”
[Kahon sa panid 10]
Kon Ikaw ang Ginaatiman
Tingali ikaw ang ginaatiman. Unsay imong mahimo sa pagtabang paghupot sa timbang ug malinawong relasyon uban sa imong mga anak?
Ang pila ka ginikanan masayop sa pagsulay nga mogahom pinaagi sa pagyawyaw, pagpanghilabot, o pagpabati sa sala. Lagmit nahibalo ka nga kini mosangpot lamang sa menos nga paggahom ug labawng kapit-osan. Mas maayo ang sangpotanan sa dihang ipakita nimo sa imong hamtong nang mga anak nga ikaw nagtahod kanila, sa ilang pribasiya, ug sa ilang mga panghunahuna, bisan pag dili ka mouyon. Ang regular nga pagdayeg sa imong mga anak epektibo. Usa ka hamtong nga anak miingon: “Ang usa ka anak matinguhaon sa pag-uyon sa iyang mga ginikanan bisan pag unsay iyang edad.”
Sa maong kahimtang nga may gugma ug pagtahod, ipahibalo sa imong mga anak ang imong mga panginahanglan. Ang mga pagpasabotsabot sagad makahimog labawng kadaot kay sa kaayohan, busa mahimong prangka, apan maluluton. Bisan pag ikaw ug ang imong mga anak dili magkauyon sa usa ka punto, ang imong pagkamataktikanhon makaamot sa suod ug matinud-anong relasyon nga walay mga di-pagsinabtanay.
[Mga hulagway sa panid 8, 9]
Sa pag-atiman sa imong mga ginikanan, hatagi usab ug panahon ang imong kapikas, imong mga anak, ug imong kaugalingon